Kto przejÄ…Å‚ polskÄ… gospodarkÄ™
Przez wiele lat liberalni ekonomiści przekonywali
nas, że  kapitał nie ma narodowości , zatem nie ma znaczenia, do kogo należą banki czy firmy 
ważne, że dają zatrudnienie i płacą podatki. Światowy kryzys finansowy obnażył fałszywość tego
twierdzenia: rządy na całym świecie (nawet w Stanach Zjednoczonych) zaczęły ratować rodzime
banki i koncerny, a nawet je przejmować, udowadniając tym samym, że liberalne zaklęcia nijak się
mają do brutalnej rzeczywistości gospodarczej współczesnego świata.
Ta refleksja nad  narodowością kapitału powoli przychodzi także do nas (czego znamiennym
przykładem jest  nawrócenie Jana Krzysztofa Bieleckiego), ale niestety dopiero 20 lat po
rozpoczęciu w Polsce prywatyzacji. Owa prywatyzacja przez większość okresu III RP w praktyce
oznaczała wyprzedaż najcenniejszych składników majątku narodowego w ręce zagranicznych
inwestorów. Najbardziej drastycznym tego przejawem była prywatyzacja sektora bankowego, którą
dokładnie opisaliśmy w poprzednim numerze  NP . Ale to nie jedyna gałąz
gospodarki, która
została przejęta przez obcy kapitał. Warto dokonać podsumowania tego procesu, który powoli
dobiega końca (ale tylko dlatego, że niewiele zostało już do sprzedania& ). Poniższy raport jest
próbą odpowiedzi na zasadnicze pytanie: kto i kiedy stał się właścicielem najcenniejszych
składników polskiej gospodarki?
Niemcy
Największy udział w prywatyzacji polskich przedsiębiorstw miał kapitał niemiecki. Już od początku
tego procesu, czyli od roku 1991, firmy zza Odry przejmowały kolejne państwowe zakłady z
następujących branż:
- chemicznej ( Pollena-Nowy Dwór Mazowiecki  paz
dziernik 1991 r.,  Pollena-Racibórz 
grudzień 1991 r.,  Pollena-Lechia w Poznaniu  paz
dziernik 1997 r., Zakłady Chemiczne  Rokita
w Brzegu Dolnym  kwiecień 2004 r.);
- meblarskiej (Pomorska Fabryka Mebli  marzec 1992 r., Bydgoskie Fabryki Mebli  listopad 1992
r., Czerska Fabryka Mebli  sierpień 1993 r., Gościcińska Fabryka Mebli  grudzień 1993 r.,
Słupskie Fabryki Mebli  maj 1994 r., Zakłady Płyt Wiórowych w Grajewie  sierpień 1999 r.,
Olsztyńskie Fabryki Mebli w Działdowie  maj 2000 r., Goleniowskie Fabryki Mebli  styczeń
2002 r.);
- piwowarskiej (Koszalińskie Zakłady Piwowarskie  Brok  lipiec 1991 r., Browary  Warka 
listopad 1994 r., Browary Dolnośląskie  Piast we Wrocławiu  styczeń 1996 r.);
- papierniczej (Fabryka Papieru  Malta w Poznaniu  lipiec 1992 r.);
- tekstylnej ( Romeo w Zbąszyniu  sierpień 1992 r., Zakłady Przemysłu Odzieżowego  Bobo w
Piławie Górnej  maj 1993 r.);
- farmaceutycznej i medycznej ( Chifa w Nowym Tomyślu  paz
dziernik 1992 r., Bolesławicka
Fabryka Materiałów Medycznych  Polfa  czerwiec 1998 r.,  Byk-Mazovia w A
yszkowicach 
wrzesień 2002 r.);
- spożywczej (Zakłady Koncentratów Spożywczych w Skawinie  czerwiec 1993 r., Cukrownia
Åšroda w Åšrodzie Wielkopolskiej  marzec 1998 r.,  Drobimex w Szczecinie  czerwiec 2001 r.);
- budowlanej (Cementownia  Odra w Opolu  lipiec 1993 r., Przedsiębiorstwo Produkcyjno-
Budowlane  Prefabet-Rakowice  listopad 1993 r., Kombinat Cementowo-Wapienniczy  Warta w
Działoszynie  kwiecień 1994 r.,  Hydrobudowa-6 w Warszawie  wrzesień 1994 r., Zakład
