MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Marian Nowotnik
Leszek Jaszczyk
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska
833[02].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
___________________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Edwin Dorobkiewicz
mgr in\
. Leszek Sikora
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Teresa Jaszczyk
Konsultacja:
mgr in\
. Marian Nowotnik
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 833[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska, zawartego w programie nauczania dla zawodu operator maszyn leśnych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2 Ochrona przeciwpo\
arowa 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 15
4.2.3. Ćwiczenia 16
4.2.4. Sprawdzian postępów 16
4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków prac leśnych 17
4.3.1. Materiał nauczania 17
4.3.2. Pytania sprawdzające 22
4.3.3. Ćwiczenia 22
4.3.4. Sprawdzian postępów 24
4.4. Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska 25
4.4.1. Materiał nauczania 25
4.4.2. Pytania sprawdzające 27
4.4.3. Ćwiczenia 27
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Zasady udzielania pierwszej pomocy 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzające 36
4.5.3. Ćwiczenia 36
4.5.4. Sprawdzian postępów 38
5. Sprawdzian osiągnięć 39
6. Literatura 44
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przestrzeganiu przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska.
W poradniku znajdziesz:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
833[02].O1
Podstawy zawodu
833[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska
833[02].O1.02
833[02].O1.03 833[02].O1.04
Stosowanie przepisów
Charakteryzowanie Rozpoznawanie roślin
prawa w działalności środowiska leśnego i zwierząt leśnych
gospodarczej
Schemat układu jednostek modułowych w module
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z aktów prawnych,
- współpracować w grupie,
- korzystać z literatury i innych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określić prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz ochrony przeciwpo\
arowej,
- określić skutki nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
obsługi maszyn i urządzeń,
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- podjąć działania w sytuacji zagro\
enia po\
arowego, zgodnie z instrukcją
przeciwpo\
arową,
- zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpo\
arowej,
- zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas u\
ytkowania maszyn i obsługi urządzeń
technicznych,
- dobrać i zastosować odzie\
ochronną oraz środki ochrony indywidualnej,
- zidentyfikować zagro\
enia \
ycia i zdrowia związane z wykonywaną pracą oraz
zastosować sposoby zapobiegania,
- udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- zastosować przepisy ochrony środowiska,
- określić wpływ hałasu, odpadów, zanieczyszczeń przemysłowych na środowisko
naturalne,
- określić sposoby ograniczania zanieczyszczenia środowiska,
- przewidzieć konsekwencje prawne i materialne z tytułu naruszenia przepisów ochrony
środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawowe uregulowania prawne w zakresie bhp określa  Kodeks pracy ,
a w szczególności jego dział X  Bezpieczeństwo i higiena pracy .
Oprócz norm w zakresie bhp zawartych w kodeksie pracy istnieją równie\
normy bhp
specyficzne dla poszczególnych bran\
, które zostały wydane przez właściwych ministrów.
Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (Art. 18 Kodeksu pracy)
- Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.
- Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów, higieny pracy i warunków środowiska
pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.
- Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.
Odpowiedzialność porządkowa pracowników (Art. 108 Kodeksu pracy)
Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonego porządku, regulaminu pracy
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpo\
arowych, opuszczanie pracy
bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzez
wości lub spo\
ywanie
alkoholu w czasie pracy  pracodawca mo\
e stosować: karę upomnienia, nagany i karę
pienię\
ną.
Pracodawca za naruszenie praw pracowników wynikających z przepisów lub zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy mo\
e zostać pociągnięty do odpowiedzialność karnej lub
wykroczeniowej.
Podstawowe obowiązki pracodawców (Art. 207 Kodeksu pracy)
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy i jest obowiązany chronić zdrowie i \
ycie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
W szczególności pracodawca jest obowiązany:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
ich wykonanie,
- zapewniać wykonanie zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami
pracy,
- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami obowiązani są znać, w zakresie
niezbędnym do wykonywania cią\
ących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Prawa i obowiązki pracownika (Art. 210 Kodeksu pracy)
Pracownik ma prawo:
- powstrzymać się od wykonywania pracy, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom
bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagro\
enie dla zdrowia lub \
ycia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem
innym osobom,
- oddalić się z miejsca zagro\
enia, je\
eli powstrzymywanie się od wykonywania pracy
nie usuwa zagro\
enia,
- do wynagrodzenia za czas powstrzymywania się od wykonywania pracy lub oddalania się
z miejsca zagro\
enia.
Pracownik ma obowiązek niezwłocznie powiadomić przeło\
onego o powstrzymaniu się
od wykonania pracy lub oddaleniu się z miejsca pracy.
Obowiązki pracowników (Art. 211 Kodeksu pracy)
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
- znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instrukta\
u z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
- wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przeło\
onych,
- dbać o nale\
yty stan maszyn, urządzeń i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,
- stosować środki ochrony zbiorowej, a tak\
e u\
ywać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzie\
y i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
- niezwłocznie zawiadomić przeło\
onego o zauwa\
onym w zakładzie pracy wypadku albo
zagro\
eniu \
ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a tak\
e inne
osoby znajdujące się w rejonie zagro\
enia, o gro\
ącym im niebezpieczeństwie,
- współdziałać z pracodawcą i przeło\
onym w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Obowiązki pracodawców (Art. 212 Kodeksu pracy)
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
- organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,
- dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,
- organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,
- dbać o bezpieczeństwo i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposa\
enia
technicznego, a tak\
e o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,
- egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,
- zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.
Profilaktyczna ochrona zdrowia (Art. 226 i 227 Kodeksu pracy)
Pracodawca jest obowiązany:
- informować pracowników o ryzyku zawodowym, które wią\
e się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagro\
eniami,
- stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym
z wykonywaną pracą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Jednym z elementów działalności profilaktycznej dotyczącej ochrony zdrowia
pracownika są profilaktyczne badania lekarskie (Art. 229 Kodeksu pracy).
- Profilaktyczne badania lekarskie wstępne obowiązani są wykonać: osoby przyjmowane
do pracy, pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska, pracownicy
przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia
lub ucią\
liwe warunki pracy.
- Profilaktyczne badania lekarskie kontrolne dotyczą pracowników, których niezdolność
do pracy z powodu choroby trwała ponad 30 dni.
- Profilaktyczne badania lekarskie okresowe wykonywane są przez ka\
dego pracownika
niezale\
nie od rodzaju wykonywanej pracy (częstotliwość jest uzale\
niona od rodzaju
czynnika szkodliwego lub ucią\
liwego).
Szkolenia pracowników (Art. 237 Kodeksu pracy):
- pracownika nie wolno dopuścić do pracy, do której wykonywania nie ma wymaganych
kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a tak\
e dostatecznej znajomości przepisów
oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;
- pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenia odbywają się w czasie pracy oraz na koszt pracodawcy i powinny zapewnić
uczestnikom:
- zaznajomienie się z zagro\
eniami wypadkowymi i chorobowymi zawodowymi
związanymi z wykonywaną pracą,
- poznanie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym
do wykonywania pracy na określonym stanowisku oraz związanych z tym stanowiskiem
obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób
oraz postępowania w sytuacjach awaryjnych, a tak\
e umiejętności udzielania pomocy
osobom, które uległy wypadkom.
Szkolenie z bezpieczeństwa i higieny pracy jest prowadzone jako:
- szkolenie wstępne ogólne, zwane instrukta\
em ogólnym, prowadzone przez
pracowników słu\
by bhp lub pracodawcę albo osobę wyznaczoną i dotyczący
zaznajomienia z przepisami  dla wszystkich nowo zatrudnionych pracowników oraz
studentów odbywających praktyki i uczniów szkół zawodowych  w wymiarze 3 godzin,
- szkolenie wstępne na stanowisku pracy, zwane instrukta\
em stanowiskowym,
prowadzone przez osobę kierującą pracownikami, wyznaczoną przez pracodawcę,
posiadającą odpowiednie kwalifikacje oraz przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia
instrukta\
u i dotyczące zagro\
eń na konkretnych stanowiskach pracy oraz sposobów
ochrony przed zagro\
eniami i metodami bezpieczeństwa na tym stanowisku dla
pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych, pracowników przenoszonych
na te stanowiska, uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu i studentów
odbywających praktyki  w wymiarze minimum 8 godzin,
- szkolenie podstawowe odbywające się w okresie nie dłu\
szym ni\
6 miesięcy
od rozpoczęcia pracy na stanowisku: pracodawcy, osoby kierującej pracownikami
(brygadziści, mistrzowie, kierownicy), projektantów i konstruktorów, pracowników
słu\
by bhp, robotników oraz innych osób, których praca wią\
e się z nara\
eniem na
czynniki szkodliwe dla zdrowia  w wymiarze minimum 30 godzin,
- szkolenie okresowe (doskonalenie) obejmujące aktualizację i ugruntowanie wiadomości
i umiejętności w dziedzinie bhp, dla osób objętych szkoleniem podstawowym bhp,
zatrudnionych na stanowiskach robotniczych nie rzadziej ni\
raz na 3 lata (przy pracach
niebezpiecznych  co 1 rok) oraz dla pozostałych osób  nie rzadziej ni\
raz na 6 lat.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Szkolenia te mogą być prowadzone w formie: instrukta\
u, seminarium, kursu lub
samokształcenia kierowanego. Szkolenie wstępne przeprowadza się według programów
opracowanych dla poszczególnych stanowisk (zawodów).
Szczegółowe wymagania higieniczno-sanitarne jakie powinien zapewnić pracodawca
przedstawia Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844
z póz
niejszymi zmianami) oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego
2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
(Dz.U. 2003 nr 47 poz. 401).
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia
higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby
zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków
w jakich ta praca jest wykonywana.
Przez pomieszczenia higieniczno-sanitarne rozumie się szatnie, umywalnie,
pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia
do wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia
do prania, odka\
ania, suszenia i odpylania odzie\
y i obuwia roboczego oraz środków ochrony
indywidualnej.
Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym
odbywa się praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które
w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być równie\

