Promieniowanie elektromagnetyczne
Promieniowanie elektromagnetyczne (tzw. fala elektromagnetyczna) - rozchodzące się w przestrzeni zaburzenie pola elektromagnetycznego.
Składowa elektryczna i magnetyczna fali indukują się wzajemnie - zmieniające się pole elektryczne wytwarza zmieniające się pole magnetyczne, a z kolei zmieniające się pole magnetyczne wytwarza zmienne pole elektryczne.
Właściwości fal elektromagnetycznych zależą od długości fali.
Promieniowaniem elektromagnetycznym o różnej długości fali, są fale radiowe, mikrofale, podczerwień, światło, ultrafiolet, promieniowanie rentgenowskie i promieniowanie gamma.
Narażenie pracowników na pola elektromagnetyczne
Każde urządzenie elektryczne jest źródłem pola elektromagnetycznego, które może być wytwarzane w sposób zamierzony lub jako uboczny skutek działania tego urządzenia.
Najbardziej rozpowszechnione źródła pól elektromagnetycznych spotykane jest w środowisku pracy to:
a) przesyłowo-rozdzielcze urządzenia elektroenergetyczne i instalacje zasilające,
b) urządzenia telekomunikacji bezprzewodowej i radarowe,
c) urządzenia elektrotermiczne do obróbki cieplnej elementów metalowych,
d) urządzenia medyczne terapeutyczne lub diagnostyczne.
Większość stanowisk pracy znajduje się w słabych polach elektromagnetycznych (strefa bezpieczna).
Ekspozycja pracowników na słabe pola elektromagnetyczne występuje m.in. przy urządzeniach:
elektrycznych powszechnego użytku, np. biurkowych, nie znajdujących się pośrednio przy ciele pracownika,
oświetleniowych, z wyjątkiem niektórych rodzajów wysokowydajnego oświetlenia,
telefonii bezprzewodowej i stacjach bazowych, z wyjątkiem specjalistycznych prac wykonywanych bezpośrednio przy pracujących antenach,
elektroenergetycznych, takich jak linie wysokiego napięcia, stacje przemysłowo-rozdzielcze, transformatory rozdzielcze z wyjątkiem specjalistycznych prac wykonywanych bezpośrednio przy tych urządzeniach.
Ekspozycja pracowników na silne pola elektromagnetyczne (strefy ochronne) występuje m.in. przy:
urządzeniach elektrotermicznych , takich jak: piece łukowe do topienia złomu stalowego, piece i nagrzewnice indukcyjne do termicznej obróbki elementów stalowych (np. przy hartowaniu),
zgrzewarkach i prasach dielektrycznych do łączenia elementów z tworzyw sztucznych,
zgrzewarkach oporowych i spawarkach do łączenia elementów metalowych,
urządzeniach radio- i telekomunikacyjnych, takich jak : obiekty nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje radiolokacyjne ,
urządzeniach medycznych i laboratoryjnych (np. tomograf).
Zapobieganie zagrożeniom elektromagnetycznym
Niezależnie od wielkości natężeń pól działających na ludzi zalecane jest, ze względu na wspomniane możliwości negatywnego oddziaływania ekspozycji chronionej, możliwość dążenia do zminimalizowania pola elektromagnetycznego oddziałującego na pracowników, przy wykorzystaniu dostępnych środków technicznych i organizacyjnych.
W przypadku występowania w środowisku pracy silnych pól elektromagnetycznych, do wyeliminowania ekspozycji pracowników konieczne jest stosowanie różnorodnych działań technicznych lub organizacyjnych.
Na potrzeby oceny zagrożeń elektromagnetycznych wyróżnia się :
ekspozycję zawodową
ekspozycję pozazawodową
Ekspozycja zawodowa to ekspozycja pola tzw. stref ochronnych (Dz.U.2002, nr 217, poz.1833), która z reguły dotyczy pracowników obsługujących urządzenia wytwarzające silne pola elektromagnetyczne.
Ekspozycja pozazawodowa to ekspozycja ma słabe pola elektromagnetyczne poza strefami ochronnymi, w tzw. strefie bezpiecznej. W strefie bezpiecznej ekspozycja ogółu pracowników i ludności nie podlega ograniczeniom.
Ochrona indywidualna
Do ochrony indywidualnej pracowników zalicza się:
stosowanie siedzisk, przełączników, rękojeści, dywaników z materiałów dielektrycznych umożliwiające izolowanie stanowiska pracy od ciała pracownika,
ograniczenie prądu przepływającego przez pracownika przy kontakcie z konstrukcją metalową lub na skutek sprzężenia pojemnościowego pomiędzy źródłem pola, ciałem człowieka i ziemią,
odzież ochronna.
2