Wybrane minerały rudne i rudy - lista wg pierwiastków
!!! Tłusty druk  minerały rudne, których znajomo ć jest obowi zkowa
!!! DU E LITERY  rudy, znajomo ć obowi zkowa
(Italik  minerały rudne, których znajomo ć nie jest obowi zkowa)
Pt - platyna rodzima Pt; sperylit PtAs2
Au - złoto rodzime Au; elektrum (Au,Ag); tellurki Au i Ag: kalaweryt, sylwanit i in.;
(Au te w formie podstawie diadochowych w siarczkach Cu)
Ag - srebro rodzime Ag; argentyt Ag2S; siarkosole Ag: Ag-tetraedryt, pirargiryt i in.;
(Ag te w formie podstawie diadochowych w siarczkach Cu oraz w galenie)
Fe - magnetyt Fe3O4; hematyt Fe2O3 (w tym MIETANA HEMATYTOWA, te jako składnik LATERYTÓW);
goethyt -FeO OH i lepidokrokit -FeO OH (składniki RUD LIMONITOWYCH); syderyt Fe[CO3] (równie jako
składnik SYDERYTÓW ILASTYCH); ankeryt CaFe[CO3]2; w KRZEMIANOWYCH RUDACH Fe: szamozyt, turyngit,
berthieryn, greenalit
Mn - w TLENKOWYCH RUDACH Mn: piroluzyt -MnO2, manganit -MnO OH, psylomelan, kryptomelan i in.;
a tak e hausmanit Mn3O4; rodochrozyt Mn[CO3]; kutnahoryt CaMn[CO3]2
Cr - chromit FeCr2O4; krokoit Pb[CrO4]
V - coulsonit (spinel V-Fe); wanadynit Pb5[Cl/(VO4)3]; wanadany uranylu: np. carnotyt, tiujamunit
Mo - molibdenit MoS2; wulfenit Pb[MoO4]
W - wolframit (Mn,Fe)[WO4]; scheelit Ca[WO4]
Ti - ilmenit FeTiO3; ulvit (spinel Ti-Fe); tytanomagnetyt (człon rodkowy szeregu izomorficznego magnetyt-ulvit);
rutyl TiO2; anataz TiO2; brookit TiO2
Ni - pentlandyt (Ni,Fe)9S8; milleryt NiS; nikielin NiAs i inne arsenki Ni; siarkosole Ni: m.in. gersdorffit; w
KRZEMIANOWYCH RUDACH Ni:garnieryt, pimelit i in.
Co - linneit (siarczek Co); smaltyn i inne arsenki Co; siarkosole Co: m.in. kobaltyn
Cu - chalkozyn Cu2S; chalkopiryt CuFeS2; bornit Cu5FeS4; kowelin CuS; domeykit (arsenek Cu); siarkosole Cu: m.in.
tetraedryt Cu3SbS3,25 i tennantyt Cu3AsS3,25; a tak e kupryt Cu2O; tenoryt CuO; malachit i azuryt (w glany Cu);
mied rodzima Cu; te A
UPKOWE, PIASKOWCOWE I W GLANOWE RUDY Cu (LGOM)
Hg - cynober HgS; rt ć rodzima Hg
Sn - kasyteryt SnO2; stannin (siarczek Cu, Sn i Fe)
Zn - sfaleryt ZnS i wurcyt ZnS (równie jako składniki BLENDY SKORUPOWEJ); smithsonit Zn[CO3] i hemimorfit
Zn4[(OH)2/Si2O7]*H2O (równie jako składniki GALMANÓW); franklinit (spinel Zn-Fe); cynkit ZnO
Cd - greenockit CdS; otavit Cd[CO3]; (Cd te w formie podstawie diadochowych w siarczkach Zn)
