DEFINICJE PRZYPADKÓW CHORÓB ZAKAZ
ŃYCH
(materiał publikowany w "Meldunkach" 1/A/03 - 8/A/03)
go i zwalczania chorób zakazńych na podstawie Decyzji No
D E C Y Z J A K O M I S J I
2119/98/EC, a w szczególnosći jej artykułu 4, kraje człon-
kowskie winny stosowac´ definicje przypadków wyszczegól-
nione w Aneksie.
ustalaja˛ca definicje przypadków w celu zgłaszania
chorób zakazńych do sieci Wspólnoty na podstawie
Artykuł 2
Decyzji No 2119/98/EC Parlamentu i Rady Europejskiej
Ta Decyzja moz˙e zostacźmodyfikowana na podstawie naj-
(zarejestrowana jako dokument numer C(2002) 1043)
nowszych wyników badanńaukowych.
( 2002/253/EC )
Artykuł 3
Ta Decyzja zostanie wprowadzona w z˙ycie w dniu 1 stycz-
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH,
nia 2003.
nawia˛zuja˛c do Układu ustanawiaja˛cego WspólnoteĘuropejska˛,
Artykuł 4
uwzgle˛dniaja˛c Decyzje˛ No 2119/98/EC Parlamentu i Rady
Ta Decyzja jest adresowana do Krajów Członkowskich.
Europejskiej z 24 wrzesńia 1988 roku ustanawiaja˛ca˛ siec´
Bruksela, dnia 19 marca 2002
nadzoru epidemiologicznego i zwalczania chorób zakazńych
w obre˛bie Wspólnoty, a w szczególnosći Artykuł 3(c),
W imieniu Komisji
zwaz˙ywszy z˙e:
(-) David Byrne, członek Komisji
1. Panśtwa Członkowskie winny informowacó sytuacji epi-
demiologicznej i pojawianiu sie˛ zagroz˙en´ dla zdrowia ze
strony chorób zakazńych posługuja˛c sie˛ siecia˛ Wspólnoty
w sposób, który pozwoli na dokonanie porównan´ w celu
podejmowania działanńa rzecz zwalczania i zapobiegania
DEFINICJE PRZYPADKÓW CHORÓB ZAKAZ
ŃYCH
chorobom zakazńym na szczeblach narodowym i Wspól-
WYMIENIONYCH W DECYZJI 2000/96/EC
noty.
OGÓLNE ZASADY ZASTOSOWANIA DEFINICJI PRZYPADKÓW
2. W celu porównywalnosći takich informacji, przyje˛cie
wspólnych definicji przypadków stanowi warunek wste˛p-
- Poza specyficznie wymienionymi sytuacjami tylko przy-
ny nawet tam, gdzie specyficzne dla poszczególnych
padki objawowe winny bycźgłaszane, jednak zakaz˙enia
chorób sieci nadzoru nie zostały jeszcze wprowadzone. Z
bezobjawowe winny byc´ traktowane jako przypadki, o ile
chwila˛ wejsćia w z˙ycie tej Decyzji te definicje przypad-
zakaz˙enie to ma implikacje terapeutyczne lub znaczenie
ków winny bycśtosowane w celu zgłaszania do sieci
dla zdrowia publicznego.
Wspólnoty. Zgłaszanie winno pozostawac´ w zgodzie z
- Przypadek "powia˛zany epidemiologicznie" stanowi osoba,
regulacjami dotycza˛cymi ochrony danych osobowych.
która była naraz˙ona przez kontakt z przypadkiem potwier-
dzonym, lub miała takie samo naraz˙enie jak przypadek
3. Definicje przypadków pozwalaja˛ce na porównywalne
potwierdzony (np. jadła te same potrawy, przebywała w
zgłaszanie winny zawieracúporza˛dkowany system poz-
tym samym hotelu i DTP.)
walaja˛cy urze˛dom i instytucjom Panśtw Członkowskich
- Stosowany jest system trójstopniowy z naste˛puja˛cymi po-
na elastycznosć´ w przekazywaniu informacji o chorobach
ziomami rozpoznania:
i specyficznych problemach zdrowotnych. W szczególnos´-
- przypadek potwierdzony: rozpoznanie na podstawie
ci, te definicje przypadków ułatwiaja˛ zgłaszanie chorób
wyników badanĺaboratoryjnych,
wymienionych w Decyzji Komisji 2000/96/EC.
- przypadek prawdopodobny: typowy obraz kliniczny
4. Definicje przypadków winny byc´ tak konstruowane, aby
lub przypadek powia˛zany epidemiologicznie z przypad-
umoz˙liwic´ wszystkim Krajom Członkowskim uczestnict-
kiem potwierdzonym,
wo w zgłaszaniu w moz˙liwie najwie˛kszym stopniu w
- przypadek podejrzany: obraz kliniczny sugeruja˛cy roz-
oparciu o istnieja˛ce systemy nadzoru. Powinny umoz˙li-
poznawana˛ chorobe˛ bez uzyskania potwierdzenia lub
wicźgłaszanie na róz˙nych poziomach czułosći i swois-
spełniania kryteriów przypadku prawdopodobnego.
tosći zalez˙nie od celów zbierania informacji i powinny
Zakwalifikowanie do tych poziomów moz˙e bycźalez˙ne od
byc´ łatwe do wprowadzania poprawek i uzupełnien´.
cech epidemiologicznych poszczególnych chorób.
5. Zadania okresĺone w Decyzji Komisji pozostaja˛ w zgo-
- Wymienione objawy podane sa˛ jedynie w charakterze
dzie z opinia˛ wyraz˙ona˛ w decyzji No 2119/98/EC,
wskazówki i nie sa˛ wyczerpuja˛ce.
˛ ŁA NASTE
˛ PUJA
˛ CA
˛ DECYZJE
˛ :
- Dla wie˛kszosći przypadków jest wymienianych szereg
"kryteriów rozpoznania laboratoryjnego". Jesĺi nie jest to
Artykuł 1
specjalnie zaznaczone, tylko jedno z nich jest wymagane
W celu dostarczania danych dla nadzoru epidemiologiczne-
do potwierdzenia przypadku.
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
2
- N.A. w definicji przypadku oznacza "nie ma zastosowania".
BRUCELOZA
˛ PNE
1. Informacje podane w tym dokumencie maja˛ na celu ujed-
Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy brucelozie, np. ostro lub pod-
nolicenie zgłaszalnosći i porównywalnosć´ danych w sieci
ste˛pnie pojawiaja˛ca sie˛ gora˛czka, poty nocne, poczucie zme˛-
Wspólnoty. Opis kliniczny dostarcza zarysu choroby i
czenia, anoreksja, spadek cie˛z˙aru ciała, ból głowy, ból sta-
nie musi koniecznie wskazywac´ wszystkich cech potrzeb-
wów.
nych do klinicznego rozpoznania choroby.
2. Laboratoryjne kryteria rozpoznania podane niz˙ej moga˛
bycśpełnione przy zastosowaniu róz˙nych testów. Jednak-
- Stwierdzenie wzrostu miana specyficznych przeciwciał.
z˙e, gdy specyficzna metoda testowania jest podana, uz˙y-
- Stwierdzenie technika˛ immunofluorescencyjna˛ Brucella
cie jej jest zalecane.
sp. w materiale klinicznym.
- Izolacja Brucella sp. z materiału klinicznego.
DEFINICJE PRZYPADKÓW
Dla rozpoznania prawdopodobnego:
- Pojedyncze wysokie miano.
BŁONICA
Klasyfikacja przypadków
N.A.
Prawdopodobny: Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy brucelozie
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy błonicy, np. choroba górnych
powia˛zany epidemiologicznie, lub z poje-
dróg oddechowych charakteryzuja˛ca sie˛ bólem gardła, nie-
dynczym wysokim mianem.
wysoka˛ gora˛czka˛ oraz przylegaja˛cymi do podłoz˙a błonami
Potwierdzony:
Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy brucelozie
na migdałkach, w gardle i/lub w nosie.
potwierdzony laboratoryjnie.
- Wyizolowanie wytwarzaja˛cego toksyne˛ Corynebacterium
diphteriae z materiału klinicznego.
CHLAMYDIOZA, ZAKAZ
˙ ENIE NARZA˛DÓW
- Histopatologiczne rozpoznanie błonicy.
PŁCIOWYCH
Klasyfikacja przypadków
N.A.
Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy zakaz˙eniu Chlamydia tracho-
Prawdopodobny: Kliniczny obraz błonicy bez powia˛zanépi-
matis, np. zapalenie cewki moczowej, zapalenie naja˛drza,
demiologicznych i nie potwierdzony labo-
zapalenia szyjki macicy, jajowodów lub innych narza˛dów
ratoryjnie.
jez˙eli do zakaz˙enia doszło droga˛ płciowa.
Potwierdzony:
Kliniczny obraz błonicy powia˛zany epide-
miologicznie i/lub potwierdzony laborato-
ryjnie.
- Izolacja C. trachomatis w hodowli materiału pobranego z
Zauwaz˙my, z˙e bezobjawowi nosiciele, zachorowania wywo-
układu moczowo-płciowego.
łane przez nietoksogenne C. diphteriae oraz błonica skóry
- Wykazanie obecnosći antygenu lub kwasu nukleinowego
nie podlegaja˛ zgłoszeniu.
C. trachomatis w materiale pobranym z układu moczowo-
-płciowego.
Klasyfikacja przypadków
BOTULIZM, ZATRUCIE POKARMOWE
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: N.A.
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy botulizmowi, np. takie obja-
Potwierdzony:
Przypadek potwierdzony laboratoryjnie.
wy jak podwójne widzenie, zamazane widzenie i osłabienie
opuszkowe. Symetryczne poraz˙enie wiotkie moz˙e poste˛po-
wac´ gwałtownie.
CHOLERA
Laboratoryjne kryteria rozpoznania
- Wykrycie toksyny botulinowej w surowicy, kale, tresći z˙o-
ła˛dkowej lub w potrawie zjedzonej przez pacjenta.
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy cholerze, np. biegunka i wy-
- Izolacja Clostridium botulinum z kału.
mioty. Cie˛z˙kosćóbjawów moz˙e bycŕóz˙na.
Klasyfikacja przypadków
N.A.
- Izolowanie toksogennych (produkuja˛cych toksyne˛ cholery)
Prawdopodobny: Osoba z objawami klinicznymi powia˛zana
Vibrio cholerae O1 lub O139 ze stolca lub wymiotów.
epidemiologicznie.
- Wykazanie specyficznej odpowiedzi immunologicznej w
Potwierdzony:
Osoba z objawami klinicznymi i potwier-
postaci przeciwciał przeciw toksynie lub wibriobójczych.
dzeniem laboratoryjnym.
Klasyfikacja przypadków
Podejrzany:
N.A.
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
3
Prawdopodobny: Obraz kliniczny cholery powia˛zany epide-
miologicznie
Potwierdzony:
Obraz kliniczny cholery z potwierdzeniem
˙ UMA
laboratoryjnym.
Choroba charakteryzuja˛ca sie˛ gora˛czka˛, dreszczami, bólem
głowy, poczuciem choroby, prostracja˛ oraz leukocytoza˛,
wyste˛puja˛ca w naste˛puja˛cych podstawowych formach kli-
- miejscowa limfadenopatia (dz˙uma buboniczna),
Obraz kliniczny choroby meningokokowej, np. zapalenie opon
- septicemia bez limfadenopatii (dz˙uma septicemiczna),
mózgowo-rdzeniowych i/lub sepsa meningokokowa, która
- dz˙uma płucna (zapalenie płuc),
moz˙e poste˛powac´ gwałtownie do purpura fulminans, wstrza˛-
- zapalenie gardła i limfadenopatia w obre˛bie szyi.
su i s´mierci. Inne objawy sa˛ moz˙liwe.
