Prawo własności przemysłowej –

wynalazek i patent

Katarzyna Andrzejczak

KPG UE Poznań

WYNALAZEK

Wynalazek jest to:

rozwiązanie zagadnienia technicznego

(technologia)

lub ukształtowany przedmiot,

który jest rozwiązaniem nowym w skali

światowej,

nadaje się do zastosowania w gospodarce

i jego stosowanie jest zgodne z przepisami

prawnymi obowiązującymi w danym kraju.

Wynalazek to również duży skok jakości wyrobów

w małej skali czasu. Na wynalazek może być

udzielony patent.

Patent

Patent jest to prawo wyłączne, przyznawane

osobie fizycznej lub prawnej na stosowanie

wynalazku w sposób zarobkowy lub

zawodowy na całym obszarze państwa. Patent

można odziedziczyć, zastawić lub wypożyczyć.

Patent jest formą ochrony wynalazku.

Zasada terytorialności.

Dlaczego istnieje system

patentowy?

System patentowy został stworzony, by dać

wynalazcom zachętę do ujawniania swoich

wynalazków.

Przyznawaniem patentów w Polsce zajmuje się Urząd

Patentowy.

Wszystkie patenty są opublikowane w rejestrze patentów.

Patent w USA a sens ochrony

patentowej

• W USA można patentować tzw. metody biznesowe, np.: sposób robienia biznesplanu, algorytm komputerowy etc.

• Wykorzystują to mniejsze firmy, tzw. patentowe trolle patentując fragmenty patentów gigantów różnych gałęzi przemysłu np.: programu Word Microsoftu, a następnie pozywając o odszkodowanie za naruszenie patentów.

• Obecnie w USA Sądy rozpatrują 40 pozwów przeciwko

Microsoftowi

* W związku z tym pojawiają się głosy amerykańskich

ekspertów, podważające role patentu w promowaniu

innowacyjności i rozwoju technologicznego.

Monopol na wynalazek

W zamian za ogłoszenie wynalazku, prawo patentowe

udziela wynalazcy monopolu na wynalazek. W tym czasie, posiadacz patentu ma wyłączne prawo do

wynalazku (obecnie jest to okres 20 lat). Po jego upływie, wynalazek należy do społeczeństwa.

Ogłoszenie

Monopol 20 lat

Własność

społeczeństwa

Właściciel patentu może zastrzec przed innymi wykorzystanie informacji, które są przedmiotem patentu. Jeśli jest to konieczne, właściciel patentu może prosić sąd o pomoc w tym.

Zakaz nadużywania

Uprawniony z patentu lub licencji nie może

nadużywać swojego prawa, w szczególności

przez uniemożliwienie korzystania przez osobę

trzecią, jeśli jest ono konieczne do zaspokojenia

potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy

wymaga tego interes publiczny, a wyrób jest

dostępny w niedostatecznej ilości lub jakości albo po nadmiernie wysokich cenach.

Po upływie 3 lat można wystąpić z roszczeniem o

udzielenie licencji przymusowej

Przenoszenie praw

Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, jest

zbywalne i podlega dziedziczeniu.

Można sprzedać patent lub udzielić na niego

licencji (tj. zgody na jego użycie) – brak

ograniczeń w negocjowaniu ceny.

…Uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić

innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna). Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia patentu.

FORMA PISEMNA

Patentu nie udziela się na:

• Chirurgiczne sposoby leczenia ludzi i zwierząt,

• Czysto biologiczne sposoby hodowli zwierząt,

• Terapeutyczne sposoby diagnostyki,

• Wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami.

Patent traci ważność gdy:

• Upływa okres, na który został udzielony,

• Nie uiszczono w określonym terminie opłaty okresowej,

• Uprawniony do korzystania z patentu zrzeka się tych uprawnień za zgodą osób, którym służą prawa na

patencie,

• Niemożność korzystania z patentowego wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego użytkowania

materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być trwale odtworzony na podstawie jedynie opisu.

Rodzaje patentów:

Patent zależny – Patent na wynalazek

oparty na innym wynalazku.

