pytania do przedmiotów ogólnych i podstawowych

1. PRAWO AUTORSKIE I WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA – WYJAŚNIENIE POJĘĆ I ZARYS

DZIEJÓW

UTWÓR – każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek

postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażania. Musi to być rezultat pracy

człowieka, przejaw działalności twórczej. Np. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami

graficznymi, plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne,

muzyczne, sceniczne, audiowizualne, filmowe. Utworem nie są odkrycia, idee, procedury, metody i

zasady działania, postacie fikcyjne np. kabaretowe.

TWÓRCA – osoba, która stworzyła utwór, może to być tylko osoba fizyczna, ale prawa autorskie mogą

przysługiwać osobie prawnej. Twórcą nie może być zwierzę. Twórcą stajemy się od chwili tworzenia

utworu.

AUTORSKIE PRAWO MAJĄTKOWE – jest to zakres majątkowego wykorzystywania utworów przez ich

twórców, a więc to, co przynosi im dochód. Są zbywalne i dziedziczne, lecz wygasają z upływem 70 lat

od śmierci twórcy.

AUTORSKIE PRAWO OSOBISTE – można je porównać z prawami autorskimi każdego z nas, a więc

prawo do nazwiska, poszanowania twórczości. Prawa osobiste twórcy nigdy nie wygasają i nie mogą

być przeniesione na inne osoby.

DOZWOLONY UŻYTEK, LICENCJA USTAWOWA – w pewnych sytuacjach można nieodpłatnie korzystać z

utworów, np. poprzez biblioteki. Często twórca jest opłacany, ale nie bezpośrednio przez osobę, która

korzysta z dzieła (bilety w galeriach, muzeach).

ROZPOWSZECHNIANIE WIZERUNKU – zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby

publicznej lub osoby stanowiącej szczegół całości, np. zgromadzenia.

ZARYS DZIEJÓW:

Prawo autorskie zostało wprowadzone dla zabezpieczenia interesów twórców oraz wydawców, ponieważ

były częste przypadki utraty przez twórców zysków z tytułu rozpowszechniania utworów, straty firm

zajmujących się dystrybucją i promocją utworów, straty państwa związane z nieodprowadzeniem

podatków. (Cielę należy do jałówki. Gdy Mnisi przepisywali Biblię nastąpił problem, do kogo należy

postać przepisana Biblii.)

2. PRAWO AUTORSKIE W INTERNECIE

1. Utworem może być strona internetowa, jej układ graficzny i kolorystyka.

2. Utworem nie jest banner reklamowy

3. Umieszczenie utworu w Internecie, nie oznacza jego bezpłatnej możliwości kopiowania, a jedynie

bezpłatną dostępność.

4. Utwór podlega ochronie, bez konieczności spełnienia jakichkolwiek formalności.

5. Nie jest jednoznaczne, czy dziennik lub kronika wydarzeń umieszczona w Internecie, jest prasą w

rozumieniu prawa prasowego, jeśli jednak jest uznany za prasę to obowiązuje go prawo prasowe.

6. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie

własnego użytku osobistego (np. rodzina, znajomi), ale nie dotyczy to stowarzyszeń, fundacji, które

chcą go użyć do własnych celów, nawet jeśli nie komercyjnych. Zawsze należy pytać o zgodę na

korzystanie z danego utworu i jeśli autor tego wymaga, zapłacić za korzystanie z niego.

7. Dla własnego użytku legalnie korzystać można z utworów, które zostały udostępnione za zgodą autora.

8. Jeżeli coś cytujemy, mamy obowiązek podać imię i nazwisko twórcy, oraz źródło cytatu.

3. WYNALAZKI I OCHRONA PATENTOWA

Wynalazki – podlegają ochronie patentowej, jeżeli jest nowy, ma możliwość przemysłowego

stosowania (może być wykorzystany w działalności przemysłowej lub rolnictwie). Wynalazkiem nie

mogą być: odkrycia, teorie naukowe, metody matematyczne, plany, zasady i metody dotyczące

działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry, wytwory, których niemożliwość wykorzystania może

być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki

OCHRONA PATENTOWA – z chwilą stworzenia wynalazku na rzecz jego twórcy powstaje prawo do

patentu, zgłoszenie wynalazku do opatentowania w Urzędzie Patentowym. Prawo to jest zbywalne i

podlega dziedziczeniu. Prawo o ubieganie się o patent przysługuje twórcy wynalazku. Patent jest

udzielany na okres 20 lat od dnia zgłoszenia. Przez ten czas twórca posiada monopol na gospodarczą

eksploatację opatentowanego rozwiązania. Wynalazcy zapewnia się prawną ochronę jego interesów.

