MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Marcin Biernaczyk
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej i ochrony środowiska 632[01].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Ireneusz Kocoń
mgr in\
. Andrzej Zych
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Marcin Biernaczyk
Konsultacja:
mgr in\
. Andrzej Zych
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 632[01].O1.01,
 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej
i ochrony środowiska , zawartej w modułowym programie nauczania dla zawodu rybak
śródlądowy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Ratownictwo i pierwsza pomoc 11
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.2.3. Ćwiczenia 22
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
4.3. Ochrona przeciwpo\
arowa 25
4.3.1. Materiał nauczania 25
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 27
4.3.3. Ćwiczenia 27
4.3.4. Sprawdzian postępów 28
4.4. Ochrona środowiska i przepisy weterynaryjne 29
4.4.1. Materiał nauczania 29
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 32
4.4.3. Ćwiczenia 32
4.4.4. Sprawdzian postępów 32
5. Sprawdzian osiągnięć 33
6. Literatura 38
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o bezpieczeństwie i higienie
pracy, przepisach ochrony przeciwpo\
arowej oraz przepisach ochrony środowiska.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć ju\
ukształtowane,
-
-
-
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
-
-
-
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia zało\
onych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy ju\
opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Szczególną uwagę powinieneś zwrócić na rozdział dotyczący ratownictwa i pierwszej
pomocy gdy\
informacje w nim zawarte mogą uratować \
ycie tak w pracy jak i poza niÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 632[01].O1
Podstawy techniki
632[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska
632[01].O1.02
Stosowanie surowców
i materiałów w rybactwie
632[01].O1.03 632[01].O1.04
Zastosowanie urządzeń Zastosowanie maszyn
hydrotechnicznych i urządzeń w rybactwie
632[01].O1.05
Stosowanie przepisów ruchu
drogowego
632[01].O1.06
Stosowanie technik kierowania
ciÄ…gnikiem rolniczym
i wykonywanie czynności
kontrolno-obsługowych
Schemat układu jednostki modułowej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- wyszukiwać informacje w internecie,
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku procesu kształcenia powinieneś umieć:
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące obsługi maszyn, urządzeń
i pojazdów stosowanych w rybactwie,
 zastosować przepisy sanitarno-weterynaryjne,
 zastosować przepisy ochrony środowiska,
 zastosować przepisy ochrony przeciwpo\
arowej,
 postąpić zgodnie z instrukcją przeciwpo\
arowÄ… w sytuacji zagro\
enia po\
arem,
 dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy oraz istniejących
warunków,
 określić warunki pracy przy niskich temperaturach,
 określić warunki połowu spod lodu,
 zastosować zasady bezpiecznego posługiwania się urządzeniami rybackimi,
 zastosować zasady bezpiecznej organizacji pracy na wodzie,
 dobrać i posłu\
yć się sprzętem ratowniczym i ratunkowym,
 przewidzieć zagro\
enia zwiÄ…zane z u\
ytkowaniem maszyn i sprzętu rybackiego,
 określić sposoby przechowywania narzędzi, maszyn i pojazdów stosowanych
w rybactwie,
 scharakteryzować rodzaje opatrunków, środków odka\
ajÄ…cych i sposoby ich stosowania,
 określić zasady postępowania przy oparzeniach,
 udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach,
 wykonać opatrunek w przypadku skaleczenia lub złamania,
 udzielić pierwszej pomocy osobom pora\
onym prÄ…dem oraz piorunem,
 wykonać sztuczne oddychanie i masa\
serca.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Aktem prawnym regulującym kwestie związane z bezpieczeństwem i higieną pracy
w rybactwie śródlądowym jest Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 4 lutego 1980
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w rybactwie śródlądowym. Rozporządzenie to
określa zasady u\
ytkowania sprzętu rybackiego oraz określa warunki pracy na lodzie
i połowów przy u\
yciu prÄ…du elektrycznego. Oraz ustawa z dnia 26 czerwca 1974  Kodeks
pracy wraz z póz
niejszymi zmianami.
Praca na wodzie i lodzie powinna być wykonywana w zespołach co najmniej dwu
osobowych, a pracownicy powinni być przeszkoleni w zakresie zasad ratowania tonących
i udzielania pomocy przedmedycznej.
Pracownik powinien być wyposa\
ony w odzie\
roboczÄ…, a podczas pracy na lodzie
równie\
w osobisty sprzęt ratunkowy.
Je\
eli pracownik nara\
ony jest na działanie intensywnych opadów atmosferycznych lub
wody (rybacy) powinien wybrać ubiór z grupy odzie\
y chroniÄ…cej przed wodÄ… (odzie\

wodochronna). W zale\
ności od występującego zagro\
enia stosowane są płaszcze, peleryny,
ubrania lub kombinezony. Na odzie\
chroniącą przed wodą stosowane są najczęściej tkaniny
powleczone kauczukiem, polichlorkiem winylu, poliuretanem ale równie\
nowoczesne
paroprzepuszczalne materiały. Zarówno materiały jak i konstrukcja odzie\
y powinna
zapewniać jej wodoszczelność. Wymagania dla odzie\
y wodochronnej przedstawia norma
PN-90/P-84675.
Przewiduje ona dwa rodzaje odzie\
y wodochronnej:
- podwy\
szonej wodoszczelności  odzie\
nadajÄ…ca siÄ™ do prac w kontakcie z wodÄ…
-
-
-
o działaniu intensywnym (intensywne opady, uderzenie fal, strugi wody bie\
Ä…cej),
- normalnej wodoszczelności  kontakt z mokrymi przedmiotami, nieintensywne opady
-
-
-
deszczu, rozpryski wody.
Parametrem charakteryzującym właściwości ochronne materiałów jest wodoszczelność,
która dla odzie\
y o podwy\
szonej wodoszczelności powinna wynosić co najmniej 150 hPa,
natomiast dla odzie\
y o normalnej wodoszczelności  przynajmniej 100 hPa. Taką samą
wodoszczelność powinny wykazywać szwy bezpośrednio nara\
one na działanie wody.
Odzie\
wodoochronna powinna mieć mo\
liwie najmniejszą ilość szwów. W miejscach
nara\
onych na przemakanie stosowanie szwów nie jest wskazane, a w przypadku gdy
występują  nale\
y je uszczelnić. Kieszenie powinny być uszczelnione patkami lub taśmą
samosczepną. W celu określenia wpływu odzie\
y wodoochronnej na odczucia u\
ytkownika
związane z komfortem cieplnym, wyznaczany jest  opór przenikania pary wodnej Ret
[(m2*Pa)/W]  charakteryzujący właściwości biofizyczne materiałów. Na podstawie własnych
prac badawczych oraz informacji zawartych w normach europejskich w Centralnym
Instytucie Ochrony Pracy przyjęto następującą klasyfikację materiałów przeznaczonych na
odzie\
wodoochronną pod względem oporu przenikania pary wodnej, a więc wpływu
materiałów na odczucie cieplne związane z komfortem cieplnym:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Ret <= 10 [(m2*Pa)/W] materiały bardzo dobre
10 < Ret <= 20 [(m2*Pa)/W] materiały dobre
20 < Ret <= 150 [(m2*)/W] materiały o średnim poziomie
Ret > 150 [(m2*Pa)/W] materiały niezadowalające
Podobnie jak w przypadku odzie\
nale\
y pracownikowi zapewnić obuwie umo\
liwiajÄ…ce
pracę w warunkach skrajnie wysokiej wilgotności, a w okresie zimowym umo\
liwiajÄ…cÄ…
równie\
utrzymanie stałej temperatury. W przypadku połowów przy u\
yciu prÄ…du
elektrycznego obuwie musi posiadać równie\
właściwości izolacji elektrycznej.
Szczególną ostro\
ność nale\
y zachować podczas prac na wodzie. A
odzie (statki) powinny
być szczelne, a w razie wystąpienia przecieków nale\
y je niezwłocznie usunąć lub wycofać
łódz
z eksploatacji. Zabrania się naprawiania łodzi oraz sprzętu połowowego na wodzie
podczas silnego wiatru lub innych warunków stwarzających dodatkowe niebezpieczeństwo.
W razie wystąpienia warunków niekorzystnych nale\
y spłynąć do najbli\
szego brzegu
i dopiero tam dokonać niezbędnych napraw. Dlatego te\
motorowe Å‚odzie rybackie powinny
być bezwzględnie wyposa\
one w wiosła, które w razie awarii układu napędowego umo\
liwiÄ…
spłynięcie do brzegu. Nie nale\
y tankować łodzi motorowych  na wodzie w celu
uzupełnienia paliwa nale\
y spłynąć do brzegu. Silniki na motorowych łodziach rybackich
powinny być sprawne i nie posiadać wycieków zarówno paliwa jak i substancji smarujących.
W przypadku stosowania podczas prac melioracyjnych koparek pływających powinny
one być wyposa\
one w łódz
, koła i kamizelki ratunkowe oraz w liny, kotwicę i wyciągarkę
mechanicznÄ….
Przed uruchomieniem samojezdnego sprzętu nale\
y sprawdzić stan techniczny:
- układu hamulcowego,
-
-
-
- instalacji rozruchowej i oświetleniowej,
-
-
-
- układu kierowniczego,
-
-
-
- zespołu jezdnego,
-
-
-
- układu zawieszenia narzędzi i zespołu transportowego.
-
-
-
W kabinie operatora sprzętu mogą przebywać jedynie osoby które ten sprzęt obsługują.
Urządzenia mechaniczne wykorzystywane w rybactwie powinny być wyposa\
one
w osłony zespołów i części ruchomych mogących stwarzać zagro\
enie dla osób
obsługujących ten sprzęt. Osłon tych nie nale\
y zdejmować w czasie pracy urządzenia.
Podczas ka\
dej przerwy w pracy nale\
y wyłączyć urządzenia mechaniczne.
Wszystkie urządzenia mechaniczne powinny być wyposa\
one w instrukcjÄ™ ich
u\
ytkowania. Instrukcja ta powinna być bezwzględnie wykonywana.
Maszyny i narzędzia do prac powinny być przechowywane w miejscach zadaszonych
oraz w sposób zapobiegający okaleczeniu ludzi lub zwierząt.
Trapy i pomosty słu\
ące do cumowania łodzi lub przy których znajdują się sadze
powinny być wyposa\
one w balustradę o wysokości co najmniej 1,1 m, jeśli są u\
ytkowane
tak\
e w porze nocnej powinny być oświetlone.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Osoby pracujące na wodzie powinny być wyposa\
one w kamizelki asekuracyjne lub
ratunkowe, a ponadto łodzie powinny być wyposa\
one w koła ratunkowe (jedno na dwóch
członków załogi) oraz bosak, który mo\
na podać osobie, która wypadła za burtę.
W przypadku osób pracujących na lodzie ka\
dy powinien być wyposa\
ony w rzutkÄ™ oraz
haki umo\
liwiające wyciągnięcie się na lód.
Zakład pracy powinien być wyposa\
ony w apteczkÄ™ pierwszej pomocy
Zakład pracy powinien systematycznie kontrolować stan sprzętu ratunkowego, a raz do
roku dokonywać pełnego przeglądu technicznego u\
ytkowanego sprzętu rybackiego.
Połowy i praca na lodzie
Niewolno dokonywać połowów gdy grubość przezroczystego lodu jest mniejsza ni\

