Joanna Zbijewski
Klasa III c
Którą z postaci, zasłużonych w walce
o niepodległość Polski, cenisz najbardziej?
Roman Dmowski
Twórca odbudowy państwa polskiego po ponad stuletniej niewoli.
Krótka informacja o Romanie Dmowskim
Żył w latach 1864-1939. Założyciel tajnej organizacji uczniowskiej  Strażnica . Działacz
organizacji  ZET . Działacz tajnej Ligi Polskiej, którą przekształcił w Ligę Narodową.
Zwalczał apolityczność społeczeństwa wszystkich trzech zaborów i wskazywał drogę do
odzyskania niepodległości i budowy nowego państwa polskiego. Przeciwnik materializmu
i pozytywizmu. Zwalczał ruch socjalistyczny, ugodowy i neosłowiański. Twórca obozu
narodowego, obejmującego swym zasięgiem wszystkie zabory (ruch wszechpolski). Pisarz
i publicysta polityczny. Polityk. Mąż stanu. Doktor honoris causa Uniwersytetu w Cambridge.
Twórca armii polskiej we Francji. Delegat polski na konferencję paryską 1919 roku. Autor
koncepcji odbudowy państwa polskiego uwzględniającej ziemie wszystkich trzech zaborów,
odzyskanie Śląska i dostęp do morza. Sygnatariusz  w imieniu Polski  Traktatu
Wersalskiego. Doktor honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego. Patron rzeczpospolitej
akademickiej. Patron korporacji akademickiej. Do końca swych dni niekwestionowany
przywódca obozu narodowego w Polsce.
Życiorys
Dmowski Roman, syn Walentego i Józefy z Lenarskich, urodził się 9 VIII 1864 r. na
Kamionku w Warszawie. Ukończył III gimnazjum warszawskie w 1886 r. i wstąpił na
wydział fizyczno-matematyczny Uniwersytetu Warszawskiego. Po jego ukończeniu, otrzymał
stopień kandydata nauk przyrodniczych (dziś odpowiednik doktoratu). W 1881 r. założył
tajną organizację uczniowską  Strażnica . Od 1888 był działaczem organizacji młodzieży
patriotycznej  ZET . W grudniu 1889 roku został przyjęty do Ligi Polskiej. Od listopada
1891 do sierpnia 1892 studiował w Paryżu. W roku 1893 dokonał przewrotu w Lidze Polskiej
i stworzył Ligę Narodową, stając na jej czele. W drodze powrotnej z Paryża Dmowski został
aresztowany przez policję carską na stacji Granica. Przewieziono go pod strażą do Warszawy
i osadzono w Cytadeli (w pierwszych dniach sierpnia r. 1892) jako oskarżonego o udział
w manifestacji. Więzienie trwało pięć miesięcy; wypuszczono go 2 I 1893, ale kazano mu
czekać na wyrok w Warszawie pod dozorem policyjnym. Nie przeszkodziło mu to
w rozwinięciu bardzo żywej działalności konspiracyjnej. W listopadzie zapadł wyrok,
skazujący go na wygnanie z  Kraju Nadwiślańskiego . Osiadł w Mitawie (na terenie
dzisiejszej A
otwy), a następnie wyjechał do Lwowa i objął redakcję dwutygodnika Przegląd
Wszechpolski. W 1903 wydał książkę Myśli nowoczesnego Polaka, będącą  wyznaniem
wiary narodowej . W 1904 odbył podróż do Japonii, gdzie przekonał tamtejszy rząd, że
propagowane przez Piłsudskiego polskie powstanie antyrosyjskie w Kongresówce byłoby dla
Polaków szkodliwe, a Japończykom nic by nie dało. W 1907 roku został wybrany posłem do
II Dumy (rosyjski sejm) i napisał książkę Niemcy, Rosja i kwestia polska, w której
przedstawił położenie polityczne Polski i jej zaborców. Książka ta wzbudziła duże
zainteresowanie w kołach politycznych Europy i została przetłumaczona na kilka języków.