ogrzewane. Ponadto powinny być oświetlane i wentylowane zgodnie z przepisami
techniczno-budowlanymi i Polskimi Normami. Wysokość pomieszczeń nie powinna być
mniejsza ni\
2,5 m. Dopuszcza się zmniejszenie wysokości do 2,2 m, w przypadku
usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu. Podłoga oraz ściany pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych powinny być tak wykonane, aby mo\
liwe było łatwe utrzymanie
czystości w tych pomieszczeniach. Ściany pomieszczenia higieniczno-sanitarnego powinny
być do wysokości co najmniej 2 m pokryte materiałami gładkimi, nienasiąkliwymi
i odpornymi na działanie wilgoci. W pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach
wykonanych z materiałów o du\
ym przewodnictwie ciepła nale\
y uło\
yć w miejscach mycia
podkładki izolujące (podesty). Szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy
powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet i mę\
czyzn (nie dotyczy to zakładu pracy,
w którym zatrudnionych jest do dziesięciu pracowników  pod warunkiem zapewnienia
mo\
liwości osobnego korzystania przez kobiety i mę\
czyzn z tych pomieszczeń).
Pracodawca zatrudniający do dwudziestu pracowników powinien zapewnić co najmniej
ustępy i umywalki, a tak\
e warunki do higienicznego przechowywania odzie\
y własnej,
roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spo\
ywania posiłków.
Odpowiednie barwy i znaki bezpieczeństwa stosowane
są w celu uniknięcia niebezpieczeństwa oraz
zapobiegania wypadkom lub utraty zdrowia.
Podstawowe oznakowania  znaki bezpieczeństwa:
zakazujące (kształt koła i dominujący kolor
czerwony), ostrzegające (kształt trójkąta i dominujący
kolor \
ółty), nakazujące (kształt koła i dominujący
kolor niebieski), informujące (kształt prostokąta
i dominujący kolor niebieski), informujące
o miejscach bezpiecznych (kształt kwadratu lub
Rys. 1. Podstawowe znaki bezpieczeństwa
prostokąta i dominujący kolor zielony).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakich aktach prawnych znajdują się przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy?
2. Kto ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy i ma chronić zdrowie
oraz \
ycie pracowników?
3. Jakie obowiązki i prawa ma pracownik według ustaleń Kodeksu pracy?
4. Jakie są rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?
5. Kto zapewnia przeszkolenie pracownika w zakresie bhp?
6. Jakiego rodzaju mogą być szkolenia bhp?
7. Jakie są podstawowe wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?
8. Jak dzielą się znaki bezpieczeństwa?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp na podstawie Kodeksu
pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Kodeksie pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie
bhp,
2) zanotować numery artykułów z Kodeksu pracy,
3) krótko scharakteryzować poszczególne artykuły z Kodeksu pracy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Dzienniki Ustaw i Kodeks pracy z komentarzem,
-
-
-
- Poradnik dla ucznia,
-
-
-
- zeszyt,
-
-
-
- długopis.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Określ wymagania bhp dotyczących pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-
-sanitarnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Kodeksie pracy i literaturze informacje o wymaganiach bhp dotyczących
pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
2) zanotować najwa\
niejsze wymagania,
3) krótko scharakteryzować określone pomieszczenie pracy i jego niezbędne wyposa\
enie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Kodeks pracy z komentarzem,
-
-
-
- zeszyt,
-
-
-
- długopis,
-
-
-
- literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia..
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić akty prawne, w których znajdują się przepisy w zakresie
1
1

bezpieczeństwa i higieny pracy?
2) wyjaśnić kto ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy
1
1

i ma chronić zdrowie oraz \
ycie pracowników?
3) określić obowiązki i prawa pracownika według ustaleń Kodeksu
1
1

pracy?
4) określić rodzaje profilaktycznych badań lekarskich?
1
1

5) wyjaśnić kto odpowiada za szkolenie pracownika w zakresie bhp?
1
1

6) scharakteryzować szkolenia bhp?
1
1

7) określić wymagania dla pomieszczeń sanitarno-higienicznych?
1
1

8) rozpoznać znaki bezpieczeństwa?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Ochrona przeciwpo\
arowa
4.2.1. Materiał nauczania
Ochrona zdrowia i \
ycia ludzkiego oraz dóbr materialnych przed po\
arami jest
obowiązkiem ka\
dego obywatela. Zapewnienie ochrony przeciwpo\
arowej w zakładach pracy
nale\
y do obowiązków kierowników tych zakładów, a w szczególności:
- zapewnienie warunków ochrony przeciwpo\
arowej w zakresie bezpieczeństwa osób
i ochrony mienia,
- zapewnienie przestrzegania przeciwpo\
arowych wymagań budowlanych, instalacyjnych
i technologicznych oraz zapobieganie wszelkim zagro\
eniom w tym zakresie,
- ustalenie wymagań przeciwpo\
arowych w dokumentacji technicznej, technologicznej
i remontowej, w szczególności przez określenie charakterystyki zagro\
enia po\
arowego
występującego w procesach technologicznych, instalacjach i urządzeniach w czasie
ruchu, obsługi i remontów, sposobów usuwania zagro\
enia po\
arowego oraz
postępowania w razie po\
aru,
- zaopatrzenie zakładów w urządzenia przeciwpo\
arowe,
- poinformowanie pracowników o przepisach przeciwpo\
arowych oraz zapewnienie
nadzoru nad ich przestrzeganiem.
Zagro\
eniem po\
arowym nazywa się wszystkie czynniki i okoliczności, które stwarzają
sprzyjające warunki do powstania po\
aru i jego rozprzestrzenienia się, a tak\
e tworzenia się
gazów i dymów trujących, zagra\
ających \
yciu ludzi i zwierząt.
Przyczyny powstawania po\
arów
Po\
ary stanowią jedną z najgroz
niejszych klęsk \
ywiołowych. Do najczęściej
występujących przyczyn po\
arów zaliczamy:
1) wady, uszkodzenia i niewłaściwe u\
ytkowanie instalacji elektrycznych,
2) wadliwe działanie maszyn i urządzeń,
3) brak porządku i czystości,
4) nieostro\
ność osób,
5) samozapalenie,
6) wyładowania atmosferyczne podczas burz,
7) podpalenie umyślne.
Zapobieganie po\
arom
Ochrona przeciwpo\
arowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę
\
ycia, zdrowia i mienia lub środowiska przed po\
arem. Znane są dwa sposoby walki
z po\
arami:
1) obrona bierna (profilaktyka), czyli zapobieganie powstawaniu po\
arów. Obrona bierna to
przede wszystkim:
- przestrzeganie zakazu u\
ywania otwartego ognia i palenia tytoniu
w pomieszczeniach zagro\
onych,
- utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w nale\
ytym stanie,
- przechowywanie materiałów łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
warunkach,
- zapewnienie ochrony odgromowej,
- przeszkolenia pracowników,
- opracowanie instrukcji ochrony przeciwpo\
arowej i zapoznanie z nimi
zainteresowanych osób,
- wyposa\
enie obiektów w sprzęt gaśniczy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
2) obrona czynna, stosowana wówczas, gdy walczymy ju\
z powstałym po\
arem. Polega na:
- wykorzystywaniu urządzeń i środków gaśniczych,
- skutecznym alarmowaniu ludzi i zapewnieniu dostępu do instalacji alarmowych
i telefonu,
- ewakuacji ludzi,
- dojazdu wozów stra\
ackich i dostępu do hydrantów.
Zasady postępowania w przypadku po\
aru:
- nale\
y zachować spokój,
- zawiadomić stra\
po\
arną, podając dokładne dane o miejscu i rozmiarach po\
aru,
- ostrzec innych pracowników przed po\
arem,
- wyłączyć urządzenia wentylacyjne, transportowe i grzewcze, odciąć dopływ przewodów
rurowych, zamknąć główny dopływ gazu, w razie potrzeby wyłączyć spod napięcia
urządzenia elektryczne,
- natychmiast opuścić obszary zagro\
one zgodnie z planem ewakuacji,
- nie u\
ywać wind,
- nale\
y poruszać się w pozycji jak najbli\
ej podłogi,
- działać zgodnie z instrukcją przeciwpo\
arową,
- nie nara\
ając własnego bezpieczeństwa, uczestniczyć w działaniach ratowniczo-
-gaśniczych a\
do czasu przybycia stra\
y po\
arnej.
Zasady postępowania w czasie gaszenia po\
aru:
- odłączyć urządzenia odbiorcze elektryczności, zamknąć zawory gazowe, zamknąć okna
i drzwi, wyłączyć instalacje wentylacyjne i klimatyzacyjne,
- zachować ostro\
ność przy otwieraniu zamkniętych drzwi,
- gaśnicę uruchamiać dopiero przy z
ródle po\
aru,
- ustawić się tyłem do kierunku wiatru,
- gaśnicę trzymać pionowo i gasić strumień skierowany od dołu do góry i od przodu do
tyłu,
- nie rozpraszać płonących nieruchomych cieczy silnym strumieniem, lecz pokrywać
ognisko po\
aru gaszącym obłokiem (rozpylonym środkiem gaśniczym),
- gasić ogień wyłącznie za pomocą przeznaczonego do tego celu podręcznego sprzętu
gaśniczego, uwzględniając przydatność środków gaśniczych i warunki ich zastosowania.
Zagro\
enia powstające podczas po\
aru:
- brak tlenu,
- wysoka temperatura,
- gęsty dym utrudniający widoczność,
- \
rące, dra\
niące i trujące gazy lub pary (dwutlenek węgla, tlenek węgla, amoniak,
wodorotlenek, \
rące lub powodujące korozję pary kwasów, powstające w czasie spalania
tworzyw sztucznych).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Tabela 1. Symbole ewakuacyjne [3, s. 1085]
Znak Opis Znak Opis
Znak stosowany nad drzwiami Znak stosowany nad drzwiami
skrzydłowymi, które są wyjściami skrzydłowymi, które są wyjściami
ewakuacyjnymi (drzwi lewe). ewakuacyjnymi (drzwi prawe).
Znak wskazuje kierunek drogi Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; mo\
e ewakuacyjnej do wyjścia; mo\
e
kierować w lewo lub w prawo. kierować w dół lub w górę.
Strzałka długa do samodzielnego Znak stosowany do oznakowania wyjść
stosowania. u\
ywanych w przypadku zagro\
enia.
Znak wskazuje kierunek drogi Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia; mo\
e ewakuacyjnej do wyjścia; mo\
e
kierować w lewo lub w prawo. kierować w lewo lub w prawo.
Znak wskazuje kierunek drogi Znak wskazuje kierunek drogi
ewakuacyjnej do wyjścia schodami ewakuacyjnej do wyjścia schodami
w górę (na prawo). w dół (na lewo).
Sprzęt oraz środki gaśnicze
Podręcznym sprzętem gaśniczym nazywa się przenośny sprzęt gaśniczy uruchamiany
ręcznie, słu\
ący do zwalczania po\
aru w zarodku. Najprostszym sprzętem jest wiadro i łopata,
a najprostszymi środkami  woda i piasek. Sprzęt ten nie zawsze jednak wystarcza i dlatego
w pogotowiu powinien być lepszy, bardziej skuteczny sprzęt gaśniczy: hydranty, hydronetki
i gaśnice.
Hydranty słu\
ą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Instaluje się je
w miejscach łatwo dostępnych: na korytarzach, klatkach schodowych, przy wyjściu
z budynku. Hydranty najczęściej są zasilane wodą o wysokim ciśnieniu, takim, aby po\
ar
mo\
na gasić bezpośrednio po podłączeniu wę\
a do hydrantu.
Hydronetki dzieli się na wodne i pianowe. Wodne słu\
ą do gaszenia takich materiałów
jak: drewno, papier, słoma, tkaniny, natomiast pianowe stosuje się najczęściej do gaszenia
cieczy palnych. U\
ycie hydronetki wodnej nie wymaga specjalnych umiejętności: strumień
wody nale\
y skierować w miejsce ognia, gasząc od góry do dołu od strony zewnętrznej ku
środkowi. U\
ycie hydronetki pianowej wymaga wlania do zbiornika jednego słoika środka
pianotwórczego i wymieszania roztworu. Strumień kieruje się w miejsce ognia, pokrywając
paląca się płaszczyznę od strony zewnętrznej w kierunku do środka. Przy gaszeniu cieczy
palnych w zbiornikach strumień piany kieruje się na wewnętrzną ścianę zbiornika, tak, aby
piana spływała po ścianie na powierzchnię cieczy.
Tabela 2. Oznaczenie i mo\
liwości wykorzystania gaśnic [opracowanie własne]
Oznaczenie
Rodzaje gaśnicy Wykorzystanie do gaszenia Zastrze\
enia
gaśnice pianowe ciał stałych pochodzenia wyłącznie do urządzeń nie
A gaśnice płynowe organicznego (drewno, papier, znajdujących się pod napięciem
gaśnice proszkowe ABC węgiel)
gaśnice proszkowe ABC cieczy palnych i substancji
B gaśnice proszkowe BC topiących się pod wpływem ciepła
gaśnice śniegowe (benzyna, oleje, smoła)
gaśnice proszkowe ABC gazów (acetylen, metan, wodór,
C gaśnice proszkowe BC propan)
gaśnice proszkowe z metali lekkich (aluminium, sód,
D proszkiem gaszącym metal potas, magnez)
E gaśnice śniegowe po\
arów grupy ABC w obrębie urządzeń elektrycznych
gaśnice proszkowe i pojazdów samochodowych pod napięciem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Tabela 3. Symbole przeciwpo\
arowe [3, s. 1084]
Znak Opis Znak Opis
Znak ten jest stosowany
Znak ten jest stosowany na drzwiach do uniknięcia podawania zestawów
szafki hydrantowej. indywidualnych znaków
określających sprzęt po\
arniczy.
Stosowany do wskazania przycisku
Znak wskazujący na usytuowanie po\
arowego lub ręcznego sterowania
gaśnicy. urządzeń gaśniczych (stałego
urządzenia gaśniczego).
Znak wskazujący usytuowanie
dostępnego telefonu przeznaczonego Do stosowania wyłącznie
dla ostrze\
enia w przypadku po\
aru. ze znakami wskazującymi sprzęt
po\
arniczy lub urządzenia
Mo\
e być stosowany samodzielnie
sygnalizacji po\
arowej dla
lub łącznie ze znakiem  uruchamianie
wskazania kierunków do miejsca
ręczne , jeśli przycisk po\
arowy
rozmieszenia sprzętu po\
arniczego
uruchamia alarm dz
więkowy
lub urządzenia ostrzegającego.
odbierany bezpośrednio przez osoby
znajdujące się w obszarze zagro\
enia.
Za nieprzestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa przeciwpo\
arowego, ka\
dy
pracownik jest odpowiedzialny osobiście. Sankcje karne są przewidziane zarówno ustawą
o ochronie przeciwpo\
arowej, Kodeksem wykroczeń oraz Kodeksem karnym.
Odpowiedzialność karna przewidziana Kodeksem wykroczeń i Kodeksem karnym
przewiduje kary aresztu lub grzywny między innymi za:
- nieostro\
ne obchodzenie się z ogniem,
- eksploatowanie w sposób niewłaściwy urządzeń energetycznych lub pozostawianie ich
w stanie mogącym spowodować wybuch lub po\
ar.
Odpowiedzialność słu\
bowa wynika z ogólnych postanowień prawa pracy, według
których zakład w razie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych mo\
e rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.
Odpowiedzialność cywilna przewiduje naprawienie szkody. Dochodzenie roszczeń
odszkodowawczych odbywa się w postępowaniu sądowym. Zastosowanie sankcji karnych
mo\
e nastąpić nie tylko w wyniku zaistniałej szkody lub po\
aru, lecz równie\
w wyniku
stwierdzonego dopuszczenia do stanu, jaki sprzyja lub umo\
liwia powstanie po\
aru, na
przykład pozostawienie urządzenia grzewczego w miejscu i warunkach sprzyjających
zapaleniu się obiektu.
Zasady ochrony przeciwpo\
arowej obszarów leśnych poznasz w jednostce modułowej
833[02].Z4.02 - .
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie mo\
na wskazać najczęściej spotykane przyczyny powstawania po\
arów?
2. Jakie są sposoby zapobiegania po\
arom?
3. Jakie są zasady postępowania w przypadku po\
aru?
4. Jakie czynność nale\
y wykonywać w czasie walki z po\
arem?
5. Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?
6. Jakie są rodzaje gaśnic?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ zagro\
enia po\
arowe w szkole oraz zaplanuj i przeprowadz
ewakuację uczniów
z pracowni, w której się znajdujesz.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zagro\
enia po\
arowe występujące w szkole
2) przeanalizować szkolną instrukcję przeciwpo\
arową,
3) przeanalizować drogę ewakuacyjną z pracowni do wyjścia ewakuacyjnego w szkole,
4) wykonać szkic drogi ewakuacyjnej,
5) przeprowadzić ewakuację,
6) dokonać analizy przeprowadzonej akcji.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przepisy dotyczące ochrony przeciwpo\
arowej,
-
-
-
- przybory do pisania,
-
-
-
- plansze ze znakami informacyjnymi,
-
-
-
- plany ewakuacyjne,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Dobierz sprzęt i środki gaśnicze w zale\
ności od rodzaju po\
aru:
 zapaliła się butla gazowa,
 zapaliła się sucha trawa,
 zapalił się kosz ze śmieciami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować wykorzystanie środków gaśniczych,
2) dobrać sprzęt gaśniczy,
3) uzasadnić wybór sprzętu gaśniczego.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- plansze przedstawiające sprzęt gaśniczy,
-
-
-
- ogólne przepisy ochrony przeciwpo\
arowej,
-
-
-
- literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.
-
-
-
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić najczęstsze przyczyny powstawania po\
arów?
1
1

2) wyjaśnić sposoby zapobiegania po\
arom?
1
1

3) wyjaśnić zasady postępowania w przypadku po\
aru?
1
1

4) określić zastosowanie poszczególnych rodzajów gaśnic?
1
1

5) zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami
ochrony przeciwpo\
arowej?
1
1

6) wymienić rodzaje gaśnic?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków prac leśnych
4.3.1. Materiał nauczania
Bezpieczeństwo i higiena pracy dotyczą procesów technologicznych i podejmowanych
usług, jak te\
środków i urządzeń technicznych, warunków sanitarnych, socjalnych,
ekonomicznych i organizacyjnych, które drogą eliminacji lub ograniczenia czynników
szkodliwych dla zdrowia mogą zapewnić właściwe warunki pracy i odpowiednie środowisko,
chroniące \
ycie i zdrowie pracowników.
Najwa\
niejsze zasady kształtowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy to:
- przystosowanie technicznych i organizacyjnych uwarunkowań pracy oraz natę\
enia
czynników materialnych środowiska pracy i ryzyka zawodowego do biologicznych
właściwości człowieka,
- wszechstronne przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy,
uwzględniające stan zdrowia, predyspozycje i zdolności,
- przystosowanie do potrzeb człowieka ró\
norodnych czynników warunkujących
psychospołeczne środowisko pracy (takich jak kultura stosunków międzyludzkich,
motywacje pracy).
Zagro\
enia wypadkowe na stanowiskach roboczych, mogą występować w trzech
obszarach:
- zagro\
enia wypadkowe wynikające z niewłaściwej technologii, czynników materialno-
-technicznych i energetycznych (typ T),
- zagro\
enia wypadkowe mające przyczyny w organizacji pracy na stanowisku i w bliskim
otoczeniu (typ O),
- zagro\
enia wypadkowe mające przyczyny w niewłaściwym postępowaniu pracowników,
osób sprawujących nadzór, jak te\
przypadkowych uczestników procesu pracy (typ L).
Działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom obejmują:
- wprowadzanie rozwiązań technologicznych i konstrukcyjnych, które eliminują z
ródła
zagro\
eń urazowych (przez wdra\
anie bezpiecznej techniki lub stosowanie ró\
norodnych
środków techniki bezpieczeństwa pracy),
- stosowanie organizacji pracy, która powoduje usunięcie zatrudnionych ze strefy
bezpośrednich zagro\
eń,
- stosowanie bezpiecznych metod pracy i stwarzanie warunków do bezpiecznej pracy,
- dobieranie pracowników do wymagań danej pracy pod względem kwalifikacji
zawodowych, sprawności psychoruchowych i zdrowotnych,
- stwarzanie pozytywnych motywacji bezpiecznego zachowania i działania.
Ergonomia to dyscyplina nauki zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń
technicznych i narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie
z wymaganiami fizjologii i psychologii pracy.
Zgodnie z Kodeksem pracy maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia pracy
powinny być tak konstruowane i budowane, aby uwzględniały zasady ergonomii. Ergonomia
zajmuje się tak\
e pozostałymi elementami występującymi w układzie pracownik  środki
pracy  środowisko pracy.
W zale\
ności od zakresu stosowanych działań mo\
emy mówić o:
 ergonomii koncepcyjnej  stosowanej na etapie projektowania,
 ergonomii korekcyjnej  realizowanej w miejscu pracy i mającej na celu ocenę
warunków panujących na stanowiskach pracy pod kątem ich zgodności z cechami
człowieka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Podstawowym zadaniem ergonomii w zakresie projektowania stanowiska pracy jest
stworzenie stanowiska, które nie powodowałoby nadmiernego obcią\
enia i zmęczenia
pracownika. Wymaga to rozwa\
enia następujących elementów:
 pozycji przy pracy,
 obcią\
enia dynamicznego (wartości sił) w czasie wykonywania prac ręcznych, prac
transportowych, prac z du\
ym obcią\
eniem zewnętrznym,
 obcią\
enia statycznego (konieczność utrzymywania wymuszonej pozycji, monotypia
działań),
 wydatku energetycznego wykonywanych działań,
 organizacji pracy.
Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest:
- dogodna pozycja w czasie pracy,
- znajomość ruchów pracownika podczas pracy,
- bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.
Zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych zapisane są w  Instrukcji
bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z zakresu
gospodarki leśnej oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu
gospodarki leśnej. Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy
podczas wykonywania prac z zakresu zagospodarowania lasu, pozyskiwania drewna,
transportu drewna oraz eksploatacji urządzeń technicznych u\
ywanych przy wykonywaniu
prac.
Przepisy bhp dotyczące prac leśnych
Przepisy ogólne: [6]
 Do prac leśnych zatrudnić mo\
na osoby posiadające aktualne zaświadczenie lekarskie
o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,
 Do pracy nie wolno dopuszczać osób nie posiadających:
 wymaganych kwalifikacji zawodowych oraz
 nie przeszkolonych w zakresie bhp,
 nie posiadających środków ochrony osobistej przewidzianego na danym stanowisku
 Pracę nale\
y wykonywać zgodnie z zasadami bhp, postanowieniami obowiązujących
instrukcji technologicznych oraz poleceniami i wskazówkami przeło\
onych.
 Pracownicy wykonujący wszelkie operacje w tym samym czasie na danym terenie muszą
znać strefy niebezpieczne oraz strefy zagro\
enia.
Środki techniczne [6]
 Ka\
de urządzenie techniczne musi być sprawne i u\
ywane zgodnie z przeznaczeniem oraz
posiadać certyfikat bezpieczeństwa je\
eli taki obowiązuje.
 Wyposa\
enie i ruch pojazdów oraz maszyn samojezdnych muszą być zgodne z prawem
o ruchu drogowym i ogólnie obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Niedopuszczalne jest przewo\
enie w kabinie pojazdu większej ilości osób ni\
ta, dla
której kabina jest przystosowana.
 Na stanowiskach pracy powinny znajdować się szczegółowe instrukcje obsługi
uwzględniające bhp.
 Operator (kierowca) odpowiedzialny jest za stosowanie prawidłowych metod pracy
i przestrzeganie bhp równie\
przez współpracowników wchodzących w skład obsługi
stanowiska pracy (pojazdu).
 Operator (kierowca) nie mo\
e opuścić miejsca pracy bez zabezpieczenia urządzeń przed
uruchomieniem ich przez osoby niepowołane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 Do obowiązków operatora nale\
y: systematyczne wykonywanie codziennych
i okresowych czynności obsługowo-naprawczych oraz przeglądowych określonych
instrukcją obsługi urządzenia.
 Ciągniki i maszyny samojezdne, eksploatowane na powierzchniach leśnych, powinny być
wyposa\
one w bezpieczne kabiny lub ramy ochronne oraz zabezpieczenie przed skutkami
zerwania liny.
 Zabrania się:
 przebywania ludzi na urządzeniach technicznych w czasie transportu,
 wykonywania czynności związanych z przeglądem, regulacją i konserwacją urządzeń
technicznych w czasie ich pracy i w czasie pracy silnika, z wyjątkiem czynności
wyszczególnionych w instrukcjach obsługi,
 wchodzenia pod uniesione, a nie zabezpieczone elementy robocze maszyny, równie\

podczas czynności obsługowo-naprawczych,
 pracy maszynami pod liniami energetycznymi i telefonicznymi w sytuacjach
zagra\
ających zetknięciem się elementów maszyny lub unoszonego drewna
z przewodami tych linii.
Pielęgnacja upraw i plantacji [6]
Przy wycinaniu krzewów, drzewek, chwastów, traw itp. urządzeniami mechanicznymi na
wysięgniku z napędem silnikowym (wykaszarek spalinowych), obowiązują następujące
podstawowe zasady:
 urządzenia te przeznaczone są do jednoosobowej obsługi, promień strefy zagro\
enia
wynosi co najmniej 10m,
 podczas pracy długość pasów uprzę\
y musi być odpowiednio wyregulowana, a awaryjny
zaczep bezpieczeństwa, umo\
liwiający natychmiastowe pozbycie się urządzenia, nale\
y
sprawdzić przed przystąpieniem do pracy.
 prace z zastosowaniem urządzeń na wysięgnikach z napędem silnikowym mogą
wykonywać jedynie specjalnie przeszkoleni operatorzy, wyposa\
eni w środki ochrony
indywidualnej (hełmy, rękawice, ochronne, okulary).
Ochrona i nawo\
enie lasu [6]
- Zabiegi ochronne z zastosowaniem pestycydów i nawo\
enie lasu musza być
wykonywane przez co najmniej 2 robotników znajdujących się pod stałym nadzorem.
- Przed przystąpieniem do zabiegów ochronnych lub nawo\
enia lasu obsługa powinna
sprawdzić stan techniczny sprzętu, zwłaszcza szczelność zbiorników, przewodów i złączy
oraz dro\
ność przewodów i dysz.
- Zabronione jest przedmuchiwanie ustami przewodów lub dysz opryskiwaczy
i zamgławiaczy.
- Zabiegi nale\
y zawsze rozpoczynać od strony zawietrznej, aby ka\
da następna trasa
przejazdu agregatu przechodziła przez obszar nieska\
ony.
- W przypadku prowadzenia na wyznaczonej powierzchni zabiegów kilkoma urządzeniami
nale\
y tak zaprojektować trasę przejazdu, aby pył lub mgła nie przemieszczały się na
sąsiednie stanowiska pracy.
- Przy pracy zespołowej uruchamianie i zatrzymywanie urządzeń powinno być
poprzedzane umownym sygnałem. Do podawania sygnału upowa\
niony jest nadzorujący
pracę zespołu lub wyznaczony pracownik.
- Robotnicy zatrudnieni przy nakładaniu preparatów musza stosować środki ochrony
indywidualnej zgodnie ze wskazaniami producenta.
- Przy nakładaniu preparatów nale\
y ściśle przestrzegać zaleceń podanych
w obowiązujących instrukcjach ich stosowania i na etykietach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Pozyskiwanie drewna [8]
 Do pracy z u\
yciem pilarki dopuścić mo\
na wyłącznie pracowników, którzy ukończyli
z wynikiem pozytywnym szkolenie.
 Rozpoczęta ścinka powinna być zakończona obalaniem drzewa, a w przypadku jego
zawieszenia  ściągnięciem przed przystąpieniem do jakichkolwiek prac w strefie
niebezpiecznej.
 Je\
eli ściągnięcie drzewa zawieszonego okazało się niemo\
liwe przy u\
yciu
dozwolonych sposobów i środków, którymi dysponuje operator pilarki, powinien on
przerwać pracę i zawiadomić o tym osobę kierującą lub koordynatora, który powinien
zapewnić mo\
liwość bezpiecznego ściągnięcia zawieszonego drzewa.
 Na obszarze, na którym wykonywane są prace związane ze ścinką , zrywką
i załadunkiem drewna, powinni przebywać co najmniej dwaj pracownicy pozostający ze
sobą przez cały czas w kontakcie wzrokowym lub głosowym.
 Strefa niebezpieczna przy ścince drzew obejmuje przestrzeń wokół miejsca dokonywanej
ścinki w promieniu dwóch wysokości ścinanego drzewa.
 Prace z u\
yciem maszyn wielooperacyjnych wykonujących więcej ni\
jedną operację
technologiczną lub co najmniej po jednej operacji technologicznej i transportowej,
w szczególności maszyn ścinkowo-układających, ścinkowo-zrywkowych, okrzesująco-
przerzynających (harwesterów), samojezdnych rębarek z pojemnikami na zrębki, mogą
być wykonywane przez jedną osobę na danej powierzchni, pod warunkiem wyposa\
enia
stanowiska pracy w skuteczny środek łączności. Prace na tych maszynach mogą być
wykonywane po zmroku i w warunkach nocnych tylko przy oświetleniu sztucznym
zapewniającym dobrą widoczność.
Szczegółowe bhp dotyczące pracy pilarką poznasz w jednostce modułowej 833[02]Z1.05
 U\
ytkowanie pilarki spalinowej i wykonywanie czynności kontrolno-obsługowych.
Transport drewna [8]
 Strefa niebezpieczna dla pojazdów przeznaczonych do zrywki i wywozu drewna,
wyposa\
onych w urządzenia linowe, obejmuje:
 w przypadku załadunku drewna  przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu
powiększony o 10 m, obrys stosu pojazdu powiększony o 10 m, obrys stosu drewna
długiego, zwanego dalej  mygłą , powiększony o 1m oraz przestrzeń pomiędzy mygłą
a pojazdem, jednak nie mniej ni\
10 m od napiętych lin;
 w przypadku rozładunku drewna  przestrzeń wyznaczoną przez obrys pojazdu
z drewnem powiększony o 10 m od strony wyładowczej i o 5 m od strony przeciwnej
pojazdu, jednak nie mniej ni\
10 m od napiętych lin.
 Strefa niebezpieczna przy załadunku i rozładunku pojazdów przeznaczonych do zrywki
i wywozu wyposa\
onych w \
urawie obejmuje przestrzeń objętą obrysem pojazdu i mgły
wraz z przestrzenią między pojazdem i mygłą oraz przestrzenią sięgającą dookoła poza
maksymalny wysięg \
urawia i długość przemieszczanego drewna.
 Zrywka i wywóz drewna mogą być wykonywane jednoosobowo lub wieloosobowo
odpowiednio do wymaganej liczby osób do obsługi pojazdu przeznaczonego do zrywki
i wywozu drewna.
 Niedopuszczalne jest składowanie drewna:
 bezpośrednio przy drogach publicznych,
 w miejscach uniemo\
liwiających bezpieczny załadunek drewna, w szczególności pod
liniami energetycznymi.
 Podczas zrywki i wywozu drewna niedopuszczalne jest:
 dotykanie lin, łańcuchów i drewna będących w ruchu,
 przebywanie na transportowanym ładunku,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
 przechodzenie przez liny i drewno w czasie ich ruchu,
 przebywanie w zasięgu zrywanego drewna,
 odpinanie ładunku przed zatrzymaniem się pojazdu i zupełnym zwolnieniem lin,
 przebywanie w zasięgu lin lub \
urawia,
 łączenie lin za pomocą węzłów,
 przerzynka drewna znajdującego się na pojez
dzie lub nieodczepionego od środka
zrywkowego.
Środki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej to urządzenia lub wyposa\
enie przeznaczone do noszenia
przez pracownika w celu ochrony przed jednym lub większą liczbą zagro\
eń, które mogą
mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.
Pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami.
Środki ochrony indywidualnej muszą posiadać certyfikat znaku bezpieczeństwa.
Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca środków ochrony indywidualnej jest
obowiązany wydać deklarację zgodności tych wyrobów z wprowadzonymi normami oraz
wymaganiami określonymi właściwymi przepisami. Środki ochrony indywidualnej stanowią
własność pracodawcy.
Klasyfikacja środków ochrony indywidualnej
Według Polskiej Normy PN Z 08053:1988 środki ochrony indywidualnej dzieli się, pod
względem ich ogólnego przeznaczenia na dziewięć grup oznaczonych odpowiednimi
symbolami:
U  odzie\
ochronną (płaszcze, kurtki, fartuchy, kamizelki, bluzy, czapki, berety, chustki),
N  ochrony kończyn dolnych (buty, trzewiki, getry),
R  ochrony kończyn górnych (rękawice, ochraniacze palców, ochraniacze dłoni),
G  ochrony głowy (hełmy ochronne),
T  ochrony oczu i twarzy (okulary, gogle, tarcze ochronne, osłony twarzy),
S  ochrony słuchu (wkładki i nauszniki przeciwhałasowe, hełmy),
D  ochrony układu oddechowego (półmaski, maski),
W  sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości (szelki bezpieczeństwa, linki,
amortyzatory),
C lub I  sprzęt izolujący cały organizm.
Poza środkami ochrony indywidualnej pracodawca dostarcza, na własny koszt, równie\