12 cm (lód nieprzezroczysty jest słabszy od lodu przezroczystego dlatego nale\
y zachować
szczególną ostro\
ność podczas prac na takim lodzie). Natomiast gdy lód osiągnie grubość
minimum 25 cm mo\
na stosować podczas połowów pojazdy mechaniczne (samochody,
ciÄ…gniki). W przypadku spadku temperatury poni\
ej 18°C nale\
zaprzestać połowów. Grupa
połowowa dokonująca połowów z lodu powinna być wyposa\
ona w sprzęt ratunkowy (rzutkę
długości 50 cm). Otwory wykonane w lodzie powinny zostać oznakowane i zabezpieczone.
Połowy przy pomocy prądu elektrycznego
Połowy przy pomocy prądu elektrycznego mo\
na prowadzić gdy temperatura powietrza
jest wy\
sza ni\
minus 15°C i ni\
sza ni\
plus 35°C. BezwzglÄ™dnie nale\
y zaprzestać połowów
podczas deszczu ze względu na ryzyko pora\
enia prÄ…dem. A
odzie do połowów elektrycznych
nie mogą być wykonane z materiałów przewodzących prąd (np. aluminium, stal) i powinny
być oznakowane tablicami informującymi o metodzie połowu. Podobnie nale\
y oznakować
miejsce elektrycznego połowu z brzegu. Elektryczne narzędzie połowowe musi posiadać
wa\
ne świadectwo sprawności technicznej którego okres wa\
ności nie mo\
e przekraczać
jednego roku. W przypadku zestawu połowowego umieszczonego na łodzi musi on być
wyposa\
ony w podest automatycznie przerywający przepływ prądu elektrycznego
w momencie gdy nie znajduje się na nim rybak. Kierownik grupy połowowej musi posiadać
uprawnienia do obsługi elektrycznych urządzeń połowowych, a przed przystąpieniem do
połowu ma obowiązek przeszkolić pracowników w zakresie obsługi elektrycznych urządzeń
połowowych. Przeszkolenie to powinno być udokumentowane. Zabrania się uczestnictwa
w połowach elektrycznych osób niepełnoletnich.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Jaka jest minimalna liczba pracowników wykonujących pracę na lodzie?
2. Jakiego typu odzie\
powinno się stosować w rybactwie?
3. Jakie dokumenty nale\
y posiadać aby prowadzić odłowy przy u\
yciu prÄ…du
elektrycznego?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zapoznaj się ze środkami ochrony osobistej oraz dobierz je stosownie do rodzaju pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami środków ochrony osobistej,
2) zapoznać się z przepisami dotyczącymi ilości środków ochrony osobistej przy pracach
wykonywanych na wodzie i lodzie,
3) zaszeregować środki ochrony osobistej w zale\
ności od rodzaju wykonywanej pracy,
4) dobrać środki ochrony osobistej do pracy na lodzie,
5) uzasadnić dlaczego wybrałeś takie a nie inne środki ochrony osobistej.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- przepisy BHP w rybactwie,
- plansze z ró\
nego rodzaju środkami ochrony osobistej,
- dostęp do Internetu (zalecany),
- arkusz papieru i długopis,
- środki ochrony osobistej.
Ćwiczenie 2
Dobierz odzie\
ochronnÄ… w zale\
ności od warunków pracy
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) scharakteryzować rodzaje odzie\
y ochronnej,
2) dobrać odzie\
do pracy na wodzie i na lodzie,
3) uzasadnić swój wybór,
4) omówić ró\
nice w wybranej odzie\
y.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- arkusze papieru,
- plansze z ró\
nego rodzaju odzie\
Ä… ochronnÄ…,
- dostęp do Internetu (zalecany),
- odzie\
ochronna.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić podstawowe zasady BHP stosowane w rybactwie?
1
1