Wapienniczy  Wojcieszów  listopad 1994 r.,  Prefabet Kluczbork  lipiec 1999 r., Cementownia
 Nowiny  grudzień 1999 r., Cementownia  Warszawa  luty 2002 r., Cementownia
 Wejherowo  grudzień 2003 r.);
- elektronicznej i elektrycznej (Zakłady Elektroniczne  Elwro we Wrocławiu i ZWUT w
Warszawie  wrzesień 1993 r., ZWAR w Warszawie  styczeń 1997 r., Kujawska Fabryka
Manometrów we Włocławku  maj 2001 r.);
- metalowej i mechanicznej (Mikołowska Fabryka Transformatorów  Mefta  grudzień 1992 r.,
Pleszewska Fabryka Obrabiarek  Ponar-Pleszew  paz
dziernik 1993 r., Fabryka Wagonów
 Pafawag we Wrocławiu  wrzesień 1996 r.,  Agromet w Ostrzeszowie  maj 2000 r., Wytwórnia
Sprzętu Komunikacyjnego  Gorzyce  sierpień 2001 r., Przedsiębiorstwo Topienia Bazaltu w
Starachowicach  grudzień 2003 r., Dolnośląska Fabryka Maszyn Włókienniczych  Dofama w
Kamiennej Górze  sierpień 2006 r.);
- wydobywczej i hutniczej (Huta Szkła Okiennego  Kunice w Żarach  paz
dziernik 1994 r.,
Kopalnia i Zakład Przeróbczy Piasków Szklarskich  Osiecznica  luty 1995 r., Kopalnia
Surowców Mineralnych  Surmin Kaolin w Nowogrodz
cu  czerwiec 1999 r., Kopalnia Melafiru w
Czarnym Borze  luty 2001 r., Kopalnie Surowców Skalnych w Bartnicy  lipiec 2001 r., PCC
RAIL Szczakowa w Jaworznie  listopad 2004 r.,  Heye Fabryka Form Szklarskich w Pieńsku 
kwiecień 2009 r., Kopalnia i Zakład Wzbogacania Kwarcytu  Bukowa Góra w Zagórzu  wrzesień
2009 r.);
- tytoniowej (Przedsiębiorstwo Wyrobów Tytoniowych w Augustowie  listopad 1995 r., Wytwórnia
Wyrobów Tytoniowych w Poznaniu  luty 1996 r.);
- energetycznej (Elektrociepłownia  Będzin  lipiec 2000 r.,  Stoen w Warszawie  paz
dziernik
2002 r.).
Warto dodać, że ogromna większość tych przedsiębiorstw znajduje się na ziemiach zachodnich i
północnych, które przed 1945 r. należały do Niemiec.
Francuzi
Drugie miejsce na liście inwestorów przejmujących majątek państwowy zajmuje kapitał francuski.
Już w pierwszych latach prywatyzacji pojawił się on w następujących branżach:
- elektronicznej i elektrycznej ( Polam-Suwałki  czerwiec 1993 r.,  Centra w Poznaniu 
paz
dziernik 1994 r.,  Polar we Wrocławiu  wrzesień 1999 r.);
- budowlanej (Kombinat Cementowo-Wapienniczy  Kujawy w Piechcinie  lipiec 1995 r.,
 Opoczno SA  czerwiec 2000 r.,  Strada w Åšrodzie Wielkopolskiej  czerwiec 2005 r.,
Przedsiębiorstwo Wyposażenia Budownictwa  Metalplast-Częstochowa  lipiec 2005 r.);
- chemicznej ( Stomil-Olsztyn  grudzień 1995 r.);
- tytoniowej (Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Radomiu  grudzień 1995 r.);
- papierniczej (Śląskie Zakłady Papiernicze  Silesianpap w Tychach  listopad 1996 r.,  Rawibox
w Rawiczu  listopad 2002 r.);
- metalowej i mechanicznej ( Spomasz Białystok  lipiec 2000 r., Fabryka Materiałów i Wyrobów
Åšciernych  Korund w Kole  maj 2001 r.);
- spożywczej (Poznańskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego  Polmos  lipiec 2001 r., Śląska
Spółka Cukrowa w A
osiowie  kwiecień 2003 r.);
- energetycznej (Elektrociepłownia  Kraków  paz
dziernik 1997 r., Zespół Elektrociepłowni
 Wybrzeże w Gdańsku  czerwiec 2000 r., Elektrociepłownia  Białystok  luty 2001 r.,
Elektrownia  Rybnik  marzec 2001 r.);
- telekomunikacyjnej (Telekomunikacja Polska  lipiec 2000 r.).