Gdy wybuchła wojna w 1914 r. przebywał za granicą, następnie przez Szwajcarię i Finlandię
wrócił do Warszawy. W listopadzie 1915 r. wyjechał na Zachód - najpierw do Londynu,
a potem do Paryża, jako prezes Komitetu Narodowego Polskiego. W roku 1916 otrzymał
doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Cambridge. W 1918 utworzył Armię Polską we
Francji. Podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski. W roku 1923 otrzymał doktorat honoris
causa Uniwersytetu Poznańskiego. Przez krótki czas w roku 1923 był ministrem spraw
zagranicznych w rządzie Chjeno-Piasta. W 1925 wydał książkę Polityka polska
i odbudowanie państwa, w której opisał swoje życiowe zmagania o odbudowanie państwa
polskiego. W roku 1926 powołał w Poznaniu Obóz Wielkiej Polski, organizację endecką,
która w czasie jej rozwiązania przez sanację na początku 1933 r. liczyła ok. 250 tys.
członków. W 1927 napisał broszurę Kościół, naród i państwo. W 1928 stworzył Stronnictwo
Narodowe. W 1931 wydał książkę Świat powojenny i Polska. W 1933 wydał Przewrót.
Roman Dmowski zmarł 2 stycznia 1939 r. w Drozdowie pod A
omżą. Pogrzeb odbył się
w sobotę po święcie Trzech Króli. Pochowany został w grobie rodzinnym na Bródnie. W jego
pogrzebie uczestniczyło około 200 tys. ludzi ze wszystkich regionów Polski.
W dniu 8 stycznia 1999 r., w sześćdziesiątą rocznicę śmierci Roman Dmowskiego, Sejm RP
docenił jego zasługi następującą uchwałą:
 W związku z 60 rocznicą śmierci Romana Dmowskiego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
wyraża uznanie dla walki i pracy wielkiego męża stanu na rzecz odbudowania niepodległości
państwa polskiego i stwierdza, że dobrze przysłużył się Ojczyz
nie. W swojej działalności
Roman Dmowski kładł nacisk na związek pomiędzy rozwojem Narodu i posiadaniem
własnego państwa formułując pojęcie narodowego interesu. Oznaczało to zjednoczenie
wszystkich ziem dawnej Rzeczypospolitej zamieszkałych przez polską większość, a także
podniesienie świadomości narodowej wszystkich warstw i grup społecznych. Stworzył szkołę
politycznego realizmu i odpowiedzialności. Jako reprezentant zmartwychwstałej
Rzeczypospolitej na Konferencji w Wersalu przyczynił się w stopniu decydującym do
ukształtowania naszych granic, a zwłaszcza granicy zachodniej. Szczególna jest rola Romana
Dmowskiego w podkreślaniu ścisłego związku katolicyzmu z polskością dla przetrwania
Narodu i odbudowania państwa.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża uznanie dla wybitnego Polaka Romana Dmowskiego .
Dokonania Romana Dmowskiego
Już jako uczeń gimnazjum założył tajną organizację uczniowską  Strażnica , której celem
było nauczanie języka polskiego, historii, geografii i literatury polskiej.
Nigdy nie tracił wiary w odzyskanie niepodległości i już w uniwersytecie walczył
z apolitycznością oraz z popularnym wśród pewnych odłamów młodzieży socjalizmem
międzynarodowym. Wstąpił do Zetu (Związek Młodzieży Polskiej), któremu przyświecał
ideał odzyskania niepodległego państwa. Wkrótce objął kierownictwo koła warszawskiego
i rozpoczął walkę z socjalistami, która skończyła się wystąpieniem socjalistów ze Związku.
Tym sposobem uniemożliwił kompromisy pomiędzy prądem narodowym a socjalistyczno-
kosmopolitycznym. Kiedy w roku 1890 studenci uniwersytetów rosyjskich chcieli wciągnąć
kolegów warszawskich do rozruchów antyrządowych i socjaliści popierali tę akcję, Dmowski
unicestwił ich zamiary. Uważał, że nie należy marnować sił na realizację niepolskich celów.
Zorganizował pierwszą po powstaniu 1863 r. wielką manifestację uliczną w Warszawie
w setną rocznicę konstytucji 3 maja.
Doprowadził do rozwiązania Ligi Polskiej (w 1983) - jako organizacji, która nic nie robi dla
odbudowania państwa polskiego - i zawiązania nowej organizacji: Ligi Narodowej, która stała
się zalążkiem budowy wielkiego ruchu politycznego pracującego nad odbudową państwa
polskiego. Był twórcą szeregu wydawnictw konspiracyjnych. Doprowadził - poprzez tajne
kółka Towarzystwa Oświaty Narodowej - do uświadamiania odrębności narodowej
najszerszym warstwom ludowym oraz upowszechnienia wiedzy o narodowej przeszłości, co
uświadomiło zaborcy, że masy ludowe są świadome swej odrębności, a w swoich dążeniach
narodowych są zgodne z polską inteligencją.
