Skrzynka

Porad

W rubryce przedstawiane są odpowiedzi na Jednocześnie informujemy, że Redakcja nie

pytania nadesłane do Redakcji. Są to sprawy,

jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie nade−

które naszym zdaniem zainteresują szersze

słane pytania, dotyczące różnych drobnych

grono czytelników.

szczegółów.

Proszę o wyjaśnienie sensu niektórych parametrów diod

mego prądu przez fototranzystor wyjściowy. Tym samym parametr

nadawczych, odbiorczych, laserów i transoptorów.

CTR 100/400 oznacza, że egzemplarze danego typu transoptora bę−

Autor pytania pyta o konkretne parametry, np. moc promieniowania

dą mieć przekładnię w granicach 100...400%. Właśnie wartością

diod nadawczych IRED wyrażana w mW/sr, prąd monitora diody la−

przekładni różnią się grupy A, B, C popularnego transoptora

serowej (np. 0,2mA), współczynnik CTR transoptorów czy czułość

CNY17.

diody odbiorczej wyrażana w µA/lx. Po pierwsze trzeba stwierdzić,

W przypadku nadajników IRED, fotodiod i transoptorów, aby je

że niektóre z tych parametrów mają istotne znaczenie dla hobbysty−

z sukcesem wykorzystać nie trzeba wgłębiać się w szczegóły. War−

praktyka, a innymi nie trzeba zawracać sobie głowy. Po drugie, do−

to natomiast przeprowadzić eksperymenty. Inaczej jest w przypad−

kładne zrozumienie sensu niektórych parametrów wymaga sporej

ku diod laserowych − nie można ich włączać metodą chybił−trafił.

wiedzy nie tylko z dziedziny elektroniki.

Jak wiadomo, są to wyjątkowo delikatne elementy. Sama dioda la−

W przypadku diod nadawczych podczerwieni oczywisty jest

serowa jest w istocie odmianą diody LED o specyficznej budowie.

sens takich parametrów jak maksymalny prąd ciągły czy maksymal−

Przy zbyt małych prądach “laserówka” zachowuje się jak zwykłą

ny prąd impulsowy. Natomiast moc promieniowania, wyrażana

dioda LED – dlatego w katalogu podaje się prąd progowy (mini−

w mW/sr (miliwatach na steradian) może budzić pytania. Tymcza−

malny). Przy prądach zbyt dużych – łatwo ulega uszkodzeniu

sem sprawa jest w miarę prosta i ma swe źródło w szerokości wiąz−

(przegrzaniu). Między innymi z tego względu praktyczna “lase−

ki promieniowania. Ogólnie biorąc, sprawność przetwarzania ener−

rówka” to nie tylko element promieniujący. W obudowie umie−

gii prądu elektrycznego na energię świetlną (promieniowania pod−

szcza się fotodiodę kontrolną – monitor. W normalnym układzie

czerwonego) jest zbliżona dla diod różnych wytwórców. Jeśli całe

pracy struktura laserowa jest sterowana przez układ scalony, a ten

wytworzone promieniowanie zostanie skupione w wąską wiązkę,

z kolei na bieżąco otrzymuje informację z tej fotodiody kontrolnej.

moc promieniowania będzie duża. Jeśli to samo promieniowanie zo−

Pozwala to na pracę laserowej struktury w optymalnych warun−

stanie rozesłane w szerokim kącie, moc promieniowania będzie ma−

kach. Ze względu na delikatność diod laserowych i wymagania od−

ła. To jest cała tajemnica, a skrót sr to steradian, czyli miara kąta

nośnie warunków pracy, trzeba dokładnie wiedzieć co to za ele−

przestrzennego.

menty, w jakich układach aplikacyjnych pracują oraz jak się z nimi

Hobbysta dobierający diodę nadawczą IRED do budowanego

obchodzić, by nie uległy uszkodzeniu pod wpływem ładunków sta−

układu powinien więc zwracać uwagę nie tylko na moc promieniowa−

tycznych. Kto nie rozumie ich parametrów, nie powinien ich doty−

nia, ale i kąt promieniowania, ponieważ te dwie wielkości są od sie−

kać – dosłownie i w przenośni.

bie zależne.

W przypadku fotodiod odbiorczych czułość definiuje się w różny

Jak wykonać matrycę do kodera? Czy ścieżki prostopadłe

sposób. Inaczej określa się na przykład czułość na użyteczne promie−

mają być ze sobą połączone?

niowanie podczerwone (o podanej długości fali), a inaczej na światło

Do tego pytania dołączona była kserokopia artykułu z jakiegoś stare−

widzialne, które jest w tym wypadku czynnikiem szkodliwym.

go czasopisma. Chodziło o układ kodera Morse’a na archaicznych

Podobnie jak w przypadku diod nadawczych, także i tu nie trzeba

układach TTL. Co można odpowiedzieć? Oczywiście prostopadłe (na

wgłębiać się w szczegóły. W ogromnej większości przypadków i tak

schemacie) ścieżki nie mają być połączone − pomiędzy nie trzeba włą−

decydujące znaczenie będą mieć praktyczne testy modelu, a nie teo−

czyć diody.

retyczne wyliczenia. Wiadomo, że fotodiody z filtrem (czarnym) są

Przy całym szacunku dla autora tego pytania trzeba jednak stwier−

mało wrażliwe na szkodliwe światło widzialne.

dzić, iż nie do końca rozumie on działanie układu. Jeśliby rozumiał,

Jeśli chodzi o transoptory zawierające fotodiody i fototranzysto−

pytania by nie było. Zamieszczona odpowiedź niewiele pomoże, jeśli

ry, parametr CTR określa ich “przekładnię” w procentach. Jeśli

za chwilę pojawi się kolejna wątpliwość.