Warto podkreślić, że w przypadku dwóch ostatnich branż mamy do czynienia ze sprzedażą
państwowych przedsiębiorstw infrastrukturalnych również przedsiębiorstwom państwowym, tyle że
francuskim: Électricité de France (energetyka) i France Telecom (telekomunikacja). Trudno zatem
nazwać to prywatyzacją  raczej należałoby mówić o denacjonalizacji.
Amerykanie
Niemały udział w prywatyzacji polskiego majątku miał także kapitał amerykański, który
zainwestował w następujących branżach:
- metalowej i mechanicznej (Fabryka Maszyn Papierniczych  Fampa w Jeleniej Górze  luty 1991
r.; A
ódzkie Zakłady Wyrobów Metalowych  Wizamet  grudzień 1992 r., Zakłady Metali Lekkich
 Kęty  grudzień 1995 r., Fabryka Amortyzatorów w Krośnie  sierpień 2003 r., Wytwórnia
Sprzętu Komunikacyjnego  PZL-Rzeszów  marzec 2002 r.);
- spożywczej ( E. Wedel w Warszawie  sierpień 1991 r.,  Polbaf w Głownie  sierpień 1991 r.,
 Alima w Rzeszowie  luty 1992 r.,  Amino w Poznaniu  czerwiec 1992 r., Zakłady Przemysłu
Cukierniczego  Olza w Cieszynie  marzec 1993 r., Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu
Tłuszczowego w Brzegu  listopad 1994 r., Podlaska Wytwórnia Wódek  Polmos w Siedlcach 
sierpień 2002 r.);
- papierniczej (Zakłady Celulozowo-Papiernicze w Kwidzynie  sierpień 1992 r., Przedsiębiorstwo
Opakowań  Pakpol w Białymstoku  czerwiec 1994 r.);
- elektronicznej i elektrycznej ( Telfa w Bydgoszczy  listopad 1992 r.);
- budowlanej ( Hydrotrest w Krakowie  czerwiec 1993 r.,  Energoaparatura w Katowicach 
lipiec 1993 r.,  Bester w Bielawie  wrzesień 2001 r.);
- wydobywczej i hutniczej (Huta Szkła  Jarosław  wrzesień 1993 r., Huta Aluminium  Konin 
grudzień 1995 r., Huta Szkła  Antoninek w Poznaniu  wrzesień 2001 r.);
- chemicznej (Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego  Stomil Sanok  paz
dziernik 1993 r.,
Firma Oponiarska  Dębica  grudzień 1995 r.);
- farmaceutycznej i medycznej (Kutnowskie Zakłady Farmaceutyczne  Polfa  grudzień 1994 r.,
 Polfa Rzeszów  paz
dziernik 1997 r., Fabryka Narzędzi Chirurgicznych i Dentystycznych
 Mifam w Milanówku  wrzesień 2002 r.);
- energetycznej (Elektrownia  Skawina  styczeń 2002 r.).
Holendrzy
Również inwestorzy z niewielkiej Holandii (przy czym przeważnie są to koncerny o charakterze
międzynarodowym, jedynie zarejestrowane w tym kraju) poważnie zainteresowali się polską
gospodarką. Uczestniczyli w prywatyzacji firm z następujących branż:
- elektronicznej i elektrycznej (Zakłady Sprzętu Oświetleniowego  Polam w Pile  maj 1991 r.,
Fabryka Aparatów Elektrycznych  FAEL w Ząbkowicach Śląskich  wrzesień 1996 r., Fabryka
Silników Elektrycznych  TAMEL w Tarnowie  kwiecień 1999 r., Bielskie Zakłady Podzespołów
Lampowych  Polam-Bielsko  luty 2001 r.);
- spożywczej (Zakłady Tłuszczowe  Olmex w Katowicach  grudzień 1992 r., Zakłady
Tłuszczowe  Kruszwica  lipiec 1997 r., Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego  Pudliszki
 maj 2000 r.);
- drzewnej (Szczeciński Przemysł Drzewny  czerwiec 1993 r.);
- tytoniowej (Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Krakowie  styczeń 1996 r.);
- metalowej i mechanicznej (Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego  Spomasz w
Żarach  grudzień 1997 r., Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Pruszkowie  wrzesień 1999
r., Fabryka Maszyn Budowlanych  Famaba w GÅ‚ogowie  marzec 2004 r.);
- piwowarskiej (Lech Browary Wielkopolskie w Poznaniu  marzec 1999 r.);
- budowlanej (Krakowskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych  luty 2000 r.);
- chemicznej ( Pollena-Bydgoszcz  czerwiec 1991 r., Fabryka Farb i Lakierów  Polifarb-Pilawa
 paz
dziernik 2005 r.);
- uzdrowiskowej (Zakład Leczniczy  Uzdrowisko Nałęczów  sierpień 2001 r.).