Pb - galena PbS; cerusyt Pb[CO3]; anglezyt Pb[SO4]; piromorfit Pb5[Cl/(PO4)3]; siarkosole Pb: boulangeryt, bournonit,
jamesonit, jordanit
As - arsenopiryt FeAsS; löllingit FeAs2; realgar AsS; aurypigment As2S3; arsen rodzimy As
Sb - antymonit Sb2S3; antymon rodzimy Sb; antymonowe siarkosole Pb, Cu
Bi - bismutynit Bi2S3, bizmut rodzimy Bi
Al - w BOKSYTACH i LATERYTACH, jako główne składniki: gibbsyt (hydrargillit) -Al[OH]3; diaspor -AlO OH;
boehmit -AlO OH
Li - spodumen LiAl[Si2O6]; lepidolit i zinnwaldyt (miki litowe)
Be - beryl (krzemian Be i Al)
Mg - dolomit CaMg[CO3]2; magnezyt Mg[CO3]; peryklaz MgO; sole K-Mg (np. sylwin KCl, karnalit KMgCl3*6H2O,
kizeryt Mg[SO4]*H2O, polihalit K2MgCa2[SO4]4*2H2O, kainit KMg[Cl/SO4]*2,6H2O)
REE  monacyt Ce[PO4]; ksenotym Y[PO4]
Zr - cyrkon Zr[SiO4]
U - uraninit UO2
S - siarka rodzima S; piryt FeS2; markasyt FeS2; pirotyn FeS
Informacje podane w niniejszym zestawieniu to przyzwoita i wystarczaj ca porcja
wiedzy dla tych studentów, których fascynuje barwny wiat minerałów (a przecie Spinele (C):
to i tak zaledwie wyimek spo ród ponad 4.000 znanych minerałów). Spinel Al2MgO4
Tłustym drukiem wyodr bniono absolutne minimum wiedzy, które b dzie Magnetyt Fe2 3+Fe2+O4
egzekwowane podczas kolokwiów na zaj ciach z przedmiotu Mineralogia. Tytanomagnetyt człon szeregu izom. magnetyt-ulvit
Znajomo ć danych zapisanych italikiem nie jest obowi zkowa. Ulvit spinel Ti-Fe
Coulsonit spinel V-Fe
Franklinit spinel Zn-Fe
Chromit FeCr2O4
PIERWIASTKI RODZIME Hausmanit Mn3O4
Mied rodzima Cu Chryzoberyl Al2BeO4
Srebro rodzime Ag Korund (T) Al2O3
ZÅ‚oto rodzime Au Maghemit Å‚-Fe2O3
Elektrum (Au,Ag)
Hematyt (T) -Fe2O3
Platyna rodzima Pt
Ilmenit (T) FeTiO3
Rt ć rodzima Hg
Uraninit UO2
elazo rodzime Fe
Rutyl (Q) TiO2
Arsen rodzimy As
Brookit TiO2
Antymon rodzimy Sb
Anataz TiO2
Bizmut rodzimy Bi
Kasyteryt (Q) SnO2
Grafit (H) C
Piroluzyt -MnO2
Diament (C) C
Psylomelan, Kryptomelan, Asbolan czernie manganowe
Siarka rodzima S
Gibbsyt (=hydrargillit) -Al[OH]3
Brucyt Mg[OH]2
SIARCZKI, ARSENKI, TELLURKI, SIARKOSOLE
Diaspor -AlO OH
Milleryt NiS
Boehmit -AlO OH
Pirotyn (H) FeS
Goethyt (O) -FeO OH
Pentlandyt (Ni,Fe)9S8
Lepidokrokit -FeO OH
Piryt (C) FeS2
Manganit -MnO OH
Markasyt (O) FeS2
Haueryt MnS2
W GLANY
Linneit siarczek Co
Proste w glany trygonalne (T):
Argentyt Ag2S
Magnezyt Mg[CO3]
