Administracja Sieciowymi systemami operacyjnymi.

Wykład 1

Przykładowa konfiguracja systemu komputerowego

Terminale

Serwer

----------

Jednostka centralna (PCU)

|######| Pamięć

|######| Dyski

----------

Sieć

Drukarki

Użytkownicy

Konsola

Administrator

System operacyjny: program zarządzający pracą komputera. Zadania użytkownika wykonywane są jako procesy obsługiwane przez system operacyjny. System przydziela procesom zasoby komputera: dostęp do jednostki centralnej, pamięć, dyski, i inne.

Administrator – osoba odpowiedzialna za sprawne działanie i bezpieczeństwo systemu.

Zakłada konta użytkowników systemu. Służy pomocą i radą.

UŻYTKOWNIK

powłoka

programy systemowe

programy użytkowe

(shell)

(polecenia)

Interfejs programów użytkowych – odwołania do systemu

(API – application program Interface)

Jądro (kemel)

 zarządzanie procesami

 zarządzanie pamięcią

 zarządzanie systemem plików

sterowanie sprzętem (programy obsługi sprzętu)

SPRZĘT

Ken Thompson, Ruddy Canaday, Joe Ossana opracowali pierwszy system UNIX.

 Założenia: mały, ogólnego przeznaczenia, pracujący z podziałem czasu system operacyjny na minikomputerze PDP.

 Cel budowy systemu: system operacyjny opracowany przez programistów dla programistów.

 Podstawowe założenie: użytkownik wie co robi.

1973

4-ta edycja systemu AT&T, jądro systemu i Shell napisane w języku C opracowanym przez Denisa Ritchi.

1975

Zainteresowanie systemem UNIX na uniwersytetach

Dlaczego UNIX stał się popularny?

 mały, elastyczny, tani, dostępny na komputerach od micro do super komputerów

 właściwości zazwyczaj dostępne tylko w dużych systemach operacyjnych

 architektura wieloprocesowa, inicjowanie asynchronicznych procesów

 hierarchiczny system plików

1975

Uniwersytet Kalifornijski

Początek prac nad systemem UNIX w Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley Berekley Software Distribution (UNIX BSD)

lata 80-te

Różne komercyjne wersje Unixa

1985

System V Interface Definition

1986

4.3 BSD

Duże firmy komputerowe zaczęły tworzyć własne systemy, zgodne z systemem UNIX.

Systemy te łączyły w sobie cechy systemów AT&T oraz BSD.

Prace nad standardami – założenie Open System Fundation.

Nazwy systemu UNIX w różnych fimach

AT&T

UNIX

Apollo

DOMAIN/IX

IBM

AIX

Apple

A/UX

Microsoft

Xenix

Berkeley

BSD

SUN

SunOS, Solaris

DEC

Ultrix

Zilog

Zeus

HP-UX

Sta Cruz

UNIX SCO

Próba standaryzacji – UNIX System V Interface Definition (SVID)

1985

AT&T opublikowało definicję opisu jądra systemu operacyjnego, interfejsu z terminalem, rozwiązań sieciowych i programów usługowych.

Wprowadzanie standardów

Cele standaryzacji

Budowa systemów tzw. ‘’otwartych’’, charakteryzujących się:

przenośnością aplikacji (portability)’

możliwością współpracy oprogramowania działającego na różnych maszynach (interoperability),

skalowalnością (scalability), tj. możliwością rozbudowy sprzętowej i aplikacji bez konieczności zmian systemu.

Istota standardu: określenie interfejsu, a nie implementacji.

Niektóre standardy i instytucje standaryzujące

SVID – standard firmy AT&T – pierwsza próba standardu interfejsu systemu operacyjnego.

POSIX – standard sponsorowany przez Instytut IEEE (Instytut of Electrical and Electronics Engineering). Prace nad tym standardem obejmują: interfejs systemu, programy shell, metody testowania zgodności danego systemu ze standardem, pracę w sieci, zagadnienia ochrony i inne.

OSF (Open System Fundation) stowarzyszenie wiodących firm; HP, IBM, DEC i innych, zajmujące się promocją systemów otwartych. Opracowany został standard OSF/Motif.

Aktualne prace obejmują między innymi: Distributed Computing Environment –

przetwarzanie w środowisku rozproszonym, Distributet Management Environment – centralne zarządzanie sieciami heterogenicznymi.

ISO – International Standard Organization – koordynuje tworzenie i stosowanie standardów w skali międzynarodowej. Wprowadziła siedmiowarstwowy model odniesienia OSI (Open System Interconection) dotyczący pracy w sieciach komputerowych.