2) rozró\
nić pojęcia normalnej i podwy\
szonej wodoszczelności?
1
1

3) dobrać środki ochrony osobistej?
1
1

4) dobrać odzie\
roboczÄ… w zale\
ności od warunków w jakich
1
1

wykonywany jest połów?
5) zastosować przepisy dotyczące połowów przy u\
yciu prÄ…du
1
1

elektrycznego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
 4.2. Ratownictwo i pierwsza pomoc
4.2.1. Materiał nauczania
Åšrodki opatrunkowe
Rodzaje opatrunków
- Opatrunek osłaniający
-
-
-
- Opatrunek uciskowy
-
-
-
- Opatrunek obło\
eniowy
-
-
-
- Opatrunek procowy (stosowany tylko przy urazach nosa)
-
-
-
Pierwszy rodzaj opatrunku stosujemy tylko na: otarcia, poparzenia, rany mózgoczaszki,
urazy oka, wytrzewienie. Jak sama nazwa mówi ma tylko za zadanie osłaniać miejsce urazu,
ewentualnie zbierać to co mo\
e z rany wyciekać (krew, płyny ustrojowe). Tego typu
opatrunek jest jednym z najprostszych. Na miejsce urazu kładziemy gazik
i w zale\
ności od wielkości urazu albo obanda\
owujemy banda\
em dzianym zwykłymi
kolistymi obwojami lub jak to coś małego to przyklejamy plastrem. Kiedy mamy do
czynienia z odłamkiem w oku to oprócz oka które zostało uszkodzone musimy zabanda\
ować
te\
drugie oko które nie powinno się te\
ruszać. Powodem takiego postępowania jest budowa
oka ludzkiego.
W przypadku wytrzewienia, wydostania się organu na zewnątrz ciała( najczęściej są to
jelita w wyniku działania jakiegoś ostrego narzędzia), jedyne, co mo\
emy zrobić to zało\
yć
czysty opatrunek zabezpieczony foliÄ… ( gaza obklejona ze wszystkich stron folia). W \
adnym
wypadku nie próbujemy wyciągać tego co jest w ciele ani wpychać do środka !
Rys. 1. Opatrunek osłaniający [17]
Opatrunek uciskowy jak sama nazwa wskazuje słu\
y do tamowania krwi z \
ył i tętnic.
Nie ma on nic wspólnego z opaską zaciskową. Co do samego opatrunku: na miejsce urazu
kładziemy gazę jak wszędzie gdzie mamy do czynienia z krwią. Następnie wzdłu\
miejsca
zranienia kładziemy coś, co będzie stanowić ucisk (mo\
e to być np. rolka zwiniętego
banda\
a, jakiś gruby długopis ), cała sztuka w tym przypadku polega na obanda\
owaniu
zestawu i ucisku. Banda\
owanie wykonujemy standardowo - koliście.
Rys. 2. Opatrunek uciskowy [16]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Opatrunek obło\
eniowy jest stosowany, gdy w ranę wbiło się coś dość głęboko np.
gwóz
dz
w dłoń, du\
y kawałek szkła w przedramię itd. Ciało obce pełni w takiej ranie rolę
korka hamującego wypływ krwi, więc w \
adnym przypadku nie próbujmy go wyciągać
samemu. Jeśli ciało obce jest małe to sprawę mo\
na rozpatrzeć zdroworozsądkowo
i spróbować wyciągnąć, ale przy większych ciałach obcych lepiej \
eby zrobił to lekarz.
Opatrunek tego typu zbudowany jest z gazy oraz czegoś, co stabilizuje ciało obce np. dwie
rolki banda\
a uło\
one wzdłu\
. Wszystko razem obanda\
owujemy. W przypadku gdyby ciało
obce wystawało nad stabilizacje banda\
ujemy tak, aby go nie przyginać i nie przemieścić, co
mogłoby spowodować pogłębienie urazu. Kości w przypadku złamań otwartych traktujemy
jak ciała obce w ranie i stosujemy opatrunek obło\
eniowy.
Rys. 3. Opatrunek obło\
eniowy [17]
Opatrunek procowy umo\
liwia zabanda\
owanie nosa bez konieczności banda\
owania
całej głowy. Wykonuje się go z rozciętego na obu końcach banda\
a. Wolne końce banda\
a
zawiązuje się z tyłu głowy lub za uszami.
Rys. 4. Opatrunek procowy [17]
Rany, złamania, krwotoki, oparzenia.
Rany
Ranami nazywamy uraz mechaniczny, powodujÄ…cy uszkodzenie bÄ…dz
przerwanie
ciągłości skóry i/lub tkanek le\
Ä…cych pod niÄ….
Dzielimy je na zamknięte i otwarte.
Rany zamknięte
Jest to uszkodzenie głębszych warstw skóry i/lub tkanek le\
ących głębiej z zachowaniem
ciągłości warstwy powierzchownej. Taki rodzaj urazu najczęściej powstaje w wyniku
uderzenia tępym przedmiotem. Głęboko w skórze z uszkodzonych naczyń wydostaje się krew
i powstaje tzw. siniak.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Objawy:
- powierzchnia skóry nienaruszona, ale ze zmienionym zabarwieniem (ciemno-niebieskie,
-
-
-
fioletowe),
- obrzęk,
-
-
-
- ból,
-
-
-
- jeśli doszło do uszkodzenia du\
ego naczynia, mo\
e powstać krwiak. Najczęściej
-
-
-
towarzyszy on złamaniom.
Postępowanie:
Przy niewielkich obra\
eniach  brak specjalnego postępowania.
Gdy powstaje obrzęk:
- ucisnąć i schłodzić uszkodzone miejsce (przyło\
yć lód lub polewać zimną wodą). Takie
-
-
-
postępowanie powoduje obkurczenie naczyń i zmniejszenie krwawienia,
- unieść uszkodzoną część ciała (kończynę); zmniejsza to dopływu krwi i tym samym
-
-
-
narastanie obrzęku,
- unieruchomić; zmniejsza to krwawienie i ból.
-
-
-
Rany otwarte
Rana otwarta to taka, w której ma miejsce przerwanie ciągłości skóry, co sprzyja
zabrudzeniu i zaka\
eniu rany oraz krwawieniu.
Postępowanie:
- gdy występuje krwawienie  tamować przez przyło\
enie jałowego opatrunku
-
-
-
bezpośrednio na ranę i uciśnięciu go,
- unieruchomienie uszkodzonej części ciała (kończyny)  zmniejsz to krwawienie i ból,
-
-
-
- zabezpieczenie oderwanych lub amputowanych części ciała. Nieoderwane do końca
-
-
-
części ciała nale\
y przyło\
yć w swoje oryginalne miejsce i przybanda\
ować.
Amputowane  zabezpieczyć w jałowej gazie i przetransportować w wilgoci i chłodzie
z chorym do szpitala (UWAGA! Nigdy nie zamra\
ać!),
- je\
eli w ranie widoczne są narządy wewnętrzne, np. jelita, nie wolno odprowadzać ich do
-
-
-
jamy brzusznej, mo\
ne jedynie przykryć je jałową, wilgotną gazą,
- je\
eli w ranie widoczne są wbite w nią ciała obce, np. pręt, nó\
itp. to nie wolno ich
-
-
-
wyjmować  ryzyko masywnego krwotoku!
Złamania, skręcenia, zwichnięcia
Złamanie jest to przerwanie ciągłości kości.
Podział złamań:
- zamknięte  nie ma przerwania ciągłości skóry w okolicy uszkodzonej kości,
-
-
-
- otwarte  uszkodzona jest tak\
e skóra; w tym przypadku zawsze przyjmujemy, \
e rana
-
-
-
jest zaka\
ona!
Ka\
demu złamaniu mo\
e towarzyszyć krwawienie, dlatego szczególnie przy złamaniach
du\
ych kości np. udowej nale\
y przewidywać mo\
liwość rozwinięcia się wstrząsu
hipowolemicznego.
Objawy złamania:
- ból,
-
-
-
- obrzęk i zmiana zabarwienia skóry (zasinienie),
-
-
-
- zniekształcenie kończyny (wygięcie w nienaturalny sposób, skrócenie),
-
-
-
- przy złamaniu otwartym  widoczne kości i tkanki je otaczające,
-
-
-
- utrata funkcji złamanej kończyny,
-
-
-
- czasami słyszalne tarcie o siebie odłamów kostnych. Uwaga! NIE WOLNO poruszać
-
-
-
złamaną kończyną, by to sprawdzić, poniewa\
złamane, ostre końce kości mogą
spowodować uszkodzenie naczyń i nerwów biegnących w pobli\
u!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Skręcenie
Jest to uszkodzenie struktur okołostawowych (więzadeł, torebki stawowej itp.). Nie
towarzyszy mu uszkodzenie kości. Najczęściej skręcenie ma miejsce w obrębie następujących
stawów:
- barkowo-obojczykowego,
-
-
-
- palców,
-
-
-
- odcinka szyjnego kręgosłupa,
-
-
-
- kolanowego,
-
-
-
- skokowego.
-
-
-
Objawy skręcenia:
- ból,
-
-
-
- obrzęk oraz zmiana zabarwienia skóry (zasinienie),
-
-
-
- zniekształcenie stawu na skutek narastającego obrzęku,
-
-
-
- utrata ruchomości stawu.
-
-
-
Zwichnięcie
Jest to przemieszczenie przylegajÄ…cych do siebie powierzchni stawowych. Mo\
e