Chalkozyn Cu2S
Smithsonit Zn[CO3]
Kowelin CuS
Syderyt Fe[CO3]
Chalkopiryt (Q) CuFeS2
Rodochrozyt Mn[CO3]
Bornit Cu5FeS4
Otavit Cd[CO3]
Stannin siarczek Cu, Sn i Fe
Kalcyt Ca[CO3]
Molibdenit (H) MoS2
Proste w glany rombowe (O):
Patronit siarczek V
Aragonit Ca[CO3]
Galena (C) PbS
Strontianit Sr[CO3]
Sfaleryt (C) ZnS
Witheryt Ba[CO3]
Wurcyt (H) ZnS
Cerusyt Pb[CO3]
Greenockit CdS
Podwójne w glany trygonalne (T):
Cynober HgS
Dolomit CaMg[CO3]2
Realgar AsS
Ankeryt CaFe[CO3]2
Aurypigment As2S3
Kutnahoryt CaMn[CO3]2
Antymonit Sb2S3
Azuryt Cu3[OH/CO3]2
Bismutynit Bi2S3
Malachit Cu2[(OH)2/CO3]
Sperrylit PtAs2
Soda rodzima uwodniony w glan Na
Nikielin NiAs
Löllingit FeAs2
SIARCZANY
Domeykit arsenek Cu
Anhydryt (O) Ca[SO4]
Smaltyn arsenek Co i Ni
Gips (M) Ca[SO4]*2H2O
Chloantyt arsenek Ni
Celestyn (O) Sr[SO4]
Gersdorffit siarkosól arsenowa Ni
Baryt (O) Ba[SO4]
Kobaltyn siarkosól arsenowa Co
Anglezyt Pb[SO4]
Arsenopiryt (M) FeAsS
AÅ‚unit siarczan K i Al
Tennantyt (C) Cu3AsS3,25
Jarosyt siarczan K i Fe3+
Tetraedryt (C) Cu3SbS3,25
Kizeryt Mg[SO4]*H2O
Boulangeryt, Bournonit, Jamesonit siarkosole antymonowe Pb Jordanit
Polihalit K2MgCa2[SO4]4*2H2O
siarkosól arsenowa Pb
Kainit KMg[Cl/SO4]*2,6H2O
Livingstonit siarkosól antymonowa Hg
Pirargyryt, Stephanit, Proustyt siarkosole arsenowe i antymonowe Ag
FOSFORANY
Kalaveryt, Krenneryt, Sylvanit, Petzyt, Nagyagit tellurki Au i Ag
Apatyt (H) Ca5[(F,OH,Cl)/(PO4)3]
Kollofan (Am) j.w.
HALOGENKI
Piromorfit Pb5[Cl/(PO4)3]
Fluoryt (C) CaF2
Monacyt Ce[PO4]
Kryolit fluoroglinian Na
Ksenotym Y[PO4]
Halit (C) NaCl
Wiwianit uwodniony fosforan Fe2+
Sylwin (C) KCl
Turkus wodniony fosforan Cu i Al
Bischofit sze ciowodny chlorek Mg
Karnalit KMgCl3*6H2O
CHROMIANY, MOLIBDENIANY, WOLFRAMIANY,
WANADANY
TLENKI I WODOROTLENKI
Krokoit Pb[CrO4]
Lód H2O
Wulfenit Pb[MoO4]
Cynkit ZnO
Wolframit (Mn,Fe)[WO4]
Peryklaz MgO
Scheelit Ca[WO4]
Kupryt Cu2O
Vanadynit Pb5[Cl/(VO4)3]
Tenoryt CuO
Carnotyt, Tiujamunit wanadany uranylu
 KRZEMIANY I GLINOKRZEMIANY WST GOWE
KRZEMIANY I GLINOKRZEMIANY: Amfibole:
a) rombowe (O): Mg - Fe2+
Antofyllit (Mg,Fe)7[OH/Si4O11]2
KRZEMIANY WYSPOWE Gedryt j.w., ale z Al
b) jednosko ne (M):
Oliwiny (O): Mg - Fe2+:
Forsteryt Mg2[SiO4] Cummingtonit Mg7[OH/Si4O11]2
Fajalit Fe2[SiO4] Gruneryt Fe7[OH/Si4O11]2
Granaty (C): Ca - Mg - Fe2+:
Pirop Mg3Al2[SiO4]3 Tremolit Ca2Mg5[(OH,F)/Si4O11]2
