ELEKTROMAGNETYCZNE
I POLE
ELEKTROMAGNETYCZNE
Pola elektromagnetyczne są bardzo zróŜnicowanym czynnikiem środowiskowym - od pól statycznych (elektrostatycznych i magnetostatycznych), małej i wielkiej częstotliwości do promieniowania mikrofalowego (o częstotliwościach poniŜej 300 GHz). W środowisku występują zarówno pola sinusoidalnie zmienne w czasie jak i modulowane w bardzo róŜny sposób.
Do scharakteryzowania pola elektromagnetycznego jako fizycznego czynnika środowiska pracy stosowane są następujące parametry:
częstotliwość pól sinusoidalnie zmiennych w czasie (w Hz) lub opis zmienności w czasie pól niesinusoidalnych,
natęŜenie pól elektrycznych (w V/m),
natęŜenie pól magnetycznych (w A/m) lub indukcja magnetyczna (w T),
gęstość mocy promieniowania (w W/m2),
czas ekspozycji pracownika.
Sposób i skutki oddziaływania pól elektromagnetycznych, zarówno bezpośrednio na ciało człowieka jak i na materialne elementy środowiska pracy, zaleŜą od ich częstotliwości i natęŜenia. Pola elektromagnetyczne w przeciwieństwie do wielu fizycznych czynników środowiska, jak np. hałas, nie są z reguły rejestrowane przez zmysły człowieka, dlatego niemoŜliwe jest intuicyjne dostosowanie sposobu postępowania człowieka do stopnia zagroŜenia.
Pola elektromagnetyczne o róŜnych częstotliwościach znajdują liczne zastosowania praktyczne w przemyśle, słuŜbie zdrowia, telekomunikacji i Ŝyciu codziennym.
Energia pól elektromagnetycznych absorbowana bezpośrednio w organizmie powoduje powstawanie w nim elektrycznych prądów indukowanych oraz podgrzewanie tkanek. MoŜe to być przyczyną niepoŜądanych efektów biologicznych i w konsekwencji zmian stanu zdrowia (czasowego i trwałego). Mimo wieloletnich badań w celu ustalenia czy wieloletnia, chroniczna ekspozycja na pola o natęŜeniach nie wywołujących istotnych zmian krótkoterminowych moŜe wpływać na stan zdrowia ludzi, wciąŜ nie ma ostatecznych rozstrzygnięć w tej sprawie.
Oprócz róŜnorodnego bezpośredniego oddziaływania na organizm pracownika, pole elektromagnetyczne moŜe stwarzać takŜe zagroŜenie dla ludzi poprzez oddziaływanie na infrastrukturę techniczną, poniewaŜ odbiór energii pola elektromagnetycznego przez urządzenia moŜe być przyczyną m.in.:
zakłóceń pracy automatycznych urządzeń sterujących i elektronicznej aparatury medycznej (w tym elektrostymulatorów serca oraz innych elektronicznych implantów medycznych),
detonacji urządzeń elektrowybuchowych (detonatorów),
poŜarów i eksplozji związanych z zapaleniem się materiałów łatwopalnych od iskier wywoływanych przez pola indukowane lub ładunki elektrostatyczne.
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych moŜe powodować występowanie niepoŜądanych skutków. Z tego powodu wprowadzono okresową kontrolę warunków ekspozycji oraz ograniczenia ekspozycji:
ogółu ludności,
pracowników,
infrastruktury technicznej.
Oznakowanie pól elektrostatycznych.
Szczególne znaczenie ma to odnośnie pracowników, którzy z racji wykonywania czynności zawodowych przebywają w obszarze występowania silnych pól elektromagnetycznych. W
miarę moŜliwości powinny być stosowane techniczne i organizacyjne metody ograniczania ekspozycji, m.in. ekranowanie elektromagnetyczne i oznakowanie obszarów występowania silnych pól elektromagnetycznych.
Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na człowieka.
Pola
elektromagnetyczne
wysokiej
częstotliwości
wytwarzane
przez
urządzenia
elektroenergetyczne, powodują powstawanie róŜnych dolegliwości u pracowników, w zaleŜności od natęŜenia pola i częstotliwości.
W działaniu biologicznym promieniowania na człowieka obserwuje się:
efekt termiczny – powstały na skutek zmiany części energii promieniowania na ciepło, co moŜe spowodować zmiany patologiczne i reakcje fizjologiczne uwarunkowane podwyŜszeniem temperatury całego ciała lub niektórych jego narządów,
efekt pozatermiczny – powstały pod wpływem promieniowania bez podwyŜszenia temperatury oraz związane z tym objawy patologiczne i fizjologiczne.
Pola magnetyczne działające na człowieka mogą wywoływać zarówno dolegliwości obiektywne jak i subiektywne.
Dolegliwości subiektywne:
osłabienie ogólne,
utrudnienie koncentracji, uwagi,
osłabienie pamięci,
łatwość męczenia się pracą umysłową,
ospałość w ciągu dnia i zaburzenia snu w nocy,
draŜliwość nerwowa,
bóle i zawroty głowy,
nadmierna potliwość lub suchość dłoni i stóp,
dolegliwości sercowe,
dysfunkcje ze strony układu pokarmowego,
osłabienie potencji płciowej,
zaburzenia miesiączkowania.
Dolegliwości obiektywne:
objawy ze strony układu nerwowego:
o stany neurasteniczne,
o nerwice wegetatywne,
o drŜenie rąk,
o zmiany czynności bioelektrycznej mózgu ujawniające się w zapisie EEG, o wzmoŜony dermografizm,
zmiany w narządzie wzroku,
objawy ze strony układu sercowo – naczyniowego:
o obniŜenie ciśnienia krwi,
o zwolnienie akcji serca,
o zmiany czynności bioelektrycznej serca, ujawniające się w zapisie EEG,
zmiany we krwi i w układzie krwiotwórczym,
objawy ze strony układu hormonalnego.