towarzyszyć mu uszkodzenie torebki stawowej. Pomiędzy przemieszczone powierzchnie
stawowe mogą dostać się tkanki miękkie, co zdecydowanie utrudnia nastawienie
zwichniętego stawu. Zwichnięciu mo\
e towarzyszyć uszkodzenie sąsiadujących naczyń
i nerwów, podobnie jak w złamaniu.
Zwichnięcia (urazowe) najczęściej dotyczą następujących stawów:
- ramiennego,
-
-
-
- Å‚okciowego,
-
-
-
- palców,
-
-
-
- skokowego.
-
-
-
Objawy zwichnięcia:
- ból,
-
-
-
- zniekształcenie stawu,
-
-
-
- przymusowe uło\
enie,
-
-
-
- zasinienie kończyny, ochłodzenie, brak wyczuwalnego tętna  obwodowo w stosunku do
-
-
-
zwichnięcia  jeśli ma miejsce ucisk na naczynia,
- brak czucia, pora\
enie kończyny  obwodowo w stosunku do zwichnięcia  jeśli ma
-
-
-
miejsce uszkodzenie nerwów.
W ka\
dym z przedstawionych powy\
ej trzech przypadkach postępowanie praktyczne jest
podobne, dlatego w razie wątpliwości na miejscu zdarzenia nie ma potrzeby ustalenia
właściwego rozpoznania  czy jest to złamanie, skręcenie, czy zwichnięcie.
Postępowanie  przy złamaniach, skręceniach i zwichnięciach:
1. Usunięcie odzie\
y znad miejsca uszkodzenia, mo\
na rozciąć,
2. Jeśli są obecne rany  przykrycie jałowym opatrunkiem,
3. Jeśli jest obecne krwawienie  zatamowanie,
4. Stabilizacja uszkodzonej kończyny poprzez unieruchomienie w pozycji w jakiej się
znajduje. Nastawienie kończyny mo\
e spowodować dodatkowe powikłania między
innymi nasilenie krwawienia, uszkodzenie naczyń i nerwów oraz  przy złamaniach
zamkniętych  mo\
liwość spowodowania złamania otwartego!
Zasada unieruchomienia jest następująca:
- przy złamaniach  unieruchamia się dwa sąsiadujące stawy,
-
-
-
- przy uszkodzeniach stawu  unieruchamia się staw i sąsiadujące z nim kości,
-
-
-
- przy złamaniach kończyn  palce ZAWSZE muszą być widoczne dla zapewnienia
-
-
-
kontroli prawidłowego ukrwienia kończyny!
- jeśli na miejscu zdarzenia nie ma materiału do unieruchomienia to:
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
- jeśli złamana jest kończyny górna mo\
na ją unieruchomić, mocując do tułowia,
-
-
-
- jeśli złamana jest kończyny dolna, mo\
na ją unieruchomić razem z drugą kończyną
-
-
-
dolnÄ…,
- materiał stosowany do unieruchamiania musi być przymocowany za pomocą np. banda\
a
-
-
-
lub chust i dzieli się na miękki  części odzie\
y, poduszki  oraz sztywny np. elementy
drewniane, metalowe itp.
Unieruchamiając kończynę, materiał usztywniający najlepiej jest w miarę mo\
liwości
wymodelować i dopasować do kształtu uszkodzonej kończyny.
Korzyści wynikające z unieruchomienia:
- zmniejszenie ból na zasadzie braku ruchów uszkodzonej kończyny (wyeliminowanie
-
-
-
tarcia odłamów kostnych),
- zmniejszenie powikłań  obrzęku, krwawień itp.
-
-
-
Krwotoki
Dzielimy go na zewnętrzny i wewnętrzny.
Jeśli nie zostanie zatamowany, mo\
e dojść do znacznej utraty krwi co w konsekwencji
najczęściej prowadzi do rozwinięcia wstrząsu hipowolemicznego.
Krwotok zewnętrzny
Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, widać wypływającą z rany krew.
Postępowanie:
- ocena stanu poszkodowanego: świadomości, oddechu, tętna,
-
-
-
- wezwanie pomocy,
-
-
-
- nało\
enie jałowego opatrunku i uciśnięcie miejsca krwawienia,
-
-
-
- umocowanie opatrunku banda\
em; kontynuować ucisk do ustania krwawienia. Taki
-
-
-
opatrunek nazywamy opatrunkiem uciskowym (nie mylić z opaską uciskową!),
- jeśli opatrunek przesiąka krwią  doło\
yć kolejne warstwy nie zdejmując starego i nie
-
-
-
zwalniajÄ…c ucisku,
- jeśli krwawienie nadal nie ustaje, unieść krwawiącą kończynę nie zwalniając ucisku,
-
-
-
- unieruchomić krwawiącą kończynę,
-
-
-
- jeśli powy\
sze metody zawodzą  zastosować ucisk na tętnice powy\
ej miejsca
-
-
-
krwawienia (tętnica ramienna poni\
ej dołu pachowego na kończynie górnej albo tętnica
udowa w pachwinie na kończynie dolnej),
- w ostateczności stosować opaskę uciskową; powinna być stosowana raczej w bardzo
-
-
-
ciÄ™\
kich urazach jak amputacje lub zmia\
d\
enia.
U\
ycie opaski uciskowej nie jest zbyt bezpieczne;
potencjalne powikłania:
- uszkodzenie nerwów, mięsni bądz
naczyń krwionośnych (głównie przy stosowaniu zbyt
-
-
-
wÄ…skiej opaski!),
- martwicy tkanek poło\
onych obwodowo od opaski (gdy zało\
ona jest zbyt długo
-
-
-
i dojdzie do niedokrwienia).
Zakładając opaskę nale\
y pamiętać, \
e:
- nie wolno zakładać jej na kończynach poni\
ej łokci lub kolan oraz nigdy nie na tułowiu,
-
-
-
- nale\
y stosować szeroki banda\
albo podło\
yć pod wąski szeroki opatrunek (aby
-
-
-
powierzchnia ucisku była jak największa),
- nie nale\
y poluz
niać raz zało\
onej opaski uciskowej,
-
-
-
- opaska musi być widoczna przez cały czas, nie wolno jej przykrywać,
-
-
-
- nale\
y opisać opaskę hasłem  opaska uciskowa oraz godziną jej zało\
enia.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Technika zakładania opaski uciskowej:
- powy\
ej miejsca krwawienia ratownik kilkukrotnie owija kończynę szerokim banda\
em,
-
-
-
- końce banda\
a wiÄ…\
e tak, aby mo\
na było wło\
yć w węzeł kawałek drewna (np. gałąz
, kij),
-
-
-
- umocowuje w węz
le gałąz
/kij i obraca nią tak długo, a\
krwawienie ustÄ…pi,
-
-
-
- końce kija/gałęzi przymocowuje tak, aby nie doszło do jego poluz
nienia (i tym samym do
-
-
-
ponownego krwawienia!),
- opisuje opaskÄ™ uciskowÄ….
-
-
-
Krwotok wewnętrzny
W przeciwieństwie do krwotoku zewnętrznego, tutaj nie ma miejsca wypływ krwi z rany
na zewnątrz ciała.
Rozpoznanie:
Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku:
- zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebieskie-fioletowe), zwane potocznie  siniakiem ,
-
-
-
- wymiotowanie krwiÄ… bÄ…dz
oddawanie smolistych stolców to często objaw krwawienia
-
-
-
z wrzodu \
ołądka lub dwunastnicy,
- oddawanie stolca podbarwionego krwią  krwawienie z końcowego odcinka przewodu
-
-
-
pokarmowego,
- oddawanie moczu podbarwionego krwią  krwawienie z układu moczowego,
-
-
-
- wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub krwi  krwawienie z płuc,
-
-
-
- powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod którymś z łuków \
ebrowych 
-
-
-
krwawienie z narządów jamy brzusznej (wątroby, śledziony),
- krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym; mo\
e towarzyszyć temu obrzęk
-
-
-
i zasinienie.
Postępowanie:
- ocena stanu poszkodowanego  świadomości, oddechu, tętna,
-
-
-
- wezwanie pomocy,
-
-
-
- zbadanie poszkodowanego i ustalenie rozpoznania,
-
-
-
- przy krwawieniu wewnątrz kończyn  unieruchomienie,
-
-
-
- uło\
enie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrzÄ…sowej (z lekko uniesionymi
-
-
-
kończynami dolnymi),
- okrycie poszkodowanego,
-
-
-
- okresowa kontrola parametrów \
yciowych,
-
-
-
- NIE podawać poszkodowanemu niczego doustnie.
-
-
-
Krwawienie z nosa
Przyczyny:
- urazy twarzoczaszki,
-
-
-
- choroby krwi, np. hemofilia,
-
-
-
- nadciśnienie tętnicze,
-
-
-
- zapalenie zatok obocznych nosa,
-
-
-
- infekcje górnych dróg oddechowych,
-
-
-
- zmieniona śluzówka (np. w zbyt częstym u\
ywaniu kropli do nosa!).
-
-
-
Postępowanie:
- przy podejrzeniu złamaniu podstawy czaszki (w wywiadzie uraz głowy, widoczny
-
-
-
wypływ krwi z uszu i nosa) nale\
y unieruchomić głowę i przykryć miejsce krwawienia
(nos, uszy) jałowym opatrunkiem, bez ucisku. Nie tamować wypływu krwi i płynu
mózgowo-rdzeniowego,
- gdy nie podejrzewamy urazu czaszki:
-
-
-
A. poszkodowany nieprzytomny:
- wezwać pomoc,
-
-
-
- udro\
nić drogi oddechowe,
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
- skontrolować zawartość jamy ustnej (krew mo\
e spływać po tylnej ścianie
-
-
-
gardła),
- stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia,
-
-
-
- sprawdzać oddech i krą\
enie.
-
-
-
B. poszkodowany przytomny:
- posadzić poszkodowanego, uspokoić go, pochylić do przodu (aby
-
-
-
poszkodowany nie połykał bądz
nie zakrztusił się krwią),
- stosować ucisk na skrzydełka nosa do ustania krwawienia,
-
-
-
- przyło\
yć zimny opatrunek (lód) bezpośrednio na nos i na szyję w miejscu
-
-
-
przebiegu du\
ych naczyń.
Oparzenia
Oparzeniami nazywamy uszkodzenia skóry i tkanek wskutek działania ciepła lub zimna,
\
rących substancji chemicznych, prądu elektrycznego, promieni słonecznych  UV,
promieniowania (RTG, UV i innych ekstremalnych czynników promiennych). Przy
rozległych oparzeniach uraz oparzeniowy staje się bardzo cię\
ką chorobą ogólnoustrojową
mogącą prowadzić do śmierci
Rozległość i głębokość oparzenia zale\
y przede wszystkim od wysokości temperatury,
stÄ™\
enia substancji \
rącej oraz czasu działania czynnika szkodliwego.
Mamy trzy stopnie oparzeń:
- Stopień I  obejmuje jedynie naskórek. Poszkodowany zgłasza ból, uczycie pieczenia,
-
-
-
a następnie swędzenie. Patrząc widzimy zaczerwienienie skóry.
- Stopień II  obejmuje całą grubość naskórka i powierzchnie skóry właściwej.
-
-
-
Poszkodowany odczuwa ból i swędzenie, pojawiają się pęcherze z przezroczystym
płynem wewnątrz (nie przekuwać!)
- Stopień III  zwęglenie, poszkodowany nie odczuwa bólu (zniszczone zakończenia
-
-
-
nerwowe). Miejsce oparzenia III stopnia ma kolor białawy, szarawy lub czarny.
Nale\
y pamiętać, \
e jeśli występuje III stopień oparzenia, to wokół niego występuje
równie\
II i I .
Dla potrzeb klinicznych wprowadzono sposób oznaczania oparzeń poprzez zmierzenie
jego powierzchni. Stosuje się tu miedzy innymi tzw. regułę dłoni. Mówi ona o tym, \
e dłoń
poszkodowanego to 1% jego powierzchni ciała.
Postępowanie przy oparzeniach termicznych
- chronić siebie samego przed płomieniem, dymem, gazami i innymi niebezpieczeństwami,
-
-
-
- jeśli na poszkodowanym pali się ubranie nie pozwalamy \
eby biegał! Przewracamy go na
-
-
-
ziemię i gasimy kocem gaśniczym,
- jak najszybciej ściągamy ubranie nasiąknięte gorącym płynem lub parą bez odrywania
-
-
-
odzie\
y na siłę przylepionych do skóry bądz
w niÄ… wtopionych!,
- zdejmujemy bi\
uteriÄ™ i zegarek,
-
-
-
- nie przekuwać powstałych pęcherzy i nie zdejmować uszkodzonego naskórka!!!,
-
-
-
- nie stosować \
adnych środków dezynfekujących, maści ani kremów,
-
-
-
- zastosować w miarę mo\
liwości opatrunki hydro\
elowe,
-
-
-
- zabezpieczyć przed nadmiernym wychłodzeniem,
-
-
-
- przy utracie przytomności poszkodowanego sprawdzamy czy oddycha i układamy go
-
-
-
w pozycji bocznej ustalonej,
- wezwać pomoc,
-
-
-
- i co najwa\
niejsze... Poszkodowanemu NIGDY nie podajemy śADNYCH leków!
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ratowanie osób pora\
onych prÄ…dem
W celu udzielenia pomocy osobie pora\
onej prÄ…dem nale\
y najpierw uwolnić
poszkodowanego spod napięcia, nale\
y jednak pamiętać aby samemu nie zostać pora\
onym.
Najłatwiejszym i najlepszym sposobem jest wyłączenie obwodu, którego częścią stał się
poszkodowany, poprzez wyłączenie wyłącznika, wyjęcie wtyczki czy wykręcenie
bezpieczników. Je\
eli nie znamy miejsca, w którym znajdują się te elementy, uwalniamy
poszkodowanego poprzez odciągnięcie go od urządzenia na którym nastąpiło przebicie.
Nale\
y przy tym pamiętać o zabezpieczeniu się przed pora\
eniem prÄ…dem poprzez
zastosowanie materiałów izolacyjnych takich jak filia czy guma. Je\
eli pora\
enie nastąpiło na
drodze ręka nogi mo\
na próbować uwolnić poszkodowanego poprzez wsunięcie materiału
izolacyjnego pod jego stopy. W przypadku połowów elektrycznych prowadzonych z łodzi
przy zastosowaniu zestawu klasycznego przystawka  agregat wyłącznikiem prądu jest
wyłącznik przechyłowy w agregacie. W razie jego niezadziałania nale\
y posłu\
yć się
wyłącznikiem głównym agregatu lub wcisnąć przycisk powodujący przerwanie obwodu
wysokiego napięcia świec agregatu. Po uwolnieniu poszkodowanego spod wpływu prądu
elektrycznego nale\
y się spodziewać jego upadku, a co za tym idzie odniesienia dodatkowych
obra\
eń. Nale\
y wiec w miarÄ™ mo\
liwości do tego nie dopuścić. W razie pora\
enia prÄ…dem na
Å‚odzi upadek mo\
e spowodować wypadnięcie poszkodowanego za burtę i wychłodzenie
organizmu, co zwiększa skutki szoku wywołanego pora\
eniem, lub w skrajnym przypadku
spowodować utonięcie.
Bezpośrednio po uwolnieniu poszkodowanego spod napięcia nale\
y:
- je\
eli poszkodowany krwawi  zatamować krwawienie
-
-
-
- sprawdzić dro\
ność dróg oddechowych
-
-
-
- zdecydować jakiej pomocy doraz
nej nale\
y udzielić poszkodowanemu(sposób udzielania
-
-
-
pomocy poszkodowanemu musi być uzale\
niony od jego stanu).
Pora\
ony prądem musi być zbadany przez lekarza.
Ratowanie osób zagro\
onych utonięciem
TonÄ…cemu nale\
y zawsze udzielić pomocy ale w granicach mo\
liwości ratującego.
W przypadku, w którym osoba zagro\
ona utonięciem jest przytomna nale\
y w miarÄ™
mo\
liwości podać jej przedmioty posiadające durzą pływalność (najlepiej koło ratunkowe)
w przypadku ratowania z łódki mo\
na podać wiosło czy bosak, osoby nie posiadające
przeszkolenia ratowniczego ratowanie bezpośrednie poprzez podpłynięcie do tonącego
powinny stosować jedynie w ostateczności gdy\
ten sposób ratowania nara\
ony jest na du\
e
ryzyko zwiÄ…zane z tym, i\
tonący w obawie przed śmiercią chwyta się kurczowo, z niezwykłą
siłą wszystkiego, co w jego mniemaniu mo\
e przynieść mu pomoc i ocalenie. Takie
zachowanie tonącego bywa niejednokrotnie przyczyną utonięcia wraz z ratującym,
pozbawionym swobody ruchu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rys. 5. Podawanie koła ratunkowego [11]
Rys. 6. Ratowanie poprzez podanie ręki [11]
Rys. 7. Ratowanie z łodzi poprzez podanie wiosła [11]
Po wyciągnięci poszkodowanego na brzeg nale\
y ustalić w jakim stanie poszkodowany
siÄ™ znajduje i w zale\
ności od tego zastosować odpowiedniej techniki udzielania pomocy.
Niezale\
nie od jego stanu nale\
y odizolować go od podło\
a zapobiegając utracie ciepłoty
ciała.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Tonący musi być zbadany przez lekarza gdy\
osoba do której płuc dostała się woda
(zwłaszcza słona) mo\
e ulec (pomimo i\
wydaje siÄ™ \
e wszystko jest dobrze) póz
niejszemu
uduszeniu poprzez wydzielanie się wody z krwi do płuc.
Udzielanie pomocy przedmedycznej
Pomocy nale\
y udzielić szybko i sprawnie bez zbędnego przyglądania się
poszkodowanemu czy poszukiwania osób mogących pomóc. Je\
eli w pobli\
u nie ma innych
osób nale\
y wezwać pomoc poprzez telefon komórkowy lub jeśli go nie posiadamy nale\
y
wzywać pomocy krzykiem nie wolno pozostawić poszkodowanego bez opieki ani przerywać
akcji ratunkowej. W przypadku gdy na miejscu wypadku znajduje się więcej osób nale\