odzie\
i obuwie robocze, które muszą spełniać wymagania Polskich Norm.
W zale\
ności od rodzaju czynnika szkodliwego stosuje się ró\
ne grupy środków ochrony
indywidualnej.
Odzie\
ochronna  odzie\
, która okrywa lub zastępuje odzie\
osobistą i chroni
pracownika przed jednym lub wieloma zagro\
eniami.
Środki ochrony kończyn dolnych  obuwie ochronne  produkowane jest w szerokim
asortymencie i jest przeznaczone zwykle do ochrony przed kilkoma rodzajami zagro\
eń
jednocześnie.
Sprzęt ochrony głowy  przemysłowy hełm ochronny stanowi podstawowe
zabezpieczenie głowy pracownika przed uderzeniem na stanowisku pracy. Głównym
zadaniem hełmów jest ochrona przed uderzeniami spadających przedmiotów oraz
uderzeniami głową o wystające elementy konstrukcji stanowiska pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Sprzęt ochrony twarzy i oczu  dowolna postać środka ochrony indywidualnej
osłaniającego oczy wraz z ich najbli\
szym otoczeniem oraz twarz lub jego część. Ze względu
na konstrukcję mo\
na wyró\
nić:
- okulary ochronne,
- gogle ochronne,
- osłony twarzy,
- przyłbice spawalnicze,
- tarcze spawalnicze.
Sprzęt ochrony układu oddechowego  sprzęt zapewniający dopływ czystego powietrza
do strefy oddychania. Nale\
y wyró\
nić dwie podstawowe grupy zagro\
eń dla układu
oddechowego:
- zanieczyszczone powietrze (występowanie szkodliwych substancji w postaci: cząstek,
gazów, par),
- niedobór tlenu (zawartość poni\
ej 17%).
Sprzęt ochrony układu oddechowego mo\
na podzielić na dwie grupy:
- sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczenie powietrza): maski, półmaski, hełmy
powietrzne,
- sprzęt izolujący (działający przez doprowadzenie powietrza lub tlenu ze z
ródła wolnego
od zanieczyszczeń).
Sprzęt ochrony słuchu  ochraniacze słuchu są najprostszym i najszybszym sposobem
ochrony narządu słuchu przed skutkami oddziaływania hałasu.
Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości  pracownicy pracujący na stanowiskach
zagro\
onych upadkiem z wysokości, na których nie mogą być stosowane ochrony grupowe,
powinni być wyposa\
eni w indywidualne systemy chroniące przed upadkiem z wysokości.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega kształtowanie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy?
2. W jakich obszarach mogą występować zagro\
enia wypadkowe?
3. Co oznacza pojęcie ergonomia?
4. W jakich przepisach zapisane są zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych?
5. Co to są środki ochrony indywidualnej?
6. Jakie wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?
7. Na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?
8. Co to są środki ochrony kończyn dolnych?
9. Jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?
10. Co zalicza się do sprzętu ochrony twarzy i oczu?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz środki ochrony indywidualnej do prac związanych z chemicznym zwalczaniem
szkodników.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące chemicznego zwalczania
szkodników,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
2) przeanalizować klasyfikację środków ochrony indywidualnej,
3) dobrać odpowiednie środki ochrony,
4) uzasadnić wybór środków ochrony indywidualnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
-
-
-
z zakresu gospodarki leśnej
- poradnik dla ucznia,
-
-
-
- zeszyt,
-
-
-
- długopis,
-
-
-
- literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Dobierz środki ochrony indywidualnej podczas wykonywania leśnych zabiegów
pielęgnacyjnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące leśnych zabiegów
pielęgnacyjnych,
2) przeanalizować klasyfikację środków ochrony indywidualnej,
3) dobrać odpowiednie środki ochrony,
4) uzasadnić wybór środków ochrony indywidualnej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
-
-
-
z zakresu gospodarki leśnej
- zeszyt,
-
-
-
- długopis,
-
-
-
- literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.
-
-
-
Ćwiczenie 3
Określ zagro\
enia wynikające z niewłaściwej obsługi maszyn i urządzeń leśnych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać w Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych
prac z zakresu gospodarki leśnej informacje dotyczące obsługi maszyn i urządzeń,
2) określ i scharakteryzuj zagro\
enia na stanowiskach obsługi maszyn i urządzeń leśnych,
3) uzasadnić wybór zagro\
eń.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
-
-
-
z zakresu gospodarki leśnej
- zeszyt,
-
-
-
- długopis,
-
-
-
- literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić bezpieczne i higieniczne warunki pracy?
1
1

2) wyjaśnić w jakich obszarach mogą występować zagro\
enia wypadkowe?
1
1

3) zdefiniować pojęcie ergonomia?
1
1

4) wymienić przepisy w których zapisane są zasady bezpiecznego
1
1

wykonywania prac leśnych?
5) określić środki ochrony indywidualnej?
1
1

6) określić wymagania powinny spełniać środki ochrony indywidualnej?
1
1

7) określić na jakie grupy dzieli się środki ochrony indywidualnej?
1
1

8) wskazać środki ochrony kończyn dolnych?
1
1

9) określić jakie zadania spełnia sprzęt ochrony głowy?
1
1

10) wskazać sprzęt ochrony twarzy i oczu?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.4. Przestrzeganie wymagań ochrona środowiska
4.4.1. Materiał nauczania
Postęp techniczny prowadzi nieustannie do rosnącej konsumpcji surowców.
Konsekwencjami takiego postępowania jest zanieczyszczenie terenów, wód gruntowych
i powierzchniowych, wyczerpywanie się zasobów środowiska, zmniejszenie warstwy
ozonowej. Ka\
dy codziennie doświadcza skutków postępującej degradacji środowiska,
dlatego liczba zwolenników jego ochrony stale rośnie.
Ochronę środowiska rozumie się jako podjęcie działań, umo\
liwiających zachowanie lub
przywracanie równowagi przyrodniczej. Ochrona ta polega w szczególności na:
1) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównowa\
onego rozwoju,
2) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
3) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Degradacja środowiska to niekorzystne zmiany równowagi ekologicznej i struktury
przestrzennej spowodowane nierolniczą i nieleśną działalnością gospodarczą.
Ustawa o ochronie przyrody określa cele, zasady i formy ochrony przyrody \
ywej
i nieo\
ywionej oraz krajobrazu. Ustawa ta określa i reguluje przepisy dotyczące:
- form ochrony przyrody,
- ogrodów botanicznych, ogrodów zoologicznych oraz ośrodków rehabilitacji zwierząt,
- ochrony terenów zieleni i zadrzewień,
- organów ochrony przyrody,
- słu\
b ochrony przyrody,
- zwalczania przestępstw i wykroczeń na obszarach chronionych,
- gospodarowania zasobami i składnikami przyrody,
- skutków prawnych objęcia ochroną,
- przepisów karnych.
Szczególne zasady ochrony lasów określają przepisy ustawy o lasach.
W lasach zabrania się (Art. 30 ustawy o lasach):
1. zanieczyszczenia gleby i wód;
2. zaśmiecania;
3. rozkopywania gruntu;
4. niszczenia grzybów oraz grzybni;
5. niszczenia lub uszkadzania drzew, krzewów lub innych roślin;
6. niszczenia urządzeń i obiektów gospodarczych, turystycznych i technicznych oraz znaków
i tablic;
7. zbierania płodów runa leśnego w oznakowanych miejscach zabronionych;
8. rozgarniania i zbierania ściółki;
9. wypasy zwierząt gospodarskich;
10. biwakowania poza miejscami wyznaczonymi przez właściciela lasu lub nadleśniczego;
11. wybierania jaj piskląt, niszczenia lęgowisk i gniazd ptasich, a tak\
e niszczenia legowisk
nor i mrowisk;
12. płoszenia, ścigania, chwytania i zabijania dziko \
yjących zwierząt;
13. puszczania psów luzem;
14. hałasowania oraz u\
ywania sygnałów dz
więkowych, z wyjątkiem przypadków
wymagających wszczęcia alarmu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Hałas  jest to dz
więk o dowolnym charakterze akustycznym, niepo\
ądany w danych
warunkach i przez daną osobę
W zale\
ności od częstotliwości drgań akustycznych rozró\
niamy hałas:
- słyszalny  20 Hz  20 000 Hz,
-
-
-
- niesłyszalny do 20 Hz hałas infradz
więkowy, ponad 20 000 Hz hałas ultradz
więkowy
-
-
-
niesłyszalny.
y
ródła hałasu:
- mechaniczne  wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym
-
-
-
elektrycznym, pneumatycznym,
- aerodynamiczne i hydrodynamiczne wywołany przez ruch gazów i cieczy
-
-
-
w rurociągach, wentylatorach,
- technologiczne  wywołany zmianą spójności materiału, jak: kruszenie, łamanie itp.
-
-
-
Szkodliwe lub ucią\
liwe skutki hałasu zale\
ą od:
- natę\
enia hałasu,
-
-
-
- poziomu ekspozycji,
-
-
-
- rodzaju z
ródeł hałasu,
-
-
-
- relacji między człowiekiem a z
ródłem hałasu.
-
-
-
Walka z hałasem polega przede wszystkim na:
- eliminowaniu lub ograniczaniu jego z
ródeł,
-
-
-
- ograniczaniu jego rozprzestrzeniania się,
-
-
-
- stosowaniu osobistej ochrony słuchu,
-
-
-
- skracaniu czasu przebywania w jego bezpośrednim zasięgu.
-
-
-
Zasady postępowania z odpadami, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu
odpadów lub minimalizacja ich ilości, usuwania odpadów z miejsc powstawania, a tak\
e
wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów w sposób zapewniający ochronę \
ycia
i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, określa ustawa o odpadach.
Odpady przemysłowe to uboczne produkty działalności człowieka, powstające na terenie
zakładu przemysłowego i innych miejscach ich powstawania. Są szkodliwe lub ucią\
liwe dla
środowiska. Zalicza się do nich oleje, opakowania, \
u\
el i popiół, odpady mineralne, odpady
metaliczne.
Gospodarowanie odpadami to: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,
jak równie\
nadzór nad wy\
ej wymienionymi działaniami oraz miejscami unieszkodliwiania
odpadów.
Utylizacja  jest to przetworzenie materiałów lub odpadów, które straciły wartość
u\
ytkową.
Unieszkodliwianie  likwidacja lub ograniczenie ucią\
liwości odpadów dla środowiska
przez poddanie ich obróbce powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych lub
biologicznych.
System prawidłowego gospodarowania odpadami składa się z trzech głównych
elementów:
 gromadzenie (w miejscu powstawania),
 usuwanie,
 unieszkodliwiane.
Recykling jest to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych materiałów
w kolejnych dobrach materialnych i u\
ytkowych czyli powtórne zagospodarowanie raz
wyprodukowanych i u\
ytych wyrobów na przykład makulatury, opakowań szklanych lub
plastikowych. Chronione są w ten sposób nieodnawialne lub trudno odnawialne z
ródła
surowców, a jednocześnie ograniczana jest produkcja odpadów, które musiałyby być gdzieś
składowane lub utylizowane. Pośrednio środowisko naturalne jest chronione równie\
poprzez
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
zmniejszenie zu\
ycia surowców energetycznych, które musiałyby być u\
yte w procesach
pozyskania surowców z natury i póz
niejszego zagospodarowania ich odpadów.
Prawo ochrony środowiska stanowi kodeks ekologicznych zasad postępowania
w większości problemów związanych z ochroną środowiska i racjonalnym kształtowaniem jej
zasobów.
System zakazów i nakazów jest w prawie ochrony środowiska mocno rozbudowany.
Zakazana jest miedzy innymi budowa lub rozbudowa ucią\
liwych obiektów na obszarach
wymagających szczególnej ochrony ze względów przyrodniczych oraz na terenach miast
i wsi. Nie wolno wypalać traw na łąkach, torfowiskach i mokradłach itp. Ostrzejsze zakazy
dotyczą obszarów szczególnie chronionych.
Wśród kar za nieprzestrzeganie przepisów ochrony środowiska wymienić nale\
y
administracyjną karę pienię\
ną, karę grzywny, ograniczenia, a nawet pozbawienia wolności.
Istnieje równie\
mo\
liwość pociągnięcia do odpowiedzialności pracowniczej osób
naruszających przepisy o ochronie środowiska podczas pracy.
Podstawowymi aktami prawnymi określającymi zasady ochrony środowiska są:
1) Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z 2001 r.),
2) Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z 2002 r.).
3) Ustawa o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z 2001 r.),
4) Ustawa o odpadach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z 2001 r.),
5) Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi
odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639
z 2001 r.),
6) Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 z 2001 r.),
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak rozumiesz pojęcie ochrona środowiska?
2. Na czym polega degradacja środowiska?
3. Jakich problemów dotyczy Ustawa o ochronie przyrody?
4. Czego zabrania się w lasach?
5. Co to jest hałas?
6. Jakie znasz zasady postępowania z odpadami?
7. Co to jest recykling?
8. Jakie są podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ czynniki wpływające na dewastację środowiska leśnego oraz sposoby ich
ograniczania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) w literaturze odszukać informacje na temat dewastacji środowiska leśnego,
2) określ czynniki wpływające na dewastację środowiska leśnego,
3) określ sposoby ograniczania dewastacji środowiska leśnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- Internet,
-
-
-
- zeszyt,
-
-
-
- długopis,
-
-
-
- literatura z rozdziału 6 Poradnika dla ucznia.
-
-
-
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie ochrona środowiska?
1
1

2) określić na czym polega degradacja środowiska?
1
1

3) określić jakich problemów dotyczy Ustawa o ochronie przyrody?
1
1

4) wymienić czego zabrania się w lasach wg Ustawy o lasach?
1
1

5) zdefiniować hałas?
1
1

6) określić zasady postępowania z odpadami?
1
1

7) wyjaśnić pojęcie recykling?
1
1

8) wymienić podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5. Zasady udzielania pierwszej pomocy
4.5.1. Materiał nauczania
Organizacja bezpiecznej pracy to podejmowanie takich działań, które mają na celu
zapewnienie odpowiednich standardów pracy oraz osiągnięcie po\
ądanego stanu
bezpieczeństwa polegającego na wyeliminowaniu czynników prowadzących do powstania
wypadków przy pracy.
W sytuacji, gdy zdarzy się wypadek, udzielenie pomocy przedmedycznej jest
obowiązkiem ka\
dej osoby znajdującej się na miejscu wydarzenia.
Niosąc pomoc poszkodowanym, nale\
y zawsze przestrzegać następujących zasad:
- ocenić sytuację, ilość i stan poszkodowanych oraz ewentualne usunięcie ich z miejsca
wypadku (je\
eli niebezpieczeństwo zagra\
a im w dalszym ciągu) lub przerwanie
szkodliwego działania czynnika (je\
eli takie postępowanie jest mo\
liwe),
- dokonać oceny stanu poszkodowanych i skontrolować czynności \
yciowe: oddech,
krwawienia i stan przytomności. Gdy poszkodowany jest nieprzytomny to nale\
y
zapewnić: A  dro\
ność dróg oddechowych, B  oddychanie, C  krą\
enie,
- wezwać pomoc: 999  Pogotowie Ratunkowe lub 112  Ratownictwo,
- udzielić pomoc w zale\
ności od objawów do czasu przybycia pomocy kwalifikowanej,
- zabezpieczyć miejsce wypadku.
Materiały i środki pomocy przedmedycznej
Udzielając pierwszej pomocy przedmedycznej na miejscu wypadku, najlepiej korzystać
z materiałów opatrunkowych znajdujących w apteczce pierwszej pomocy. Prawidłowo
wyposa\
one apteczki powinny być w ka\
dym domu, miejscu pracy, samochodzie, a tak\
e
stanowić niezbędny baga\
podczas wycieczek klasowych lub innych.
Apteczkę zawsze umieszczamy w dobrze oznakowanym i łatwo dostępnym miejscu.
W skład prawidłowego, podstawowego wyposa\
enia apteczki pierwszej pomocy powinny
wchodzić następujące środki i materiały opatrunkowe:
- rękawiczki jednorazowe (typu chirurgicznego)  co najmniej jedna para,
- maseczka do sztucznego oddychania metodą  usta  usta  jednorazowa, trwała, łatwa
w u\
yciu  1sztuka,
- no\
yczki  1 para,
- koc termoizolacyjny   folia \
ycia  1 sztuka,
- chusta trójkątna płócienna  2 sztuki,
- chusta trójkątna flizelinowa  2 sztuki,
- opaska podtrzymująca dziana (banda\
zwykły) o szerokości 15 cm  2 sztuki,
- opaska podtrzymująca dziana (banda\
zwykły) o szerokości 10 cm  2 sztuki,
- opaska elastyczna o szerokości 10 cm  1 sztuka,
- gaza opatrunkowa jałowa 1x 1  1 opakowanie,
- gaziki opatrunkowe jałowe 9 x 9  4 opakowania,
- gaziki opatrunkowe jałowe 5 x 5  4 opakowania,
- opatrunki przylepowe (plastry)  10 sztuk ró\
nych rozmiarów.
Przedstawione powy\
ej ilości materiałów opatrunkowych to niezbędne minimum.
Apteczki pierwszej pomocy w zale\
ności od przeznaczenia mogą posiadać większe ilości
gazików i banda\
y.
Techniki reanimacyjne
Sukces reanimacji zale\
y od szybkości i poprawności wykonania zabiegów. Laik nie ma
mo\
liwości posługiwania się sprzętem reanimacyjnym i dlatego powinien opanować i co
pewien czas ćwiczyć na specjalnym fantomie bezprzyrządowe metody reanimacji:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
 udra\
nianie dróg oddechowych,
 sztuczne oddychanie,
 pośredni masa\
serca.
Poni\
szy schemat pokazuje hierarchię zabiegów reanimacyjnych:
1. samo udro\
nienie dróg oddechowych mo\
e przywrócić poszkodowanemu oddech, jeśli
tylko istniała czynność ośrodka oddechowego;
2. skuteczność sztucznego oddychania warunkowana jest prawidłowym udro\
nieniem dróg
oddechowych;
3. sztuczne krą\
enie (masa\
serca) przynosi rezultaty tylko w połączeniu ze sztucznym
oddychaniem przy dro\
ności dróg oddechowych.
1) 2) 3)
udro\
nienie udro\
nienie udro\
nienie
dróg oddechowych dróg oddechowych dróg oddechowych
+ +
sztuczne sztuczne
oddychanie oddychanie
+
masa\