Szwedzi
Znaczące były także inwestycje szwedzkie, które koncentrowały się w następujących branżach:
- papierniczej (Kostrzyńskie Zakłady Papiernicze  paz
dziernik 1993 r.);
- elektronicznej i elektrycznej (Zakłady Sprzętu Instalacyjnego  Polam-Szczecinek  czerwiec
1994 r.,  Biawar w Białymstoku  marzec 2003 r.);
- metalowej i mechanicznej (Fabryka A
ożysk Tocznych w Poznaniu  lipiec 1995 r.);
- meblarskiej (Wolsztyńska Fabryka Mebli  marzec 1997 r.);
- wydobywczej i hutniczej (Huta Szkła w Gostyniu  wrzesień 2002 r.);
- spożywczej (Lubuska Wytwórnia Wódek Gatunkowych  Polmos w Zielonej Górze  styczeń
2003 r.);
- energetycznej (Elektrociepłownie Warszawskie  styczeń 2000 r., Górnośląski Zakład
Elektroenergetyczny w Gliwicach  grudzień 2000 r.).
W tej ostatniej branży  podobnie jak przy inwestycjach francuskich  nabywcą była szwedzka
firma państwowa Vattenfall, co znów stawia pod znakiem zapytania samo określenie
 prywatyzacja .
Brytyjczycy
Kapitał brytyjski nie był tak aktywny, jak wyżej wymienione, ale za to uczestniczył w prywatyzacji
kilku ważnych branż:
- chemicznej ( Pollena-Wrocław  marzec 1993 r.,  Pollena-Uroda w Warszawie  czerwiec 1995
r.);
- spożywczej (Zakłady Przemysłu Cukierniczego  San w Jarosławiu  marzec 1994 r.,  Polmos
A
ańcut  lipiec 2002 r.);
- papierniczej (Kieleckie Zakłady Wyrobów Papierowych  czerwiec 1995 r.);
- farmaceutycznej i medycznej ( Polfa Poznań  styczeń 1998 r.).
Belgowie
Pewien udział w prywatyzacji miały także firmy belgijskie. Belgów interesowały przedsiębiorstwa
z następujących branż:
- budowlanej (Cementownia  Strzelce Opolskie i Zakłady Cementowo-Wapiennicze  Górażdże w
Opolu  lipiec 1993 r.);
- metalowej i mechanicznej (Fabryka Automatów Tokarskich we Wrocławiu  czerwiec 1999 r.);
- wydobywczej i hutniczej (Zakłady Przemysłu Wapienniczego  Bukowa  lipiec 2001 r.);
- energetycznej (Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu  kwiecień 2000 r.).
To oczywiście nie wszystkie kraje, z których pochodzą nabywcy polskiego majątku. Mniejsze
przedsiębiorstwa przejął też kapitał austriacki, duński, fiński, hiszpański, luksemburski, norweski,
szwajcarski i włoski. Zresztą wiele ze sprywatyzowanych firm zdążyło już zmienić właściciela
(nieraz wielokrotnie). Niektóre z nich postawiono w stan upadłości i zlikwidowano, ale większość
nadal funkcjonuje i przynosi zyski. Szkoda tylko, że już nie polskim właścicielom&
Paweł Siergiejczyk
Artykuł ukazał się w tygodniku  Nasza Polska nr 10 (800) z 8 lutego 2011 r.