Patent dodatkowy – Patent na

wynalazek będący ulepszeniem

wynalazku tego samego autora.

Wynalazek tajny

Zgodnie z art. 56 ustawy Prawo własności przemysłowej wynalazek może być uznany za tajny, jeżeli dotyczy

obronności lub bezpieczeństwa. Wynalazek tajny stanowi tajemnicę państwową. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek tajny zgłoszony w Urzędzie

Patentowym przechodzi, za odszkodowaniem, na

Skarb Państwa reprezentowany odpowiednio przez ministra do spraw obrony narodowej, ministra do spraw wewnętrznych lub szefa Urzędu Ochrony Państwa.

Wysokość tego odszkodowania określa się według

wartości rynkowej wynalazku.

Patent:

Obejmuje także wytwory uzyskane sposobem

wytwarzania, który jest objęty patentem

ROSZCZENIA ZAKAZOWE - osobie trzeciej

- wytwarzania używania oferowania

wprowadzania do obrotu produktu lub produktu

otrzymanego opatentowanym sposobem

- stosowania sposobu będącego przedmiotem

wynalazku

Jakie są ograniczenia patentu?

• Przywilej komunikacyjny

• Zezwolenie wykonania leku w aptece na

indywidualną receptę

• Dla celów państwowych

• Dla celów badawczych i doświadczalnych

• Korzystanie z wynalazku dla wykonania

czynności, jakie na podstawie przepisów prawa

są wymagane dla uzyskania rejestracji bądź

zezwolenia, stanowiących warunek

dopuszczenia do obrotu niektórych wytworów

Rzecznik patentowy

Od 1 marca 2004 r. polscy rzecznicy patentowi, którzy zostali wpisani na listę Europejskiego Urzędu Patentowego w

Monachium uzyskując tytuł europejskiego rzecznika

patentowego (European Patent Attorney) mogą

reprezentować klientów przed tym Urzędem, natomiast polscy rzecznicy patentowi wpisani na listę

zawodowych pełnomocników w sprawach znaków towarowych i wzorów pełnią tę rolę przed unijnym Urzędem Harmonizacji Rynku Wewnętrznego w Alicante.

KTO MOśE ZOSTAĆ RZECZNIKIEM

PATENTOWYM?

W drodze konkursu ogłoszonego przez

Krajową Radę Rzeczników Patentowych

Wymagania:

•

Obywatelstwo polskie

•

Pełna zdolność do czynności prawnych

•

Nieskazitelny charakter

•

Studia wyższe o kierunku przydatnym w wykonywaniu zawodu, szczególnie prawnicze bądź techniczne

•

Oświadczenie o pokryciu kosztów aplikacji

Aplikacja trwa 3 lata, jej koszt to 30 tys. zł płatne w 3 równych ratach Umowy licencyjne

• Prawo do korzystanie + postanowienia

organizujące współpracę

• Forma pisemna

• W razie przejścia patentu obciążonego

licencją, umowa licencyjna jest skuteczna

wobec następcy prawnego

Typy licencji

• Wyłączna / niewyłączna

Wpisywana do rejestru patentowego – przy

wyłącznej – prawo dochodzenia naruszeń

na równi z uprawnionym

• Pełna / ograniczona

Jeśli umowa nie stanowi inaczej, licencja

pełna. Reguła w praktyce – szczegółowe

ustalenia

Typy licencji

• Aktywna – licencjodawca zobowiązuje się

do przekazania wszystkich posiadanych

przez niego w chwili zawarcia umowy

informacji i doświadczeń technicznych

• Sublicencja – udzielanie dalszych licencji

tylko za zgodą uprawnionego

• Licencja otwarta – oświadczenie o

gotowości udzielenia licencji w UP (opłaty

okresowe zmniejsza się o połowę)

Typy licencji

• Licencja dorozumiana – domniemywa

się, że jeśli umowa o wykonanie prac

badawczych nie stanowi inaczej,

wykonawca udzielił zamawiającemu

licencji

Ochrona patentu

Administracyjna

• W razie zgłoszenia lub uzyskania patentu przez

osobę nieuprawnioną można żądać jego

unieważnienia.