Almandyn Fe3 2+Al2[SiO4]3 piralspity Aktynolit Ca2(Mg,Fe)5[(OH,F)/Si4O11]2
Spessartyn Mn3Al2[SiO4]3 Hornblenda
Grossular Ca3Al2[SiO4]3 K(Ca,Na,K)2-3(Mg,Fe2+,Fe3+,Al,Ti)5[(OH,F)/(Al,Si)Si3O11]2
Andradyt Ca3Fe2 3+[SiO4]3 ugrandyty Hornblenda bazaltowa (lamprobolit)
Uwarowit Ca3Cr2[SiO4]3 j.w., ale z Fe3+ i O2-
Cyrkon (Q) Zr[SiO4] alkaliczne:
Willemit krzemian Zn Glaukofan krzemian Na, Mg i Al
Fenakit krzemian Be Riebeckit krzemian Na, Fe i Al
Braunit krzemian Mn Prehnit glinokrzemian Ca i Al
Sillimanit (O) AlAl[O/SiO4]
Andaluzyt (O) AlAl[O/SiO4]
Cyanit (=Dysten) (A) AlAl[O/SiO4] KRZEMIANY I GLINOKRZEMIANY WARSTWOWE
Tytanit (M) CaTi[O/SiO4]
Topaz Al2[(F,OH)2/SiO4] (d) - dioktaedryczne; (t) - trioktaedryczne
Staurolit krzemian Al i Fe Pakiet typu 1:1 - grupa kaolinitu i serpentynu
Chlorytoid krzemian Al i Fe podgrupa kaolinitu - kandydy (politypy A,M), (d):
Kaolinit Al4[(OH)8/Si4O10]
Dickit j.w.
KRZEMIANY GRUPOWE Nakryt j.w.
Haloizyt j.w. + 4H2O
Melility krzemiany Ca, Mg i Al podgrupa serpentynu (politypy M,O), (t):
Lawsonit uwodniony krzemian Ca i Al Antygoryt Mg6[(OH)8/Si4O10]
Hemimorfit Zn4[(OH)2/Si2O7]*H2O Chryzotyl j.w.
Grupa zoisytu i epidotu: Lizardyt j.w.
Zoisyt (O) krzemian grupowo-wyspowy Ca i Al Garnieryt zawiera Ni
Klinozoisyt (M) j.w. Berthieryn, Greenalit zasobne w Fe3+,(tzw. septechloryty)
Epidot (M) j.w. + Fe3+ Pakiet typu 2:1
Allanit (=Ortyt) j.w. + Ce Grupa pirofyllitu i talku (politypy M):
Wezuwian krzemian grupowo-wyspowy Ca, Al, Mg i Fe Pirofyllit (d) Al2[(OH)2/Si4O10]
Talk (t) Mg3[(OH)2/Si4O10]
Miki zwyczajne (=Å‚yszczyki):
KRZEMIANY I GLINOKRZEMIANY PIER CIENIOWE Muskowit (politypy M,T), (d) KAl2[(OH,F)2/AlSi3O10]
(Serycyt) drobnołuseczkowa odmiana muskowitu
Kordieryt (O) Mg2Al3[AlSi5O18] Fengit (d) j.w., zasobny w Si, Fe i Mg
Turmaliny (T): boranokrzemiany: Paragonit (d) mika sodowa
Schorl Na, Fe2+ i Al Roscoelit (d) mika wanadowa
Dravit Na, Mg i Al Flogopit (t) KMg3[(OH,F)2/AlSi3O10]
Elbait Na, Li i Al Biotyt (politypy M,T)(t)
Beryl krzemian Be i Al K(Mg,Fe2+,Fe3+,Al,Ti)3[(OH,F)2/Al(Si,Al)Si2O10]
Lepidolit (t) mika litowa
Zinnwaldyt (t) mika litowa
KRZEMIANY I GLINOKRZEMIANY A
A CUCHOWE Miki kruche:
Margaryt (d) mika wapniowa
Pirokseny: Hydromiki (politypy M,T):
a) rombowe (O): Mg - Fe2+ Illit (d) (K,H3O)Al2[(OH)2/AlSi3O10]
Enstatyt Mg2[Si2O6] Hydromuskowit (d) j.w.