wyznaczyć konkretne osoby do wezwania pogotowia czy pomoc przy poszkodowanym
(mówienie do tłumu  niech ktoś wezwie karetkę zazwyczaj nie odnosi sukcesu).
W przypadku gdy poszkodowany jest przytomny pomocy udzielamy w następujący sposób:
Nale\
y rozluz
nić ubranie poszkodowanego w okolicach szyi, klatki piersiowej i brzuch
w celu ułatwienia oddychania oraz uło\
yć go w pozycji tzw. Bocznej ustalonej na kocu lub
innym materiale zapobiegającym utracie ciepłoty ciała. Poszkodowany powinien w tej
pozycji czekać na przybycie lekarza (poszkodowany musi być zbadany przez lekarza).
Udzielający pomocy musi cały czas kontrolować stan poszkodowanego aby w przypadku
pogorszenia się jego stanu udzielić mu niezbędnej pomocy.
W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny jednak sam oddycha pomocy udzielamy
w następujący sposób:
Nie wolno pozostawić osoby nieprzytomnej w pozycji na wznak gdy\
mogła by się ona
udusić własnymi wydzielinami. Podobnie jak w przypadku osoby przytomnej nale\
y
odizolować od podło\
a, rozluz
nić ubranie i uło\
yć w pozycji  bocznej ustalonej . Ponadto
nale\
sprawdzić czy w jamie ustnej poszkodowanego nie ma \
adnych ciał obcych, które by
mogły utrudniać oddychanie. Poszkodowany musi w tej pozycji czekać na przybycie lekarza.
Udzielający pomocy musi cały czas kontrolować stan poszkodowanego aby w przypadku
zatrzymania oddechu natychmiast rozpocząć dalsze czynności ratownicze.
W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha pomocy udzielamy
w następujący sposób:
W tym stanie u poszkodowanego powietrze nie dochodzi do płuc jednak serce tłoczy
krew z resztkami tlenu do narządów ciała. Pomimo to stopniowo wzrasta niedotlenienie
mózgu. Tętno na tętnicach szyjnych jest wyczuwalne jednak nie mo\
na zaobserwować
objawów oddychania. Stopniowo narasta sinica twarzy.
Poszkodowanego nale\
y uło\
yć w pozycji na wznak, rozluz
nić ubranie w okolicach szyi
i klatki piersiowej, sprawdzić czy w jamie ustnej nie znajdują się ciała obce mogące utrudniać
przepływ powietrza i rozpocząć sztuczne oddychanie. Czynności ratownicze nale\
y
wykonywać do czasu przywrócenia samodzielnego oddechu lub przejęcia poszkodowanego
przez personel medyczny.
W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny, nie oddycha i zatrzymana jest akcja
serca pomocy udzielamy w następujący sposób:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Organizm poszkodowanego znajduje się w stanie silnego niedotlenienia. Mózg
pozbawiony tlenu szybko zamiera powodując z upływem czasu tzw. śmierć kliniczną. Nie
widać objawów oddychania, a tętno na tętnicach szyjnych jest niewyczuwalne. Barwa skóry
staje siÄ™ bladoszara a z
renice powiększają się.
Poszkodowanego nale\
y uło\
yć w pozycji na wznak na twardym podło\
u, rozluz
nić mu
ubranie w okolicach szyi i klatki piersiowej, sprawdzić czy w jamie ustnej nie znajdują się
ciała obce mogące utrudniać przepływ powietrza i przystąpić do pośredniego masa\
u serca
i sztucznego oddychania. Czynności ratownicze nale\
y wykonywać do czasu przywrócenia
samodzielnego oddechu i akcji serca lub przejęcia poszkodowanego przez personel
medyczny.
Technika prowadzenia sztucznego oddychania
Ratujący klęka mniej więcej na wysokości głowy poszkodowanego le\
Ä…cego w pozycji
 na wznak .
 Nale\
y sprawdzić czy w jamie ustnej poszkodowanego nie znajdują się ciała obce
i w razie czego je usunąć.
 Nale\
y odchylić silnie głowę poszkodowanego przytrzymując jedną ręką czoło, drugą
natomiast przytrzymujÄ…c \
uchwę. Odpowiednie uło\
enie głowy ma du\
e znaczenie dla
swobodnego przepływu powietrza do płuc. W przypadku złego ustawienia głowy ratujący
będzie wtłaczał powietrze do \
ołądka a nie do płuc czego jedynym skutkiem mo\
e być
zwrócenie treści \
ołądka na ratującego.
 Sztuczne oddychanie wykonujemy metodÄ… usta  usta lub usta  nos
W przypadku techniki usta  usta musimy kontrolować aby nos poszkodowanego był
szczelnie zamknięty, w przypadku techniki usta  nos nale\
y dociskać dolną szczękę do
górnej aby wdmuchiwane powietrze nie uciekało.
Ratujący po wdmuchnięciu powietrza powinien szybko cofnąć głowę obserwując
równocześnie czy klatka piersiowa poszkodowanego się unosi. Nale\
y wykonywać 12
wdmuchnięć powietrza na minutę co odpowiada normalnemu rytmowi oddychania. Zbyt
głębokie wdechy wykonywane przez ratującego mogą doprowadzić u niego do
hiperwentylacji płuc i w konsekwencji do omdlenia. Je\
eli ratujÄ…cy poczuje szum w uszach
i mroczki przed oczami, powinien na chwilę wstrzymać oddech a\
do ustąpienia objawów.
Sztuczne oddychanie nale\
y prowadzić a\
do pojawienia siÄ™ u poszkodowanego
samoistnego oddechu lub przejęcia poszkodowanego przez personel medyczny. Kiedy
czynności oddechowe wracają do normy, poszkodowanego układa się w pozycji bocznej
ustalonej i nadal bacznie obserwuje.
Technika prowadzenia pośredniego masa\
u serca
WykonujÄ…c masa\
serca powinniśmy:
- uło\
yć chorego na twardym podło\
u z odchyloną do tyłu głową
-
-
-
- umieścić nało\
one na siebie dłonie w 1/3 dolnej części mostka tak, aby palce były lekko
-
-
-
uniesione do góry i nie uciskały \
ebra; ręce powinny być wyprostowane
w stawach łokciowych, a barki prostopadle nad dłońmi.
- wywierać nacisk na mostek powodując jego uginanie się na głębokość 4 5 cm następnie
-
-
-
zwalniać nacisk jednak bez odrywania dłoni od mostka
- prowadzić masa\
serca z częstością 80/minutę
-
-
-
- prowadzić jednocześnie sztuczną wentylację1 ratownik: na ka\
de 15 uciśnięć mostka 2
-
-
-
wdmuchnięcia powietrza 2 ratowników: na ka\
de 15 uciśnięć mostka 2 wdmuchnięcie
powietrza
Nale\
y pamiętać aby uciśnięcia mostka oraz wdmuchnięcie powietrza nie były jednoczesne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Co to jest opatrunek uciskowy?
2. Jaki opatrunek stosujemy przy oparzeniach?
3. Jak sprawdzamy tętno u poszkodowanego?
4. Kiedy wykonujemy masa\
serca?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykorzystaj sprzęt ratunkowy zgodnie z przeznaczeniem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wysłuchaj zasad zachowania się nad wodą i na łodzi,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi sprzętu ratunkowego,
3) wykonaj rzut kołem i rzutką ratunkową,
4) podpłyń łodzią wiosłową do oznaczonego obszaru i podejmij  poszkodowanego do
Å‚odzi.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- terenowe stanowisko pracy (jezioro, staw),
- łódz
wiosłowa,
- sprzęt ratunkowy (koła i rzutki ratunkowe) wraz z instrukcją obsługi,
- pływaki mające na celu udawanie  poszkodowanego .
Ćwiczenie 2
Opatrz ranę i załó\
właściwy opatrunek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym rodzajów opatrunków,
2) wybrać odpowiedni opatrunek w zale\
ności od rodzaju obra\
enia (rodzaj obra\
enia
przypisuje ka\
dej grupie nauczyciel),
3) zało\
yć opatrunek na dany rodzaj obra\
enia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiały dydaktyczne dotyczące udzielania pierwszej pomocy,
- materiały opatrunkowe,
- tablice przedstawiające rodzaje opatrunków.
Ćwiczenie 3
Usztywnij złamaną kończynę.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym sposobów usztywniania złamanych kości,
2) wybrać odpowiedni opatrunek w zale\
ności od miejsca złamania (miejsce złamania
przypisuje ka\
dej grupie nauczyciel),
3) zało\
yć opatrunek na podane miejsce złamania.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiały dydaktyczne dotyczące udzielania pierwszej pomocy,
- materiały opatrunkowe,
- materiały do usztywniania złamanych kości
- tablice przedstawiające rodzaje opatrunków.
Ćwiczenie 4
Opisz postępowanie przy pora\
eniu prÄ…dem i piorunem oraz poparzeniu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym sposobów udzielania pomocy osobom pora\
onym
prÄ…dem,
2) opisać czynności jakie nale\
y wykonać zanim zacznie się udzielać pomocy bezpośredniej
osobie pora\
onej prÄ…dem,
3) wykonać opatrunek poparzonego miejsca.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiały dydaktyczne dotyczące udzielania pierwszej pomocy osobom pora\
onym
prÄ…dem,
- materiały opatrunkowe,
- arkusz papieru
- tablice przedstawiające rodzaje opatrunków.
Ćwiczenie 5
Wykonaj sztuczne oddychanie i masa\
serca.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym wykonywania sztucznego oddychania i masa\
u
serca,
2) sprawdzić stan poszkodowanego,
3) wykonać sztuczne oddychanie i masa\
serca.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiały dydaktyczne dotyczące wykonywania sztucznego oddychania i masa\
u serca,
-  fantom do wykonywania sztucznego oddychania i masa\
u serca.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zastosować odpowiedni opatrunek do rodzaju obra\
enia?
1
1