serca
Podczas zatrzymania oddychania procesy wymiany gazowej (wdychania tlenu
i wydychania dwutlenku węgla) zostają zahamowane. Serce jeszcze przez pewien czas
pompuje krew, ale na skutek braku tlenu ulega zatrzymaniu. Bardzo wra\
liwy na niedostatek
tlenu jest mózg. U człowieka dorosłego ju\
po upływie 3-5 minut zachodzą nieodwracalne
zmiany w mózgu. Je\
eli wystąpi zatrzymanie oddychania, to poszkodowany traci
przytomność.
Wstrząs pourazowy
Groz
nym zjawiskiem występującym u osób poszkodowanych w wypadkach, jest
pojawienie się objawów wstrząsu. Mogą one wystąpić z przyczyn masowego krwotoku
(wstrząs krwotoczny), zmia\
d\
eń, złamań, stłuczeń (wstrząs urazowy), oparzeń (wstrząs
oparzeniowy).
Podstawowymi objawami ka\
dego wstrząsu są:
- szybko słabnące, a nawet niewyczuwalne tętno,
- bladość skóry i jej ochłodzenie,
- zimny, zlewny pot na powierzchni ciała,
- rozszerzenie z
renic,
- płytki, przyspieszony oddech, niepokój poszkodowanego,
- apatia i senność.
Przy wystąpieniu początkowych objawów wstrząsu, poszkodowany najczęściej jest
przytomny. Objawy wstrząsu pogłębiają strach, ból, zimno.
Poniewa\
wstrząs jest niebezpiecznym zjawiskiem, zagra\
ającym bezpośrednio \
yciu
poszkodowanego, postępowanie przeciwwstrząsowe nale\
y wdro\
yć na miejscu wypadku.
Polega ono na:
- zapewnieniu poszkodowanemu spokoju,
- osłonięciu przed zimnem, deszczem, wiatrem,
- zapewnieniu poszkodowanemu prawidłowego oddechu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
- opanowaniu krwotoku,
- zało\
eniu opatrunku lub unieruchomieniu złamania,
- uło\
eniu poszkodowanego na wznak, z kończynami dolnymi uniesionymi ku górze,
- uspokojeniu psychicznym,
- ewentualnym podaniu do picia ciepłych płynów  jeśli poszkodowany jest przytomny,
- szybkim wezwaniu kwalifikowanej pomocy medycznej.
Rys. 2. metody badania tętna [9]
Rys. 3. Sztuczne oddychanie [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Rys. 4. Masa\
serca [9]
Rys. 5. Układanie w pozycji bocznej [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Złamaniem nazywamy przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu mechanicznego
(złamanie mechaniczne) lub toczącego się procesu chorobotwórczego (złamanie
patologiczne).
Złamania dzielą się równie\
na otwarte i zamknięte. O złamaniu zamkniętym mówi się
wtedy, gdy skóra ponad złamana kością nie jest uszkodzona. Niebezpieczeństwo zaka\
enia
jest wtedy znikome.
Jeśli doszło do złamania otwartego, to ciągłość skóry ponad miejscem złamania jest
przerwana, a z rany mogą wystawać fragmenty kości i tkanek. Niebezpieczeństwo zaka\
enia
jest wtedy bardzo du\
e.
Złamania kości kończyn górnych
Rys. 6. Unieruchomienie złamanego ramienia [9]
Złamaną kość trzeba unieruchomić razem z dwoma sąsiadującymi z nią stawami.
Unieruchomienie uszkodzonego stawu polega na unieruchomieniu dwóch sąsiadujących
z nim kości.
Złamania kości kończyn górnych z reguły unieruchamia się, stosując m.in. środki
podręczne. Mo\
na wykorzystać np. temblak z chusty trójkątnej lub ubiór poszkodowanego,
podwijając bluzkę, sweter lub połę marynarki do góry na zgiętą w stawie łokciowym
i uło\
oną w poprzek klatki piersiowej kończynę.
Złamania kości kończyn dolnych  rzadko kiedy złamana noga układa się w wyproście.
Często bywa wykręcona, podwinięta itp., a przemieszczanie jej mo\
e się przyczynić do
dalszych uszkodzeń i wpłynąć na pogorszenie stanu poszkodowanego. Dlatego niezbędne jest
zastosowanie unieruchomienia obło\
eniowego. W tym celu uszkodzone kończyny dolne
obkłada się przedmiotami, które mogą je stabilizować. Jeśli konieczny jest transport
poszkodowanego, to jego kończyny dolne nale\
y unieruchomić.
Mo\
na do tego wykorzystać deseczki, narty, pliki gazet itp., pamiętając, aby obło\
yć je
miękkimi przedmiotami (np. ręcznikiem, szalem, swetrem), zwłaszcza w okolicy stawów.
Je\
eli nie ma sztywnych przedmiotów, to uszkodzoną nogę nale\
y obło\
yć zrolowanym
kocem i w kilku miejscach przymocować do niej zdrową.
Skręcenie to krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz
stawu.
Do skręceń dochodzi najczęściej podczas gwałtownych, nieprawidłowych ruchów
w stawach. Je\
eli działanie urazu jest krótkotrwałe, to dzięki elastyczności torebki stawowej
staw odzyskuje sprawność.
Zwichnięcie jest to trwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz
stawu. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej, przerwanie lub
naciągnięcie więzadeł torebki stawowej, czasem nawet odłamanie części kostnych w pobli\
u
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
stawu, tzw. złamanie śródstawowe. Przyczyną są urazy mechaniczne lub gwałtowne,
nieprawidłowe ruchy, przekraczające wytrzymałość więzadeł.
Zwichnięciom i skręceniom towarzyszą: silny ból, obrzęk stawu, często krwawy wylew
(zasinienie) i ograniczona lub zniesiona ruchomość w stawie.
Po urazie stawu poszkodowany odruchowo układa kończynę w pozycji sprawiającej
najmniej bólu i w takiej pozycji nale\
y ją unieruchomić. Nie wolno zmieniać jej poło\
enia,
poniewa\
mo\
na doprowadzić do dodatkowych urazów.
W razie zwichnięcia (skręcenia) stawu skokowego nale\
y zdjąć but i przystąpić do
unieruchomienia. Do tego celu mo\
na wykorzystać rozło\
oną, grubą gazetę, którą podsuwa
się pod stopę oraz podudzie. Papier zawija się wokół stopy, kostek i podudzia, aby
unieruchomić staw skokowy, starając się utrzymać stopę w uło\
eniu zastanym. Usztywnienie
mocuje się przylepcem lub banda\
em.
Krwotok jest to wylew krwi w pełnym jej składzie poza światło naczynia krwionośnego
lub poza serce wskutek przerwania ciągłości ich ścian.
Krwotok tętniczy charakteryzuje się pulsującym w rytm skurczów serca wypływaniem
krwi jasnoczerwonej.
W krwotoku \
ylnym z powierzchni rany krew wypływa ciągłą stru\
ką, ma zabarwienie
ciemnoczerwone.
Tamowanie krwotoków
W razie wystąpienia krwotoku nale\
y zawsze starać się zatamować go mo\
liwie
najprostszym
i najszybszym sposobem.
Tamowanie krwawienia na kończynach polega na:
 ucisku tętnicy doprowadzającej krew,
 uniesieniu kończyny lub maksymalnym zgięciu kończyny w stawie.
Stosując opatrunek uciskowy, nale\
y: ranę przykryć czystą tkaniną, najlepiej gazą, na
którą mo\
na poło\
yć watę lub ligninę, docisnąć opatrunek twardym przedmiotem (drewniany
klocek, mocno zwinięty banda\
, etui od kluczy, kamień), ściśle przybanda\
ować.
Mogą się zdarzyć inne wypadki, w których zało\
enie opatrunku uciskowego będzie
utrudnione lub niemo\
liwe. Nale\
ą do nich: otwarte złamanie z silnym krwawieniem, du\
e
ciało obce w ranie, krwotok z rozległej powierzchni rany lub rozerwanie tkanek kończyny.
Krwawienia takie tamuje się przez uciśnięcie opatrunkiem tętnicy doprowadzającej krew.
Jednocześnie nakłada się opatrunek osłaniający.
Gdy nie udaje się zatamować krwotoku z kończyn, wówczas mo\
na u\
yć opaski
uciskowej. Nale\
y jednak pamiętać, \
e przepływ krwi zostaje całkowicie zamknięty, a ju\
po
około 10 minutach stosowania opaski niedotlenione tkanki zaczynają obumierać. Opaskę
nale\
y zało\
yć jak najbli\
ej miejsca amputacji lub zmia\
d\
enia.
Krwawienia z tętnic szyjnych mo\
na zatamować wyłącznie uciskając miejsce krwotoku
przez trzymany w dłoni materiał opatrunkowy.
Zatrucia gazami
Gazy i pary mogą być wchłaniane przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy i skórę.
Je\
eli zatrucie nastąpiło wskutek wchłonięcia szkodliwych gazów i par przez drogi
oddechowe, nale\
y wynieść poszkodowanego na świe\
e powietrze, rozluz
nić ubranie
i przykryć kocem, zapewniając spokój i bezruch.
Przy zatruciach przez przewód pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie brudnymi
rękami), podstawowym zabiegiem jest wywołanie wymiotów i podawanie odtrutek ogólnych:
letniej wody, węgla aktywnego lub mleka. Mleka nie nale\
y podawać przy zatruciach
środkami rozpuszczalnymi w tłuszczach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
W przypadku wchłonięcia trucizny przez skórę nale\
y:
- zdjąć z poszkodowanego ska\
oną odzie\
(ostro\
nie, najlepiej przez rozcięcie),
- ska\
oną powierzchnię obmyć bie\
ącą wodą bez mydła (bez u\
ywania ręczników, gąbek,
szmatek),
- ska\
one części ciała przykryć jałową gazą.
Oparzenia
Postępowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy w przypadku oparzeń zale\
y od stopnia
oparzenia:
- oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skóry) wymaga polewania strumieniem
czystej wody i zabezpieczenia wyjałowionym opatrunkiem,
- oparzenie drugiego stopnia (pojawiają się pęcherze) wymaga wyłącznie nało\
enia
wyjałowionego opatrunku i skierowania do lekarza,
- oparzenie trzeciego stopnia (martwica skóry i ciemne zwęglone strupy) wymaga
natychmiastowej interwencji lekarza.
Oparzeń nie wolno dotykać rękami ani smarować maściami. Nie wolno równie\
rozcinać
pęcherzy, usuwać z ran ciał obcych, zdzierać części ubrania przylegających do ran ani
polewać spirytusem.
Przy oparzeniach związkami chemicznymi (kwasami, ługami, niegaszonym wapnem)
miejsca oparzone trzeba natychmiast przemywać strumieniem bie\
ącej wody prze około
15 minut. W przypadku oparzenia oka ługiem elektrycznym nale\
y nało\
yć zimny okład
z kwasu bornego i skierować poszkodowanego do lekarza.
Omdlenia
Omdlenie jest nagłą i krótkotrwałą utratą przytomności spowodowaną strachem,
gwałtownymi zmianami ciśnienia. Pierwsza pomoc przy omdleniach polega na wygodnym
uło\
eniu zemdlonego (z głową nisko), rozluz
nieniu części ubrania, skropieniu twarzy zimną
wodą i zapewnieniu dopływu świe\
ego powietrza. Zemdlonemu nie nale\
y podawać płynów
do picia.
Udar cieplny i słoneczny
Podczas udaru cieplnego poszkodowanego nale\
y wynieść z pomieszczenia, rozebrać, na
głowę poło\
yć zimny kompres, całe ciało obmywać chłodną wodą. Analogicznie nale\
y
postępować w przypadku udaru słonecznego, podając dodatkowo do picia chłodne napoje.
Pora\
enie prądem elektrycznym.
Uwolnienia pora\
onego spod działania prądu elektrycznego nale\
y dokonać poprzez:
- wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
- odciągnięcie pora\
onego od urządzeń będących pod napięciem,
- odizolowanie pora\
onego, uniemo\
liwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Bezpośrednio po uwolnieniu pora\
onego spod napięcia nale\
y udzielić mu pomocy
przedlekarskiej. Nie wolno odstępować osoby poszkodowanej oraz przerywać akcji
ratowniczej do chwili przybycia personelu lekarskiego. Ka\
dy pora\
ony prądem
elektrycznym winien być zbadany przez lekarza, chocia\
by oględziny zewnętrzne nie
wskazywały na taką potrzebę.
Sposoby eliminowania zagro\
eń:
- wszystkie przenośne narzędzia elektryczne przed u\
yciem nale\
y skontrolować
i w szczególności ich elastyczne przewody i wtyczki oraz informować pracodawcę
o usterkach,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
- nale\
y sprawdzić, czy wyjścia gniazdek zostały zabezpieczone urządzeniem
ograniczającym natę\
enie prądu,
- nale\
y sprawdzić, czy podczas u\
ywania urządzeń elektrycznych kabel jest całkowicie
wyciągnięty z bębna przedłu\
acza lub rozwijarki  w przeciwnym razie grozi
przegrzaniem i po\
arem,
- nie nale\
y zbli\
ać części maszyny, np. zraszacza, drabiny lub rur nawadniających na
odległość 15 m od wiszących kabli,
- nie nale\
y pozostawiać maszyn w pobli\
u słupów wysokiego napięcia i drutów pod
napięciem,
- nie nale\
y u\
ywać mechanicznych koparek, je\
eli pod ziemią mogą znajdować się kable,
- nale\
y zapewnić kontrolowanie i oznaczanie ich lokalizacji przez pracodawcę,
- nie nale\
y u\
ywać zewnętrznych gniazdek, je\
eli jest wilgotno, chyba, \
e są one
odpowiednio fabrycznie zabezpieczone przed deszczem, ochlapaniem i zraszaniem, nie
nale\
y u\
ywać gniazdek, wtyczek lub włączników przeznaczonych do u\
ytku
domowego,
- nie nale\
y dotykać lub zbli\
ać się do przewodów, które upadły.
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są najwa\
niejsze zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy?
2. Jakie działania profilaktyczne zapobiegają wypadkom?
3. Jakie są podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku?
4. Jaki jest numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?
5. Jakie są czynności uwalniania pora\
onego spod działania prądu elektrycznego?
6. Jak postępujemy przy zatruciu gazami i oparami?
7. Na czym polega pierwsza pomoc przy złamaniu kończyn dolnych?
8. Jakie są rodzaje zagro\
eń pora\
enia prądem podczas wykonywania prac ogrodniczych?
9. Jakie są sposoby eliminowania zagro\
eń pora\
enia prądem?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw inscenizację udzielania pierwszej pomocy osobie pora\
onej prądem
elektrycznym, zgodnie z przepisami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować scenariusz inscenizacji,
2) zaprezentować inscenizację.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zasady udzielania pierwszej pomocy osobie pora\
onej prądem,
-
-
-
- wskazówki wykonywania sztucznego oddychania,
- fantom,
- środki ochrony osobistej,
- literatura zgodna z rozdziałem 6 Poradnika dla ucznia.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Ćwiczenie 2
Wyobraz
sobie, \
e udzielasz pierwszej pomocy koledze, który doznał złamania kości
przedramienia kończyny górnej. Wykonaj konieczne czynności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przyjąć rolę ratownika, poszkodowanego lub obserwatora,
2) wykonać zadanie jako ratownik zgodnie z poznanym algorytmem,
3) zwrócić uwagę jako obserwator na poprawność i kolejność wykonywania czynności,
4) ocenić pracę kole\
anki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały
popełnione błędy,
5) zamienić się rolami z kole\
ankami/kolegami.
6) ćwiczenie powtarzać a\
do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- podręczny sprzęt dostępny w domu, który mo\
na wykorzystać do unieruchomienia
kończyny, deseczka,
- standardowo wyposa\
ona apteczka, a w szczególności: banda\
e elastyczne, trójkątna
chusta.
Ćwiczenie 3
Wyobraz
sobie, \
e Twój kolega uległ wypadkowi. Ułó\
go w pozycji bocznej ustalonej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przyjąć rolę chorego, ratownika lub obserwatora,
2) wykonać zadanie jako ratownik zgodnie z poznanym algorytmem,
3) zwrócić uwagę jako obserwator na poprawność i kolejność wykonywania czynności,
4) ocenić pracę kole\
anki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały
popełnione błędy,
5) zamienić się rolami z kole\
ankami/kolegami,
6) ćwiczenie powtarzać a\
do nabycia biegłości w wykonywaniu zadania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- koc lub materac.
Ćwiczenie 4
Wykonaj sztuczne oddychanie na fantomie metodą Usta-Usta, zgodnie z obowiązującymi
zasadami oraz z u\
yciem środków ochrony osobistej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować zasady wykonywania sztucznego oddychania,
2) dobrać środki ochrony osobistej,
3) wykonać pokaz sztucznego oddychania na fantomie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wytyczne wykonywania sztucznego oddychania,
- fantom,
- środki ochrony osobistej.
- literatura z rozdziału 6 dotycząca zasad kształtowania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.
Ćwiczenie 5
Wykonaj opatrunek skaleczonej dłoni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zebrać informacje na temat banda\
owania ran dłoni,
4) zaplanuj kolejność opatrywania rany,
5) uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,
6) wykonać zadanie opatrywania ręki,
7) przeanalizować ćwiczenie, co zostało prawidłowo wykonane, a co nale\
y zmienić.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- instrukcje opatrywania ran,
- apteczka z pełnym wyposa\
eniem.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić najwa\
niejsze zasady tworzenia bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy?
1
1