Laboratoryjne kryteria rozpoznania
- Izolacja Yersinia pestis z materiału klinicznego.
- Wyizolowanie Neisseria meningitidis z miejsc normalnie
- Wykazanie wzrostu specyficznych przeciwciał przeciw
sterylnych (np. krew, płyn mózgowo-rdzeniowy lub, rza-
antygenowi F1 Y. pestis.
dziej, płyn stawowy, płyn z opłucnej lub z osierdzia).
- Wykrycie kwasu nukleinowego N. meningitis w miejscach
Dla przypadku prawdopodobnego:
normalnie sterylnych.
- Podwyz˙szone miano antygenu F1 Y. pestis (bez udokumen-
- Wykazanie dwoinek gram-ujemnych w badaniu mikros-
towanego wzrostu miana) u osoby nie szczepionej przeciw
kopowym materiału z miejsc normalnie sterylnych.
dz˙umie.
Dla przypadków prawdopodobnych:
- Wykrycie antygenu F1 w materiale klinicznym metoda˛
fluorescencyjna˛.
- Pojedyncze wysokie miano przeciwciał przeciw meningo-
kokom w surowicy ozdrowienća.
Klasyfikacja przypadków
Klasyfikacja przypadków
Podejrzany:
Obraz kliniczny dz˙umy.
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny dz˙umy z prawdopodob-
Prawdopodobny: Obraz kliniczny choroby meningokokowej
nymi wynikami laboratoryjnymi.
bez jakiegokolwiek potwierdzenia labora-
Potwierdzony:
Obraz kliniczny dz˙umy z potwierdzonymi
toryjnego, lub z identyfikacja˛ N. meningitis
wynikami laboratoryjnymi.
z miejsc nie sterylnych, lub z wysokim
mianem przeciwciał w surowicy ozdro-
wienća
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
nie.
Uwaga: Nosiciele bezobjawowi nie podlegaja˛ zgłoszeniu.
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy echinokokozie z obecnosćia˛
róz˙nych objawów lub zespołów, zalez˙nie od wielkosći i
umiejscowienia cysty.
DUR BRZUSZNY I DURY RZEKOME
Laboratoryjne kryteria rozpoznania
- Rozpoznanie histopatologiczne.
- Rozpoznanie na podstawie kombinacji technik obrazowa-
Choroba wywołana przez Salmonella typhi lub paratyphi,
nia i testów serologicznych (np. haemaglutynacja posŕed-
która cze˛sto przejawia sie˛ w postaci podste˛pnego pocza˛tku,
nia, immunodyfuzja, immunoblotowanie).
długotrwałej gora˛czki, bólów głowy, poczucia choroby, ut-
raty łaknienia, wzgle˛dnej bradykardii, zaparcĺub biegunki i
Klasyfikacja przypadków
nieproduktywnego kaszlu. Zdarza sie˛ wiele zachorowanó
Podejrzany:
N.A.
łagodnym lub nietypowym przebiegu.
Prawdopodobny: N.A.
Kliniczny obraz potwierdzony laboratoryj-
- Wyizolowanie Salmonella typhi lub paratyphi z krwi, stol-
nie.
ca lub innego materiału klinicznego.
Klasyfikacja przypadków
Podejrzany:
N.A.
bez objawów klinicznych lub przypadek z
objawami klinicznymi powia˛zany epide-
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy zakaz˙eniu Giardia lamblia,
miologicznie.
charakteryzuja˛cy sie˛ biegunka˛, skurczowymi bólami brzucha,
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
wzde˛ciami, utrata˛ cie˛z˙aru ciała lub uposĺedzonym wchłania-
nie.
niem.
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
4
- Znalezienie cyst G. lamblia w kale.
- Znalezienie trofozoitów w kale, tresći dwunastniczej lub
w materiale z biopsji jelita cienkiego.
- Stwierdzenie antygenu G. lamblia w kale.
Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy grypie, np. nagłe wysta˛pie-
Klasyfikacja przypadków
nie choroby, kaszel, gora˛czka, ból głowy.
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Kliniczny obraz giardiazy powia˛zany epi-
- Wykrycie antygenu grypy lub RNA specyficznego dla
demiologicznie.
wirusa grypy.
Potwierdzony:
Przypadek potwierdzony laboratoryjnie.
- Wyizolowanie wirusa grypy.
- Wykazanie odpowiedzi w postaci przeciwciał specyficz-
nych dla wirusa grypy A lub B.
Klasyfikacja przypadków
ĹICA
Podejrzany:
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy grypie po-
wia˛zany epidemiologicznie.
- Ocena lekarza, z˙e objawy kliniczne i/lub radiologiczne
Prawdopodobny: N.A.
odpowiadaja˛ gruzĺicy.
Potwierdzony:
Przypadek kliniczny potwierdzony labora-
- Decyzja lekarza zastosowania pełnego leczenia przeciw-
toryjnie.
gruzĺiczego.
- Wyizolowanie pra˛tków Mycobacterium tuberculosis com-
plex (z wyja˛tkiem Myc. bovis BCG) z jakiegokolwiek ma-
teriału klinicznego.
Choroba o róz˙nym stopniu cie˛z˙kosći charakteryzuja˛ca sie˛
- Wykazanie pra˛tków kwasoopornych (AFB) w badaniu
biegunka˛, gora˛czka˛, nudnosćiami, bolesnymi skurczami brzu-
mikroskopowym plwociny odkrztuszonej spontanicznie
cha i bolesnym parciem na stolec.
lub indukowanej.
Klasyfikacja przypadków wg kryteriów laboratoryjnych
- Wyizolowanie Yersinia enterocolica lub pseudotuberculo-
sis z materiału klinicznego.
Osoba, u której wyizolowano M. tuberculosis complex (z
Klasyfikacja przypadków
wyja˛tkiem Myc. bovis BCG) z jakiegokolwiek materiału kli-
Podejrzany:
N.A.
nicznego. W krajach, w których badanie bakteriologiczne me-
Prawdopodobny: Obraz kliniczny powia˛zany epidemiolo-
toda˛ hodowli nie jest rutynowo doste˛pne, przypadek z dodat-
gicznie
nim rozmazem plwociny w kierunku pra˛tków kwasoopor-
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
nych (AFB) jest przyjmowany jako definitywny.
nie.
Rozpoznanie inne niz˙ definitywne
Przypadek, który spełnia kryteria kliniczne, a nie spełnia kry-
teriów laboratoryjnych przypadku definitywnego.
KAMPYLOBAKTERIOZA
Klasyfikacja wg umiejscowienia choroby
Gruzĺica płuc
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy kampylobakteriozie, np. cho-
Gruzĺica mia˛z˙szu płucnego i drzewa tchawiczo-oskrzelowego.
roba biegunkowa o zmiennej cze˛stosći.
Gruzĺica pozapłucna
Gruzĺica wyste˛puja˛ca w innych miejscach niz˙ układ odde-
- Wyizolowanie bakterii rodzaju Campylobacter z materiału
chowy zdefiniowany powyz˙ej.
klinicznego.
Klasyfikacja wg uprzedniego leczenia przeciwpra˛tkowego
Klasyfikacja przypadków
N.A.
Prawdopodobny: Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy kampylo-
Osoba nigdy nie była leczona z powodu gruzĺicy czynnej lub
bakteriozie z powia˛zaniem epidemiologicz-
otrzymywała leki przeciwpra˛tkowe krócej niz˙ jeden miesia˛c.
nym.
Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy kampylo-
bakteriozie z potwierdzeniem laboratoryj-
Osoba miała rozpoznanie gruzĺicy czynnej w przeszłosći i
nym.
otrzymywała leki przeciwpra˛tkowe (z wyja˛tkiem leczenia pro-
filaktycznego) przez przynajmniej jeden miesia˛c.
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
5
KIŁA*
ciał przeciwkre˛tkowych, ale ujemne wyniki badan´ wykry-
waja˛cych obecnosć´ kre˛tków.
Kiła pierwszego okresu
Klasyfikacja przypadków
N.A.
Stadium zakaz˙enia Treponema pallidum charakteryzuja˛ce
Prawdopodobny: Bez objawów klinicznych kiły ale z dodat-
sie˛ obecnosćia˛ jednej lub wie˛cej zmian pierwotnych (wrzód
nimi wynikami odczynów serologicznych.
twardy - chancre). Zmiany moga˛ miecŕóz˙ny przebieg kli-
Potwierdzony:
N.A.
niczny.
* W definicjach nie uwzgle˛dniono kiły pózńej objawowej, ani
podziału na kiłe˛ utajona˛ wczesna˛ i pózńa˛, przez co nie sa˛ one
- Wykrycie specyficznych IgM metodaĘIA.
zgodne z wytycznymi European Branch of the International Union
- Wykazanie T. pallidum w materiale klinicznym w ciem-
against Sexually Transmitted Infections (IUSTI) i WHO z 2001 r.
nym polu widzenia mikroskopu s´wietlnego, metoda˛ fluo-
W Polsce w rutynowej diagnostyce kiły stosowane sa˛: (1) metoda
rescencji bezposŕedniej z uz˙yciem przeciwciał przeciw-
wykrywania kre˛tków w preparacie bezposŕednim ocenianym w
kre˛tkowych (DFA-TP) lub metodami równowaz˙nymi.
ciemnym polu widzenia mikroskopu s´wietlnego, (2) odczyny sero-
logiczne nie kre˛tkowe (kardiolipinowe): VDRL, USR, RPR, (3)
Dla przypadku prawdopodobnego:
odczyny serologiczne kre˛tkowe: FTA, FTA-ABS, TPHA. Odczyny
- Odczyny serologiczne nie kre˛tkowe ( Veneral Disease
wykrywaja˛ce przeciwciała w klasie IgM wykorzystywane sa˛ w
diagnostyce kiły wrodzonej.
(przyp.: S.M.)
Reasearch Laboratory - VDRL, RPR), kre˛tkowe (modyfi-
kacja absorbcyjna odczynu immunofluorescencji kre˛tków
- FTA-ABS lub odczyn mikrohemaglutynacji - MHA-T).
Klasyfikacja przypadków
N.A.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny z jednym lub wie˛cej ob-
Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy kryptosporydiozie charakte-
jawem pierwotnym przy dodatnim wyniku
ryzuja˛cy sie˛ biegunka˛, bólami o typie kolki jelitowej, utrata˛
jednego z odczynów serologicznych
apetytu, nudnosćiami i wymiotami.
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
nie
Kiła drugiego okresu
- Znalezienie oocyst Cryptosporidium w kale.
- Wykazanie obecnosći Cryptosporidium w tresći jelitowej
lub w materiale pobranym z biopsji jelita cienkiego.
Stadium zakaz˙enia Treponema pallidum charakteryzuja˛ce
- Stwierdzenie obecnosći antygenu Cryptosporidium w
sie˛ rozsianymi lub ograniczonymi zmianami na skórze i
kale.
błonach sĺuzowych, cze˛sto z uogólniona˛ limfadenopatia˛.
Klasyfikacja przypadków
Zmiana pierwotna moz˙e nadal bycóbecna.
