MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Władysława Maria Francuz
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
311[04].O1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Halina Darecka
dr Zofia Parfiniewicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr Janusz Figurski
mgr inż. Mirosław Żurek
Korekta:
mgr inż. Mirosław Żurek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[04].O1.01
 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
technik budownictwa.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 9
5.1. Prawna ochrona pracy 9
5.1.1. Ćwiczenia 9
5.1.2. Sprawdzian postępów 10
5.2. Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy oraz
bezpieczeństwa przeciwpożarowego w budownictwie 11
5.2.1. Ćwiczenia 11
5.2.2. Sprawdzian postępów 12
5.3. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy 13
5.3.1. Ćwiczenia 13
5.3.2. Sprawdzian postępów 14
5.4. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące w procesach
pracy 15
5.4.1. Ćwiczenia 15
5.4.2. Sprawdzian postępów 16
5.5. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz
udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia i życia 17
5.5.1. Ćwiczenia 17
5.5.2. Sprawdzian postępów 18
5.6. Bezpieczeństwo pracy podczas obsługiwania urządzeń elektrycznych,
napędowych i pod ciśnieniem 19
5.6.1. Ćwiczenia 19
5.6.2. Sprawdzian postępów 20
5.7. Åšrodki ochrony indywidualnej i zbiorowej 21
5.7.1. Ćwiczenia 21
5.7.2. Sprawdzian postępów 22
5.8. Zasady bezpieczeństwa pracy przy wykonywaniu robót budowlanych
i ziemnych 23
5.8.1. Ćwiczenia 23
5.8.2. Sprawdzian postępów 24
5.9. Zasady bezpieczeństwa podczas transportu oraz magazynowania materiałów
i wyrobów budowlanych 25
5.9.1. Ćwiczenia 25
5.9.2. Sprawdzian postępów 26
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 27
7. Literatura 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik budownictwa.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania-uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami
ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, w szczególności: metody
inscenizacji, przypadków, dyskusji dydaktycznej, tekstu przewodniego, oraz ćwiczenia
praktyczne i gry symulacyjne z zastosowaniem środków ochrony osobistej i sprzętu
gaśniczego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska uczeń
powinien umieć:
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- posługiwać się bezpiecznie podstawowymi narzędziami, przyrządami i urządzeniami
stosowanymi w środowisku życia ucznia,
- określać metody wykonawstwa budowlanego,
- określać własne prawa i obowiązki,
- rozpoznawać podstawowe akty prawne,
- uczestniczyć w dyskusji, prezentacji i obronie własnego stanowiska,
- poczuwać się do odpowiedzialności za zdrowie (życie) własne i innych,
- stosować podstawowe zasady etyczne (rzetelnej pracy, punktualności, dotrzymania
danego słowa, uczciwości, odpowiedzialności za skutki, prawdomówności),
- odróżniać materiały i technologie stosowane w budownictwie,
- rozpoznawać instalacje występujące w budynku,
- współpracować w grupie z uwzględnieniem podziału zadań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zinterpretować podstawowe akty prawne dotyczące praw i obowiązków pracownika,
pracodawcy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
- zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia
i życia,
- zastosować odpowiednie zabezpieczenia terenu budowy,
- podjąć działania w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją
przeciwpożarową,
- zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
- zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas obsługiwania urządzeń elektrycznych
i urządzeń pod ciśnieniem,
- zastosować zasady ochrony środowiska,
- dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac
budowlanych,
- dostrzec zagrożenia związane z wykonywaną pracą,
- przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników,
- obsłużyć maszyny do robót budowlanych i ziemnych zgodnie z zasadami eksploatacji,
z uwzględnieniem bezpieczeństwa ogólnego w poszczególnych robotach budowlanych,
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas transportowania oraz
magazynowania materiałów i wyrobów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz I
Temat: Udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach przy pracy na budowie
Cel: kształtowanie umiejętności udzielania pierwszej pomocy w różnych sytuacjach
zagrożenia życia w wyniku wypadku przy pracy na budowie.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- ocenić zagrożenie życia poszkodowanego w wypadku na budowie,
- rozpoznać rodzaj obrażeń,
- udzielić pierwszej pomocy w różnych sytuacjach: omdlenia, krwotoku, złamania
kończyny, pełnej utraty przytomności, złamania obojczyka, oparzenia, zatrucia gazem,
- wezwać pomoc zespołu ratowniczego,
- uzyskać dodatkową pomoc od innych osób,
- współpracować w grupie.
Metody nauczania-uczenia siÄ™:
- inscenizacja,
- ćwiczenia,
- dyskusja dydaktyczna.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
- apteczka pierwszej pomocy,
- dodatkowe środki opatrunkowe,
- środki ochrony osobistej,
- fantom.
Czas trwania:
90 minut.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie do tematu.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie inscenizacji: podział na zespoły 3-4 osobowe, udzielanie pomocy
poszkodowanemu w zależności od objawów, w różnych sytuacjach: omdlenia, krwotoku,
złamania kończyny, pełnej utraty przytomności, złamania obojczyka, oparzenia, zatrucia
gazem.
4. Ćwiczenie w zespołach 3-4 osobowych; przyjęcie określonych ról, ustalenie sposobu
pomocy, udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu.
5. Inscenizacja przez poszczególne zespoły udzielania pierwszej pomocy w określonych
sytuacjach (z uwzględnieniem wezwania pomocy).
6. Dyskusja  analiza wykonania ćwiczeń przez poszczególne zespoły.
7. Podsumowanie zajęć  ocena poziomu umiejętności uczniów w udzielaniu pierwszej
pomocy, ich zaangażowania podczas inscenizacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Scenariusz II
Temat: Stosowanie środków ochrony indywidualnej w zależności od zagrożeń
Cel: kształtowanie umiejętności doboru środków ochrony indywidualnej i ich zastosowania
przy zagrożeniu fizycznym i chemicznym w robotach budowlanych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- rozróżnić zagrożenia fizyczne i chemiczne w robotach budowlanych,
- przedstawić zagrożenia dla różnych części ciała pracowników zatrudnionych przy
robotach budowlanych,
- dobrać środki ochrony indywidualnej w zależności od zagrożeń,
- posłużyć się środkami ochrony indywidualnej,
- omówić zastosowanie środków ochrony indywidualnej,
- współpracować w grupie.
Metody nauczania-uczenia siÄ™:
- gra symulacyjna z zastosowaniem środków ochrony osobistej.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w małych zespołach.
Åšrodki dydaktyczne:
- zarządzenie dotyczące stosowania środków ochrony indywidualnej,
- przykładowe środki ochrony osobistej:
Å" odzież ochronna: kombinezon, fartuch, bluza, kamizelka, czapka,
Å" ochrony koÅ„czyn dolnych: ochraniacze stopy, ochraniacze kolana, buty, getry,
Å" ochrony koÅ„czyn górnych: różnego rodzaju rÄ™kawice, ochraniacze palców, ochraniacze
Å‚okcia, ramienia i przedramienia,
Å" ochrony gÅ‚owy: heÅ‚my,
Å" ochrony oczu i twarzy: okulary, gogle, osÅ‚ony twarzy,
Å" ochrony sÅ‚uchu: wkÅ‚adki przeciwhaÅ‚asowe, nauszniki, heÅ‚my przeciwhaÅ‚asowe,
Å" ochrony ukÅ‚adu oddechowego: półmaski, maski twarzowe, ustniki,
Å" sprzÄ™t chroniÄ…cy przed upadkiem z wysokoÅ›ci: pasy bezpieczeÅ„stwa, szelki
bezpieczeństwa, kombinezony bezpieczeństwa, linki asekuracyjne.
Czas trwania:
90 minut.
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie do tematu.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie gry symulacyjnej:
- podział uczniów na zespoły przygotowujące środki ochrony indywidualnej dla
pracowników narażonych na: upadki z wysokości, przekłucia  przecięcia  otarcia,
wysoką temperaturę, zimno, mgłę, chlapanie  pryskanie, gazy  pary,
- ustalenie w zespołach potrzebnych środków ochrony indywidualnej,
- dobór środków,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- prezentacja stosowania środków ochrony indywidualnej.
4. Dyskusja  analiza wykonania gry symulacyjnej przez poszczególne zespoły.
5. Podsumowanie zajęć  ocena doboru środków ochrony indywidualnej, umiejętności ich
zastosowania oraz ich zaangażowania uczniów podczas gry.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
5. ĆWICZENIA
5.1. Prawna ochrona pracy
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Do przedstawionego w tabeli zestawienia obowiązków pracodawcy wpisz obowiązki
pracownika.
Pracodawca jest obowiÄ…zany Pracownik jest obowiÄ…zany
Organizować pracę w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy
Dbać o sprawność środków ochrony
indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem
Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed
dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować obowiązki pracodawcy i pracownika,
2) dokonać porównania obowiązków pracodawcy i pracownika,
3) wpisać do tabeli właściwe określenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kodeks pracy.
Ćwiczenie 2
Razem z kolegą/koleżanką opracuj punkty regulaminu dla pracownika na podstawie
Art. 108 Kodeksu pracy dot. odpowiedzialności porządkowej pracowników.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zapisy w kodeksie pracy dotyczące odpowiedzialności porządkowej
pracownika,
2) wybrać informacje potrzebne do opracowania regulaminu,
3) opracować regulamin.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- kodeks pracy.
5.1.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) scharakteryzować obowiązki pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa

i higieny pracy
2) określić jakie podstawowe obowiązki ma pracodawca

3) określić jak ma przebiegać szkolenie bhp pracownika

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5.2. Wymagania higieniczno-sanitarne i bezpieczeństwa pracy
oraz bezpieczeństwa przeciwpożarowego w budownictwie
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal i zorganizuj ewakuację osób z pracowni, w której się znajdujesz.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zapoznać się z drogą ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,
2) wykonać szkic drogi ewakuacyjnej i nanieść znaki,
3) podać oznaczenie najbliżej znajdującej się gaśnicy i ustalić jej zakres wykorzystania.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie,
 gra symulacyjna.
Åšrodki dydaktyczne:
- przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej,
- przybory rysunkowe.
Ćwiczenie 2
Przedstaw kolejne etapy (scenkę) gaszenia pożaru w magazynie, w którym od
włączonego urządzenia elektrycznego zapaliły się puste opakowania papierowe.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować szkolną instrukcję przeciwpożarową,
2) stworzyć wraz z kolegą zespół do wykonania ćwiczenia (w uzgodnieniu z nauczycielem),
3) przygotować w zespole symulację gaszenia pożaru.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 gra symulacyjna lub inscenizacja.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Åšrodki dydaktyczne:
- szkolna instrukcja przeciwpożarowa,
- ogólne przepisy ochrony przeciwpożarowej,
- gaśnica.
5.2.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić proces palenia,

2) ustalić działania w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie

z instrukcją przeciwpożarową,
3) zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami

ochrony przeciwpożarowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.3. Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal warunki wentylacji w pomieszczeniu pracowni.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady stosowania wentylacji w pomieszczeniach,
2) przeanalizować warunki występujące w pomieszczeniu,
3) sporządzić szkic z opisem proponowanej wentylacji pomieszczenia.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 tekst przewodni.
Åšrodki dydaktyczne:
- przepisy rozporzÄ…dzenia MP i PS oraz polskie normy dotyczÄ…ce wentylacji,
- przybory rysunkowe.
Ćwiczenie 2
Oblicz wskaz
nik wymiany powietrza w pomieszczeniu o kubaturze 5000 m3, do którego
dostarczono w ciÄ…gu godziny 30 000 m3 powietrza.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zapisy w normach i przepisach dotyczące zasad obliczania wskaz
nika
wymiany powietrza,
2) wybrać informacje potrzebne do wykonania zadania,
3) wykonać obliczenia,
4) sporządzić notatkę.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Åšrodki dydaktyczne:
 przepisy dotyczÄ…ce zasad obliczania wskaz
nika wymiany powietrza,
 kalkulator.
5.3.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) ustalić warunki, jakim powinna odpowiadać wentylacja w pomieszczeniu

pracy,
2) obliczyć wskaz
nik wymiany powietrza w pomieszczeniu.

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.4. Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące
w procesach pracy
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli wymienione poniżej czynniki uciążliwe,
szkodliwe i niebezpieczne występujące w środowisku pracy.
Hałas, zwierzęta hodowlane, obciążenie emocjonalne, czynniki rakotwórcze, choroby
pasożytnicze, obciążenie fizyczne i statyczne, mikroklimat, pyły, bakterie i wirusy, drgania
mechaniczne, czynniki toksyczne, promieniowanie, czynniki uczulające, czynniki drażniące,
choroby inwazyjne.
Czynniki Rodzaj czynnika
biologiczne
chemiczne
fizyczne
psychofizyczne
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować jakie czynniki mają wpływ na pracę,
2) zakwalifikować wymienione czynniki do odpowiednich kategorii,
3) opracować tabelę.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura.
Ćwiczenie 2
Scharakteryzuj przykładowe stanowisko pracy ucznia w klasie lub na zajęciach
praktycznych (warsztaty szkolne, zakład rzemieślniczy, budowa) i sprządz
wykaz czynników
szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych, które mogą wystąpić przy pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
 Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować rodzaje czynników szkodliwych, uciążliwych i niebezpiecznych,
2) wybrać czynniki, które występują na wybranym stanowisku pracy,
3) sporządzić notatkę.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 tekst przewodni.
Åšrodki dydaktyczne:
- przepisy dotyczące występowania czynników szkodliwych, uciążliwych
i niebezpiecznych.
5.4.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) wskazać prace szczególnie niebezpieczne,

2) określić czynniki szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy.

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
5.5. Zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielanie pierwszej pomocy
w stanach zagrożenia zdrowia i życia
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw razem z kolegÄ… metodÄ… inscenizacji, zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami,
udzielanie pierwszej pomocy osobie porażonej prądem elektrycznym.
1 etap  przygotowanie inscenizacji.
Uporządkuj (przez wpisanie do kwadratów cyfry od 1 do 9) informacje podane
w poniższych punktach tak, by ich kolejność była zgodna z obowiązującymi zasadami
udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem w sytuacji, gdy porażony jest
nieprzytomny, nie oddycha, nie ma oznak krążenia:
- odizolowanie porażonego uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało,
- sprawdzenie, czy porażony nie posiada w jamie ustnej ciał obcych,
- wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
- gdy porażony krwawi  zatrzymanie krwawienia,
- odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,
- wykonanie sztucznego oddychania metodÄ… Usta Usta lub Usta Usta/nos
z częstotliwością 10 12/minutę, użycie w tym celu środków ochrony osobistej,
- ułożenie porażonego na wznak,
- zapewnienie drożności dróg oddechowych,
- wykonanie zewnętrznego uciskania mostka w jego dolnej części w tempie 100/minutę na
głębokość 3,5 5 cm (u osoby dorosłej).
2 etap  inscenizacja zgodnie z ustalonymi punktami.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować inscenizację według ustalonego scenariusza,
2) wykonać inscenizację.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie z pokazem,
 metoda inscenizacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Åšrodki dydaktyczne:
- scenariusz inscenizacji,
- wytyczne udzielania pierwszej pomocy osobie porażonej prądem.
Ćwiczenie 2
Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie, zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cymi zasadami
z użyciem środków ochrony osobistej.
Wskazówka : metoda Usta Usta, częstotliwość 10 12/minutę
Wskazówki do realizacji:
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady wykonywania sztucznego oddychania,
2) dobrać środki ochrony osobistej,
3) wykonać pokaz sztucznego oddychania na fantomie.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie z pokazem,
 gra symulacyjna.
Åšrodki dydaktyczne:
- wytyczne wykonywania sztucznego oddychania,
- fantom,
- środki ochrony osobistej.
5.5.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) wskazać najważniejsze zasady kształtowania bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy,
2) określić jakie są działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom,

3) wskazać ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w warunkach

zagrożenia zdrowia i życia,
4) udzielić pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem osobie, która

jest nieprzytomna, nie oddycha i nie ma oznak krążenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.6 Bezpieczeństwo pracy podczas obsługiwania urządzeń
elektrycznych, napędowych i pod ciśnieniem
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Odszukaj urzÄ…dzenie elektryczne w pracowni. Wpisz w ramkÄ™ dane z tabliczki
znamionowej i wskaż pięć reguł bezpiecznego użytkowania.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać urządzenie elektryczne w pracowni,
2) znalez
ć tabliczkę znamionową,
3) odczytać i wpisać informacje z tabliczki.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- urzÄ…dzenie elektryczne w pracowni.
Ćwiczenie 2
Przygotuj wytyczne dla osoby sprawdzającej prawidłowe użytkowanie urządzeń
napędowych.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady obsługi urządzeń napędowych,
2) wybrać informacje dotyczące prawidłowego użytkowania urządzenia,
3) sporządzić wytyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 tekst przewodni.
Åšrodki dydaktyczne:
- przepisy dotyczące użytkowania urządzeń napędowych.
Ćwiczenie 3
Na budowie mają być wykorzystywane butle gazowe: z tlenem, acetylenem, wodorem
i siarkowodorem. Ustal miejsce na ich przechowywanie i podaj zasady transportu.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady transportu i przechowywania butli gazowych,
2) wybrać informacje dotyczące prawidłowego transportu i przechowywania butli,
3) sporządzić wytyczne.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 tekst przewodni, dyskusja.
Åšrodki dydaktyczne:
- przepisy dotyczÄ…ce transportu i przechowywania butli gazowych.
5.6.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) obsługiwać urządzenia elektryczne,

2) wskazać wytyczne dotyczące bezpieczeństwa pracy z użyciem urządzeń

napędowych,
3) określić jak należy obchodzić się z butlami gazowymi.

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.7. Åšrodki ochrony indywidualnej i zbiorowej
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zapoznaj się z przekazaną przez nauczyciela tabelą 2  Rodzaje prac , przy których
wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej oraz tabelą 3  Rodzaje środków
ochrony indywidualnej i dobierz środki ochrony osobistej dla betoniarza  zbrojarza.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady stosowania środków ochrony indywidualnej,
2) wybrać informacje dotyczące środków ochrony indywidualnej dla betoniarza-zbrojarza,
3) sporządzić wykaz środków ochrony indywidualnej.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie z pokazem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- tabele z załącznika do obwieszczenia Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 28 sierpnia 2000 r.  Dz. U. Nr 169, poz. 1650.
Ćwiczenie 2
Określ, jakie nakazy przedstawiają znaki na poniższym rysunku.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel
powinien omówić zakres i technikę wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać przedstawione znaki nakazu,
2) wybrać informacje dotyczące prawidłowego transportu
i przechowywania butli,
3) sporządzić wytyczne.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem, tekst przewodni.
Rys. do ćwicz. 1.[15, s. 58]
Åšrodki dydaktyczne:
- przepisy dotyczące stosowania środków ochrony indywidualnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
5.7.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) scharakteryzować środki ochrony indywidualnej,

2) określić jakie środki ma dostarczyć pracodawca nieodpłatnie

pracownikowi,
3) dobrać środki ochrony osobistej do określonego rodzaju pracy.

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.8. Zasady bezpieczeństwa pracy przy wykonywaniu robót
budowlanych i ziemnych
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Razem z kolegÄ… przedstaw w punktach instrukcjÄ™ dotyczÄ…cÄ… zasad bezpiecznej pracy przy
robotach betoniarskich.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady wykonywania robot betoniarskich,
2) ustalić jakie zagrożenia występują przy wykonywaniu robot betoniarskich,
3) sporządzić instrukcję.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 objaśnienie,
 tekst przewodni.
Åšrodki dydaktyczne:
 przepisy dotyczÄ…ce bhp przy robotach zbrojarskich.
Ćwiczenie 2
Określ w jaki sposób należy zabezpieczyć wykopy wąskoprzestrzenne zrealizowane na
placu z ogólnym dostępem osób. Wykonaj szkic zabezpieczenia wykopów.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady wykonywania wykopów,
2) ustalić jakie zagrożenia występują przy wykonywaniu wykopów,
3) przedstawić konieczne zabezpieczenie robót,
4) wykonać szkic.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Åšrodki dydaktyczne:
 przepisy dotyczÄ…ce bhp przy robotach ziemnych,
 przybory rysunkowe.
5.8.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) przedstawić zasady bezpiecznej pracy przy wybranym rodzaju robót

budowlanych
2) omówić zabezpieczenie wykopów wąskoprzestrzennych, gdy możliwy

jest dostęp osób
3) określić podstawowe zasady bezpiecznej pracy na wszystkich

stanowiskach na budowie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
5.9. Zasady bezpieczeństwa podczas transportu oraz
magazynowania materiałów i wyrobów budowlanych
5.9.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal i zapisz, jakie ładunki i materiały budowlane mogą być transportowane ręcznie.
Wykorzystaj czasowniki: unosić, podnosić, układać, pchać, ciągnąć, przenosić, przesuwać,
przetaczać, przewozić.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować zasady transportu materiałów budowlanych,
2) opisać jakie ładunki i materiały budowlane mogą być transportowane ręcznie.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
objaśnienie, ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przepisy dotyczące transportu ręcznego.
Ćwiczenie 2
Zostałeś razem z kolegą przydzielony do pracy w magazynie materiałów budowlanych.
Przedstawcie i zapiszcie w punktach ustalenia dotyczÄ…ce bezpiecznej pracy.
Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres
i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ustalić jakie materiały będą magazynowane,
2) scharakteryzować zagrożenia jakie mogą wystąpić w magazynie,
3) sporządzić notatkę.
Zalecane metody nauczania-uczenia siÄ™:
objaśnienie, metoda inscenizacji.
Åšrodki dydaktyczne:
 przepisy dotyczące bhp przy składowaniu i magazynowaniu materiałów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5.9.2. Sprawdzian postępów
Uczeń potrafi: Tak Nie
1) określić, na czym polegają ręczne prace transportowe materiałów

budowlanych,
2) wymienić obowiązki, jakie spoczywają na pracodawcy przed

dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych,
3) określić wymagania bezpieczeństwa przy składowaniu materiałów

budowlanych w zależności od ich rodzaju i właściwości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 1, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 15, 16, 17,19, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
 zadania 2, 3, 10, 14, 18 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.b, 2.c, 3.a, 4.a, 5.b, 6.a, 7.a, 8.d, 9.b, 10.a, 11.a, 12.b, 13.a,
14.b, 15.a, 16.d, 17.c, 18.b, 19.b, 20.a
Plan testu
Nr Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia Kategoria Poziom Poprawna
zad. ucznia) celu wymagań odpowiedz

Wyjaśnić zasady odpowiedzialności za stan
1. A P b
bezpieczeństwa w zakładzie pracy
Wyjaśnić kto pokrywa koszt szkolenia
2. B PP c
pracowników w zakresie bhp
Określić o czym informuje pracownika
3. B PP a
pracodawca w związku z zagrożeniami
Określić kształty i kolory znaków
4. A P a
bezpieczeństwa
5. Wskazać cel ochrony przeciwpożarowej B P b
Wskazać przyczyny powstania procesu
6. B P a
palenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
7. Wskazać zastosowanie hydrantów A P a
8. Wskazać oznaczenia gaśnic B P d
Określić optymalną temperaturę
9 A P b
w pomieszczeniach biurowych
Wskazać urządzenia ochronne konieczne
10. B PP a
przy wydzielaniu się gazów trujących
Wskazać zastosowanie tabliczki
11. A P a
znamionowej
Określić temperaturę stosowania butli na
12. B P b
gazy sprężone
Wskazać warunki przystąpienia do pracy na
13. stanowisku wymagajÄ…cym stosowania A P a
środków ochrony indywidualnej
Określić zasady ustalania wykazu prac
14. B PP b
szczególnie niebezpiecznych
15. Określić zasady pracy na rusztowaniach B P a
Wskazać konieczne zabezpieczenia dla
16. B P d
zbrojarza
Wskazać zasady udzielania pierwszej
17. B P c
pomocy przy oparzeniach
Wskazać zasady udzielania pierwszej
18. pomocy w przypadku otwartego złamania B PP b
kończyny
Wskazać zasady stosowania odzieży
19. B P b
ochronnej
20. Określić zasady wykonywania rusztowań B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi, tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
Zestaw zadań testowych
Wybierz poprawnÄ… odpowiedz
, zaznaczajÄ…c odpowiedniÄ… literÄ™.
1. Kto ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy?
a) wszyscy pracownicy,
b) pracodawca,
c) osoby kierujÄ…ce pracownikami,
d) Państwowa Inspekcja Pracy.
2. Na czyj koszt odbywają się szkolenia pracowników w zakresie bhp?
a) na koszt pracownika,
b) są bezpłatne,
c) na koszt pracodawcy,
d) na koszt Państwowej Inspekcji Pracy.
3. O czym pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku
z zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
a) o ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami,
b) o trudnościach występujących w związku z pracą,
c) o potrzebie zapoznania siÄ™ z chorobami zwiÄ…zanymi z wykonywanÄ… pracÄ…,
d) o ochronie przeciwpożarowej w zakładzie pracy.
4. Jaki kształt i dominujący kolor mają zakazujące znaki bezpieczeństwa?
a) kształt koła i dominujący kolor czerwony,
b) kształt prostokąta i dominujący kolor żółty,
c) kształt trójkąta i dominujący kolor niebieski,
d) różne kształty i różne kolory.
5. Jaki cel ma ochrona przeciwpożarowa?
a) ułatwienie gaszenia pożaru przez strażaków,
b) ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem,
c) informowanie pracowników o możliwościach powstania pożaru,
d) zabezpieczenie zakładu pracy przed pożarem.
6. Kiedy może nastąpić proces palenia?
a) gdy występują równocześnie trzy czynniki: materiał palny, tlen oraz z
ródło ciepła,
b) prze wysokiej temperaturze,
c) przy niewłaściwym magazynowaniu materiałów budowlanych,
d) przy materiałach łatwopalnych.
7. Do czego służą hydranty?
a) do poboru wody w celach gaśniczych,
b) do dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy,
c) do utrzymywania czystości,
d) do magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.
8. Gaśnice proszkowe do gaszenia gazów (na przykład acetylen, metan, wodór, propan) mają
oznaczenie:
a) nie majÄ… oznaczenia,
b) A,
c) B,
d) C.
9. Jaka powinna być temperatura w pomieszczeniach biurowych oraz przy wykonywaniu
lekkiej pracy fizycznej?
a) 14º
b) 18º
c) 25º
d) nie ma znaczenia.
10. Jakie urządzenia ochronne należy stosować na stanowisku pracy, gdy wydzielają się gazy
trujÄ…ce?
a) wentylacjÄ™ mechanicznÄ… z odpowiednio szczelnÄ… obudowÄ…,
b) klimatyzacjÄ™,
c) nawiewy powietrza z wentylacji miejscowej,
d) obudowę urządzeń wydzielających gazy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
11. Jaką tabliczkę posiada każde urządzenie elektryczne?
a) znamionowÄ…,
b) informacyjnÄ…,
c) izolacyjnÄ…,
d) zabezpieczajÄ…cÄ… uruchomienie.
12. Przed jaką temperaturą należy chronić butle na gazy sprężone?
a) nie potrzeba chronić,
b) należy chronić przed temperaturÄ… powyżej 35º ,
c) należy chronić przed temperaturą minusową,
d) należy chronić przed ogrzaniem powyżej 18º .
13. Czy pracodawca może dopuścić pracownika do pracy na stanowisku wymagającym
stosowania środków ochrony indywidualnej  bez zaopatrzenia go w odpowiednie środki
ochrony?
a) nie,
b) tak,
c) wyjątkowo, na krótki okres,
d) po uzgodnieniu z pracownikiem.
14. Kto ustala i aktualizuje wykaz prac szczególnie niebezpiecznych występujących
w zakładach pracy?
a) pracownik wykonujÄ…cy prace niebezpieczne,
b) pracodawca,
c) Komisja Zakładowa d/s BHP,
d) Osoba nadzorujÄ…ca prace niebezpieczne.
15. Czy na rusztowaniu można wykonywać prace ciesielskie (cięcie, struganie, piłowanie)?
a) nie,
b) tak  zgodnie z potrzebami,
c) częściowo, gdy takie praca są konieczne,
d) pod warunkiem, że rusztowania są do 5 m.
16. Jakie powinien mieć zabezpieczenie zbrojarz w czasie robót montażowych zbrojenia
elementów przylegających do ścian zewnętrznych budynku?
a) nie musi mieć żadnego zabezpieczenia,
b) powinien być wyposażony w odzież roboczą,
c) musi mieć kask ochronny,
d) powinien być zaopatrzony w szelki bezpieczeństwa.
17. Przy oparzeniu pierwszego stopnia należy miejsce oparzenia
a) posmarować kremem (na przykład Nivea),
b) zabandażować,
c) polewać strumieniem czystej wody i zabezpieczyć wyjałowionym opatrunkiem,
d) polewać wodą utlenioną.
18. W przypadku otwartego złamania kończyny dolnej z równoczesnym krwawieniem należy
a) dokonać zatrzymania krwawienia,
b) założyć sterylny opatrunek, zabandażować, unieruchomić złamaną kość w istniejącym
położeniu,
c) polewać strumieniem czystej wody do przybycia pomocy lekarskiej,
d) w takim stanie przewiez
ć do szpitala.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
19. Odzież ochronną stosuje się w celu
a) ochrony przed brudnymi robotami,
b) zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska,
c) osłonięcia własnego ubrania,
d) ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.
20. Jak powinny być wykonane rusztowania?
a) zgodnie z normą i instrukcją montażową lub projektem,
b) według ustaleń kierownika budowy,
c) zgodnie z uzgodnieniami inwestora,
d) tak, by nie utrudniały pracy w poszczególnych robotach budowlanych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ................................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
 zadania 2, 3, 4, 6, 7, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
 zadania 1, 5, 9, 10, 19 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
 dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 15 zadań z poziomu podstawowego,
 dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
 bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.a, 3.b, 4.b, 5.d, 6.d, 7.a, 8.a, 9.c, 10.c, 11.d, 12.d, 13.a,
14.c, 15.a, 16.d, 17.a, 18.c, 19.c, 20.b
Plan testu
Nr Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia Kategoria Poziom Poprawna
zad. ucznia) celu wymagań odpowiedz

Wyjaśnić podstawowe obowiązki
1. pracodawcy w zakresie dopuszczenia B PP a
pracownika do pracy
Określić niezbędny czas trwania szkolenia
2. A P a
wstępnego na stanowisku pracy
Wskazać kto ma obowiązek zapewnienia
3. pracownikom odpowiednich warunków A P b
higieniczno-sanitarnych
Wskazać zasady sytuowania budynków
4. B P b
w stosunku do linii niskiego napięcia
Wyjaśnić zasady biernej ochrony
5. B PP d
przeciwpożarowej
Wyjaśnić zasady stosowania gaśnic do
6. gaszenia urządzeń elektrycznych pod B P d
napięciem
7. Wyjaśnić zasadę montowania hydrantów B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
8. Wyjaśnić czym jest wentylacja A P a
Określić postaci zanieczyszczeń na
9. B PP c
stanowisku pracy
Scharakteryzować czynniki szkodliwe
10. B PP c
i uciążliwe w środowisku pracy
Dokonać zakwalifikowania butli z gazami
11. technicznymi do odpowiedniej grupy B P d
urządzeń
Wyjaśnić kto powinien wskazać
pracownikowi zasady prawidłowego
12. A P d
posługiwania się środkami ochrony
indywidualnej
Scharakteryzować biologiczne czynniki
13. niebezpieczne i szkodliwe w środowisku B P a
pracy
Określić zasady wykonywania robót
14. A P c
malarskich
Wskazać zasady udzielania pierwszej
15. pomocy w przypadku tamowania krwotoków B P a
i opatrywani ran
Wskazać zasady ratowania porażonego
16. B P d
prÄ…dem
Wskazać zasady udzielania pierwszej
17. pomocy w przypadku zatrucia gazem lub B P a
parÄ…
Określić co muszą posiadać środki ochrony
18. A P c
indywidualnej
Wskazać nachylenie jakie może posiadać
19. B PP c
droga komunikacyjna dla taczek
Określić zasady obsługiwania urządzeń
20. B P b
transportu zmechanizowanego na budowie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi, tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
Zestaw zadań testowych
Wybierz poprawnÄ… odpowiedz
, zaznaczajÄ…c odpowiedniÄ… literÄ™.
1. Kogo pracodawca nie może dopuścić do wykonywania pracy?
a) pracownika bez odpowiednich kwalifikacji i znajomości przepisów bhp,
b) musi dopuścić każdego pracownika przyjętego do pracy,
c) pracownika przenoszonego na stanowisko pracy, na którym występują czynniki
szkodliwe,
d) pracownika młodocianego.
2. Szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym, powinno
trwać:
a) minimum 8 h,
b) 3 h,
c) minimum 30 h,
d) wg ustaleń prowadzącego szkolenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
3. Kto ma obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich pomieszczeń i urządzeń
higieniczno-sanitarnych?
a) Państwowa Inspekcja Pracy,
b) pracodawca,
c) komisja odbioru placu budowy,
d) nie ma obowiązku zapewnienia pracownikom pomieszczeń i urządzeń sanitarno-
higienicznych.
4. Jaka musi być odległość pomieszczeń / budynków od linii niskiego napięcia?
a) 5 m,
b) 2 m,
c) 10 m,
d) 0 m.
5. Na czym polega bierna ochrona przeciwpożarowa?
a) na oznakowaniu drogi ewakuacyjnej w zakładzie pracy,
b) na szkoleniu pracowników,
c) na sprawdzaniu urządzeń przeciwpożarowych,
d) na zapobieganiu powstawania pożaru.
6. Jaka gaśnica powinna być użyta przy pożarze w obrębie urządzeń elektrycznych pod
napięciem?
a) dowolny rodzaj gaśnicy,
b) gaśnica pianowa,
c) gaśnica płynowa,
d) gaśnica śniegowa lub proszkowa.
7. Gdzie montuje siÄ™ hydranty?
a) w korytarzach, na klatkach schodowych, przy wyjściu z budynku,
b) na placu budowy,
c) przed budynkami,
d) w dowolnym miejscu w zakładzie pracy.
8. Czym jest wentylacja?
a) wymianÄ… powietrza z jednoczesnym usuwaniem na zewnÄ…trz substancji wydzielajÄ…cych
siÄ™ w pomieszczeniu,
b) emisją ciepła w drodze promieniowania,
c) nadawaniem powietrzu odpowiedniej temperatury i wilgotności,
d) ochładzaniem powietrza.
9. W jakiej postaci mogą wydzielać się zanieczyszczenia na stanowisku pracy?
a) wiór, drobnych odpadów,
b) różnorodnych śmieci,
c) pyłów, par i gazów,
d) odpadów z procesu technologicznego.
10. Co zaliczamy do czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy?
a) utrudnienia przy pracy,
b) atmosferę w gronie pracowników w środowisku pracy,
c) czynniki biologiczne, chemiczne, fizyczne i psychofizyczne,
d) czynniki trujÄ…ce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
11. Do jakich urządzeń zaliczamy butle z gazami technicznymi?
a) do urządzeń technicznych,
b) do urządzeń ochronnych,
c) do urządzeń wspomagających pracę,
d) do urządzeń pod ciśnieniem.
12. Kto ma obowiązek informowania pracownika o sposobach posługiwania się środkami
ochrony indywidualnej?
a) producent,
b) importer,
c) dystrybutor,
d) pracodawca.
13. Co to są biologiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe występujące w środowisku
pracy?
a) zwierzęta hodowlane, choroby wywołane przez bakterie i wirusy, choroby
pasożytnicze,
b) czynniki szkodliwe, które prowadzą do schorzenia,
c) czynniki zwiÄ…zane ze stanem mikroklimatu w pracy,
d) zagrożenia występujące w środowisku pracy.
14. Do jakiej wysokości można wykonywać roboty malarskie i tapeciarskie przy użyciu
drabin nastawnych?
a) do wysokości 2 m,
b) do wysokości 3 m,
c) do wysokości 4 m,
d) do wysokości 5 m.
15. Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran wykonuje się
a) w rękawiczkach,
b) pod bieżącą wodą,
c) przy użyciu opaski z kabla, sznurówki,
d) z zastosowaniem waty i ligniny.
16. Pierwszą czynnością przy porażeniu prądem jest
a) odizolowanie porażonego od z
ródła prądu,
b) sprawdzenie, czy porażony krwawi,
c) sprawdzenie, czy porażony nie posiada w jamie ustnej obcych ciał,
d) wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego.
17. Podczas zatrucia gazem lub parą, w przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę, należy
w pierwszej kolejności
a) zdjąć z poszkodowanego skażoną odzież (najlepiej przez rozcięcie),
b) wywołać wymioty,
c) założyć opatrunek,
d) podać do picia letnią wodę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
18. Środki ochrony indywidualnej muszą posiadać
a) wywieszkÄ™ z adresem producenta,
b) tabliczkÄ™ z wymiarami,
c) certyfikat ze znakiem bezpieczeństwa,
d) numer inwentarzowy.
19. Jakie największe nachylenie może mieć droga komunikacyjna dla taczek?
a) 4 %,
b) 5 %,
c) 10 %,
d) 12 %.
20. Kto może obsługiwać urządzenia transportu zmechanizowanego na budowie?
a) osoba posiadajÄ…ca prawo jazdy,
b) osoba posiadająca kwalifikacje właściwe dla danego urządzenia,
c) technik lub inżynier budownictwa z 5-letnim stażem,
d) pracownik po przeszkoleniu bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
6. LITERATURA
1. Celeda R.: Kodeks pracy. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000
2. Ciborski P., Klimaszewski G.: Zbiór przepisów prawnych z zakresu bhp i ppoż.
z orzecznictwem i uwagami objaśniającymi. T. 1. OD i DK, Gdańsk 1999
3. Dretkiewicz-Więch J.: Nauczycielski system oceniania. CODN, Warszawa 1997
4. Folie szkoleniowe dla specjalisty bhp. ALFA WEKA, aktualizacja na rok 2004
5. Francuz W.M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. KWP
Bud-Ergon OW PZITB, Warszawa1998
6. Francuz W.M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. Warszawa
1996.
7. Gilewicz A., Gilewicz M.: BHP przy robotach budowlanych. T. 1, 2, 3. Wydaw.
Normalizacyjne Alfa-Wero, Warszawa 1996
8. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
9. Kwiatkowski K.: Zasady doboru i stosowania środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego. Gdańsk 1998
10. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół zawodowych.
WSiP, Warszawa 1996
11. Nowy poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 2003
12. Pierwsza pomoc. Świat Książki, Warszawa 1996
13. Praca zbiorowa. Materiały szkoleniowe bhp dla branży budowlanej. WEKA, Warszawa
2002
14. Praca zbiorowa: BHP na budowie. WEKA Warszawa 2002
15. Rączkowski B.: BHP w praktyce. Gdańsk 1998
16. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Poradnik i materiały dla ucznia. KOWEZ,
Warszawa 2002.
17. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu. PCK,
Warszawa 1994.
PRZEPISY PRAWNE
- Ustawa z 26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy. Bezpieczeństwo i higiena pracy.
- RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 1 paz
dziernika
1993 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji, remontach
i konserwacji sieci kanalizacyjnych.
- RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzaju
prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej.
- RozporzÄ…dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie rodzaju
prac, które powinny być wykonane przez co najmniej dwie osoby.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie
przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów
przewidzianych w Kodeksie pracy.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bhp.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bhp
przy ręcznych pracach transportowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób
zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia,
rozpoznawania i stwierdzenia chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych
sprawach.
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 27 sierpnia 2002 r. w sprawie szczegółowego
zakresu rodzaju robót budowlanych, stwarzających zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia
ludzi (tzw.  plan bioz ).
- RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z 30 paz
dziernika 2002 r. w sprawie minimalnych
wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas
pracy.
- Ustawa z 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych.
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy.
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 marca 2003 r.
w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej.
- RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
- RozporzÄ…dzenie Ministra Zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie BHP zwiÄ…zanej
z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2005r. w sprawie badań i pomiarów
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
- RozporzÄ…dzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych
czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.
- RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie BHP przy
pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41