Przeszkodził J. Piłsudskiemu w wywołaniu antyrosyjskiego powstania w Kongresówce, za
pieniądze rządu Japonii. Przekonał Japończyków, że większy pożytek będą mieli z tego, że
Rosja będzie na zachodzie stale zagrożona przez Polaków, niż wówczas, gdy przy pomocy
niemieckiego sojusznika wymorduje polskich powstańców i całe swoje siły skieruje przeciw
Japonii.
Uniemożliwił socjalistom (PPS i SDKPiL) rozszerzenie rosyjskiej rewolucji 1905 roku na
obszar polski drogą organizowania bojówek narodowych przeciwko bojówkom rewolucyjno-
socjalistycznym, mordującym nie tylko policjantów rosyjskich, ale i polskich robotników,
członków Narodowego Związku Robotniczego. Przeprowadził też skuteczną walkę
ideologiczną z ruchami ugodowymi we wszystkich trzech zaborach (Ruch Polityki Realnej,
Stańczycy, katolickie Centrum). Działaczami ruchów ugodowych byli głównie
konserwatywni ziemianie, którzy zdobyli wpływowe pozycje u poszczególnych zaborców.
Przewidział wybuch wojny między zaborcami. Wypracował i utrwalił w społeczeństwie
pogląd, że w nadchodzącej wojnie, Polska stać będzie po stronie przeciwnej niż Niemcy.
Dzięki temu uniemożliwił J. Piłsudskiemu wywołanie antyrosyjskiego powstania, które było
przygotowane w porozumieniu z Austrią i miało umożliwić Niemcom zawarcie odrębnego
pokoju z Rosją i zerwanie sojuszu rosyjsko-francuskiego. Niemcy nie musiałyby walczyć na
dwóch frontach jednocześnie, i wojnę by wygrały, a Polska straciłaby szansę na
niepodległość.
W Paryżu 18 I 1916 złożył ambasadorowi rosyjskiemu Izwolskiemu memoriał wykazujący,
że dla dobra własnego i dla wspólnej sprawy koalicyjnej Rosja powinna ogłosić niepodległość
Polski. Przekonywał Anglię do poparcia polskiej polityki. W niezliczonych dyskusjach, jakie
przeprowadził z brytyjskimi politykami, uczonymi, dziennikarzami, dowodził z żelazną
logiką i płomiennym entuzjazmem, że odbudowanie wielkiej Polski będzie aktem
sprawiedliwości i dobrodziejstwem dla świata. Wysłuchawszy jego wykładów, profesorowie
w Cambridge ofiarowali mu w sierpniu 1916 r. honorowy doktorat filozofii. Opracował
program terytorialny Polski zakładając, że pomiędzy Niemcami a Rosją musi powstać
państwo mocne i prawdziwie niepodległe. Uwzględniał on, ponadto, wyniki rozwoju sił
narodowych, które rosły, mimo antypolskiej polityki państw zaborczych. Obejmował on na
Zachodzie Galicję, Spisz, Orawę i okolice Czacy, ks. Cieszyńskie bez powiatu Frydeckiego,
Śląsk Górny, Poznańskie, Prusy Zachodnie z Gdańskiem i wschodnim krańcem Pomeranii,
Warmią oraz południową część Prus Wschodnich, zamieszkałą przez ludność mazurską.
W sprawie Litwy program przewidywał utworzenie w granicach Polski odrębnego kraju, o
ustroju opartym na prawach narodowości litewskiej. Północno-wschodnia, wschodnia i
południowo-wschodnia granica państwa Polskiego miała wyglądać następująco: Linią
wybrzeża bałtyckiego przez Kłajpedę i Połongę na północ od Libawy. Dalej na wschodzie
linią historycznej granicy z 1772 r. pomiędzy Polską a Kurlandią do powiatu Iłłuksztańskiego.