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy kryptospo-
- Wykazanie T. pallidum w materiale klinicznym w ciem-
ridiozie z powia˛zaniem epidemiologicznym.
nym polu widzenia mikroskopu s´wietlnego, metoda˛ fluo-
Potwierdzony:
Kliniczny obraz odpowiadaja˛cy kryptospo-
rescencji bezposŕedniej z uz˙yciem przeciwciał przeciw-
ridiozie z potwierdzeniem laboratoryjnym.
kre˛tkowych (DFA-TP) lub metodami równowaz˙nymi.
Dla przypadku prawdopodobnego:
- Odczyny serologiczne nie kre˛tkowe ( Veneral Disease
Reasearch Laboratory - VDRL, RPR), kre˛tkowe (modyfi-
kacja absorbcyjna odczynu immunofluorescencji kre˛tków
- FTA-ABS lub odczyn mikrohemaglutynacyji - MHA-T).
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy krztusćowi, np. choroba z
Klasyfikacja przypadków
kaszlem trwaja˛cym przynajmniej dwa tygodnie z jednym z
naste˛puja˛cych objawów: napady kaszlu, napady bezdechu
Podejrzany:
N.A.
na wdechu, wymioty po napadach kaszlu bez innej znanej
Prawdopodobny: Typowy obraz kliniczny przy dodatnim
przyczyny.
wyniku jednego z odczynów serologicz-
nych.
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
- Wykrycie specyficznych przeciwciał przeciw Bordetella
nie
pertussis u osób nie szczepionych w ostatnim okresie.
Kiła utajona
- Wykrycie kwasu nukleinowego B. pertussis.
- Wyizolowanie Bordetella pertussis z materiału klinicznego.
Klasyfikacja przypadków
Stadium zakaz˙enia T. pallidum przebiegaja˛ce bez objawów
klinicznych.
Podejrzany:
Obraz kliniczny krztusća.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny krztusća powia˛zany epi-
demiologicznie.
- Wykazanie odczynami serologicznymi obecnosći przeciw-
Potwierdzony:
Przypadek potwierdzony laboratoryjnie.
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
6
- Wykrycie swoistych dla Leptospira przeciwciał IgM w su-
rowicy.
Klasyfikacja przypadków
Choroba legionistów
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: N.A.
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
Zapalenie płuc
nie.
Choroba z Pontiac
Samoograniczaja˛ca sie˛ choroba podobna do grypy charakte-
ryzuja˛ca sie˛ gora˛czka˛, bólem głowy, mialgia˛ i nie produktyw-
nym kaszlem. Pacjenci wracaja˛ do zdrowia samoistnie, bez
leczenia po 2 do 5 dniach. Nie wyste˛puja˛ objawy zapalenia
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy malarii, np. gora˛czka i zaz-
płuc.
wyczaj wyste˛puja˛ce objawy, które obejmuja˛ ból głowy, ból
karku, dreszcze, bóle mie˛sńi, nudnosći, wymioty, biegunke˛ i
kaszel.
- Wyizolowanie bakterii z rodzaju Legionella z wydzielin
układu odechowego, tkanki płucnej lub krwi.
- Wykazanie specyficznych przeciwciał przeciw Legionella
- Wykazanie zarazków malarii w rozmazach krwi.
pneumophila grupy serologicznej 1 lub innych grup sero-
- Wykrycie kwasu nukleinowego Plasmodium.
logicznych lub innych gatunków Legionella za pomoca˛
Klasyfikacja przypadków
posŕedniego testu immunofluorescencyjnego wykrywaja˛-
cego przeciwciała lub za pomoca˛ mikroaglutynacji.
Podejrzany:
N.A.
- Wykrycie specyficznego antygenu Legionella w moczu przy
Prawdopodobny: N.A.
uz˙yciu uznanych odczynników.
Potwierdzony:
Epizod potwierdzonej laboratoryjnie para-
zytemii malarii u osoby z objawami klinicz-
Dla przypadku prawdopodobnego:
nymi lub asymptomatycznej.
- Pojedyncze wysokie miano przeciwciał specyficznych dla
L. pneumophila grupy serologicznej 1 lub innych grup se-
rologicznych lub innych gatunków Legionella.
- Wykrycie specyficznego antygenu Legionella w wydzieli-
nach układu oddechowego lub bezposŕednie barwienie
fluorescencyjne przeciwciał (DFA) organizmu w wydzie-
linach oddechowych lub tkance płucnej przy zastosowaniu
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy odrze, np. uogólniona wy-
uznanych reagentów monoklonalnych.
sypka trwaja˛ca dłuz˙ej niz˙ 3 dni i gora˛czka powyz˙ej 38,3˚C
Klasyfikacja przypadków
oraz jeden lub wie˛cej z naste˛puja˛cych objawów: kaszel,
niez˙yt nosa, plamki Koplika, zapalenie spojówek.
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny z dodatnim wynikiem
testów uznanych za prawdopodobne (patrz
- Wykrycie przeciwciał IgM przeciw wirusowi odry u osób
wyz˙ej) lub obraz kliniczny powia˛zany
nie szczepionych w ostatnim okresie.
epidemiologicznie.
- Wykazanie specyficznej odpowiedzi przeciwciał przeciw
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
odrze u osób nie szczepionych w ostatnim okresie.
nie.
- Wykrycie wirusa odry (róz˙nego od szczepów szczepion-
kowych) w materiale klinicznym.
Klasyfikacja przypadków
Przypadek rozpoznany przez lekarza jako
odra.
Prawdopodobny: Przypadek z klinicznym obrazem odry.
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy leptospirozie, charakteryzu-
Potwierdzony:
Przypadek potwierdzony labioratoryjnie
ja˛cy sie˛ gora˛czka˛, bólem głowy, dreszczami, bólami mie˛sńi,
lub przypadek z klinicznym obrazem odry
zaczerwienieniem spojówek, a rzadziej zapaleniem opon
powia˛zany epidemiologicznie. Przypadki
mózgowo-rdzeniowych, wysypka˛, z˙ółtaczka˛ lub niewydol-
potwierdzone laboratoryjnie nie musza˛ miecńosćia˛ nerek.
charakterystycznych objawów klinicznych.
- Wyizolowanie Leptospira z materiału klinicznego.
- Wykazanie specyficznego wzrostu miana w tesćie agluty-
POLIOMYELITIS, PORAZ
˙ ENNE
nacji Leptospira.
- Wykazanie Leptospira w materiale klinicznym metoda˛ im-
munofluorescencji.
Obraz kliniczny zgodny z poliomyelitis, np. ostre pojawie-
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
7
nie sie˛ poraz˙en´ wiotkich w obre˛bie jednej lub wie˛cej konćzyn
rhoae nie maja˛ zastosowania w rutynowej diagnostyce rzez˙a˛cz-
z obniz˙eniem lub zanikiem odruchów sćie˛gnowych w zaje˛-
ki.
(przyp.: S.M.)
tych konćzynach bez innej znanej przyczyny i bez zaburzenćzucia i intelektu.
SALMONELLOZA (NIE TYPHI, NIE PARATYPHI)
- Wyizolowanie poliowirusa z materiału klinicznego.
- Wykrycie kwasu nukleinowego poliowirusa.
Obraz kliniczny salmonellozy, np. biegunka, bóle brzucha,
Klasyfikacja przypadków
nudnosći i czasem wymioty. Zarazek moz˙e wywołacźaka-
Podejrzany:
N.A.
z˙enia pozajelitowe.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny poraz˙ennego poliomyeli-
tis.
Potwierdzony:
Obraz kliniczny z potwierdzeniem labora-
- Wyizolowanie Salmonella (nie typhi, nie paratyphi) z ma-
toryjnym.
teriału klinicznego.
Klasyfikacja przypadków
Podejrzany:
N.A.
RÓZ
˙ YCZKA
Prawdopodobny: Izolacja zarazka potwierdzona laboratoryj-
nie u osoby bezobjawowej powia˛zany epi-
demiologicznie.
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy róz˙yczce, np. ostry pocza˛tek
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
wysypki plamisto-grudkowej z bólem lub/i zapaleniem sta-
nie.
wów, limfadenopatia˛ i zapaleniem spojówek.
- Wykrycie przeciwciał IgM przeciw wirusowi róz˙yczki u
SZIGELOZA (CZERWONKA BAKTERYJNA)
osoby nie szczepionej w ostatnim czasie.
- Wzrost miana specyficznych przeciwciał u osoby nie szcze-
pionej w ostatnim czasie.
Choroba o róz˙nej cie˛z˙kosći charakteryzuja˛ca sie˛ biegunka˛,
- Izolacja wirusa róz˙yczki u osoby nie szczepionej w ostat-
gora˛czka˛, nudnosćiami, skurczowymi bólami brzucha i upor-
nim czasie.
czywym parciem na stolec.
- Wykrycie kwasu nukleinowego róz˙yczki w materiale kli-
nicznym.
- Wyizolowanie Shigella sp. z materiału klinicznego.
Klasyfikacja przypadków
Klasyfikacja przypadków
Podejrzany:
Obraz kliniczny róz˙yczki.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny róz˙yczki powia˛zany epi-
Podejrzany:
N.A.
demiologicznie.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny powia˛zany epidemiolo-
Potwierdzony:
Obraz kliniczny róz˙yczki potwierdzony la-
gicznie
boratoryjnie.
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
nie.
˙ A˛CZKA
S´WINKA
Opis kliniczny
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy rzez˙a˛czce, np. zapalenie cew-
ki moczowej, szyjki macicy lub jajowodów.
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy s´wince, np. ostre wysta˛pie-
nie jedno- lub dwustronnego bolesnego, samo ograniczaja˛-
cego sie˛ powie˛kszenia sĺinianek przyusznych lub innych
- Wyizolowanie Neisseria gonorrhoae z materiału klinicz-
trwaja˛ce dłuz˙ej niz˙ 2 dni bez innej znanej przyczyny.
nego.
- Stwierdzenie antygenu N. gonorrhoae lub kwasu nuklei-
nowego.
- Wykrycie przeciwciał IgM przeciw wirusowi s´winki.
- Wykazanie wewna˛trzkomórkowych dwoinek gram-ujem-
- Wykrycie specyficznych przeciwciał przeciw wirusowi
nych w rozmazie wydzieliny z cewki moczowej u me˛z˙-
s´winki u osób nie szczepionych w ostatnim okresie.
czyzn.
- Wyizolowanie wirusa s´winki (nie szczepu szczepionko-
wego) z materiału klinicznego.
Klasyfikacja przypadków
- Wykrycie kwasu nukleinowego wirusa s´winki.
Podejrzany:
N.A
Klasyfikacja przypadków
Prawdopodobny: N.A.
Potwierdzony:
Przypadek potwierdzony laboratoryjnie.*
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny s´winki powia˛zany epide-
* W Polsce metody wykrywaja˛ce antygen lub DNA N. gonor-
miologicznie z przypadkiem potwierdzo-
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
8
nym.
- Brak w wywiadzie potencjalnego naraz˙enia jatrogen-
Potwierdzony:
Przypadek potwierdzony laboratoryjnie.
nego.
II. Objawy kliniczne
- Wczesne objawy psychiatryczne.
- Przewlekłe bolesne objawy czuciowe.
˛ Z
˙ EC
- Ataksja.
- Mioklonus lub pla˛sawica lub dystonia.
- Uposĺedzenie umysłowe.
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy te˛z˙cowi, np. ostro pojawia-
ja˛cy sie˛ wzrost napie˛cia mie˛sńiowego (hipertonia) i/lub bo-
lesne skurcze mie˛sńiowe (zazwyczaj mie˛sńi z˙uchwy i karku)
- EEG nie wykazuje typowych objawów klasycznej CJD (lub
oraz uogólnione skurcze mie˛sńiowe bez innej znanej przy-
EEG nie zostało wykonane).
czyny.
