Propozycje scenariuszy lekcji 33
Temat: Historia w prywatności na kartach  Lalki .
(czas realizacji  2 lekcje)
Cele szczegółowe:
rozumienie roli, jaką odgrywa pamiętnik Rzeckiego w Lalce
rozumienie wartości, jakie wnosi do powieści pamiętnik Rzeckiego
poznanie mieszczańskiego etosu pracy
charakterystyka Rzeckiego jako romantyka wychowanego na legendzie Napo-
leona i ideałach Wiosny Ludów
charakterystyka Rzeckiego jako subiekta starej daty
Materiał:
B. Prus, Lalka
podręcznik: Napoleon Polaków, s. 14 15
Przygotowanie:
Uczniowie czytają w domu dokładnie 3. i 10. rozdział z I tomu Lalki ( Pamiętnik
starego subiekta ), przypominają sobie legendę Napoleona oraz wydarzenia Wiosny
Ludów.
Tok lekcji:
1. Poszukiwanie w  Pamiętniku starego subiekta opisu wydarzeń historycz-
nych i historii prywatnej, praca indywidualna.
Prosimy uczniów, aby na podstawie 3. i 10. rozdziału Lalki napisali krótki życiorys
Ignacego Rzeckiego. Następnie uczniowie decydują o tym, które z opisanych
faktów należą do wydarzeń historycznych, a które są prywatną historią Rzeckiego,
i uzasadniają swój wybór. W tym miejscu może się wywiązać dyskusja na temat
subiektywnej wartości historii zapisanej w pamiętniku, np. czy opis bitwy dokonany
przez Rzeckiego ma wartość obiektywną, czy jest jedynie jednostkowym zapisem
przeżyć, subiektywną relacją z wydarzeń itp. Uczniowie zapewne zauważą, że
Napoleon, Wiosna Ludów są częścią historii Europy, pobyt u Jana Mincla zaś dotyczy
życia osobistego Rzeckiego.
Po odczytaniu kilku propozycji prosimy uczniów o wskazanie w życiu Rzeckiego
tych wydarzeń i doświadczeń, które go ukształtowały, wpłynęły na jego osobowość,
stworzyły jego świat wartości (dzieciństwo Rzeckiego, życie i praca w sklepie Jana
Mincla oraz udział w Wiośnie Ludów).
2. Charakterystyka świata wartości Ignacego Rzeckiego, praca w grupach.
Dzielimy uczniów na trzy grupy. Każda analizuje jeden z etapów życia bohatera
(dzieciństwo, życie i pracę w sklepie Jana Mincla, udział w Wiośnie Ludów). Prosimy
uczniów, aby się skupili przede wszystkim na odszukaniu i wskazaniu wartości,
którymi kierował się Rzecki na poszczególnych etapach swojego życia.
3. Wspólna charakterystyka Ignacego Rzeckiego.
Przedstawiciele poszczególnych grup odczytują efekty swojej pracy. Nauczyciel po-
maga formułować wnioski. Wskazuje też na związek między historią a osobowością
bohatera, np.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl
34 Propozycje scenariuszy lekcji
wpływ złotej legendy Napoleona, która towarzyszyła Rzeckiemu od dziecka,
na dokonywane przez niego wybory życiowe, dużą naiwność polityczną, wiarę
w nieco spiskową teorię świata i nadawanie politycznego znaczenia działaniom
Wokulskiego,
wpływ historii rodzinnej na udział Rzeckiego w Wiośnie Ludów, wpływ ideałów
Wiosny Ludów na poglądy Rzeckiego,
wpływ pobytu Rzeckiego w mieszczańskiej rodzinie Minclów na jego stosunek
do pracy i osobowość.
Zwracamy uczniom uwagę na to, że:
Rzecki w poglądach i ideałach, które wyznaje, jest romantykiem.
4. Podsumowanie.
Prosimy uczniów, aby na koniec spróbowali wskazać rolę, jaką odgrywały w powie-
ści omówione fragmenty pamiętnika.
Dzięki pamiętnikowi powieść zyskuje tło historyczne i obyczajowe. Pamiętnik
zawiera informacje, które nadają sens póz
niejszym wydarzeniom. Dzięki pamięt-
nikowi historia i teraz
niejszość tworzą ciągłość.
Zwracamy uczniom uwagę na to, że pewne wydarzenia przedstawione w Lalce
poznajemy przez pryzmat spojrzenia Rzeckiego. Powrócimy do tego, omawiając
zagadnienie narracji w powieści.
5. Praca domowa.
Porównaj trzy fragmenty Lalki:
tom I, rozdział 2.
Od słów:  Pan Ignacy od dwudziestu pięciu lat mieszkał w pokoiku przy
sklepie * do słów:  Jeżeli dzień udał się dobrze, pan Ignacy był kontent .
tom I, rozdział 3.
Od słów:  Właścicielem sklepu był Jan Mincel do słów:  Zasada robienia
oszczędności stała się już u niego chorobliwym dziwactwem .
tom II, rozdział 19.
Od słów:  W sobotę, po rozejściu się subiektów do słów:  po co pan darmo
pracuje? .
i na ich podstawie scharakteryzuj mieszczański etos pracy, na którym się wychował
Ignacy Rzecki. Wskaż zmiany, jakim podlegał etos pracy wraz z upływem czasu.
Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl