KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z póz
n. zm.)
Wprowadzenie Gdyby jednak w przyszłości powstał
tekst jednolity tego rozporządzenia, a stan
Tekst ujednolicony i zmiany prawny nie uległby zmianie, będzie się on
Prezentujemy Wam ujednolicony w 100% pokrywał z naszą ujednoliconą
tekst rozporządzenia Ministra Pracy wersją. My już dziś prezentujemy Wam
Jan M. Pióro
i Polityki Socjalnej z 26 września w jednym miejscu pełny tekst rozporządze-
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bez- nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26
pieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. września 1997 r. w sprawie ogólnych prze-
nr 169, poz. 1650 z póz
n. zm.) z komenta- pisów bezpieczeństwa i higieny pracy ze
rzem. Nie jest to tekst jednolity w pełnym wszystkimi dotychczasowymi zmianami.
tego słowa znaczeniu, gdyż nie obejmuje
wszystkich dotychczasowych zmian  taki Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
obecnie po prostu nie istnieje. Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
Mamy tu do czynienia z następującą sytu- ogólnych przepisów bezpieczeństwa i hi-
acją. Pierwotną wersją omawianego rozpo- gieny pracy ujednoliciliśmy, nanieśliśmy
rządzenia jest rozporządzenie Ministra Pra- bowiem na jego pierwotną wersję zmiany
cy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 wprowadzone przez:
r. w sprawie ogólnych przepisów bezpie- 1) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
czeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 129, poz. Społecznej z 2 marca 2007 r. zmieniają-
844). Następnie zostało ono znowelizowane ce rozporządzenie w sprawie ogólnych
przez rozporządzenie Ministra Pracy i Poli- przepisów bezpieczeństwa i higieny pra-
tyki Społecznej z 11 czerwca 2002 r. zmie- cy (Dz.U. nr 49, poz. 330), które weszło
niające rozporządzenie w sprawie ogólnych w życie 21 czerwca 2007 r.,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy 2) rozporządzenie Ministra Pracy i Po-
(Dz.U. z 2002 r. nr 91, poz. 811). Zmiany lityki Społecznej z 6 czerwca 2008 r.
weszły w życie 29 czerwca 2003 r. Z uwagi zmieniające rozporządzenie w sprawie
na ich znaczą liczbę wydano tekst jednolity ogólnych przepisów bezpieczeństwa
omawianego rozporządzenia, który został i higieny pracy (Dz.U. nr 108, poz.
opublikowany w Dz.U. z 2003 r. nr 169, 690), które weszło w życie 9 lipca
poz. 1650 ogłoszonym 29 września 2003 r. 2008 r.
Natomiast nasz tekst to opracowanie re- Pojęcie bezpieczeństwa i higieny
dakcyjne, czyli tekst ujednolicony. Ozna- pracy
cza to, że jako takie nie zostało wydane Pojęcie bezpieczeństwa i higieny pracy jest
przez właściwy organ stanowiący prawo definiowane jako zespół warunków oraz
(tu: obecnie Ministra Pracy i Polityki Spo- czynników (organizacyjnych, technicz-
łecznej) i opublikowane we właściwym nych, higienicznych, psychologicznych,
dzienniku urzędowym (tu: Dzienniku prawnych i innych), zapewniających wy-
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej). eliminowanie lub maksymalne ogranicze-
1
Komentarze przepisów bhp
KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
nie ujemnego wpływu środowiska pracy ""Urząd Dozoru Technicznego i specja-
na stan zdrowia pracujących. listyczne organy dozoru technicznego
 w sprawach przestrzegania przepisów
Prawo do bezpiecznych i higienicznych o dozorze technicznym,
warunków pracy oraz nadzór i kontrolę re- ""Państwowa Agencja Atomistyki