- Obustronne wzmoz˙enie sygnału w okolicy poduszki (pul-
vinar) w badaniu przy uz˙yciu rezonansu magnetycznego -
MRI.
- Wykrycie przeciwciał przeciw toksynie te˛z˙cowej u osoby
- Charakterystyczne neuropatologiczne i immunopatologicz-
nie szczepionej przeciw te˛z˙cowi i nie leczonej z powodu
te˛z˙ca.
ne wyniki badan´.
- Wykrycie odpowiednio wysokiego wzrostu przeciwciał
Klasyfikacja przypadków
przeciw toksynie te˛z˙ca.
Podejrzany:
N.A.
Klasyfikacja przypadków
Prawdopodobny: Wywiad i 4/5 objawów klinicznych i EEG
Podejrzany:
N.A.
jest nietypowych dla klasycznej CJD (lub
Prawdopodobny: N.A.
EEG nie zostało wykonane) oraz wyste˛-
Potwierdzony:
Obraz kliniczny te˛z˙ca.
puje obustronne wzmoz˙enie sygnału w ob-
re˛bie poduszki (pulvinar) w MRI Wywiad
i dodatni wynik biopsji migdałków.
Potwierdzony:
Poste˛puja˛ca choroba neuropsychiatryczna
z potwierdzeniem vCJD w badaniu neuro-
patologicznym.
Choroba pasoz˙ytnicza, manifestuja˛ca sie˛ w postaci ostrej
jednym lub wie˛cej sposŕód naste˛puja˛cych objawów: limfa-
denopatia, zapalenie mózgu, zapalenie siatkówki i naczyniów-
˛ GLIK
ki oka ( chorioretinitis), zaburzenia funkcjonowania osŕod-
kowego układu nerwowego. Zakaz˙enie wrodzone moz˙e wy-
sta˛picź wodogłowiem, małogłowiem, wewna˛trzmózgowym
Postac´ wziewna wa˛glika
zwapnieniem, drgawkami, uposĺedzeniem umysłowym po-
Po inhalacji Bacillus anthracis i krótkim okresie prodromal-
chodzenia mózgowego.
nym rozwija sie˛ ostra niewydolnosćóddechowa z hipoksja˛,
dusznosćia˛ i objawami poszerzenia sŕódpiersia w badaniu
radiologicznym.
- Wykazanie odpowiednio wysokiego wzrostu przeciwciał
specyficznych dla toksoplazmozy.
Wa˛glik skórny
- Wykazanie obecnosći czynnika zakazńego w tkankach lub
Zmiana skórna rozwijaja˛ca sie˛ od grudki, poprzez stadium
płynach ustrojowych lub izolacja u zwierza˛t laboratoryj-
pe˛cherzyka, a naste˛pnie krosty do czarnego wgłe˛bionego
nych lub w hodowli tkankowej.
strupa z otaczaja˛cym obrze˛kiem (czarna krosta - pustula
- Wykrycie kwasu nukleinowego Toxoplasma gondii.
maligna). Zmiana jest zazwyczaj bezbolesna, ale moga˛ wy-
Klasyfikacja przypadków
ste˛powacóbjawy ogólne (gora˛czka i poczucie choroby).
Podejrzany:
N.A.
Wa˛glik z˙oła˛dkowo-jelitowy
Prawdopodobny: N.A.
Zespół cie˛z˙kiego bólu brzucha, biegunki z gora˛czka˛ i obja-
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
wami posocznicy wyste˛puja˛cy po zjedzeniu niedogotowanej
nie.
zakaz˙onej potrawy.
- Izolacja i potwierdzenie B. anthracis z normalnie steryl-
WARIANT CHOROBY CREUTZFELDTA-JAKOBA (vCJD)
nych miejsc (np. z krwi lub z pmr) albo ze zmiany lub
innego miejsca obje˛tego procesem chorobowym (skóra,
płuca, jelita);
I. Historia
- Obydwa z poniz˙szych:
- Poste˛puja˛ca choroba neuropsychiatryczna.
- wykrycie DNA B. anthracis (np. za pomoca˛ PCR) z
- Czas trwania choroby powyz˙ej 6 miesie˛cy.
próbki pobranej z normalnie sterylnych miejsc (np. z
- Rutynowa diagnostyka nie wskazuje na inne rozpozna-
krwi lub z pmr) albo ze zmiany lub innego miejsca
nie.
obje˛tego procesem chorobowym (skóra, płuca, jelita),
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
9
- wykrycie B. anthracis w materiale klinicznym za po-
Klasyfikacja przypadków
moca˛ barwienia immunohistochemicznego zaje˛tej tkan-
Podejrzany:
N.A.
ki (skóry, płuca lub jelita).
Prawdopodobny: Obraz kliniczny powia˛zany epidemiolo-
Wymaz z nosa bez objawów chorobowych nie stanowi pod-
gicznie.
stawy rozpoznania przypadku.
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
Klasyfikacja przypadków
nie.
Podejrzany:
N.A.
Krymsko-Kongijska gora˛czka krwotoczna (CCHF)
Prawdopodobny: Przypadek prawdopodobny jest definiowa-
- osoba z objawami klinicznymi wa˛glika
Narastaja˛ca stopniowo choroba z ostrym pocza˛tkiem z go-
bez izolacji B. anthracis przy braku roz-
ra˛czka˛, dreszczami, bólami mie˛sńi, nudnosćiami, wymiota-
poznania alternatywnego, ale z wynikiem
mi, bólem głowy i bólem mie˛sńi grzbietu. Objawy krwotocz-
dodatnim jednego testu wspomagaja˛cego,
ne moga˛ wysta˛pic´ w dalszym rozwoju choroby.
- osoba z objawami klinicznymi wa˛glika
zwia˛zana epidemiologicznie z naraz˙eniem
na zakaz˙enie wa˛glikiem, ale bez potwier-
- Izolacja wirusa.
dzenia laboratoryjnego zakaz˙enia wa˛gli-
- Wykrycie kwasu nukleinowego CCHF.
kiem.
- Dodatnie badanie serologiczne, które moz˙e wysta˛pic´ póz´-
Potwierdzony:
Osoba z objawami klinicznymi wa˛glika i
no w przebiegu choroby.
z potwierdzeniem laboratoryjnym zakaz˙e-
Klasyfikacja przypadków
nia.
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny powia˛zany epidemiolo-
gicznie.
˛ CZKI KRWOTOCZNE (VHF)
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
Gora˛czka Ebola/Marburg
nie.
Ostry pocza˛tek z gora˛czka˛ i biegunka˛, która moz˙e byc´ krwa-
wa i z wymiotami. Ból głowy, nudnosći i ból brzucha sa˛
˛ TROBY
cze˛ste. Objawy krwotoczne moga˛ wysta˛pic´ w dalszym roz-
woju choroby. U niektórych osób wyste˛puje plamisto-grud-
kowa wysypka na tułowiu.
W przypadkach objawowych obraz kliniczny odpowiadaja˛cy
zapaleniu wa˛troby, np. dyskretne pojawienie sie˛ objawów i
z˙ółtaczki lub wzrost aktywnosći transaminaz.
- Wyizolowanie wirusa.
Ostre wirusowe zapalenie wa˛troby typu A
- Dodatni wynik biopsji skóry (badanie immunohistochemicz-
ne).
- Wykrycie kwasu nukleinowego wirusów Ebola/Marburg.
- Dodatnie miano przeciwciał IgM przeciw wirusowi zapa-
- Dodatnie badanie serologiczne, które moz˙e wysta˛pic´ póz´-
lenia wa˛troby typu A (anti-HAV).
no w przebiegu choroby.
- Wykrycie antygenu w kale.
Klasyfikacja przypadków
- Wykrycie kwasów nukleinowych w surowicy.
Podejrzany:
N.A.
Klasyfikacja przypadków
Prawdopodobny: Obraz kliniczny powia˛zany epidemiolo-
Podejrzany:
N.A.
gicznie.
Prawdopodobny: Przypadek spełniaja˛cy kryteria kliniczne
Potwierdzony:
Obraz kliniczny z potwierdzeniem labora-
powia˛zany epidemiologicznie.
toryjnym.
Potwierdzony:
Przypadek spełniaja˛cy kryteria kliniczne
Gora˛czka Lassa
potwierdzony laboratoryjnie.
Ostre wirusowe zapalenie wa˛troby typu B
Narastaja˛ca stopniowo choroba z poczuciem choroby, go-
ra˛czka˛, bólem głowy, bólem gardła, bólem mie˛sńi i bólem
- Dodatnie miano przeciwciał IgM przeciw antygenowi
w klatce piersiowej. Objawy krwotoczne moga˛ wysta˛pic´ w
rdzennemu (core) wirusa zapalenia wa˛troby typu B (anti-
dalszym rozwoju choroby.
-HBc).
- Wykrycie kwasu nukleinowego wirusa w surowicy.
Klasyfikacja przypadków
- Izolacja wirusa.
- Dodatnia biopsja skóry (badanie immunohistochemiczne).
Podejrzany:
N.A.
- Wykrycie kwasu nukleinowego wirusa Lassa.
Prawdopodobny: Przypadek HBs-dodatni z klinicznym ob-
- Dodatnie badanie serologiczne, które moz˙e wysta˛pic´ póz´-
razem zapalenia wa˛troby.
no w przebiegu choroby.
Potwierdzony:
Przypadek potwierdzony laboratoryjnie.
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
10
Zapalenie wa˛troby typu C
Laboratoryjne kryteria rozpoznania
˙ ENIE ENTERO-KRWOTOCZNA˛
- Wykrycie przeciwciał specyficznych dla HCV (wirusa za-
ESCHERICHIA COLI (EHEC)
palenia wa˛troby typu C).
- Wykrycie kwasu nukleinowego HCV z próbek klinicznych.
Obraz kliniczny zgodny z zakaz˙eniem EHEC, np. biegunka
Klasyfikacja przypadków
(cze˛sto krwawa) i skurczowe bóle brzucha. Choroba moz˙e
Podejrzany:
N.A.
bycśkomplikowana przez zespół krwotoczno-mocznicowy
Prawdopodobny: N.A.
(HUS) lub zakrzepowa˛ purpura˛ trombocytopeniczna˛ (TTP).
Potwierdzony:
Przypadek objawowy potwierdzony labo-
ratoryjnie.
- Wyizolowanie E. coli nalez˙a˛cej do grupy serologicznej
znanej jako wywołuja˛ca chorobe˛ krwotoczna˛.
- Potwierdzenie serologiczne u pacjentów z HUS lub TTP.
WŁOSŃICA (TRICHINOZA)
Dla przypadków prawdopodobnych:
- Wykrycie genów koduja˛cych dla produkcji St 1/St 2.
Choroba spowodowana przez spoz˙ycie larw Trichinella. Ma-
Klasyfikacja przypadków
nifestuje sie˛ róz˙nymi objawami klinicznymi. Najcze˛sćiej u
osób symptomatycznych wyste˛puje eozynofilia, gora˛czka,
Podejrzany:
N.A.
bóle mie˛sńiowe i obrze˛k wokół oczu.
Prawdopodobny: Przypadek potwierdzony laboratoryjnie
bez objawów klinicznych, który ma powia˛-
zanie epidemiologiczne.