przykładowo CTR wynosi 100, wtedy przepuszczenie przez wej−

Tego typu pytań przychodzi do Redakcji sporo. Nie sposób na

ściową diodę LED prądu np. 5mA spowoduje przepływ takiego sa−

wszystkie odpowiedzieć. Zamiast szczegółowych odpowiedzi

12

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Skrzynka porad

osobom mniej doświadczonym należałoby zalecić, by zaczynały

Czy warto na wyjściu zasilacza stabilizowanego, dodać diodę

od układów łatwych. Z czasem nabędą doświadczenia, które po−

zabezpieczającą włączoną jak na rysunku obok. Chroniłaby

zwoli zbudować bardziej złożone urządzenia. W każdym przy−

układ przed przepięciami z urządzeń/elementów o charakterze

padku należy dążyć do tego, by zrozumieć zasadę działania. Bez

indukcyjnym?

tego najmniejsza trudność urośnie do niebotycznych rozmiarów.

Dioda taka nie jest po−

W EdW staramy się wyczerpująco opisywać projekty. Jeśli Czy−

trzebna i nie jest stosowana.

telnicy mają jakieś uwagi w tym względzie, mogą zgłosić swe wnio−

Powody są co najmniej dwa.

ski w ramach miniankiety.

Po pierwsze na wyjściu zasi−

lacza zawsze włączony jest

Czy mając magnetowid z wyjściem audio monofonicznym

kondensator. Z reguły jest to kondensator elektrolityczny o znacz−

i stereofoniczny wzmacniacz mocy, mogę zewrzeć wejścia

nej pojemności. Nawet gdyby w jakichś warunkach pojawiło się

L+R wzmacniacza, by słuchać (monofonicznego) sygnału

przepięcie o niewłaściwej biegunowości, kondensator taki sku−

z dwóch głośników? Czy nie uszkodzę w ten sposób

tecznie je zlikwiduje. Energia takiego "przepięcia o charakterze

wzmacniacza?

indukcyjnym" pochodziłaby z jakiejś cewki, a w cewce z reguły

Wejścia wzmacniacza można zwierać bez żadnych obaw. Nic złego

gromadzi się niewiele energii, mniej niż w (naładowanym) kon−

się nie stanie, gdy zostanie na nie podany ten sam sygnał.

densatorze włączonym na wyjściu zasilacza. Naładowany konden−

Gorzej, gdy ktoś chce podać sygnał stereo na wejście wzmacnia−

sator nie dopuściłby do przebiegunowania, a co najwyżej, przepię−

cza mono. Nie należy zwierać ze sobą dwóch wyjść stereofonicz−

cie zmniejszyłoby napięcie na nim.

nych. W przypadku wyjść głośnikowych może to doprowadzić do

Po drugie, trzeba zastanowić się jak, kiedy i gdzie mogłoby poja−

uszkodzenia stopnia mocy. Natomiast w przypadku wyjść sygnało−

wić się przepięcie. Jak powszechnie wiadomo, przepięcie o "odwrot−

wych ich zwarcie zasadniczo nie powinno doprowadzić do uszko−

nej biegunowości" powstaje w chwili przerywania prądu w obwodzie

dzenia, jednak mogą wystąpić szkodliwe reakcje, na przykład

zawierającym indukcyjność. Tak, ale jeśli ma to być jakiekolwiek ob−

wzrost zniekształceń.

ciążenie, które właśnie zostało odłączone od zasilacza, to po co chro−

Jeśli ktoś chce w najprostszy sposób z sygnału stereofonicznego

nić zasilacz, który nie ma już wtedy połączenia z obwodem, gdzie

stworzyć sygnał mono, niech do obu wyjść dołączy rezystory o war−

występuje przepięcie?

tości 4,7kΩ (1kΩ...22kΩ). Wolne końcówki rezystorów trzeba ze−

Chronić być może trzeba, ale już nie zasilacz, tylko wrażliwe ob−

wrzeć i dołączyć do (monofonicznego) wejścia.

wody w odłączonym właśnie obciążeniu.

R E K L A M A

· R E K L A M A

· R E K L A M A

· R E K L A M A

· R E K L A M A

· R E K L A M A

· R E K L A M A

L U T O W N I C E

Z OFERTY AVT

* PJ30/220 LUTOWNICA 30W−60W 220V . . 28,60 zł

* PJ18/220 LUTOWNICA 18W 220V . . . . . . . 25,00 zł

* PJ25/24 LUTOWNICA 25W 24V . . . . . . . . . 25,00 zł

* NALUTTR 01 LUTOWNICA TRANSFORMATOROWA L6A 75W . . . . 42.62 zł

* NALUTTR 02 LUTOWNICA TRANSFORMATOROWA L6B 100W

. 45.08 zł

* NALUTTR 03 LUTOWNICA TRANSFORMATOROWA L6C 75/45W. . 47.13 zł

* GROTY01 GROTY MIEDZIANE 10SZT/KPL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.00 zł

* GROTY02 GROTY SREBRZONE 10SZT/KPL. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.00 zł

* GROT01 GROT O ZWIĘKSZONEJ ŻYWOTNOŚCI − 0,5mm. . . . . . . . . 3.28 zł

* GROT02 GROT O ZWIĘKSZONEJ ŻYWOTNOŚCI − 1,2mm . . . . . . . . 5.33 zł

Ceny netto + 22% VAT

Prezentowane towary można nabywać za zaliczeniem pocztowym lub w sklepach firmowych AVT. Bliższe informacje na stronach z ofertą.

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

13