 System wielodostępny

wielu użytkowników pracujących z jednym

(ang. multiuser)

komputerem, każdy ma wrażenie samodzielnej

pracy

 Praca interakcyjna

użytkownik wprowadza polecenie z terminala, UNIX

(ang. interactive)

wykonuje polecenie, wyświetla wyniki i czeka na nowe

polecenie

 System wielozadaniowy

każdy użytkownik może uruchomić jednocześnie wiele

(ang. multitasking)

programów

 Zapewnia bezpieczeństwo

każdy plik ma określone prawa dostępu; każdy

(ang. security, privacy)

użytkownik ma swój obszar na dysku

 Niezależny od urządzeń

każde urządzenie stanowi plik systemu UNIX

System we/wy

(ang. device independet I/O)

 Komunikacja między procesami aplikacje mogą wzajemnie się ze sobą komunikować (ang. interprocess communication)

 System sieciowy

wbudowane oprogramowanie umożliwiające pracę w

(ang. networking)

sieci

 Polecenie/Program użytkowy

polecenie jest programem użytkowym, można samemu

( commands/utilities)

je pisać

 Interpretator poleceń

program użytkowy jak inne; można go zmienić

(ang. shell)

W skład systemu UNIX wchodzą tradycyjnie następujące części:

 Jądro

Właściwy system operacyjny.

(ang. kernel)

Jądro zarządza zasobami systemu. Stanowi właściwy

system operacyjny.

 System plików

Program odpowiedzialny za przechowywanie i

(ang. file system)

odszukiwanie plików.

Z punktu widzenia użytkownika system plików jest

Jednorodny, nie widać dysków i/lub partycji.

 Interpretator poleceń

Program odpowiedzialny za czytanie, interpretowanie i

(ang. shell)

rozpoczynanie wykonywania poleceń wprowadzanych z

terminala.

W systemie jest zazwyczaj kilka shelli. Użytkownik

Decyduje, z którą z nich chce pracować.

 Programy narzędziowe

Programy ułatwiają pracę w systemie.

(ang. utilitles)

Struktura systemu operacyjnego

System składa się z podsystemów wykonujących zadania:

Zarządzanie procesami: tworzenie, usuwanie, zawieszanie, odwieszanie procesów, mechanizmy synchronizacji procesów,

komunikacja między procesami.

Zarządzanie pamięcią: zarządzanie pamięcią główną, obszarem wymiany (swap), pojęcie pamięci wirtualnej.

Zarządzanie plikami: tworzenie, usuwanie plików i katalogów,

elementarne operacje z plikami i katalogami, operacje mapowania.

Zarządzanie przestrzenią dyskową: zarządzanie wolną przestrzenią dysków, 4

procesami zapisywania informacji na dysku,

szeregowanie zadań zapisu i odczytu.

Zarządzanie operacjami we/wy: obejmuje podsystem buforowania,

Interfejs: urządzenie-sterownik, sterowniki urządzeń.

System ochrony: ochrona procesów przed działaniem innych procesów, mechanizmy zapewniające, że pliki, segmenty pamięci, CPU, inne zasoby są

udostępnione tylko tym procesom, które mają autoryzacje systemu

operacyjnego. Ogólnie: mechanizmy kontroli dostępu programów,

procesów, użytkowników do zasobów systemu komputerowego.

Praca sieciowa:

ulgi umożliwiające komunikację w sieci, pojęcie systemów

Rozproszonych.

Konto użytkownika

Unix jest systemem wielodostępnym, w którym jednocześnie może pracować wielu użytkowników.

Każdy użytkownik ma swoje konto w systemie (ang. account). Konto zakłada administrator systemu. Z kontem związane są uprawnienia do korzystania z zasobów systemu.

Dostęp do konta jest kontrolowany przez hasło (ang. password).

Dwa podstawowe typy kontroli:

 konto użytkownika (ang. user)

przydzielane przez administratora systemu każdemu, kto chce pracować w systemie;

użytkownik ma ograniczony zakres działań, które może wykonywać;

jest właścicielem swoich plików i uruchomionych programów;

w systemie istnieje dowolnie wiele kont użytkowników tworzonych w miarę napływu zgłoszeń;

 konto uprzywilejowane (ang. superuser account, root account)

konto, którego właściciel ma dostęp do wszystkich działań, plików i uruchomionych programów;

używane jest do prowadzenia prac administracyjnych;

często określane jest mianem konto super użytkownika lub konto administratora.

Przed rozpoczęciem pracy przez użytkownika administrator sytemu musi mu założyć konto, czyli określić:

identyfikator użytkownika (ang. login id, login name, user name, account) hasło (ang. password)

katalog osobisty użytkownika (ang. home directory) shell (ang. login shell) lub inny program obsługujacy sesję użytkownika Dodatkowo administrator określa środowisko pracy użytkownika ( na przykład sposób sygnalizowania przez Unix gotowości przyjęcia kolejnego polecenia).

Otwieranie sesji (ang. logging in) Pracę można rozpocząć, gdy na ekranie widać zgłoszenie gotowości przyjęcia użytkownika (ang. login prompt);

Należy wtedy wpisać identyfikator

Następnie, gdy pojawi się pytanie o hasło, wpisać je (hasło nie pojawi się na ekranie) Password:

Po poprawnym podaniu identyfikatora i hasła, system przedstawi się i pojawi się zgłoszenie gotowości shella obsługującego sesję ( shell prompt):

/users/user1 $

Można teraz wpisywać polecenia.

(Symbol zgłoszenia gotowości shella określany jest podczas definiowania środowiska pracy użytkownika).