Ferrosilit Fe2[Si2O6] Glaukonit (d) j.w., zasobny w Fe3+
b)jednosko ne (M): Seladonit (d) j.w., zasobny w Fe3+
Mg - Fe2+: Hydrobiotyt (t) hydromika Mg-Fe
Klinoenstatyt Mg2[Si2O6] Grupa montmorillonitu:
Klinoferrosilit Fe2[Si2O6] Montmorillonit (d) (Al,Mg)2[(OH)2/(Si4O10]*(Na,Ca)(H2O)4
Pigeonit (Mg,Fe,Ca)2[Si2O6] Beidellit (d) smektyt zasobny w Al
Ca - Mg - Fe2+: Nontronit (d) smektyt zasobny w Fe3+
Diopsyd CaMg[Si2O6] Saponit (t) smektyt zasobny w Mg i Fe2+
Hedenbergit CaFe[Si2O6] Pimelit (t) zawiera Ni
Augit (Ca,Mg,Fe2+,Fe3+,Al,Ti)2[(Si,Al)2O6] Wermikulity:
alkaliczne: Wermikulit (t) (Mg,Fe,Al)3[(OH)2/AlSi3O10]*Mg(H2O)4
Jadeit NaAl[Si2O6]
Egiryn (=Akmit) NaFe3+[Si2O6] Pakiet typu 2:1:1 = Chloryty (politypy M,O)
Omfacyt skład pom..egirynem, jadeitem i diopsydem Pennin (t) magnezowy (Mg,Al)6[(OH)2/(AlSi3O10]
Spodumen LiAl[Si2O6] Klinochlor (t) j.w.
Wollastonit Ca3[Si3O9] Ripidolit (t) elazawo-magnezowy
Rodonit krzemian Mn i Ca Szamozyt, Turyngit (t) zasobne w Fe3+, (tzw. leptochloryty)
Wst gowo-warstwowe - Grupa pałygorskitu
Pałygorskit (t) uwodniony krzemian Mg
Sepiolit (t) uwodniony krzemian Mg
Allofan (Am) nSiO2*mAl2O3*pH2O
 KRZEMIANY I GLINOKRZEMIANY PRZESTRZENNE
Grupa SiO2:
Kwarc- (T) SiO2
Trydymit (O) SiO2
Cristobalit (Q) SiO2
Opal (Am) SiO2*nH2O
(Chalcedon) skrytokrystaliczna odmiana kwarcu
Skalenie:
a) potasowo-sodowe (=alkaliczne): (K,Na)[AlSi3O8]
Sanidyn (M) K[AlSi3O8]
Anortoklaz (M) (Na,K)[AlSi3O8]
Albit (A) Na[AlSi3O8]
Ortoklaz (M) K[AlSi3O8]
Mikroklin (A) K[AlSi3O8]
(Pertyty) przerosty skaleni potasowych i sodowych
Adular (M lub A) K[AlSi3O8]
b) sodowo-wapniowe (=plagioklazy) (A): (Na,Ca)[Al(Al,Si)Si2O8]
Albit (Ab) Na[AlSi3O8] 0-10% An
Oligoklaz 10-30% An
Andezyn 30-50% An
Labrador 50-70% An
Bytownit 70-90% An
Anortyt (An) Ca[Al2Si2O8] 90-100% An
c) barowe:
Celsjan Ba[Al2Si2O8]
Hyalofan skale potasowo-barowy
Skapolity glinokrzemiany Na - Ca z anionami CO3 2-,Cl-,SO4 2-
Skaleniowce (=foidy):
Nefelin (H) KNa3[AlSiO4]4
Leucyt (T) K[AlSi2O6]
szereg sodalitu glinokrzemiany Na - Ca z anionami Cl-, SO4 2-, S2-
(np. Sodalit,Haüyn,Nosean,Lazuryt)
Zeolity: uwodnione glinokrzemiany Ca,Na,K
(np. Analcym, Heulandyt, Natrolit, Chabazyt, Laumontyt, Stilbit)
Obja nienia u ytych znaków i skrótów:
Układy krystalograficzne:
A - trójsko ny
M - jednosko ny
O - rombowy Q -
tetragonalny
T - trygonalny
H - heksagonalny C -
regularny
(Am - substancja amorficzna)
- szereg izomorficzny
- odmiany polimorficzne