alizacji tego prawa przez właściwe organy  w sprawach bezpieczeństwa jądrowe-
państwa gwarantuje Konstytucja Rzeczy- go i ochrony radiologicznej w zakładach
pospolitej Polskiej, stanowiąc w: pracy stosujących z
ródła promieniowa-
""art. 24, że praca znajduje się pod ochro- nia jonizującego,
ną Rzeczypospolitej Polskiej, a państwo ""Inspekcja Ochrony Środowiska  w spra-
sprawuje nadzór nad warunkami wyko- wach bezpieczeństwa i higieny pracy
nywania pracy, związanych z ochroną środowiska,
""art. 66 ust. 1, że każdy ma prawo do bez- ""Inspekcja Transportu Drogowego
piecznych i higienicznych warunków pra-  w sprawach bezpieczeństwa i higie-
cy, a sposób realizacji tego prawa oraz ny pracy w zakresie przewozu dro-
obowiązki pracodawcy określa odpowied- gowego,
nia (odpowiednie) ustawa (ustawy), ""nadzór budowlany  w sprawach bezpie-
""art. 68, że każdy ma prawo do ochrony czeństwa i ochrony zdrowia w procesie
zdrowia. budowlanym,
""Państwowa Straż Pożarna  w sprawach
Nadzór i kontrola przestrzegania ochrony życia i zdrowia ludzkiego przed
prawa pracy zagrożeniem pożarowym,
Organem powołanym do nadzoru i kontroli ""administracja morska  w sprawach
przestrzegania prawa pracy, w szczególno- bezpieczeństwa i higieny pracy w por-
ści przepisów oraz zasad bezpieczeństwa tach morskich, przystaniach oraz na
i higieny pracy, jest przede wszystkim Pań- jednostkach pływających, a także przy
stwowa Inspekcja Pracy. Nadzorem i kon- wykonywaniu prac podwodnych,
trolą PIP objęci są wszyscy pracodawcy oraz ""administracja żeglugi śródlądowej
inne podmioty, na rzecz których świadczona  w sprawach bezpieczeństwa i higieny
jest praca przez osoby fizyczne. pracy w portach żeglugi śródlądowej,
przystaniach oraz na jednostkach pły-
Z PIP w zakresie bezpieczeństwa i higieny wających
pracy mają obowiązek współdziałać: (ż 1 ust. 1 pkt 1 10 rozporządzenia Pre-
""Państwowa Inspekcja Sanitarna zesa Rady Ministrów z 28 grudnia 2007 r.
 w sprawach zapobiegania powstawa- w sprawie trybu i formy współdziałania
niu chorób zawodowych i innych chorób niektórych organów z Państwową Inspek-
związanych z warunkami pracy oraz ich cją Pracy w zakresie bezpieczeństwa i hi-
zwalczania, a także w sprawach kontro- gieny pracy oraz legalności zatrudnienia;
li warunków pracy i ochrony zdrowia Dz.U. nr 250, poz. 1870).
pracowników przed zagrożeniami śro-
dowiska pracy, y
ródła prawa z dziedziny bhp
""nadzór górniczy  w sprawach kontroli y
ródłami powszechnie obowiązującego
i nadzoru nad bhp w zakładach górni- prawa z dziedziny bezpieczeństwa i hi-
czych, gieny pracy są:
2
Komentarze przepisów bhp
KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
""ustawy, w szczególności Kodeks pracy,  rozporządzenie Rady Ministrów
dalej: kp (Dział dziesiąty Bezpieczeń- z 28 maja 1996 r. w sprawie profilak-
stwo i higiena pracy  art. 207 23715); tycznych posiłków i napojów (Dz.U.
""ratyfikowane umowy międzynarodowe; nr 60, poz. 279),
""rozporządzenia wykonawcze do kp, na  rozporządzenie Ministra Pracy i Po-
przykład: lityki Socjalnej z 28 maja 1996 r.
 rozporządzenie Ministra Pracy w sprawie rodzajów prac, które po-
i Polityki Socjalnej z 26 września winny być wykonywane przez co
1997 r. w sprawie ogólnych przepi- najmniej dwie osoby (Dz.U. nr 62,
sów bezpieczeństwa i higieny pracy poz. 288);
(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ""układy zbiorowe pracy;
z póz
n. zm.), ""regulaminy pracy.
 rozporządzenie Ministra Gospodarki
i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie Zasady bhp
szkolenia w dziedzinie bezpieczeń- Oprócz przepisów bhp pracodawcy i inne
stwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, podmioty, na rzecz których świadczona jest
poz. 1860 z póz
n. zm.), praca przez osoby fizyczne, są zobowiązani
 rozporządzenie Rady Ministrów przestrzegać także zasad bezpieczeństwa
z 2 września 1997 r. w sprawie służby i higieny pracy. Zasady te to reguły nieokre-
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. ślone przepisami prawnymi, ale wynikające
nr 109, poz. 704 z póz
n. zm.), z doświadczenia życiowego lub przesłanek
 rozporządzenie Ministra Zdrowia naukowych bądz
technicznych.
i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r.
w sprawie przeprowadzenia badań Komentarz i objaśnienia
lekarskich pracowników, zakresu pro- Rozporządzenie opatrzyliśmy fachowym
filaktycznej opieki zdrowotnej nad komentarzem. Po każdym przepisie
pracownikami oraz orzeczeń lekar- znajduje się tekst w przystępny sposób
skich wydawanych do celów przewi- objaśniający znaczenie poszczególnych
dzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr zapisów. W kwadratowych nawiasach
69, poz. 332 z póz
n. zm.), umieściliśmy przypisy redakcyjne.
Ujednolicony tekst
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
(Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 z póz
n. zm.)
z komentarzem
[Delegacja z Kodeksu pracy]
Na podstawie art. 23715 ż 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje:
Omawiane rozporządzenie realizuje delegację ustawową (w tym przypadku z Ko-
deksu pracy).
3
Komentarze przepisów bhp
KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
DZIAA
I
Przepisy wstępne
ż 1
[Zakres przedmiotowy]
1. Rozporządzenie określa ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny
pracy w zakładach pracy, w szczególności dotyczące:
1) obiektów budowlanych, pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy;
2) procesów pracy;
3) pomieszczeń i urządzeń higienicznosanitarnych.
2. Przepisy rozporządzenia nie dotyczą środków transportu kolejowego, lotniczego,
morskiego i wodnego śródlądowego.
Paragraf 1 ust. 1 omawianego rozporzą- nr 40, poz. 470) wysokość pomieszczenia
dzenia został sformułowany bardzo lako- spawalni nie może być niższa niż 3,75 m.
nicznie. Ustalony nim zakres regulacji jest Oznacza to, że wymieniony przepis bę-
niedookreślonym otwartym katalogiem. dzie miał pierwszeństwo zastosowania
przed regulacjami dotyczącymi wysoko-
Mimo niezbyt fortunnie określonego zakre- ści pomieszczeń pracy, zawartymi w ż 20
su regulacji nie powinno być problemu ze omawianego rozporządzenia.
stosowaniem przepisów omawianego roz-
porządzenia. Skoro uregulowania zawarte Natomiast ż 1 ust. 2 omawianego rozpo-
w nim mają charakter ogólnych przepisów rządzenia stanowi, że w żadnym zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy, to są wiążące unormowania w nim zawarte nie dotyczą
wyłącznie w przypadkach, gdy dana kwestia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy
nie została uregulowana w przepisach bhp środków transportu kolejowego, lotniczego,
dotyczących określonych gałęzi lub prac morskiego oraz wodnego śródlądowego. Na
wydanych przez właściwego ministra w po- przykład wymagania w zakresie bezpieczeń-
rozumieniu z ministrem właściwym ds. pracy stwa i higieny pracy na morskich statkach
i ministrem właściwym ds. zdrowia. handlowych oraz statkach naukowo-badaw-
czych określa rozporządzenie Ministra Han-
Na przykład zgodnie z ż 7 ust. 2 rozporzą- dlu Zagranicznego i Gospodarki Morskiej
dzenia Ministra Gospodarki z 27 kwietnia z 25 czerwca 1979 r. w sprawie bezpieczeń-
2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny stwa i higieny pracy na morskich statkach
pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U. handlowych (Dz.U. nr 14, poz. 96).