Cywilna

Wydanie uzyskanych bezpodstawnie korzyści i

naprawienie szkody

Ogłoszenie w prasie

Gdy naruszenie zawinione – zapłata kwoty na rzecz

organizacji popierającej własność przemysłową

Ochrona patentu

• Przed powszechnym sądem cywilnym

• Można dochodzić zarówno wydania

korzyści jak i naprawienia szkody –

zmiana

• W przypadku odszkodowania przesłanka

winy

• Przedawnienie roszczeń po upływie 3 lat

od momentu dowiedzenia się o naruszeniu

Problemy związane z ochroną

wynalazków w Polsce

Problem 1:

Zgłaszający jest zmuszony ujawnić istotę swojego

rozwiązania technicznego, narażając się na

ryzyko przywłaszczenia tego rozwiązania przez

konkurentów, a możliwość kierowania roszczeń

względem nich uzyskuje nawet po kilku latach

od zgłoszenia wynalazku

Problem 1:

• Ochrona z patentu powstaje gdy UP udzieli patentu na określony wynalazek

• od momentu zgłoszenia wynalazku do wydania decyzji o udzieleniu patentu, (zwykle kilka lat), uprawniony nie dysponuje żadnymi roszczeniami względem

naruszyciela jego przyszłych praw z patentu.

– uprawniony ze zgłoszenia nie może kierować roszczeń względem naruszyciela, chyba że działanie naruszyciela da się zakwalifikować jako czyn nieuczciwej konkurencji,

• art. 288 ust. 2 - dochodzenie przez uprawnionego

roszczeń z tytułu naruszenia patentu od daty

powiadomienia naruszyciela o dokonanym zgłoszeniu

Możliwe rozwiązanie:

Wprowadzenie do systemu prawa instytucji

patentu tymczasowego

Problem 2:

• Prawo polskie zwalcza zasadniczo tylko bezpośrednich naruszycieli patentu

– odpowiedzialność przyczyniających się lub pomagających w naruszeniu patentu - podżegaczy i pomocników, ograniczona do

„odpowiedzialności za szkodę” art. 422 kodeksu cywilnego.

– nie można więc kierować roszczeń niemajątkowych (np.

publikacji wyroku) lub roszczenia o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

– odpowiedzialność podżegacza lub osoby świadomie

korzystającej ze szkody wynikłej z naruszenia patentu wymaga wykazania winy umyślnej,

świadome wprowadzenie do obrotu leku naruszającego cudzy patent nie rodzi odpowiedzialności karnej, wprowadzenie do obrotu koszulek oznaczonych

podrobionym znakiem towarowym jest przestępstwem

Możliwe rozwiązanie:

W prawie amerykańskim - koncepcja

contributory infringement

zrównanie odpowiedzialności pomocników z

odpowiedzialnością głównego naruszyciela patentu.

W prawie niemieckim - ustawa zakazuje dostarczania naruszycielowi środków dotyczących istotnych

elementów chronionego rozwiązania, jeżeli osoba ta wie lub wiedzieć powinna, że środki te są przeznaczone do użycia w chronionym patentem rozwiązaniu.

Problem 3:

art. 64 ust. 3 zakaz naruszania „prawnie uzasadnionego interesu pozwanego w zakresie ochrony jego tajemnic

produkcyjnych i handlowych”

nie zabezpiecza należycie przed nadużyciami ze strony powoda dotyczącymi nieuprawnionego użycia tajemnic

produkcyjnych

Możliwe rozwiązanie:

informacje uzyskane w trakcie postępowania o naruszenie patentu nie mogą być wykorzystywane poza nim, przy

lepszym zbilansowaniu ochrony interesów powoda i

pozwanego na tyle, na ile pozwalają na to umowy

międzynarodowe

Problem 4:

• art. 286 1 ust. 1 pkt 2 i 3 pwp pozwala na

wydobycie od naruszyciela i osób trzecich

informacji, które są niezbędne do dochodzenia

roszczeń przez uprawnionego

• (tzw. roszczenie informacyjne).

