MOTYWY TRADYCYJNE W ENEIDZIE
Mimo swej naczelnej idei: wysławienie rodu Julijskiego i jego najznakomitszego przedstawiciela
Augusta, Eneida będąc formalnie epopeją mitologiczną zawiera szereg tradycyjnych motywów znanych z
epopei Homera, to jest: 1) inwokacje do Muz; 2) aparat bogów: współistnienie świata bogów i świata
ludzi: 3) opisy polowań; 4) opisy uczt; 5) opisy bitew z rozbudowanymi scenami batalistycznymi; 6)
opisy pojedynków, poprzedzane mowami; 7) opisy zbroi; 8) opisy czynów wojennych poszczególnych
bohaterów tzw. aristeia, jak np. czyny Nizusa i Euryalusa, Turnusa, Pallasa, Kamilli; 9) walki o zbroje;
10) pogrzeby i opłakiwania poległych; 11) igrzyska; 12) opis nastroju wojsk przed bitwą; 13) katalogi,
np. katalogi miast i królów walczących po stronie Turnusa, katalogi bohaterów śpieszących z pomocą
Eneaszowi; 14) opisy pór roku, dnia, nocy; 15) opisy geograficzne, etnograficzne, przyrodnicze,
astrologiczne, tzw. ekphraseis; 16) opisy dzieł sztuki i innych przedmiotów, jak np. opis świątyni
kartagińskiej z przedstawionymi na płaskorzez
bach scenami z wojny trojańskiej, opis płaszcza, który
darowuje Eneasz zwycięzcy w igrzyskach; 17) opisy zjawisk meteorologicznych np. opisy ulewy,
powodzi, burzy i ciszy morskiej; 18) znaki wieszcze, sny, wró\
by, przepowiednie; 19) świat zmarłych
pozostający w kontakcie ze światem \
ywych; 20) zejście do podziemia.
PORÓWNANIA EPICKIE
W Eneidzie znajduje się wiele porównań typowych dla epopei Homera, dotyczących czynów
ludzkich zestawionych z zachowaniem się zwierząt lub ze zjawiskami przyrody. Ścierający się
wojownicy walczą jak dzikie, wygłodniałe wilki (Aen. II) lub byki (XII), wydają okrzyki jak strymońskie
\
urawie (Aen. X), lub łabędzie (Aen. VII, XI), obsadzają mury jak rój pszczół płoszony ogniem przez
pasterza (Aen. XII). Równie\
niby pszczoły roi się tłum ludzi wznoszących mury Kartaginy (Aen. I). Jak
w pogodny dzień na łąkach pszczoły, tak krą\
ą nad rzeką Lete dusze zmarłych (Aen. VI). Marsz wojska
podobny jest do biegu rzeki Ganges i Nilu (Aen. IX). Wódz prowadzi wojsko na wroga niby oberwana
nagle z niebios chmura (Aen. XII), atakowani wrogowie uciekają jak rozpędzane wiatrem chmury (Aen.
XII). Ruszają na siebie wojownicy niby dwa z przeciwnej strony wiejące wiatry (Aen. II). Jak po\
ar, jak
strumień, tak śpieszą do boju Eneasz i Turnus (Aen. XII). Turnus idzie do boju jak młody rumak
wypuszczony na błonie (Aen. XII), miota się niby byk (Aen. XII), ucieka jak jeleń ścigany przez psy
(Aen. XII). Wojownicy rzucają się na szeregi nieprzyjaciół jak osaczona w czasie łowów zwierzyna
(Aen. IX), jak tygrys lub lew wśród owiec (Aen. IX), jak wilk, który zagryzł pasterza lub byka (Aen.
XI), triumfują nad wrogami jak jastrząb rozszarpujący gołębicę (Aen. XI), albo orze! rozrywający
szponami łabędzia (Aen. IX), lub wilk jagnię (Aen. IX). Rycerz pędzi jak piorun (Aen. IX), pada na
ziemię tak, jak z trzaskiem zwala się w morze zniszczona tama (Aen. IX). Męstwo rozpala się w sercach
wojowników tak, jak rozszerza się po\
ar, gdy na polu pasterz rozpala ognisko (Aen. X). Groty padają jak
śnie\
na nawałnica (Aen. XI). A
ódz
pędzi niby delfin (Aen. IX), lub gołębica (Aen. V). Juturna miota się
po polu walki jak jaskółka, która w poszukiwaniu pokarmu dla dzieci wpada do domu bogacza (Aen.
XII). Wulkan, aby sporządzić zbroję dla Eneasza zrywa się przed świtem tak, jak uboga prządka
utrzymująca ze swej pracy rodzinę (Aen. XII). Porównania te są włączone celowo w prowadzoną akcję.
Słu\
ą do wywołania stosownego nastroju w scenach kontrastujących ze sobą nastrojem i atmosferą,
przyczyniają się bądz
do wzrostu napięcia, bądz
do chwilowej retardacji, dającej odpoczynek
wzruszonemu losami bohaterów czytelnikowi. Świat przyrody, z którego zaczerpnięte zostały niemal
wszystkie porównania, stanowi tło akcji, ukazuje paralelizm między obrazami z \
ycia człowieka i z \
ycia
natury.
ELEMENTY INNYCH GATUNKÓW LITERACKICH W ENEIDZIE
W epopei Wergiliusza mo\
na wyró\
nić elementy innych gatunków literackich: rozmowy osób
nieszczęśliwych są bliskie kwestiom w tragedii, niektóre natomiast dialogi mają zabarwienie właściwe
dla komedii, charakter liryczny ma hymn do Herkulesa (VIII 293 n), elegią \
ałobną jest m. in. lament
matki na wieść o śmierci jej syna. Euryala (IX 481 n.). epylionem jest opowieść o Kakusie (VIII. 185 n.).
Zostały te\
włączone do tekstu epopei epigramaty, jak np. epigramat wotywny w księdze III (Aen. III,
288).