Podstawowa ochrona patentowa obejmuje swoim zasięgiem terytorium państwa, na który został patent

zgłoszony. Za ochronę patentową wnosi się opłaty urzędowe, związane z utrzymaniem patentu w mocy,

koszty obsługi prawnej.

4. RÓŻNE RODZAJE ROZUMIENIA I DEFINIOWANIA KULTURY

DEFINICJE KULTURY: kultura to całokształt wyuczonych przez ludzi, jako członków społeczeństwa,

zachowań, wierzeń, obyczajów, tradycji przekazywanych z pokolenia na pokolenie oraz przedmiotów

materialnych towarzyszących tym zachowaniom.

PODZIAŁ DEFINICJI KULTURY:

1. Definicje opisowo – wyliczające – próbują wskazać różne dziedziny kultury, do nich należy

definicja Taylora.

2. Definicje historyczne – zwracają uwagę na tradycję ludzkości i jej społeczne dziedziczenie całego

dorobku ludzkości.

3. Definicje normatywne – zachowania kulturowe muszą być podporządkowane normom

społecznym

4. Definicje psychologiczne – kultura służy zaspokajaniu potrzeb

5. Definicje strukturalne – zwraca uwagę na całościowy charakter poszczególnych kultur

6. Definicje genetyczne – skąd pochodzi kultura, dlaczego stała się opozycją dla natury.

ROZUMIENIE KULTURY:

WARTOŚCIUJĄCE – wąskie, nieakademickie, używane na co dzień w języku potocznym, zasady

dobrego wychowania i zachowania się, bycie kulturalnym.

NIEWARTOŚCIUJĄCE – szerokie, akademickie, używane w nauce, każde zachowanie jest kulturowe i

należy dociekać jego przyczyn

ATRYBUTYWNE (niewartościujące) – opis cech, z uwagi na które coś kwalifikuje się jako kulturę

DYSTRYBUTYWNE (niewartościujące):

- konkretne, gdy wskazuje na konkretną kulturę (np. kultura polska),

- typologiczne, gdy wskazuje na pewną grupę kultur, które posiadają cechy wspólne (np. kultura

ludowa),

- całościowe – kultura lub typ kultury, która przysługuje całemu społeczeństwu (kultura pierwotna),

- częściowe – kultura lub typ kultury, który przysługuje tylko pewnej grupie społecznej (polska kultura

szlachecka).

5. KULTUROZNAWSTWO WOBEC INNYCH NAUK SPOŁECZNYCH

KULTUROZNAWSTWO – dziedzina nauki z zakresu humanistyki zajmująca się badaniem kultury.

SOCJOLOGIA – przedmiotem badania jest społeczeństwo, grupy społeczne. Bada grupy ludzi

wchodzące ze sobą w interakcje. Nie ma społeczeństwa bez kultury i kultury bez społeczeństwa.

ETNOGRAFIA – Jest to nauka o ludach, narodach i grupach etnicznych, zajmująca się przede

wszystkim opisem i badaniami poszczególnych społeczności, głównie pierwotnych. Współcześnie

zajmuje się również społecznościami tradycyjnymi i wiejskimi.

ARCHEOLOGIA – celem jest odtwarzanie społeczno – kulturowej przeszłości człowieka na podstawie

znalezionych źródeł archeologicznych, czyli materialnych pozostałości działań ludzkich. Koncentruje się

na kulturze materialnej.

ANTROPOLOGIA – dział nauki o człowieku, jako istocie społecznej, mówiący o jego powiązaniach ze

światem kultury i całokształtem wytworów społecznych działań ludzkich.

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA – nauka z pogranicza psychologii i socjologii, bada w jaki sposób

obecność innych ludzi i ich działania wpływają na psychikę jednostki.

JĘZYKOZNAWSTWO – dział nauk humanistycznych badający istotę, budowę i rozwój języka.

6. POZNANIE I SPOSTRZEGANIE SPOŁECZNE

POZNANIE SPOŁECZNE – sposób, w jaki ludzie myślą o sobie i o świecie społecznym, jak

selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują informacje w wydawaniu sądów i podejmowaniu

decyzji dotyczących świata społecznego. Przy wielości informacji zalewających nas współcześnie

wybieramy tylko niektóre, interesujące nas informacje. Nazywa się to oszczędność poznawcza, teza

mówiąca, że ludzie uczą się stosować efektywne uproszczenia myślowe i praktyczne reguły

zdroworozsądkowe, które pomagają im zrozumieć rzeczywistość społeczną. Minusy oszczędności

poznawczej są takie, że możemy pominąć informacje, które są ważne, możemy dokonać nietrafnych

ocen, spostrzegać i interpretować rzeczywistość w sposób zniekształcony, często nie wiedząc, że się

mylimy.