2) udzielić pomocy osobie pora\
onej prÄ…dem?
1
1

3) opatrzyć złamanie kości?
1
1

4) udzielić pomocy osobie popa\
onej?
1
1

5) udzielić pomocy tonącemu?
1
1

6) wykonać pośredni masa\
serca?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.3. Ochrona przeciwpo\
arowa
4.3.1. Materiał nauczania
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo\
arowej zobowiÄ…zuje
 właściciela, zarządcę lub u\
ytkownika budynku, obiektu lub terenu do zapewnienia jego
ochrony przeciwpo\
arowej między innymi poprzez wyposa\
enie go w sprzęt po\
arniczy
i ratowniczy oraz środki gaśnicze zgodnie ze szczegółowymi zasadami określonymi
w odrębnych przepisach.
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie
ochrony przeciwpo\
arowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U.
z roku 2003 nr 121 poz. 1138 z póz
n. zm.). Nakłada na właścicieli, zarządców oraz
u\
ytkowników obiektów, budynków lub terenów obowiązek wyposa\
enia ich w podręczny
sprzęt gaśniczy i agregaty gaśnicze, które zwane są potocznie  podręcznym sprzętem
gaśniczym . Ilość tego sprzętu zale\
y od powierzchni obiektu, wielkości obcią\
enia
ogniowego, kategorii zagro\
enia ludzi, zagro\
enia wybuchem. Rodzaje sprzętu uzale\
niony
jest od rodzaju obiektu, występujących materiałów oraz urządzeń i instalacji.
Wspomniane rozporzÄ…dzenia MSW wymaga tak\
e, aby podręczny sprzęt gaśniczy
poddawany był badaniom i czynnościom konserwacyjnym zgodnie z zasadami określonymi
przez producentów oraz z wytycznymi zawartymi w Polskich Normach. Czynności
konserwacyjne powinny być prowadzone nie rzadziej ni\
raz na rok, a przeprowadzać je
powinny osoby legitymujące się uprawnieniami, czyli świadectwem ukończenia kursu
konserwatorów podręcznego sprzętu gaśniczego.
Polskie Normy wyró\
niajÄ… w zale\
ności od zawartego w gaśnicy środka gaśniczego
następujące typy gaśnic:
- gaśnice płynowe,
-
-
-
- gaśnice pianowe,
-
-
-
- gaśnice proszkowe,
-
-
-
- gaśnice śniegowe CO2,
-
-
-
- gaśnice halonowe.
-
-
-
Ze względu na bardzo niską temperaturę nie nale\
y gasić płonących ludzi gaśnicami
śniegowymi, a ze względu na toksyczność nie nale\
y równie\
do tego celu stosować gaśnic
halonowych. Najlepszym rozwiÄ…zaniem podczas gaszenia ludzi jest zastosowanie koca
gaśniczego wykonanego z tkaniny niepalnej, który dociskamy do poszkodowanego, dzięki
czemu ograniczamy dostęp tlenu niezbędnego do reakcji spalania
Kolor zbiornika ze środkiem gaśniczym powinien być czerwony, a na jego powierzchni
powinny znajdować się pola opisowe przylegające do siebie, umiejscowione na etykiecie
z obramowaniem lub wykonane w postaci nadruku. Pola opisowe powinny być tak
umiejscowione, aby mo\
na było je odczytać tak\
e wtedy, gdy gaśnica znajduje się na
wieszaku. W polach opisowych powinny znajdować się następujące informacje:
- wyraz  GAÅšNICA ,
-
-
-
- typ i wielkość znamionową napełnienia gaśnicy,
-
-
-
- dane dotyczące skuteczności gaśniczej,
-
-
-
- instrukcje obsługi w postaci jednego lub kilku rysunków,
-
-
-
- piktogramy grup po\
arów, do gaszenia których przeznaczona jest gaśnica,
-
-
-
- ostrze\
enia dotyczÄ…ce zagro\
eń związanych z toksycznością i gaszeniem przedmiotów
-
-
-
będących pod napięciem elektrycznym
- informacja, \
e gaśnica po ka\
dym uruchomieniu powinna być napełniona,
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
- informacja, \
e gaśnica powinna być regularnie kontrolowana (mo\
na podać czasookres
-
-
-
kontroli),
- informacja o zastosowanym środku gaśniczym, a w szczególności informacje
-
-
-
o zastosowanych dodatkach i ich zawartości procentowej w gaśnicach ze środkiem
gaśniczym na bazie wody,
- informacja o czynniku napędowym (je\
eli jest zastosowany),
-
-
-
- numer lub znak certyfikatu krajowego,
-
-
-
- oznaczenie gaśnicy stosowane przez producenta,
-
-
-
- temperatury graniczne,
-
-
-
- je\
eli jest wymagana, to tak\
e informacja o odporności na zamarzanie,
-
-
-
- nazwa i adres odpowiedzialnego za gaśnicę.
-
-
-
Rys. 8. Pole opisowe gaśnicy. [15]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Po\
ary umownie zostały podzielone na następujące grupy:
- grupa A  po\
ary ciał stałych pochodzenia organicznego, takich jak drewno, papier,
-
-
-
tkaniny,
- grupa B  po\
ary cieczy palnych: benzyn, olejów, tłuszczów, lakierów oraz po\
ary
-
-
-
substancji topiÄ…cych siÄ™, np. parafiny,
- grupa C  po\
ary gazów palnych typu propan, acetylen, gaz ziemny,
-
-
-
- grupa D  po\
ary metali lekkich, takich jak magnez, sód,
-
-
-
- indeks E  to po\
ary w grupach od A do D w obrębie urządzeń i instalacji działających
-
-
-
pod napięciem
Przy doborze sprzętu gaśniczego powinny obowiązywać następując zasady:
- do gaszenia po\
arów grupy A stosuje się gaśnice płynowe lub pianowe,
-
-
-
- do gaszenia po\
arów grupy B stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, śniegowe
-
-
-
lub proszkowe,
- do gaszenia po\
arów grupy C stosuje się gaśnice proszkowe lub śniegowe,