- Wykazanie larw Trichinella w tkance uzyskanej na drodze
Potwierdzony:
Kliniczny obraz potwierdzony laboratoryj-
biopsji.
nie.
- Wykazanie odpowiednio wysokiego wzrostu przeciwciał
specyficznych dla Trichinella.
Klasyfikacja przypadków
˙ ENIE HAEMOPHILUS INFLUENZAE TYPU B,
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny powia˛zany epidemiolo-
gicznie.
Potwierdzony:
Obraz kliniczny z potwierdzeniem labora-
Obraz kliniczny odpowiadaja˛cy chorobie inwazyjnej, np.
toryjnym.
bakteremia, zapalenie opon, zapalenie stawów, zapalenie
nagłosńi, osteomyelitis, celulitis.
WSĆIEKLIZNA LUDZI
- Izolowanie Haemophilus influenzae typu b (Hib) z miejsc
normalnie sterylnych.
- Stwierdzenie kwasu nukleinowego H. influenzae z normal-
Wsćieklizna jest ostrym zapaleniem mózgu i rdzenia, które
nie sterylnych miejsc.
niemal zawsze poste˛puje do s´pia˛czki i s´mierci w cia˛gu 10
Dla przypadków prawdopodobnych:
dni od pierwszych objawów.
- Wykrycie antygenu H. influenzae w normalnie sterylnym
miejscu.
- Wykrycie przeciwciał przeciw antygenom wirusa metoda˛
Klasyfikacja przypadków
fluorescencji bezposŕedniej w materiale klinicznym (naj-
Podejrzany:
Przypadek kliniczny zapalenia nagłosńi
lepiej w mózgu lub w nerwach otaczaja˛cych mieszki wło-
sowe włosów na karku).
bez potwierdzenia laboratoryjnego.
- Wykrycie kwasu nukleinowego wirusa wsćieklizny w ma-
Prawdopodobny: Obraz kliniczny choroby inwazyjnej ze
teriale klinicznym.
stwierdzeniem antygenu Hib.
- Izolacja (w hodowli komórkowej lub na zwierze˛tach la-
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
boratoryjnych) wirusa wsćieklizny ze sĺiny, płynu mózgo-
nie.
wo-rdzeniowego lub tkanki centralnego układu nerwowego.
- Znalezienie miana przeciwciał neutralizuja˛cych (całkowita
neutralizacja) surowicy lub w płynie mózgowo-rdzenio-
wym osoby nie szczepionej.
˙ ENIE STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE,
Klasyfikacja przypadków
Obraz kliniczny bez potwierdzenia labora-
toryjnego.
Streptococcus pneumoniae wywołuje wiele zespołów klinicz-
Prawdopodobny: N.A.
nych zalez˙nie od miejsca zakaz˙enia (np. ostre zapalenie
Potwierdzony:
Obraz kliniczny z potwierdzeniem labora-
ucha sŕodkowego, zapalenie płuc, bakteremia, zapalenie opon
toryjnym.
mózgowo-rdzeniowych).
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
11
wyła˛czeniem krwi pe˛powinowej) jednego lub wie˛cej
sposŕód naste˛puja˛cych testów wykrywaja˛cych HIV:
- Wyizolowanie Streptococcus pneumoniae z normalnie
- Wykrycie kwasu nukleinowego HIV (RNA lub DNA).
sterylnych miejsc (np. krew, płyn mózgowo-rdzeniowy
- Wykrycie HIV za pomoca˛ testu na antygen p24 wła˛cz-
lub, rzadziej, płyny: stawowy, opłucnowy lub osierdziowy).
nie z oznaczaniem neutralizacji, u dziecka.
- Wykrycie kwasu nukleinowego S. pneumoniae w normal-
- Izolacja HIV za pomoca˛ hodowli wirusa.
nie sterylnym miejscu.
Dla przypadków prawdopodobnych:
Klasyfikacja przypadków
- Wykrycie antygenu S. pneumoniae w normalnie sterylnym
Podejrzany:
N.A.
miejscu.
Prawdopodobny: N.A.
Potwierdzony:
Osoba, u której zakaz˙enie HIV jest potwier-
Klasyfikacja przypadków
dzone laboratoryjnie lub spełniaja˛ca kryte-
Podejrzany:
Obraz kliniczny bez potwierdzenia labora-
ria europejskiej definicji przypadku AIDS.
toryjnego lub z identyfikacja˛ z normalnie
nie sterylnego miejsca.
* Obie definicje prezentowane były przez dr Wande˛ Szate˛ w
Prawdopodobny: Obraz kliniczny z wykryciem antygenu.
"Meldunkach" oraz w "Przegla˛dzie Epidemiologiczym". Przedruk
Potwierdzony:
Obraz kliniczny z potwierdzeniem labora-
tych publikacji zała˛czono do niniejszego opracowania.
toryjnym.
(przyp.: A.Z.)
˙ ÓŁTA GORA˛CZKA
ZESPÓŁ NABYTEGO UPOSĹEDZENIA ODPORNOSĆI
(AIDS) I ZAKAZ
˙ ENIE HIV
Opis kliniczny
Choroba charakteryzyja˛ca sie˛ ostrym pocza˛tkiem z wysta˛pie-
niem objawów typowych, po którym naste˛puje krótka remis-
ja, a naste˛pnie nawrót gora˛czki, zapalenie wa˛troby, albu-
Obejmuje wszystkie osoby zakaz˙one wirusem uposĺedzenia
minuria oraz w niektórych przypadkach niewydolnosćńerek,
odpornosći (HIV), u których wyste˛puje jakikolwiek z 28
wstrza˛s i krwawienia z wielu miejsc.
stanów klinicznych wymienionych w europejskiej definicji
przypadku AIDS w zastosowaniu do nadzoru epidemiolo-
gicznego ( European AIDS surveillance case definition).
- Wykrycie odpowiednio duz˙ego wzrostu przeciwciał prze-
ciw wirusowi z˙ółtej gora˛czki u osoby nie szczepionej prze-
ciw z˙ółtej gora˛czce w ostatnim czasie, jez˙eli reakcja krzy-
I. Dorosĺi i młodziez˙: Europejska definicja AIDS z 1993 r.
z˙owa z innymi flawiwirusami została wykluczona.
( 1993 European AIDS surveillance case definition).*
- Izolacja wirusa.
II. Dzieci w wieku < 13 lat: Poprawiona w 1995 roku euro-
- Wykrycie antygenu wirusa z˙ółtej gora˛czki.
pejska definicja przypadku AIDS w zastosowaniu do nad-
- Wykrycie kwasu nukleinowego wirusa z˙ółtej gora˛czki.
zoru epidemiologicznego nad dziec´mi ( 1995 revision of
Klasyfikacja przypadków
the European case definition for AIDS surveillance in
children).*
Podejrzany:
N.A.
Prawdopodobny: Obraz kliniczny powia˛zany epidemiologicz-
Klasyfikacja przypadków
nie.
Podejrzany:
N.A.
Potwierdzony:
Obraz kliniczny potwierdzony laboratoryj-
Prawdopodobny: N.A.
nie.
Potwierdzony:
Osoba spełniaja˛ca kryteria europejskiej de-
finicji przypadku AIDS.
2. Zakaz˙enie HIV
Rozpoznanie oparte na laboratoryjnych kryteriach zakaz˙enia
HIV lub na rozpoznaniu AIDS.
I. Dorosĺi, młodziez˙ i dzieci w wieku 18 miesie˛cy:
- Dodatni wynik testu przesiewowego na przeciwciała
przeciw HIV potwierdzony innym testem na przeciwcia-
ła przeciw HIV.
- Wykrycie kwasu nukleinowego HIV (RNA lub DNA).
- Wykrycie HIV za pomoca˛ testu na antygen p24 wła˛cz-
nie z oznaczaniem neutralizacji.
- Izolacja HIV za pomoca˛ hodowli wirusa.
tłumaczenie: Andrzej Zielinśki
II. Dzieci < 18 miesie˛cy
oraz Stefan Majewski (chlamydioza, kiła, rzez˙a˛czka)
- Dodatnie wyniki w dwu oddzielnych oznaczeniach (z
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
12
Zała
˛cznik do Meldunku 10/A/93
EUROPEJSKA DEFINICJA PRZYPADKU AIDS DO CELÓW NADZORU EPIDEMIOLOGICZNEGO
skorygowana w 1993 r.
(1993 European AIDS Surveillance Case Definition)
Wykaz chorób* wskazuja
˛cych na AIDS
(List of Indicator Diseases)
Zakaz˙enia oportunistyczne
zmiany rozsiane lub pozapłucne
16. Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii
1. Zakaz˙enia bakteryjne, liczne lub nawracaja˛ce u dziecka w wieku poniz˙ej 13
17. Nawracaja˛ce zapalenie płuc**
lat
18. Poste˛puja˛ca wieloogniskowa leukoencefalopatia
2. Kandydoza oskrzeli, tchawicy lub płuc
19. Nawracaja˛ca posocznica wywołana przez bakterie z rodzaju Salmonella
3. Kandydoza przełyku
(poza wywołuja˛cymi dur brzuszny i dury rzekome)
4. Rozsiana lub pozapłucna kokcydioidomykoza
20. Toksoplazmoza mózgu u pacjenta w wieku powyz˙ej 1 miesia˛ca z˙ycia
5. Pozapłucna kryptokokoza
6. Kryptosporydioza jelitowa z biegunka˛ trwaja˛ca˛ dłuz˙ej niz˙ miesia˛c
7. Choroba wywołana wirusem cytomegalii (poza dotycza˛ca˛ wa˛troby, sĺedziony
21. Inwazyjny rak szyjki macicy**
lub we˛złów chłonnych) u pacjenta w wieku powyz˙ej 1 miesia˛ca z˙ycia
22. Encefalopatia zwia˛zana z zakaz˙eniem HIV
8. Zapalenie siatkówki (z uposĺedzeniem widzenia) wywołane przez wirus cyto-
megalii
23. Mie˛sak Kaposiego
9. Herpes simplex: przewlekłe owrzodzenia utrzymuja˛ce sie˛ dłuz˙ej niz˙ miesia˛c 24. Sŕódmia˛z˙szowe limfoidalne zapalenie płuc u dziecka w wieku do 13 lat
ba˛dzźapalenie oskrzeli, płuc lub przełyku u pacjenta w wieku powyz˙ej 1
25. Chłoniak Burkitta (lub o nazwie równoznacznej)
miesia˛ca z˙ycia
26. Chłoniak immunoblastyczny (lub o nazwie równoznacznej)
10. Rozsiana lub pozapłucna histoplazmoza
27. Chłoniak pierwotny mózgu
11. Izosporydioza jelitowa z biegunka˛ trwaja˛ca˛ dłuz˙ej niz˙ miesia˛c
28. Zespół wyniszczenia w przebiegu zakaz˙enia HIV
12. Mycobacterium avium complex lub M. kansasii; zmiany rozsiane lub pozapłucne
* Wykaz oryginalny zawiera nie tylko nazwy chorób, lecz takz˙e zakaz˙ení drobnoustro-13. Mycobacterium tuberculosis; zmiany w obre˛bie płuc u osoby dorosłej lub jów. W tłumaczeniu polskim starano sie˛ zachowac´ te nazwy. Zakładano przy tym, z˙e dorastaja˛cej (w wieku powyz˙ej 13 lat)**
wymienione drobnoustroje be˛da˛ traktowane jako czynniki etiologiczne odpowiadaja˛cych im zmian. Zmiany te wymieniono obok nazw drobnoustrojów i/lub poniz˙ej opisano me-14. Mycobacterium tuberculosis; zmiany pozapłucne
tody ich rozpoznawania.