Zamykanie sesji (ang. login out, logi off)

Zgłoszenie gotowości shella

Użytkownik pracuje pod nadzorem programu interpretatora poleceń, nazwanego shellem.

Program ten jest uruchamiany automatycznie w momencie rozpoczęcia sesji i pozostaje uruchomiony do momentu zakończenia sesji.

 Każdy shell posiada swój stsndard zgłoszenia

shell Bourn’a, shell Korn’a

shell C

 Zgłoszenie może być inne dla zwykłego użytkownika i inne dla administratora $

użytkownik (lub inne, właściwe dla shella)

administrator ( w każdym shellu)

 Użytkownik może dostosować zgłoszenie shella do swoich potrzeb i nadać mu inną postać

standard w shellu Korn’a

/users/user1 $

wybrane przez użytkownika, w zgłoszeniu widać katalog bieżący

Klawiatura

 UNIX rozróżnia wielkie i małe litery poleceniu

 Jest dostosowany do pracy z różnymi klawiaturami

Przykład:

stty erase H

stty erase <Backspace>

Najczęściej przyjmowane porządkowanie klawiszy

Klawisz

Nazwa Działanie

Backspace erase

usuń znak na lewo od kursora

Ctrl-\

quit

zakończ program, zachowaj obraz pamięci programu

Ctrl-d

eof

zakończ sesję; zakończ wprowadzanie danych

Ctrl-s

stop

zatrzymaj wyświetlanie

Ctrl-q

start

wznów wyświetlanie

Postać wiersza polecenia w UNIXie

polecenie [opcja...] [wyrażenie] [nazwa pliku]

 polecenie i jego argumenty rozdzielane są odstępami (spacja lub tabulacja)

 pierwsze słowo w wierszu jest nazwą polecenia

 opcja – modyfikuje polecenie

 wyrażenie – opisuje dodatkowe dane wymagane przez polecenie

 nazwa pliku – gdy pomijana najczęściej oznacza ekran lub klawiaturę

 Unix rozróżnia duże i małe litery

Przykład poleceń:

$ date

(w DOSie – date i time)

$ |s -| /users

(w DOSie – dir \users)

$ DATE

ksh: DATE: not found

(błędnie podane polecenie)

$ cp

Usage: cp [-f|i][-p] source_file target_file

(błędnie podane polecenie)

Polecenie z wieloma opcjami:

|s -| -a

|s -|a

Kilka pleceń w jednym wierszu:

polecenie1; polecenie2; polecenie3; polecenie4

Przykład:

date; |s -|

Polecenie nie mieszczące się w jednym wierszu:

 automatycznie zawijane i wyświetlane w następnym wierszu

 polecenie można pisać w kilku wierszach posługując się symbolem \: część polecenia\

kontynuacja polecenia

Przykład:

|s -| \

/users/user1

Zmiana hasła

Polecenie zmiany hasła:

Password

pojedynczy komputer z terminalami

Przykład:

$passwd

Changing password for janusz

Old password:

New password:

Re-enter new password:

O czym należy pamiętać:

 Minimalna długość hasła zależy od implementacji UNIXa, zaleca się używanie dłuższych haseł.

 Jedynie pierwszych 8 znaków hasła jest branych pod uwagę.

 Program passwd może narzucać pewne specjalne wymagania, służące wzmocnieniu ochrony dostępu do systemu

 Hasło jest przechowywane w postaci zaszyfrowanej.

 W przypadku zapomnienia hasła trzeba poprosić administratora o wpisanie nowego hasła.

Komunikaty wyświetlane podczas zmiany hasła (zależą od wersji Unix’a): Sorry

Wprowadzono niepoprawne hasło.

Password is too short

Za krótkie hasło (HP-UX – musi mieć co

Najmniej 6 znaków)

Please use a longer password

Za krótkie hasło (Sun OS)

Password must contain at least two Wymagania na hasło w HP-UX

alphabetic characters and at least

one numeric or special character.

Password unchanged

Zrezygnowałeś ze zmiany hasła

Naciskając CTRL+C (Sun OS)

Układ strony w podręcznku

Strona ma układ standardowy. Nie każdy element musi występować w opisie danego polecenia. W tabeli przedstawiono najczęściej używane elementy opisu.

NAME

Nazwa polecenia z krótkim opisem

Nazwa

SYNOPSIS

Składnia polecenia. Elementy wyróżnione drukiem pogrubionym należy wpisać Składnia

tak, jak podano w opisie.

Opcje lub argumenty w nawiasach [ ] są opcjonalne.

Pominięcie nawiasu przy argumencie oznacza, że jest on obowiązkowy.

Symbol ... oznacza, że poprzedni argument może być powtórzony

DESCRIPTION

Dokładny opis działania polecenia.

Opis

EXAMPLES

Tylko przy bardziej złożonych poleceniach.

Przykłady

FILES

Wykaz plików, których używa polecenie.

Pliki

DIAGNOSTICS

Opis komunikatów o błędach, mogących się pojawić po wydaniu polecenia.

Diagnostyka

WARNINGS

Opis warunków, mogących spowodować błędne działanie.

Ostrzeżenia

WSO WSO Wyklad1

Document Outline