ż 2
[Definicje pojęć (słowniczek)]
Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
a1)  osłonie  rozumie się przez to element lub zestaw elementów konstruk-
cyjnych służący do ochrony człowieka przed niebezpiecznymi lub uciążliwymi
4
Komentarze przepisów bhp
KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
wpływami pracujących części, mechanizmów i układów roboczych maszyny
lub innego urządzenia technicznego;
a2)  pomieszczeniach higienicznosanitarnych  rozumie się przez to szatnie,
umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie z wyjątkiem
stołówek, pomieszczenia do wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się
pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania
odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej;
a3)  pomieszczeniu pracy  rozumie się przez to pomieszczenie przeznaczone
na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za
przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:
a) łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany
roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter
dorywczy bądz
praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z do-
zorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,
b) mają miejsce procesy technologiczne niepozwalające na zapewnienie od-
powiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez
zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego
reżimu organizacji pracy,
c) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu prze-
bywania w nich pracowników zajmujących się obsługą;
a4)  pomieszczeniu stałej pracy  rozumie się przez to pomieszczenie pracy,
w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej
doby przekracza 4 godziny;
a5)  pomieszczeniu czasowej pracy  rozumie się przez to pomieszczenie pracy,
w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej
doby trwa od 2 do 4 godzin;
a6)  przepisach techniczno-budowlanych  rozumie się przez to przepisy ustawy
 Prawo budowlane oraz aktów wykonawczych do tej ustawy;
a7)  ryzyku zawodowym  rozumie się przez to prawdopodobieństwo wystąpie-
nia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących
straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków
zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku
pracy lub sposobu wykonywania pracy;
7a)  terenie zakładu pracy  rozumie się przez to przestrzeń wraz z obiektami
budowlanymi, będącą w dyspozycji pracodawcy, w której pracodawca orga-
nizuje miejsca pracy;
7b)  miejscu pracy  rozumie się przez to miejsce wyznaczone przez pracodawcę,
do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy;
a8)  stanowisku pracy  rozumie się przez to przestrzeń pracy, wraz z wy-
posażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół
pracowników wykonuje pracę;
a9)  środkach ochrony indywidualnej  rozumie się przez to wszelkie środki
noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym
5
Komentarze przepisów bhp
KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych
lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie
akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Do środków ochrony indywi-
dualnej nie zalicza się:
 zwykłej odzieży roboczej i mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone
do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika,
 środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, Policję i inne
służby utrzymania porządku publicznego,
 wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze,
 środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów
Prawa o ruchu drogowym,
 wyposażenia sportowego,
 środków służących do samoobrony lub do odstraszania,
 przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i na-
ruszania porządku publicznego;
10)  środkach ochrony zbiorowej  rozumie się przez to środki przeznaczone
do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed
niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub
łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi stosowanymi
w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach;
11)  środowisku pracy  rozumie się przez to warunki środowiska materialnego
(określonego czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi), w którym
odbywa się proces pracy;
12)  urządzeniach ochronnych  rozumie się przez to osłony lub takie urządzenia,
które spełniają jedną lub więcej z niżej wymienionych funkcji:
 zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych,
 powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie
się w strefie niebezpiecznej,
 nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli pra-