Stamtąd do rzeki Dz
winy włączając do Polski powiaty Drysieński i Połocki. Stamtąd dalej w
kierunku południowo-zachodnim do Prypeci i pomiędzy powiatami Mozyrskim i Rzeczyckim
na Wołyń, do punktu gdzie się spotykają granice powiatów Zasławskiego, Ostrogskiego i
Zwiahelskiego. Następnie ku południowi granicą wschodnią powiatu Zasławskiemu i Staro-
Konstantynowskiego, miała zmierzać na Podole i koło Zińkowa, biegiem rzeki Uszycy do
Dniestru, stanowiącego południową granicę pomiędzy Polską a Rumunią.
Warto tu przytoczyć opinię z pracy naukowej autora niemieckiego:  & Wykazano
bezpośrednio z pomocą polskich z
ródeł, jak polska propaganda za  dostępem do morza
okazywała w czasie wojny światowej jedynie w grupie emigrantów Romana Dmowskiego
usilne dążenie zdobycia Gdańska. Dmowski spróbował także potem, po zawieszeniu broni,
przez  przejazd wojsk polskich dostać Gdańsk gwałtem do rąk i wytworzyć przez to fakt
dokonany. Podczas gdy  rzeczoznawcy w Paryżu sekundowali mu przy przygotowaniu
układu i pełne osiągnięcie celu wydawało się być bliskim, Niemcy po raz pierwszy w tych
ponurych dniach wypowiedziały veto przeciw żądaniu przewozu wojsk& 
Dmowski podjął starania o utworzenie osobnej polskiej siły zbrojnej złożonej z Polaków:
żołnierzy armii rosyjskiej i jeńców wojennych z armii niemieckiej i austriackiej. Zadaniem
polskiej siły zbrojnej byłoby przejęcie od Rosjan ciężaru utrzymania frontu przeciw
Niemcom. Niestety zadanie to uniemożliwili współpracownicy J. Piłsudskiego (Lednicki,
Babjański, Więckowski), którzy  przeciwstawiali się dalszym polskim formowaniom, określając
przed obliczem władz wojskowych rosyjskich ruch żywiołowy wśród żołnierstwa polskiego do
skupiania się pod własnymi sztandarami, jako prostą chęć dezorganizowania armii rosyjskiej
i dezercję poszczególnych jednostek w zamiarach uchronienia się od daniny krwi na polach walki .
Po wojnie A. Lednicki został za to oskarżony o zdradę stanu.
Utworzył Komitet Narodowy Polski z siedzibą w Paryżu, który był rządem polskim na
emigracji. Utworzył armię polską we Francji (armia Hallera). Popierał powstanie
wielkopolskie i powstania śląskie.
28 czerwca 1919 r. podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski, uznający prawo Polaków do
niepodległego państwa.
Dlaczego z postaci, zasłużonych w walce o niepodległość Polski, najbardziej cenię
Romana Dmowskiego?
Polityka Romana Dmowskiego doprowadziła do tego, że na koniec I Wojny Światowej
Polska znalazła się w gronie państw, które wojnę wygrały i wzięła udział  jako pełnoprawny
podmiot  w konferencji pokojowej, na której decydowały się losy powojennej Europy.
Takiej pozycji Polska nie była w stanie wypracować ani na wcześniejszym Kongresie
Wiedeńskim (1815), ani na konferencjach pokojowych po II Wojnie Światowej.
Na dodatek Dmowski był jedyną z postaci zasłużonych w walce o niepodległość Polski, który
swą pracą obejmował wszystkie obszary pracy narodowej: język ojczysty, historię, geografię,
religię, kulturę, organizację społeczeństwa, uświadomienie warstw ludowych, opracowanie
programu terytorialnego, organizację wojska, dyplomację.
y
ródła:
1.  Polski Słownik Biograficzny Tom V, zesz. 3. Hasło: Dmowski Roman (autorzy
hasła: Ignacy Chrzanowski i Władysław Konopczyński).
2. Erwin H�ltze,  Die Freie Stadt Danzig (Stuttgart 1935). Opinia o Dmowskim
przytoczona na http://www.romandmowski.pl/
3.  Roman Dmowski 1864-1939. Życiorys  wspomnienia  Zbiór fotografii .
4. Roman Dmowski  Niemcy, Rosja i kwestia polska , Warszawa 1989.
5. Stanisław Kozicki,  Historia Ligi Narodowej , Londyn 1964.
6. Zygmunt Berezowski,  Polska i Europa w dobie powojennej , POLITYKA
NARODOWA Nr 8-9, 1938 r.
7. Zygmunt Wasilewski,  Proces Lednickiego , Warszawa 1924