SPOSTRZEGANIE SPOŁECZNE – jest to badanie i rozumienie, jak dochodzimy do zrozumienia innych,

w jaki sposób tworzymy wyobrażenia o innych ludziach. Nie widzimy ich emocji, tego, co myślą,

dlatego głównie zwracamy uwagę na zachowania niewerbalna, ale również werbalne oraz cechy

fizyczne.

7. TŁUM I PROCESY ZACHODZĄCE W TŁUMIE

TŁUM – ludzie w tłumie są związani ze sobą na bazie wspólnych emocji przeżywanych z racji tego

samego wydarzenia. Dzięki temu ludzie identyfikują się z tą zbiorowością, czyli tłumem. Tłum nie

posiada norm organizacyjnych ani moralnych. Nie ma żadnej formalnej kontroli społecznej. Czynnikiem

kształtującym tłum są bardzo silne bodźce emocjonalne, takie jak gniew, krzywda, zemsta, pęd do

zdobyczy, ale również radość, euforia, które w miarę ich wzrostu mogą prowadzić do nieprzewidzianych

zachowań. W tłumie jednostka wchłania emocje innych ludzi, zaraża się nimi. Występuje również

naśladownictwo i sugestia. Tłum daje jednostkom poczucie siły i odwagi, zmniejsza odpowiedzialność,

która zostaje podzielona na innych uczestników. W tłumie ludzie przestają bać się kary za łamanie

prawa. Im więcej ludzi postępuje w ten sam sposób, tym trudniej pozostałym ludziom zachowywać się

inaczej. W tłumie może znajdować się przywódca, czyli jednostka, której sugestie powodują, że tłum

działa szybciej, bardziej agresywnie i zgodnie z wolą przywódcy.

CECHY TŁUMU – dezindywidualizacja (częściowy zanik niektórych cech osobowości jednostki na czas

udziału w zbiorowej psychice tłumu), wzmożone naśladownictwo (naśladowanie innych w większym

stopniu niż zwykle), zarażenie emocjonalne, podatność na sugestie i oddziaływania innych.

RODZAJE TŁUMU – agresywny, uciekający, ogarnięty paniką, atakujący, rabujący, demonstrujący.

8. KOMUNIKACJA WERBALNA I NIEWERBALNA W KONTEKŚCIE ŻYCIA SPOŁECZNEGO

KOMUNIKACJA – porozumiewanie się z inną osobą werbalnie lub niewerbalnie. Mogą wystąpić bariery

komunikacyjne takie jak różnice kulturowe, brak zrozumienia, utrudnienie percepcyjne, stereotypy,

samopoczucie.

KOMUNIKACJA WERBALNA – jest to rozmowa z drugą osobą, której powinniśmy słuchać, najczęściej

jest wykorzystywana w niej również komunikacja niewerbalna.

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA – jest to komunikowanie się bez słów, wyrażanie emocji mimiką,

gestami, okazywanie pewnej postawy. Nad komunikatami niewerbalnymi nie zawsze możemy

zapanować, np. drżenie rąk, gdy jesteśmy zdenerwowani. Komunikacja niewerbalna ma wiele funkcji,

np. informacyjna (możemy dowiedzieć się o samopoczuciu rozmówcy, jego pewności siebie, stanie

uczuciowo – emocjonalnym oraz postawie wobec drugiej osoby), wspieranie wypowiedzi słownej (dużo

z tego co mówimy wspieramy gestami wyrażającymi niektóre słowa), wyrażanie postaw i emocji

(wyrażanie stanów uczuciowo - emocjonalnych), definiowanie relacji (poziom poufałości i zażyłości

pomiędzy uczestnikami komunikacji), kształtowanie wrażenia (umożliwia stworzenie określonego

wizerunku, najczęściej atrakcyjności i zaufania).

9. KULTURA POPULARNA I KULTURA MASOWA

KULTURA POPULARNA – zawiera się w kulturze masowej, różni się jedynie od kultury masowej tym, że

popkultura jest popularna i aprobowana w konkretnych grupach społecznych (dociera bezpośrednio do

konkretnej grupy)

KULTURA MASOWA – treści łatwe, zrozumiałe w odbiorze, zawierają elementy rozrywkowe, przyciągają

publiczność, szeroko dostępna, przekazywana przez środki masowego przekazu, komercjalizacja

utworów

Badacze:

 Antonina Kłoskowska, Marek Jeziński, Marian Golka

10. KULTUROZNAWSTWO WOBEC INNYCH NAUK SPOŁECZNYCH