cownik znajduje się w strefie niebezpiecznej,
 zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urzą-
dzeń technicznych,
 nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub szko-
dliwych;
13)  zagrożeniu  rozumie się przez to stan środowiska pracy mogący spowo-
dować wypadek lub chorobę;
14)  punkcie pierwszej pomocy  rozumie się przez to  w zależności od wielkości
zakładu pracy, rodzaju prowadzonej działalności i związanych z nią zagrożeń
 pomieszczenie lub wyodrębnione miejsce o wystarczającej powierzchni,
wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz niezbędny sprzęt i inne
środki do udzielania pierwszej pomocy;
15)  znaku bezpieczeństwa  rozumie się przez to znak utworzony przez
kombinację kształtu geometrycznego, barwy i symbolu graficznego lub obraz-
6
Komentarze przepisów bhp
KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
kowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujący określoną informację związaną
z bezpieczeństwem lub jego zagrożeniem;
16)  sygnałach bezpieczeństwa  rozumie się przez to sygnały świetlne i dz
wię-
kowe, komunikaty słowne lub sygnały ręczne, przekazujące informacje istotne
do zachowania bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników;
17)  sygnale świetlnym  rozumie się przez to sygnał emitowany przez urzą-
dzenie wykonane z przezroczystych lub półprzezroczystych materiałów,
podświetlonych od wewnątrz lub z tyłu, tak aby dawało to efekt świecącej
powierzchni;
18)  sygnale dz
więkowym  rozumie się przez to sygnał akustyczny (dz
więkowy)
emitowany przez urządzenie przeznaczone do tego celu, bez użycia głosu
ludzkiego i nieemitujące tego głosu, wskazujący na zaistnienie oraz  w razie
potrzeby  trwanie i zakończenie niebezpiecznej sytuacji;
19)  sygnale ręcznym  rozumie się przez to ustalony ruch lub układ rąk i dłoni,
służący do kierowania osobami wykonującymi czynności mogące stwarzać
zagrożenia dla bezpieczeństwa pracowników;
20)  komunikacie słownym  rozumie się przez to ustaloną, krótką i jednoznacz-
ną, informację słowną wypowiadaną przez człowieka lub emitowaną jako głos
ludzki, nakazującą określone postępowanie w celu zachowania bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników.
Wymogi legislacyjne zmuszają twórcę Na przykład w rozumieniu rozporządze-
aktu normatywnego do posługiwania się nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
poprawnymi wyrażeniami językowymi z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeń-
(określeniami) w ich podstawowym i po- stwa i higieny pracy na stanowiskach wy-
wszechnie przyjętym znaczeniu. posażonych w monitory ekranowe (Dz.U.
nr 148, poz. 973) stanowisko pracy to prze-
Mimo że prawodawca nie uchybił temu strzeń pracy z wyposażeniem w środki
obowiązkowi, dla ułatwienia jednolitego i przedmioty pracy, obejmującym:
rozumienia obowiązków wynikających ""wyposażenie podstawowe, w tym moni-
z przepisów omawianego rozporządze- tor ekranowy, klawiaturę lub inne urzą-
nia zdefiniował  w sposób uniwersalny dzenia wejściowe, jednostkę centralną
 rozumienie pojęć o charakterze podsta- bądz
stację dyskietek,
wowym. ""wyposażenie dodatkowe, w tym drukar-
kę, skaner, mysz, trackball,
Konkretyzację rozumienia niektórych ""wyposażenie pomocnicze, w tym stół,
pojęć w zakresie adekwatnym dla danej krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek.
gałęzi lub rodzaju prac zawierają przepisy
bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte Nie ma przeszkód, aby ż 2 omawiane-
w rozporządzeniach wydanych przez wła- go rozporządzenia był odpowiednio sto-
ściwego ministra w porozumieniu z mi- sowany do rozporządzeń branżowych,
nistrem właściwym ds. pracy i ministrem w których nie zamieszczono przepisu za-
właściwym ds. zdrowia. wierającego wyjaśnienie niektórych po-
7
Komentarze przepisów bhp
KOMENTARZE PRZEPISÓW BHP
jęć, na przykład rozporządzenia Ministra dzeniu definicje pojęć mogą mieć istotne
Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie znaczenie w sytuacji przedstawienia zarzu-
szkodliwych czynników biologicznych dla tu niedopełnienia obowiązku przestrzega-
zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony nia przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
zdrowia pracowników zawodowo nara- i higieny pracy.
żonych na te czynniki (Dz.U. nr 81, poz. Jan M. Pióro
716 z póz
n. zm.), w którym nie zostało specjalista z zakresu prawa pracy,
zdefiniowane pojęcie środowiska pracy. biegły sądowy w dziedzinie bhp
Zamieszczone w omawianym rozporzą- przy Sądzie Okręgowym w Warszawie
8
Komentarze przepisów bhp