• jednak zabezpieczenie roszczenia przez

zobowiązanie tych podmiotów do udzielenia

informacji jest udzielane po przeprowadzeniu

rozprawy, więc nie ma elementu zaskoczenia.

Możliwe rozwiązania:

W prawie francuskim: saisie contrefaćon pozwala na uzyskanie przez podmiot uprawniony z patentu

stosownych informacji dotyczących naruszenia jego

praw, np. przez przeszukanie bez uprzedzenia w

siedzibie potencjalnego naruszyciela.

w zakresie zabezpieczenia roszczeń jest miejsce na ich udoskonalanie i rozbudowywanie

dyrektywa 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i

Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej do takich działań zachęca.

Problem 5:

brak wyspecjalizowanych sądów patentowych

sądy powszechne nie są przystosowane do

rozstrzygania sporów patentowych dotyczących

rozwiązań z różnych dziedzin techniki.

Nie chodzi o kwestie prawne, lecz zagadnienia

dotyczące np. chemii lub farmacji.

Proces o naruszenie patentu sprowadza się często do

żonglowania opiniami biegłych mającymi potwierdzić lub wykluczyć naruszenie patentu, a sędziemu trudno

samodzielnie ocenić, czy do naruszenia patentu

faktycznie doszło

Plany utworzenia Sądów

Patentowych

Od kilku lat trwają prace nad koncepcją Sądów

Patentowych.

•

Zgodnie z projektem MS, akceptowanym w zasadzie przez wszystkich zainteresowanych, Sądy te:

Mają się zajmować wszystkimi sprawami związanymi z ochroną własności przemysłowej

4 sądy: Kraków, Warszawa, Gdańsk i Poznań – jedna apelacja w Warszawie

W składach zasiadaliby ławnicy dysponujący wiedzą techniczną np.: byli rzecznicy patentowi, pracownicy UP etc.

* Sądy patentowe znacznie przyspieszą czas rozstrzygania sporów i poprawią jakość rozstrzygnięć odciążając tym samym sądy administracyjne. Dlatego też ich szybkie powołanie jest niezwykle istotne.

Patent a życie gospodarcze

(Patenty w praktyce)

• Branża farmaceutyczna – jedna z

najbardziej związanych z prawem

patentowym

• Problem leków generycznych – tańszych

zamienników opatentowanych preparatów,

których wprowadzenie jest możliwe zaraz

po wygaśnięciu patentu na pierwowzór

leków (ograniczenia w ochronie

patentowej)

Pr. Patentowe jako sposób na ograniczanie

konkurencji w rękach koncernów

farmaceutycznych?

• W toku postępowań KE wykazała, że firmy farmaceutyczne opóźniają wprowadzenie leków generycznych na rynek,

poprzez m. in:

składanie wniosków na przyznanie patentu wynikającego z patentów udzielonych już wcześniej, np. opatentowanie zanieczyszczenia będącego nieodłącznym efektem

chronionego już sposobu wytwarzania danej substancji)

zagęszczanie liczby patentów udzielanych na jeden lek (np.

poprzez składanie zgłoszeń patentowych dotyczących składu i przyznania leku)

wnioskowanie do sądów o wydanie zakazu sprzedaży

generyku dp momentu rozstrzygnięcia sporu sądowego.

* Na skutek tych działań, konsumenci mogli stracić 3 mld Euro

Sytuacja w Polsce

• W Polsce mimo, że rynek jest zdominowany przez

producentów generyków, ich wprowadzanie na rynek

jest ograniczane przez ochronę patentów przez

producentów leków innowacyjnych,

• W związku z tym postuluje się aby w sytuacji kiedy producent leku innowacyjnego przegrywa proces o

ochronę patentu, NFZ był zobowiązany do złożenia

pozwu o odszkodowanie,

• Ten postulat spotyka się z zarzutem dyskryminacji

niektórych podmiotów.

• Być może sprawa zostanie rozwiązana kompleksowymi

regulacjami UE

Na podstawie:

• Mankamenty ochrony patentowej

Arkadiusz Michalak 25-08-2009,

Rzeczpospolita

• Gazeta.pl

• Strona www UP