Turbodopalacz
T
u
r
b
o
d
o
p
a
l
a
c
z
Turbodopalacz
T
u
r
b
o
d
o
p
a
l
a
c
z
do
d
o
do
d
o
2634
2
6
3
4
2634
2
6
3
4
budzika
b
u
d
z
i
k
a
budzika
b
u
d
z
i
k
a
Do czego to służy?
P
Prezentowany układ przeznaczony jest dla
osób, które mają kłopoty z usłyszeniem rano
R1 C3 C4 P1
R4
10M 330k 10u 100u
C2
budzika. Opisana przystawka reaguje na U1A tantal
47u
U1B U1C
T2 tantal
14
R2 1M
R7 1M R9
dz
więk budzika i po około dziesięciu sekun-
2 3 4 5 6 O
T1 T3
1
dach dzwonienia budzika włącza dużo sil-
10k
7
czas czas
X
opóz
nienia alarmu
niejszy dz
więk, który nie obudzi tylko cał-
R8
R3 R5
1M
C7
D1 22k 1M
U1 40106
kiem głuchego. Co bardzo ważne, układ nie
100n
LED C8 C1 R6 Y
G 100n 470n 4,7M
wymaga żadnej ingerencji we wnętrze budzi-
U1F
ka, a obsługa jest niezmiernie prosta.
B
U2 4049
4 5 13 12
U2F 1
U2E
D2
U2A
W cyklu Ośla łączka (na stronie 46 tego
11
15 14 12
6 7 2 3
Y1 U1E
U2B
wydania EdW) zaprezentowano ten układ,
11 10
PCA100
1N4148 R13
R11
U2C 8
R12
U2D 470k
ale ramy tego cyklu nie pozwalajÄ… na szerszy A 56...62k
100k
R14
10 9 C6 U1D
opis. Ponieważ takie urządzenie niewątpli-
9 8
470n 100k
C5 2,2n
R10
wie wzbudzi zainteresowanie wielu Czytelni-
22k
ków, niniejszy artykuł zawiera dodatkowe
istotne szczegóły, które pozwolą w pełni zro-
zumieć działanie i z powodzeniem zrealizo-
wać przystawkę nadającą się do praktyczne- sygnałami będącymi w przeciwfazie. Celowo Rys. 1 Schemat ideowy
go wykorzystania. zastosowano tu inwertery kostki 4049, majÄ…-
ce zwiększoną wydajność prądową. Taki zystorem T1 (prawie 1M&!). W rezultacie
Jak to działa? układ mostkowy zapewnia wyjątkowo dużą obecność dwóch rezystorów R3, R10 prak-
Schemat  turbodopalacza pokazany jest na głośność dz
więku. tycznie nie zmniejsza poziomu sygnału poda-
rysunku 1. Membrana piezo Y1 (PCA-100) Przy pracy w roli sygnalizatora rezystory wanego na T1  cały sygnał z przetwornika
pełni podwójną rolę. W roli bardzo głośnego R3, R10 o stosunkowo dużej wartości nie od- Y1 jest podawany na bazę T1.
sygnalizatora sterowana jest przez generator grywają żadnej roli. Tranzystor T1 jest jedynym elementem
z inwerterami U2A, U2C, pracujący z czę- Jeśli układ jest w stanie czuwania, tranzy- czynnym w stanie spoczynku. Polaryzowany
stotliwością około 3,5kHz. Celowo wykorzy- stor T3 nie przewodzi i układ U2 nie jest za- jest on przez obwód D1, R1 i przewodzi. Ze
stano tu klasyczny generator dwubramkowy, silany; stale zasilany jest tylko układ U1. względu na ogromne wartości rezystorów R1,
który ma dobrą stabilność częstotliwości. Przetwornik Y1 pełni w spoczynku rolę mi- R5 pobór prądu jest znikomy, około 1,7...1,8
Przy podanych wartościach elementów R11, krofonu. Okazuje się mikrofonem o dobrej mikroampera przy zasilaniu 9V. Spadek na-
C5 częstotliwość powinna wynosić około skuteczności i wytwarza sygnały elektryczne pięcia na R4 jest mały i T2 nie przewodzi.