2) wskazać ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w warunkach
zagro\
enia \
ycia i zdrowia?
1
1

3) wymienić działania profilaktyczne zapobiegające wypadkom?
1
1

4) wyjaśnić podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy ofiarom
1
1

wypadku?
5) wymienić numer telefonu pogotowia ratunkowego i ratownictwa?
1
1

6) wymienić czynności uwalniania pora\
onego spod działania prądu
elektrycznego?
1
1

7) wyjaśnić sposób postępowania przy zatruciu gazami i oparami?
1
1

8) określić zagro\
enia pora\
eniem prądem podczas wykonywania prac
ogrodniczych?
1
1

9) określić sposoby eliminowania zagro\
eń pora\
enia prądem?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi
a) pracownik.
b) pracodawca.
c) osoby kierujące pracownikami.
d) Państwowa Inspekcja Pracy.
2. Pracodawca jest obowiązany informować pracowników, w związku z zagro\
eniami
występującymi na stanowisku pracy o
a) ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagro\
eniami.
b) trudnościach występujących w związku z pracą.
c) potrzebie zapoznania się z chorobami związanymi z wykonywana pracą.
d) ochronie przeciwpo\
arowej w zakładzie pracy.
3. Szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się na koszt
a) pracownika.
b) pracodawcy.
c) są bezpłatne.
d) Państwowa Inspekcja Pracy.
4. Podstawowe uregulowania prawne w zakresie bhp określa
a) Kodeks karny.
b) Kodeks pracy.
c) Kodeks cywilny.
d) Kodeks postępowania administracyjnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. Ochrona przeciwpo\
arowa ma na celu
a) ułatwienie gaszenia po\
aru przez stra\
aków.
b) ochronę \
ycia, zdrowia, mienia lub środowiska przed po\
arem.
c) informowanie pracowników o zagro\
eniach powstania po\
aru.
d) zabezpieczenie zakładu pracy przed po\
arem.
6. Hydranty słu\
ą do
a) poboru wody w celach gaśniczych.
b) dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.
c) utrzymywania czystości.
d) magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.
7. Jednym ze sposobów walki z po\
arami jest zapobieganie powstawania po\
aru nazywane
inaczej
a) obroną przed po\
arami.
b) obroną czynną.
c) obroną bierną
d) obroną po\
arową.
8. Do gaszenia po\
aru wywołanego zwarciem instalacji elektrycznej nale\
y u\
yć gaśnicy
a) pianowej.
b) wodnej.
c) proszkowej.
d) dowolnej.
9. Do pracy na stanowisku wymagającym stosowania środków ochrony indywidualnej bez
zaopatrzenia w odpowiednie środki ochrony pracodawca mo\
e
a) nie dopuścić pracownika.
b) dopuścić pracownika.
c) dopuścić wyjątkowo, na krótki czas.
d) dopuścić po uzgodnieniu z pracownikiem.
10. Odzie\
ochronną stosuje się w celu
a) ochrony przed brudnymi robotami.
b) zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska.
c) osłonięcia własnego ubrania.
d) ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.
11. Dyscyplina nauki zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń
technicznych i narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z
wymaganiami fizjologii i psychologii pracy nazywa się
a) ergonomią.
b) etnologią.
c) etnografią.
d) etiologią.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
12. Zasady bezpiecznego wykonywania prac leśnych zapisane są w
a) Instrukcji stanowiskowej.
b) Instrukcji bhp.
c) Kodeksie pracy..
d) Instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac z
zakresu gospodarki leśnej.
13. Przy pora\
eniu prądem elektrycznym pierwszą czynnością przed przybyciem lekarza jest
a) sprawdzenie tętna i oddechu poszkodowanego.
b) zmierzenie temperatury poszkodowanemu.
c) zmierzenie ciśnienia krwi poszkodowanemu.
d) uwolnienie poszkodowanego spod napięcia.
14. Obowiązek udzielania pierwszej pomocy ofiarom wypadku ma
a) ka\
dy, gdy\
nawet w przypadku obecności zagro\
eń mo\
na wykonać część działań
ratunkowych.
b) nie ka\
dy, gdy\
za ewentualne popełnione błędy zawsze grozi odpowiedzialność
karna.
c) nie ka\
dy, gdy\
pomocy mogą udzielać tylko osoby z wykształceniem medycznym.
d) nie mamy obowiązku udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu.
15. Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie
a) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia.
b) utrzymać przy \
yciu poszkodowanego.
c) szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić.
d) wezwać pogotowie.
16. Tamowanie krwotoków i opatrywanie ran wykonuje się
a) w rękawiczkach.
b) pod bie\
ącą wodą.
c) przy u\
yciu opaski z kabla.
d) z zastosowaniem waty i ligniny.
17. Środki ochrony indywidualnej muszą posiadać
a) wywieszkę z adresem producenta.
b) tabliczkę z wymiarami.
c) certyfikat ze znakiem bezpieczeństwa.
d) numer inwentarzowy.
18. Recykling to
a) ograniczenie ucią\
liwości odpadów.
b) wielokrotne wykorzystywanie tych samych materiałów.
c) przetwarzanie materiałów, które straciły wa\
ność u\
ytkową.
d) gromadzenie nieprzydatnych materiałów w miejscach specjalnie wyznaczonych.
19. Ochronę przyrody reguluje ustawa
a) prawo ochrony środowiska.
b) ustawa o ochronie przyrody.
c) prawo wodne.
d) prawo Natura 2000.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
20. Zasady prawidłowego gospodarowania odpadami to
a) zapobieganie i składowanie odpadów.
b) zapobieganie i gromadzenie odpadów.
c) usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.
d) zapobieganie ,składowanie i gromadzenie odpadów a potem ich częste usuwanie
i unieszkodliwianie
21. Pod pojęciem gromadzenia odpadów rozumiemy
a) składowanie odpadów.
b) usuwanie odpadów.
c) usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.
d) umieszczanie odpadów w specjalnie do tego celu przystosowanych pojemnikach.
22. Nadmierny hałas stanowi zagro\
enie dla zdrowia, poniewa\

a) powoduje natychmiastowe uszkodzenie słuchu.
b) przyspiesza normalną utratę słuchu, występującą wraz z wiekiem.
c) powoduje stres.
d) noszenie ochrony uszu przez dłu\
szy czas mo\
e być niewygodne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ..........................................................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr zadania Odpowiedz
Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
6. LITERATURA
1. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
2. Rączkowski B.: Bhp w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002
3. Stępczak K.: Ochrona i kształtowanie środowiska. WSiP, Warszawa 2001
4. Uprawa roli i nawo\
enie roślin ogrodniczych. PWRiL, Warszawa 1984
5. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagra\
ających \
yciu. PCK, Warszawa
2000
6. Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu podstawowych prac
z zakresu gospodarki leśnej
7. Kodeks pracy
8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2006r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy wykonywaniu niektórych prac z zakresu gospodarki leśnej
9. Folia szkoleniowa dla specjalisty bhp ALFA-WEKA Sp. z o.o. Warszawa 2002 r.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44