Identyfikacja czynników szkodliwych , uciążliwych i niebezpiecznych dla zdrowia
Podstawy prawne badań i pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujące w środowisku pracy:
1. Kodeks Pracy art.227
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. w sprawie najwyższych
dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników (Dz. U. z 2002r. Nr 217 poz.1833 z póź. zmian.
3. Polska Norma PN-80/Z-08052
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn.20.04.2005r. w sprawie badań i pomiarów czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy Dz.U.nr.73 poz.645
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 22.04.2005r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych
dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te
czynniki Dz.U.nr 81 poz.716 z póź.zmian.
Podstawy prawne badań i pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych występujących w środowisku pracy
1.Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 30.12.2004r. W sprawie bezpieczeństwa pracy związanej występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych Dz.U.nr 11 z 2005r. poz.86.
2.Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn.5.08.2005r.W sprawie bhp przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne Dz.U.nr.157 poz.1318 z dnia 2005r.
3.Obwieszczenie Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Socjalnej z dn.28.08.2003r. W sprawie jednolitego tekstu Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bhp Dz.U.nr 169 poz.1650 z póź.zmian./dot. § 78-79.
Kodeks Pracy
Art.227. § 1. Pracodawca jest obowiązany:
Stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą w szczególności:
1.Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników,
2.Przeprowadzić na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępnić je pracownikom.
Obowiązki legislacyjne ministra
Minister właściwy do spraw zdrowia, uwzględniając zróżnicowane działanie na organizm człowieka czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy oraz konieczność podjęcia niezbędnych środków zabezpieczających przed ich działaniem, określi w drodze rozporządzenia:
1.Tryb,metody,rodzaj i częstotliwość wykonywania badań i pomiarów, o których mowa w § 1 pkt 2,
2.Przypadki, w których jest konieczne prowadzenie pomiarów ciągłych,
3.Wymagania, jakie powinny spełniać laboratoria wykonujące badania i pomiary,
4.Sposób rejestrowania i przechowywania wyników tych badań i pomiarów,
5.Wzory dokumentów oraz sposób udostępniania wyników badań i pomiarów pracownikom.
Podział czynników występujących w środowisku pracy
Czynniki występujące w środowisku pracy dzieli się na:
czynniki niebezpieczne
czynniki szkodliwe
czynniki uciążliwe
Każdy z wymienionych wyżej rodzajów czynników charakteryzuje się innym oddziaływaniem na pracowników. W zależności od poziomu oddziaływania lub innych warunków czynnik szkodliwy może stać się niebezpieczny.
Definicje
Czynnikiem niebezpiecznym jest czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu.
Czynnikiem szkodliwym jest czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia.
Czynnik uciążliwy to czynnik, którego oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucia lub nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Może on jednak prowadzić do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby i obniżenia wydajności
do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Może on jednak prowadzić do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby
PN-80/Z-08052
W zależności od charakteru działania niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy dzieli się na:
Fizyczne/ NIEBEZPIECZNE,SZKODLIWE
Chemiczne
Biologiczne
Psychofizyczne
Podział fizycznych niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy:
CZYNNIKI FIZYCZNE NIEBEZPIECZNE
Czynniki fizyczne niebezpieczne mogą prowadzić do urazów lub śmierci np.:
poruszające się maszyny i mechanizmy,
ruchome elementy urządzeń technicznych,
przemieszczające się wyroby i materiały,
ostre oraz wystające elementy i krawędzie,
naruszenie konstrukcji,
powierzchnie na których możliwy jest upadek pracujących,
temperatura powierzchni wyposażenia technicznego i materiałów,
położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni ziemi lub podłogi pomieszczenia,
nieważkość,
ciśnienie.
CZYNNIKI FIZYCZNE SZKODLIWE
Czynniki fizyczne szkodliwe to:
pyły,
hałas,
wibracja,
ultra-infradźwięki,
promieniowanie (podczerwone, nadfioletowe, laserowe, jonizujące)
mikroklimat zimny i gorący
pola elektromagnetyczne
oświetlenie /natężenie, kontrast, tętnienie strumienia.