3,5kHz, czyli będzie bliska częstotliwości re- o amplitudach rzędu dziesiątek i setek mili- Wzmocnienie sygnałów zmiennych jest
zonansowej przetwornika piezo, co zapewni woltów. Ponieważ kostka U2 nie jest zasila- znaczne ze względu na obecność kondensato-
wyjątkowo głośny dz
więk. Generalnie nie na, tranzystory w niej zawarte nie przewo- ra C8. Ciche dz
więki zostaną, co prawda,
ma potrzeby dostrajania częstotliwości gene- dzą. Można powiedzieć, że przy takich sy- wzmocnione, ale nie otworzą tranzystora T2.
ratora, ale kto chce, może dokładniej dobrać gnałach z  mikrofonu , struktury kostki U2, Dopiero gdy pojawi się odpowiednio głośny
wartość R11, albo też zamiast R11 zastoso- zarówno tranzystory, jak i diody, nie są ak- dz
więk, szczyty wzmocnionego przebiegu
wać potencjometr, by dokładnie dostroić się tywne, więc nie obciążają mikrofonu  za- zmiennego będą na króciutki czas otwierać
do częstotliwości rezonansowej przetworni- chowują się, jakby ich nie było. Oporność tranzystor T2. W tym czasie szybko zdąży się
ka. Dz
więk jest przerywany dzięki generato- wewnętrzna takiego piezoelektrycznego  mi- naładować kondensator C1. Kondensator ten
rowi taktującemu U2E, U2F. Inwertery U2B, krofonu jest bardzo duża. Bardzo duża jest będzie się pomału rozładowywał przez R6.
U2D zapewniają wysterowanie przetwornika też oporność wejściowa wzmacniacza z tran- W rezultacie silniejsze dz
więki spowodują
Elektronika dla Wszystkich
54 Czerwiec 2002
+
pojawienie się stanu wysokiego na wejściu Montaż i uruchomienie
inwertera U1A. Dzięki obecności obwodu Układ można zmontować na niewielkiej płyt-
Budzik
opóz
niającego R7C3, krótkie, przypadkowy ce drukowanej, pokazanej na rysunku 2. PCA-100
KM-33
sygnały dz
więkowe nie wywołają reakcji tur- Montaż jest prosty i nie powinien sprawić
bodopalacza. W układzie celowo dołączono trudności nawet mniej zaawansowanym.
C3 do plusa zasilania, choć w spoczynku po- Układy scalone należy włożyć do podstawek
zostaje on rozładowany i dlatego powinien to na samym końcu. Ponieważ w układzie nie
być kondensator tantalowy (można też zasto- przewidziano żadnych elementów regulacyj-
sować R7=10M&! i C3=1µF staÅ‚y). DoÅ‚Ä…cze- nych, turbodopalacz bezbÅ‚Ä™dnie zmontowany
nie kondensatora C3 między masę a wejście ze sprawnych elementów będzie od razu
bramki U1B pozwoliłoby, co prawda, zasto- działał poprawnie. Rys. 3
sować zwykły, aluminiowy  elektrolit , jed- Przetwornik Y1 nie powinien być oddalo-
nak po włączeniu zasilania układ generował- ny więcej niż o 5cm od budzika (dwa zbudo- ści 8...9cm od tylnej ścianki budzika). W cza-
by przeraz
liwie głośny dz
więk. wane modele pracowały nawet przy odległo- sie użytkowania turbodopalacza konieczne
Dzięki obecności obwodu C3R7 dopiero jest więc umieszczenie budzika blisko prze-
dłuższy sygnał z budzika spowoduje nałado- Rys. 2 Schemat montażowy twornika Y1. Warto sprawdzić czułość
wanie C3 i pojawienie się stanu niskiego na swojego układu, żeby nie natknąć się na
wejściu U1B. Spowoduje to pojawienie się niespodzianki. Dobrym rozwiązaniem bę-
stanu wysokiego na wyjściu U1B, pojawie- dzie wykorzystanie płaskiej obudowy, np.
nie się stanu wysokiego na wejściu U1C, KM-33 (która ma miejsce na baterię 9V)
otwarcie tranzystora T3 i rozpoczęcie cyklu i umieszczenie przetwornika na zewnątrz,
pracy. Obwód różniczkujący R8C2 decyduje jak pokazuje rysunek 3. Wtedy postawie-
o długości czasu alarmu - przy wartości nie budzika na turbodopalaczu zagwaran-
1M&! czas przeraz
liwego alarmu wyniesie tuje jego zadziałanie.
kilkadziesiÄ…t sekund.