15. Mycobacterium innych niz˙ wymienione powyz˙ej, lub nieokresĺonych gatunków;
** Wpisano na liste˛ chorób wskazuja˛cych na AIDS w 1993 r.
˛ce o rozpoznawaniu chorób* wskazuja
˛cych na AIDS
Choroby*
Zakaz˙enia bakteryjne
Naste˛puja˛ce zmiany patologiczne stwierdzone u dziecka w wieku poniz˙ej 13 lat, mnogie lub nawracaja˛ce (we wszystkich kombinacjach, przynajmniej dwie w dwuletnim okresie): posocznica, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych, zakaz˙enie kosći lub stawów, ropienńarza˛du wewne˛trznego, lub ropniak jamy ciała (z wy-
ła˛czeniem zapalenia ucha sŕodkowego, ropni powierzchownych skóry lub sĺuzówki), spowodowane przez bakterie z rodzaju Haemophilus, gatunek Streptococcus pneumoniae ba˛dz´ przez inne bakterie ropotwórcze, wykryte droga˛ hodowli lub odmiennymi metodami, swoistymi dla danego drobnoustroju, stwierdzone w wiarygodnych klinicznie próbkach
Kryptosporydioza
Badanie mikroskopowe (histologiczne lub cytologiczne)
Izosporydioza
Mie˛sak Kaposiego
Chłoniak
Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii
Poste˛puja˛ca wieloogniskowa leukoencefalopatia
Sŕódmia˛z˙szowe limfoidalne zapalenie płuc lub rozrost
(u dziecka do 13 lat)
Toksoplazmoza
Inwazyjny rak szyjki macicy
Kandydoza
Ogla˛danie w badaniu endoskopowym lub na sekcji ba˛dz´ badanie mikroskopowe (histologiczne lub cytologiczne) próbki uzyskanej bezposŕednio z zaje˛tych tkanek (wła˛cznie z fragmentami zeskrobanymi z powierzchni błon sĺuzowych), lecz nie z hodowli
Kokcydioidomykoza
Badanie mikroskopowe (histologiczne ba˛dzćytologiczne), hodowla lub wykrycie antygenu w próbce uzyskanej Kryptokokoza
bezposŕednio z tkanek obje˛tych zmianami lub w płynie z tych tkanek
Wirus cytomegalii
Wirus herpes simplex
Histoplazmoza
Gruzĺica
Hodowla
Choroby wywołane innymi pra˛tkami
z rodzaju Mycobacterium
Salmoneloza
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
13
Encefalopatia (demencja) zwia˛zana z zakaz˙eniem HIV
Dane kliniczne wskazuja˛ce na zaburzenia percepcji lub zaburzenia ruchowe, utrudniaja˛ce aktywnosćźawodo-wa˛ lub czynnosći dnia codziennego, poste˛puja˛ce w cia˛gu tygodni lub miesie˛cy, wobec braku współistnieja˛cej choroby ba˛dzćzynnika innego nizźakaz˙enie HIV, który mógłby tłumaczyc´ te objawy. Metody zastosowane do wyła˛czenia takich chorób lub czynników, powinny obejmowac´ badanie płynu mózgowo-rdzeniowego oraz badanie mózgu (tomografia komputerowa lub magnetyczny rezonans ja˛drowy lub badanie sekcyjne).
Zespół wyniszczenia w przebiegu zakaz˙enia HIV
Znaczny, nie spowodowany umysĺnie ubytek masy ciała (powyz˙ej 10% pocza˛tkowej masy ciała) oraz przewlek-
ła biegunka (przynajmniej dwa luzńe stolce dziennie przez 30 lub wie˛cej dni), lub przewlekłe osłabienie i udokumentowana gora˛czka (przerywana lub stała, utrzymuja˛ca sie˛ przez 30 lub wie˛cej dni), wobec braku współistnieja˛cej choroby lub czynnika innego nizżakaz˙enie HIV, który mógłby tłumaczyc´ te objawy (np rak, gruzĺica, kryptosporydioza lub inne swoiste zapalenie jelit)
Nawracaja˛ce zapalenie płuc
Nawracaja˛ce (2 lub wie˛cej epizodów w cia˛gu 12 miesie˛cy), ostre zapalenie płuc (nowy, dodatni wynik badania rentgenowskiego, które mie˛dzy epizodami nie wykazywało zmian), rozpoznane na podstawie: a. Radiologicznych objawów zapalenia płuc
oraz
b. Wyników hodowli (lub przy pomocy innych metod swoistych dla danego drobnoustroju) uzyskanych z klinicznie wiarygodnych próbek, jesĺi chodzi o czynnik chorobotwórczy, który jest typowa˛ przyczyna˛ zapalenia płuc (inny niz˙ Pneumocystis carinii lub Mycobacterium tuberculosis). Przypadki, w których w jednym z epizodów zapalenia płuc brak jest laboratoryjnego potwierdzenia czynnika przyczynowego, be˛da˛ traktowane jako rozpoznane z uwzgle˛dnieniem przybliz˙onych kryteriów.
Wytyczne sugerowane w rozpoznawaniu chorób* wskazuja
˛cych na AIDS - z uwzgle
˛dnieniem przybliz˙onych kryteriów
Przybliz˙one kryteria diagnostyczne
Kandydoza przełyku
a. Od niedawna odczuwany ból za mostkiem (przy przełykaniu)
oraz
b. Kandydoza jamy ustnej rozpoznana na podstawie obecnosći białych plam lub blaszek na podłoz˙u rumieniowym ba˛dzńa podstawie obrazu mikroskopowego nici grzybni, obecnych w próbce pobranej z błony sĺuzowej jamy ustnej, bez uprzedniej hodowli Zapalenie siatkówki wywołane
Charakterystyczny obraz w kolejnych badaniach oftalmoskopowych (np. dyskretne, ostro odgraniczone zbielenia, rozprzestrzeniaja˛ce przez wirus cytomegalii
sie˛ odsŕodkowo wzdłuz˙ naczyn´ krwionosńych, narastaja˛ce przez wiele miesie˛cy i cze˛sto wyste˛puja˛ce ła˛cznie z zapaleniem naczynśiatkówki, wybroczynami i martwica˛). Zejsćiem procesu chorobowego jest zbliznowanie siatkówki i zanik z pozostawieniem plamkowatego przebarwienia nabłonka.
Choroby wywołane pra˛tkami
Badanie mikroskopowe próbek kału lub płynów ustrojowych (które w prawidłowych warunkach sa˛ jałowe) lub tkanki z miejsca in-z rodzaju Mycobacterium
nego niz˙ płuca, skóra, we˛zły chłonne szyi lub wne˛ki płuca, wykazuja˛ce obecnosć´ pra˛tków kwasoopornych gatunku nie zidentyfiko-wanego przy pomocy hodowli
Mie˛sak Kaposiego
Charakterystyczny obraz makroskopowy rumieniowych lub fioletowo podbarwionych zmian grudkowatych w skórze lub błonie sĺuzowej. (Uwaga: klinicysći, którzy widzieli niewiele przypadków mie˛saka Kaposiego nie powinni podejmowacśie˛ nawet przybliz˙onego rozpoznania tej zmiany).
Limfoidalne sŕódmia˛z˙szowe
Wykryte u dziecka w wieku poniz˙ej 13 lat obustronne, siateczkowo-guzkowe, sŕódmia˛z˙szowe nacieki w tkance płucnej, utrzymuja˛ce zapalenie płuc i/lub limfoidalny
sie˛ na rentgenogramach ponad 2 miesia˛ce, wobec ujemnych wyników badan´, wykonanych w celu zidentyfikowania patogenu i rozrost w obre˛bie płuc
wobec braku skutecznosći leczenia antybiotykami
Zapalenie płuc wywołane przez
a. W wywiadzie - dusznosć´ wysiłkowa lub suchy kaszel w cia˛gu ostatnich 3 miesie˛cy Pneumocystis carinii
oraz
b. Rozległe, obustronne nacieki sŕódmia˛z˙szowe na rentgenogramie lub wynik badania scyntygraficznego płuc, wskazuja˛cy na rozległe, obustronne zaje˛cie płuc
oraz
c. Hypoksemia krwi te˛tniczej - pO poniz˙ej 9,3 kPa (70 mm Hg) lub zmniejszona pojemnosć´ dyfuzyjna płuc (poniz˙ej 80% normy) 2
lub zwie˛kszenie pe˛cherzykowo-te˛tniczego gradientu tlenu
oraz
d. Brak dowodów bakteryjnego zapalenia płuc
Nawracaja˛ce zapalenie płuc
Nawracaja˛ce (2 lub wie˛cej epizodów w cia˛gu 12 miesie˛cy), ostre zapalenie płuc (nowy, dodatni wynik badania rentgenowskiego, które mie˛dzy epizodami nie wykazywało zmian), rozpoznane na podstawie objawów klinicznych lub radiologicznych Toksoplazmoza mózgu
a. S´wiez˙e, ogniskowe zaburzenia neurologiczne, wskazuja˛ce na zmiany w obre˛bie czaszki lub uposĺedzenie s´wiadomosći oraz
b. Dowód istnienia zmiany w mózgu, wywieraja˛cej efekt masy (tomografia komputerowa lub magnetyczny rezonans ja˛drowy) lub stwierdzonej na podstawie obrazu radiologicznego po podaniu sŕodka kontrastuja˛cego oraz
c. Obecnosć´ przeciwciał toksoplazmowych lub korzystny wynik leczenia typowego dla toksoplazmozy Gruzĺica płuc
Gruzĺica płuc (objawy kliniczne i radiologiczne)
Na podstawie materiałów otrzymanych z European Centre for the Epidemiological
Warszawa, 1989 r. oraz po konsultacjach w Panśtwowym Zakładzie Higieny i w
Monitoring of AIDS (WHO - EC Collaborating Centre on AIDS) do konća wrzesńia
Instytucie Gruzĺicy (dr med. Ireneusz Szczuka).
1993 r., z uwzgle˛dnieniem wskazówek p.t. "Poste˛powanie zapobiegawcze, diagnostyczne i lecznicze w przypadku zakaz˙enia HIV lub zachorowania na AIDS" PZWL,
dr Wanda Szata, Zakład Epidemiologii PZH
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
14
Zała
˛cznik do Meldunku 3/B/94
UZUPEŁNIENIE WYKAZU CHORÓB WSKAZUJA
˛CYCH NA AIDS
W materiałach z European Centre for the Epidemiological Monitoring of AIDS,
AIDS przekazano Zakładowi wykaz chorób wskazuja˛cych na AIDS, uzupełniony na
otrzymanych przez Zakład Epidemiologii PZH do konća wrzesńia 1993 r., wykaz
potrzeby tejz˙e definicji. Zawiera on dodatkowy akapit o naste˛puja˛cej tresći:
chorób wskazuja˛cych na AIDS EUROPEJSKIEJ DEFINICJI PRZYPADKU AIDS DO CELÓW
˛ca na AIDS, o której dane sa
˛ niepełne (do wyko-
NADZORU EPIDEMIOLOGICZNEGO, SKORYGOWANEJ W 1993 R., zawierał dwie cze˛sći:
rzystania tylko wówczas, jesĺi brak szczegółowych informacji)
A. Zakaz˙enia oportunistyczne (20 pozycji)
30. Zakaz˙enia oportunistyczne, bliz˙ej nieokresĺone
B. Inne choroby (8 pozycji)
31. Chłoniak, bliz˙ej nie okresĺony
Definicje˛ te˛ Zakład szeroko udoste˛pnił w wersji polskiej, jako zała˛cznik do
Ponadto w pozycji 13 wiek pacjenta okresĺono na 13 lub wie˛cej lat, za-
meldunku 10/A/93.
miast dotychczasowego: powyz˙ej 13 lat.