Podział chemicznych niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy:
a) w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:
toksyczne
drażniące
uczulające
rakotwórcze
upośledzające funkcje rozrodcze
b) w zależności od sposobów wchłaniania:
przez drogi oddechowe
przez skórę i błony śluzowe
przez przewód pokarmowy
Podział biologicznych niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy:
Biologiczne czynniki obejmują organizmy żywe oraz wytwarzane przez nie substancje i dzieli się na:
A. Mikroorganizmy
grzyby
bakterie,
wirusy,
pierwotniaki
B. Makroorganizmy/rośliny, zwierzęta/
Podział psychofizycznych niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy:
I. obciążenie fizyczne :
a) statyczne jest działanie sił o niezmiennych w czasie wartościach, kierunkach i punktach przyłożenia względem danego ciała np. nogi: pozycja siedząca, stojąca z nogami wyprostowanymi ,stojąca z jedną nogą wyprostowaną,
b) dynamiczne gwałtowne działanie sił zewnętrznych lub siły bezwładnościowe powstające wskutek przyśpieszenia masy ciała np. udziałem skurczów izotonicznych i krótkotrwałych np. praca mięśnia serca w czasie biegania,
II. obciążenie nerwowo-psychiczne :
a) obciążenie psychofizyczne (np. obciążenie umysłu ),
b) obciążenie emocjonalne ( np. natłok pracy i wykonanie ją pod presją czasu ),
c) niedociążenie lub przeciążenie to stan, w jakim znajduje się ciało poddane działaniu sił zewnętrznych innych, niż siła grawitacji, których wypadkowa powoduje przyspieszenie inne niż wynikające z siły grawitacji
( np. podczas wyczynowej akrobacji lotniczej).
Pomimo upływu 32 lat od wydania normy PN-80/Z-08052 „Ochrona pracy- niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy czyli klasyfikacja” jest ona nadal aktualna.
Ukazujące się od tego czasu rozporządzenia czasami w sposób odmienny dzielą się na szkodliwe i niebezpieczne czynniki w procesie pracy. W takich sytuacjach należy stosować podział podany w rozporządzeniach jako źródłach prawa powszechnego.
Najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy podane są w załącznikach do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej.
Podane wartości stosuje się, jeżeli inne szczegółowe przepisy nie określają niższych wartości ( dotyczy np. młodocianych i kobiet w ciąży).
NORMY HIGIENICZNE
Zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych w środowisku pracy
(Dz. U. z 2002r. Nr 127 poz.1833 ze zm.Dz.U.Nr.217 poz.1883 z 2005r. I z późn. zm.)
NORMATYWY DLA CZYNNIKÓW CHEMICZNYCH
Narażenie pracownika na czynniki chemiczne i pyłowe tj. na pary, gazy, dymy, pyły określane jest przez :
NDS - Najwyższe Dopuszczalne Stężenie
NDSCH - Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe
NDSP - Najwyższe Dopuszczalne Pułapowe
NDN - Najwyższe Dopuszczalne Natężenie
NDS Najwyższe Dopuszczalne Stężenie
Wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie Pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia ani stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
NDSCH Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe
Wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w organizmie, w stanie zdrowia pracowników, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej w odstępie czasu nie krótszym niż 1 godzina.
NDSP Najwyższe Stężenie Pułapowe
Wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie.
NDN Najwyższe Dopuszczalne Natężenie (fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia)
Wartość średnia natężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie Pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
POMIARY - CZĘSTOTLIWOŚĆ
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
Dz.U.nr.73 poz.645 z 2005r.
Kiedy nie wykonuje się pomiarów ?
Badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia (NDS- u, NDN- u)
Określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974r.- Kodeks Pracy, a w procesie technologicznym lub w warunkach występowania danego czynnika nie dokonała się zmiana mogąca wpływać na wysokość stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia.
1