Jak widać, w stanie spoczynku T3 nie
przewodzi, a tranzystor T1 pobiera poniżej Piotr Górecki
2µA prÄ…du. DziÄ™ki obecnoÅ›ci
obwodu R7C3 układ nie rea-
guje na przypadkowe hałasy, Wykaz elementów
więc w zasadzie turbodopalacz
nie wymaga żadnego wyłącz- Rezystory
R
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
M
&!
nika i cały czas jest gotowy do R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10M&!
R
2
,
R
5
,
R
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
M
&!
pracy. Ma to dodatkowÄ… zaletÄ™ R2,R5,R7 . . . . . . . . . . . . . . .1M&!
R
3
R
1
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
k
&!
 roztargniony użytkownik nie R3 R10 . . . . . . . . . . . . . . . .22k&!
R
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
3
0
k
&!
zapomni go włączyć. R4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330k&!
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
M
&!
Trzeba jednak wziąć pod R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7M&!
R
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
M
&!
*
p
a
t
r
z
t
e
k
s
t
uwagę, że takiej wersji układu R8 . . . . . . . . . . .1M&! * patrz tekst
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
k
&!
przeraz
liwie wyjÄ…cego nad ra- R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10k&!
R
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
5
6
k
&!
(
5
6
.
.
.
6
2
k
)
nem przez kilkadziesiÄ…t se- R11 . . . . . . . . . . .56k&! (56...62k)
R
1
2
,
R
1
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
k
&!
kund, nie można wyłączyć. R12,R14 . . . . . . . . . . . . . .100k&!
R
1
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
k
&!
Użytkownik powinien sam R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . .470k&!
zdecydować, na jaką wersję
siÄ™ zdecyduje. Ma co najmniej Kondensatory
C
1
,
C
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
0
n
F
trzy możliwości: C1,C6 . . . . . . . . . . . . . . . . .470nF
C
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
µ
F
/
1
6
V
t
a
n
t
a
l
1. Skrócić czas alarmu do kil- C2 . . . . . . . . . . . .47µF/16V tantal
C
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
u
/
1
6
V
t
a
n
t
a
l
ku sekund (byle w tym C3 . . . . . . . . . . . . .10u/16V tantal
C
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
F
/
1
6
V
czasie Å›pioch zostaÅ‚ sku- C4 . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/16V
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
,
2
n
F
tecznie obudzony)  C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2,2nF
C
7
,
C
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
c
e
r
a
m
.
w tym celu można zmienić C7, C8 . . . . . . . . . . .100nF ceram.
wartość rezystora R8
(47k&!...10M&!) i konden- Półprzewodniki
D
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
L
E
D
z
i
e
l
o
n
a
satora C2 (1...100µF, staÅ‚y D1 . . . . . . . . . . . . . . .LED zielona
D
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
lub tantalowy). D2 . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
T
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
4
8
2. Dodać przycisk skracający T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC548
T
2
T
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
C
5
5
8
czas alarmu (równolegle T2 T3 . . . . . . . . . . . . . . . . .BC558
do R8  na płytce przewi-
dziano otwory X, Y na Inne
Y
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
P
C
A
1
0
0
przewody). Y1 . . . . . . . . . . . . . . . . . .PCA100
o
b
u
d
o
w
a
K
M
3
3
3. Dodać wyłącznik zasilania obudowa KM-33
układu.
Każda z metod ma swoje
Komplet podzespołów z płytką jest
wady i zalety, najbardziej god-
dostępny w sieci handlowej AVT
na polecenia wydaje siÄ™
jako kit szkolny AVT-2634
wersja druga.
Elektronika dla Wszystkich
Czerwiec 2002
55