Dnia 21 marca br. z European Centre for the Epidemiological Monitoring of
dr Wanda Szata, Zakład Epidemiologii PZH
Przegl Epidemiol 1996;50:387-94
EUROPEJSKA DEFINICJA PRZYPADKU AIDS U DZIECI* DO CELÓW NADZORU, SKORYGOWANA W 1995 R.
Przedstawiona poniz˙ej Europejska definicja przypadku do celów nad-
łyku o dowolnym czasie trwania, u dziecka powyz˙ej 1 miesia˛ca z˙ycia.
zoru nad zespołem nabytego uposĺedzenia odpornos
ći (AIDS) u dzieci
6. Mie˛sak Kaposiego.
uwzgle
˛dnia korekte
˛ z 1987 r. definicji AIDS opracowanej przez CDC/WHO i
7. Pierwotny chłoniak mózgu.
obejmuje zmiany zgodne z klasyfikacja
˛ zakaz˙enia dzieci ludzkim wirusem
8. Sŕódmia˛z˙szowe limfoidalne zapalenie płuc lub limfoidalny rozplem w płucach
uposĺedzenia odpornos
ći (HIV), skorygowana
˛ przez CDC w 1994 r.
(kompleks LIP/PLM).
9. Zmiany rozsiane wywołane przez Mycobacterium avium complex lub cho-
Europejska˛ definicje˛ przygotowano w European Centre for the Epidemiologi-
roba wywołana M. kansasii (w miejscu innym niz˙ płuca, skóra oraz we˛zły
cal Monitoring of AIDS w naste˛pstwie decyzji podje˛tej przez reprezentantów po-
chłonne szyjne lub wne˛k płuc lub równiez˙ i w nich).
szczególnych krajów do spraw nadzoru i pediatrów-ekspertów w zakresie zakaz˙en´
10 Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii.
HIV i AIDS. Podstawowe modyfikacje dotycza˛ rozpoznania zakaz˙enia HIV (Zała˛cznik
11. Poste˛puja˛ca, wieloogniskowa leukoencefalopatia.
1) oraz encefalopatii zwia˛zanej z zakaz˙eniem HIV i zespołu wyniszczenia w prze-
12. Toksoplazmoza mózgu u dziecka powyz˙ej 1 miesia˛ca z˙ycia.
biegu zakaz˙enia HIV (Zała˛cznik 2).
Do celów nadzoru, przypadek AIDS u dziecka okresĺono jako chorobe˛ charak-
II. Z dowodami laboratoryjnego zakaz˙enia HIV
teryzuja˛ca˛ sie˛ wyste˛powaniem jednej lub wie˛kszej liczby niz˙ej wymienionych cho-Niezalez˙nie od istnienia innych przyczyn uposĺedzenia odpornosći (cze˛sćÍ.A.),
rób wskazńikowych, zalez˙nie od posiadanych laboratoryjnych dowodów zakaz˙enia
jesĺi sa˛ laboratoryjne dowody zakaz˙enia HIV (Zała˛cznik 1 - paragraf A), kaz˙da
HIV.
choroba wymieniona powyz˙ej (I.B.) lub poniz˙ej (II.A. lub II.B.) uzasadnia rozpoz-
nanie AIDS.
* w wieku poniz˙ej 13 lat (na Białorusi, we Francji i w Wielkiej Brytanii - poni-
z˙ej 15 lat)
A. Choroby wskazńikowe rozpoznane metoda˛ rozstrzygaja˛ca˛ (Zała˛cznik 2).
I. Bez dowodów laboratoryjnych zakaz˙enia HIV
1. Zakaz˙enia bakteryjne, liczne lub nawracaja˛ce (we wszystkich kombinacjach,
przynajmniej dwa zakaz˙enia w okresie dwuletnim, potwierdzone hodowla˛):
Jesĺi nie wykonano badanĺaboratoryjnych w kierunku zakaz˙enia HIV lub w
posocznica, zapalenie płuc, zapalenie opon, kosći lub stawów, ropienńarza˛-
badaniach tych uzyskano wyniki nieprzekonywaja˛ce (Zała˛cznik 1) i nie stwierdzono
du wewne˛trznego lub ropniak jamy ciała (z wyła˛czeniem zapalenia ucha sŕod-
z˙adnej innej przyczyny uposĺedzenia odpornosći wymienionej poniz˙ej w cze˛sći I.A., kowego, ropni powierzchownych skóry lub sĺuzówki i zakaz˙en´ wywołanych
wówczas kaz˙da choroba wymieniona w cze˛sći I.B. wskazuje na AIDS, jesĺi rozpoz-
drobnoustrojami kolonizuja˛cymi cewniki).
nano ja˛ metoda˛ rozstrzygaja˛ca˛ (Zała˛cznik 2).
2. Rozsiana kokcydioidomykoza (w miejscu innym niz˙ płuca, we˛zły chłonne szyj-
ne lub wne˛k płuc lub równiez˙ i w nich).
A. Przyczyny uposĺedzenia odpornosći, które pozwalaja˛ wyła˛czycćhoroby jako
3. Encefalopatia zwia˛zana z zakaz˙eniem HIV.
wskazuja˛ce na AIDS, przy braku laboratoryjnych dowodów zakaz˙enia HIV.
4. Rozsiana histoplazmoza (w miejscu innym niz˙ płuca, we˛zły chłonne szyjne
1. Leczenie duz˙ymi dawkami lub długotrwałe leczenie kortykosteroidami lub
lub wne˛k płuc lub równiez˙ i w nich).
innymi sŕodkami o działaniu immunosupresyjnym (cytotoksycznym) w okresie
5. Izosporydioza z biegunka˛ trwaja˛ca˛ dłuz˙ej niz˙ miesia˛c.
do 3 miesie˛cy przed wysta˛pieniem choroby wskazńikowej.
6. Chłoniak z małych, niezróz˙nicowanych komórek ( Burkitta) lub immunoblas-
2. Kaz˙da z naste˛puja˛cych chorób wykryta w cia˛gu 3 miesie˛cy po rozpoznaniu
tyczny lub chłoniak B z duz˙ych komórek ba˛dzó nieokresĺonym fenotypie
choroby wskazńikowej: choroba Hodgkina, chłoniak typu nie - Hodgkina (z immunoblastycznym.
wyja˛tkiem pierwotnego chłoniaka mózgu), białaczka limfatyczna, szpiczak
7. Kaz˙da rozsiana mykobakterioza wywołana przez Mycobacterium innych ga-
mnogi, wszystkie inne nowotwory wywodza˛ce sie˛ z tkanki limforetikularnej i
tunków niz˙ Mycobacterium tuberculosis (w miejscu innym niz˙ płuca,
histiocytów oraz limfadenopatia angioimmunoblastyczna.
we˛zły chłonne szyjne lub wne˛k płuc lub równiez˙ i w nich).
3. Genetycznie uwarunkowany (wrodzony) zespół uposĺedzenia odpornosći lub
8. Mycobacterium tuberculosis, zmiany rozsiane lub pozapłucne.
stan nabytego uposĺedzenia odpornosći nietypowy dla zakaz˙enia HIV, np.
9. Nawracaja˛ca posocznica wywołana przez bakterie z rodzaju Salmonella
przebiegaja˛cy z hipogammaglobulinemia˛.
(poza wywołuja˛cymi dur brzuszny i dury rzekome).
4. Naraz˙enie na nienormatywne poziomy promieniowania.
10. Zespół wyniszczenia w przebiegu zakaz˙enia HIV.
B. Choroby wskazńikowe rozpoznane metoda˛ rozstrzygaja˛ca˛ (Zała˛cznik 2).
B. Choroby wskazńikowe rozpoznane z uwzgle˛dnieniem przybliz˙onych kryteriów
1. Kandydoza przełyku, tchawicy, oskrzeli lub płuc.
(metodami innymi niz˙ wymienione w Zała˛czniku 2).
2. Pozapłucna kryptokokoza.
3. Kryptosporydioza z biegunka˛ trwaja˛ca˛ dłuz˙ej niz˙ miesia˛c.
Uwaga: Jesĺi uznaje sie˛ zagroz˙enie chorobami wskazńikowymi AIDS, waz˙ne jest
4. Choroba wywołana wirusem cytomegalii (poza dotycza˛ca˛ wa˛troby, sĺedziony
ich rozpoznanie metodami rozstrzygaja˛cymi (Zała˛cznik 2) szczególnie wówczas,
lub we˛złów chłonnych) u dziecka powyz˙ej 1 miesia˛ca z˙ycia.
gdy leczenie mogłoby wywołac´ powaz˙ne objawy niepoz˙a˛dane lub gdy rozpoznanie
5. Zakaz˙enie wirusem opryszczki wywołuja˛ce owrzodzenie błon sĺuzowych i skó-
rozstrzygaja˛ce jest niezbe˛dne do zastosowania leczenia przeciwwirusowego. Nie-
ry, utrzymuja˛ce sie˛ dłuz˙ej niz˙ miesia˛c ba˛dzźapalenie oskrzeli, płuc lub prze-
mniej jednak, w niektórych przypadkach stan pacjenta nie pozwala na przepro-
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
15
wadzenie rozstrzygaja˛cych badan´. W innych przypadkach, przyje˛tym poste˛powaniem
˛cymi przeciw zakaz˙eniu HIV
praktycznym moz˙e byc´ postawienie rozpoznania przypuszczalnego na podstawie
charakterystycznych odchylen´ w badaniach laboratoryjnych i klinicznych. Zalecenia
W przypadku ujemnych wyników badanĺaboratoryjnych w kierunku zakaz˙enia
do rozpoznanź uwzgle˛dnieniem przybliz˙onych kryteriów podano w Zała˛czniku 3.
HIV (EIA lub inny test, jesĺi został przeprowadzony) rozpoznanie AIDS dla celów
1.
Kandydoza przełyku.
nadzoru jest wykluczone, chyba z˙e:
2.
Zapalenie siatkówki (z uposĺedzeniem widzenia) wywołane przez wirus cyto-
A. Wyła˛czono wszystkie inne przyczyny uposĺedzenia odpornosći wymienione po-
megalii.
wyz˙ej w cze˛sći I.A.; ponadto
3.
Mie˛sak Kaposiego.
4.
Sŕódmia˛z˙szowe limfoidalne zapalenie płuc lub limfoidalny rozplem w płucach
B. U dziecka stwierdzono albo:
(kompleks LIP/PLM).
1.
Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii rozpoznane metoda˛
5.
Rozsiana mykobakterioza (wywołana przez pałeczki kwasooporne, gatunków
rozstrzygaja˛ca˛ (Zała˛cznik 2) lub
nie okresĺonych w hodowli, wyste˛puja˛ca w przynajmniej jednym miejscu
2.
a) która˛kolwiek z chorób wskazńikowych wymienionych powyz˙ej w cze˛sći I.B.
innym niz˙ płuca, skóra oraz we˛zły chłonne szyjne lub wne˛k płuc lub rów-
rozpoznanych metoda˛ rozstrzygaja˛ca˛ (Zała˛cznik 2) oraz
niez˙ i w nich).
b) dowód uposĺedzenia odpornosći przy wykorzystaniu własćiwych dla wieku
6.
Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis carinii.
standardów komórek CD4 (wg skorygowanej w 1994 r. klasyfikacji zakaz˙enia
7.
Toksoplazmoza mózgu u dziecka w wieku powyz˙ej 1 miesia˛ca.
ludzkim wirusem uposĺedzenia odpornosći u dzieci poniz˙ej 13 lat).
Zała˛cznik 1
Rozpoznanie zakaz˙enia ludzkim wirusem uposĺedzenia odpornosći (HIV) u dzieci
A. Dziecko zakaz˙one HIV
1. Dziecko w wieku poniz˙ej 18 miesie˛cy, o którym wiadomo, z˙e jest serologicznie dodatnie lub urodzone przez matke˛ zakaz˙ona˛ HIV i
- ma dodatnie wyniki dwu odre˛bnych oznaczen´ (poza oznaczeniami z krwi pe˛powinowej) jednego lub wie˛cej naste˛puja˛cych testów wykrywaja˛cych HIV:
- hodowla,
- polimerazowa reakcja łanćuchowa,
- antygen p24
lub
- spełnia kryteria rozpoznania zespołu nabytego uposĺedzenia odpornosći okresĺone w niniejszej definicji przypadku AIDS do celów nadzoru.
2. Dziecko w wieku co najmniej 18 miesie˛cy urodzone przez matke˛ zakaz˙ona˛ HIV lub dziecko zakaz˙one przez krew, produkty krwiopochodne lub inna˛ droga˛ (np. kon-taktu seksualnego) gdy
- stwierdzono przeciwciała anty-HIV na podstawie powtarzalnie dodatniego testu EIA i testu potwierdzaja˛cego obecnosć´ przeciwciał anty-HIV
lub
- spełnia jakiekolwiek kryteria powyz˙szego paragrafu 1.
B. Dziecko naraz˙one okołoporodowo - rozpoznanie zakaz˙enia nieustalone.
Dziecko, które nie spełnia kryterium wymienionego powyz˙ej i
- jest serologicznie dodatnie na podstawie wyniku EIA i testu potwierdzaja˛cego obecnosć´ przeciwciał anty-HIV, a w chwili badania ma poniz˙ej 18 miesie˛cy lub
- stan serologiczny dziecka jest nieznany lecz zostało urodzone przez matke˛ zakaz˙ona˛ HIV.
C. Dziecko naraz˙one okołoporodowo-serologicznie ujemne lecz uprzednio serologicznie dodatnie (ang. seroreverter) Dziecko urodzone przez matke˛ zakaz˙ona˛ HIV, u którego
- udokumentowano, z˙e nie posiada przeciwciał anty-HIV (tzn. uzyskano dwa lub wie˛cej ujemne wyniki EIA w testach przeprowadzonych w wieku od 6 do 18 miesie˛-
cy lub jeden ujemny wynik testu EIA po 18 miesia˛cach z˙ycia) oraz
- nie ma z˙adnego innego dowodu zakaz˙enia (nie ma dwu dodatnich wyników testów wykrywaja˛cych wirus, jesĺi je przeprowadzono) oraz
- nie stwierdzono choroby wskazńikowej AIDS.
Zała˛cznik 2
˛ce metody rozpoznawania chorób wskazuja
˛cych na AIDS u dzieci
Choroba
˛ca metoda diagnostyczna
Kryptosporydioza
Badanie mikroskopowe
Izosporydioza
(histologiczne lub cytologiczne)
Mie˛sak Kaposiego
Chłoniak
Sŕódmia˛z˙szowe limfoidalne zapalenie płuc
Zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis
carinii
Poste˛puja˛ca wieloogniskowa leukoencefalopatia
Toksoplazmoza mózgu
Kandydoza
Ogla˛danie w badaniu endoskopowym lub na sekcji ba˛dz´ badanie mikroskopowe (histologiczne lub cytologiczne) próbki uzyskanej bezposŕednio z zaje˛tych tkanek (wła˛cznie z fragmentami zeskrobanymi z powierzchni błon sĺuzowych), lecz nie z hodowli
Kokcydioidomykoza
Badanie mikroskopowe (histologiczne lub cytologiczne), hodowla lub wykrywanie antygenu w próbce uzyskanej bezpo-Kryptokokoza
sŕednio z tkanek obje˛tych zmianami lub w płynie z tych tkanek
Wirus cytomegalii
Wirus opryszczki
Histoplazmoza
Gruzĺica
Hodowla
Inne mykobakteriozy
Salmonelozy
Inne zakaz˙enia bakteryjne
Definicje przypadków chorób zakazńych w Unii Europejskiej
16
Encefalopatia zwia˛zana z zakaz˙eniem HIV
Przynajmniej jeden z niz˙ej wymienionych zespołów objawów stwierdzanych w cia˛gu 2 miesie˛cy, wobec braku innej choroby nizżakaz˙enie HIV, która mogłaby tłumaczyc´ te objawy:
- zahamowanie rozwoju lub brak okresĺonych etapów rozwojowych, ba˛dzútrata zdolnosći intelektualnych, zweryfiko-wana przy pomocy standardowych testów rozwojowych lub neuropsychologicznych,
- uposĺedzony rozwój mózgu lub nabyta mikrocefalia udokumentowana na podstawie pomiarów obwodu głowy ba˛dzźanik mózgu stwierdzony na podstawie tomografii komputerowej lub magnetycznego rezonansu ja˛drowego (u dzieci poniz˙ej 2 lat wymagana jest seria badan´),
- nabyty, symetryczny ubytek czynnosći motorycznych w postaci dwu lub wie˛cej zespołów objawów: niedowład, patologiczne odruchy, ataksja lub zaburzenia chodu.
Zespół wyniszczenia w przebiegu zakaz˙enia HIV
Przynajmniej jedno z naste˛puja˛cych rozpoznan´ postawionych przy braku innej choroby nizżakaz˙enie HIV, która mogła-by tłumaczyc´ to zjawisko:
- trwały ubytek masy ciała - ponad 10% masy nalez˙nej
- spadek do niz˙szego pasma centylowego (95, 75, 50, 25, 5) w przyje˛tych w kraju siatkach centylowych dla zalez˙-
nosći masy ciała od wieku - u dziecka w wieku poniz˙ej 1 roku
- utrzymywanie sie˛ dwu kolejnych wyników pomiarów, dokonanych w odste˛pie co najmniej 30 dni, poniz˙ej 5 centyla w przyje˛tych w kraju siatkach centylowych dla zalez˙nosći masy i wysokosći ciała i albo:
- przewlekła biegunka (tzn. przynajmniej dwa luzńe stolce dziennie, w cia˛gu co najmniej 30 dni) albo
- udokumentowana gora˛czka (w cia˛gu co najmniej 30 dni, przerywana lub stała).
Zała˛cznik 3
Wytyczne sugerowane w rozpoznawaniu chorób wskazuja
˛cych na AIDS z uwzgle
˛dnieniem przybliz˙onych kryteriów
Przybliz˙one kryteria diagnostyczne
Kandydoza przełyku
- Od niedawna odczuwany ból za mostkiem (przy przełykaniu),
oraz
- Kandydoza jamy ustnej rozpoznana na podstawie obecnosći białych plam lub blaszek na podłoz˙u rumieniowym ba˛dzńa podstawie obrazu mikroskopowego nici grzybni, obecnych w próbce pobranej z błony sĺuzowej jamy ustnej, ba˛dzúprzedniej hodowli.
Zapalenie siatkówki wywołane przez Charakterystyczny obraz w kolejnych badaniach oftalmoskopowych (np. dyskretne, ostro odgraniczone zbielenia, rozprzestrzeniaja˛ce wirus cytomegalii
sie˛ odsŕodkowo wzdłuz˙ naczyn´ krwionosńych, narastaja˛ce przez wiele miesie˛cy i cze˛sto wyste˛puja˛ce ła˛cznie z zapaleniem naczynśiatkówki, wybroczynami i martwica˛).
Zejsćiem procesu chorobowego jest zbliznowacenie siatkówki i zanik z pozostawieniem plamkowatego przebarwienia nabłonka.
Mykobakteriozy
Badanie mikroskopowe próbek kału lub płynów ustrojowych (które w prawidłowych warunkach sa˛ jałowe) lub tkanki z miejsca innego niz˙ płuca, skóra, we˛zły chłonne szyi lub wne˛ki płuca, wykazuja˛ce obecnosć´ pra˛tków kwasoopornych gatunku nie zidenty-fikowanego za pomoca˛ hodowli.
Mie˛sak Kaposiego
Charakterystyczny obraz makroskopowy rumieniowych lub fioletowo podbarwionych zmian grudkowatych w skórze lub błonie sĺuzowej (Klinicysći, którzy widzieli niewiele przypadków mie˛saka Kaposiego, nie powinni podejmowacśie˛ nawet przybliz˙onego rozpoznania tej zmiany).
Limfoidalne sŕódmia˛z˙szowe
Obustronne, siateczkowo-guzkowe, sŕódmia˛z˙szowe nacieki w tkance płucnej, utrzymuja˛ce sie˛ na rentgenogramach co najmniej 2
zapalenie płuc i/lub
miesia˛ce, wobec ujemnych wyników badan´, wykonanych w celu zidentyfikowania patogenu i wobec braku skutecznosći leczenia limfoidalny rozrost w obre˛bie płuc
antybiotykami.
Zapalenie płuc wywołane przez
- W wywiadzie - dusznosć´ wysiłkowa lub suchy kaszel w cia˛gu ostatnich 3 miesie˛cy Pneumocystis carinii
oraz
- Rozległe, obustronne nacieki sŕódmia˛z˙szowe na rentgenogramie lub wynik badania scyntygraficznego płuc wskazuja˛cy na rozległe, obustronne zaje˛cie płuc
oraz
- Hipoksemia krwi te˛tniczej - pO poniz˙ej 9,3 kPa (70 mm Hg) lub zmniejszona pojemnosć´ dyfuzyjna płuc (poniz˙ej 80% normy) 2
lub zwie˛kszenie pe˛cherzykowo-te˛tniczego gradientu tlenu
oraz
- Brak dowodów bakteryjnego zapalenia płuc
Toksoplazmoza mózgu
S´wiez˙e, ogniskowe zaburzenia neurologiczne, wskazuja˛ce na zmiany w obre˛bie czaszki lub uposĺedzenie s´wiadomosći oraz
- Dowód istnienia zmiany w mózgu, wywieraja˛cej efekt masy (tomografia komputerowa lub magnetyczny rezonans ja˛drowy) lub stwierdzonej na podstawie obrazu radiologicznego po podaniu sŕodka kontrastuja˛cego oraz
- Obecnosć´ przeciwciał toksoplazmowych lub korzystny wynik leczenia typowego dla toksoplazmozy.
Opracowanie przygotowano na podstawie: HIV/AIDS Surveillance in Europe. Fourth
wania na AIDS", PZWL, Warszawa, 1989 oraz pozycji: Europejska definicja przypad-Quartely Report 1995, no 48, 46-51, European Centre for the Epidemiological
ku AIDS do celów nadzoru epidemiologicznego, skorygowana w 1993 r. Medycyna
Monitoring of AIDS, Saint Maurice, z uwzgle˛dnieniem wskazówek pt. "Poste˛powanie na S´wiecie, 1994, 3, 48-9
zapobiegawcze, diagnostyczne i lecznicze w przypadku zakaz˙enia HIV lub zachoro-
dr Wanda Szata, Zakład Epidemiologii PZH