-
-
-
- do gaszenia po\
arów grupy D stosuje się gaśnice proszkowe przeznaczone do tego celu,
-
-
-
- do gaszenia po\
arów poszczególnych grup z indeksem E stosuje się zamiennie gaśnice
-
-
-
śniegowe lub proszkowe.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Czy gaśnicą śniegową mo\
na gasić człowieka?
2. Jakiego rodzaju opisy powinna mieć gaśnica?
3. Co to sÄ… po\
ary typu D?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zlikwiduj z
ródło ognia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wysłuchać zasad zachowania się w przypadku po\
aru,
2) zapoznać się z instrukcją u\
ytkowania sprzętu przeciwpo\
arowego,
3) ugasić, stosując dostępne środki przeciwpo\
arowe, kontrolowany ogień,
4) wyjaśnić wybór zastosowanych środków gaśniczych.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiały dydaktyczne dotyczące ochrony przeciwpo\
arowej,
- instrukcje obsługi środków gaśniczych,
- środki gaśnicze,
- przestrzeń, na której mo\
na rozpalić kontrolowany ogień.
Ćwiczenie 2
Wykorzystaj właściwy sprzęt gaśniczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym sprzętu gaśniczego,
2) ustalić jakiego rodzaju materiały palne znajdują się na stanowisku do którego nale\
y
dobrać sprzęt gaśniczy,
3) dobrać odpowiedni sprzęt gaśniczy,
4) uzasadnić dokonany wybór.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiały dydaktyczne dotyczące rodzajów środków gaśniczych,
- opisy stanowisk do których nale\
y dobrać środki gaśnicze,
- arkusz papieru.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozró\
nić rodzaje gaśnic?
1
1

2) rozró\
nić rodzaje po\
arów?
1
1

3) dobrać środki gaśnicze do danego stanowiska pracy?
1
1

4) u\
ytkować środki gaśnicze?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.4. Ochrona środowiska i przepisy weterynaryjne
4.4.1. Materiał nauczania
Ka\
dy u\
ytkownik rybacki poprzez swoje działania powinien utrzymywać środowisko
wodne w stanie równowagi biologicznej. Poprzez zabiegi odłowów i zarybień nale\
y nie
tylko intensyfikować  dochód lecz tak\
e dÄ…\
yć do zachowania bioró\
norodności zwierząt
wodnych. Zabiegami mającym na celu podtrzymanie istniejących zasobów rybackich wód
śródlądowych jest wprowadzenie wymiarów i okresów ochronnych czy minimalnych
wielkości oczek w narzędziach połowowych. Sprawy te reguluje Rozporządzenie Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 listopada 2001 r. w sprawie połowu ryb oraz warunków
chowu, hodowli i połowu innych organizmów \
yjących w wodzie, wraz z póz
niejszymi
zmianami.
Niedozwolony jest połów ryb i raków, których długość mierzona od początku głowy do
najdalszego krańca płetwy albo tarczy ogonowej nie przekracza wymiaru ochronnego, który
wynosi dla:
1 bolenia (Aspius aspius L.) 40 cm
2 brzanki (Barbus petenyi Heckel) 20 cm
3 brzany (Barbus barbus L.) 40 cm
4 brzany karpackiej (Barbus cyclolepis Heckel) 20 cm
5 certy (Vimba vimba L.) 30 cm
6 głowacicy (Hucho hucho L.) 70 cm
7 jazia (Leuciscus idus L.) 25 cm
8 jelca (Leuciscus leuciscus L.) 15 cm
9 klenia (Leuciscus cephalus L.) 25 cm
10 lina (Tinca tinca L.) 25 cm
11 lipienia (Thymallus thymallus L.) 30 cm
12 Å‚ososia (Salmo salar L.) 35 cm
13 miętusa (Lota lota L.):
a) w rzece Odrze od ujścia rzeki Warty do granicy z wodami 30 cm
morskimi
b) w pozostałych wodach 25 cm
14 pstrÄ…ga potokowego (Salmo trutta m. fario L.)
a) w rzece Wiśle i jej dopływach od jej z
ródeł do ujścia rzeki San 25 cm
oraz w rzece San i jej dopływach
b) w rzece Odrze i jej dopływach od granicy państwowej z 25 cm
Republiką Czeską do ujścia rzeki Bystrzycy oraz w rzece
Bystrzycy i jej dopływach
c) w pozostałych wodach 30 cm
15 rozpióra (Abramis ballerus L.) 25 cm
16 sandacza (Stizostedion lucioperca L.) 45 cm
17 sapy (Abramis sapa Pallas) 25 cm
18 siei (Coregonus lavaretus L.) 35 cm
19 sielawy (Coregonus albula L.) 18 cm
20 suma (Silurus glanis L.) 70 cm
21 szczupaka (Esox lucius L.) 45 cm
22 świnki (Chondrostoma nasus L.) 25 cm
23 troci (Salmo trutta m. trutta L.) 35 cm
24 troci jeziorowej (Salmo trutta m. lacustris L.) 50 cm
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
25 węgorza (Anguilla anguilla L.) 40 cm
26 wzdręgi (Scardinius erythrophthalmus L.) 15 cm
27 raka błotnego (Pontastacus leptodactylus Esch.) 10 cm
28 raka szlachetnego (Astacus astacus Esch.)
a) samicy 12 cm
b) samca 10 cm
Niedozwolony jest połów ryb i raków w okresach ochronnych, z zastrze\
eniem ust. 2,
ustanowionych dla:
1 brzany (Barbus barbus L.)  od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca
2 brzany karpackiej (Barbus cyclolepis Heckel)  od dnia 15 marca do dnia 15 lipca
3 certy (Vimba vimba L.):
a) w rzece Wiśle od zapory we Włocławku do jej ujścia  od dnia 1 września do dnia
30 listopada
b) w rzece Wiśle powy\
ej zapory we Włocławku i w pozostałych rzekach  od dnia
1 stycznia do dnia 30 czerwca
4 głowacicy (Hucho hucho L.), lipienia (Thymallus thymallus L.)  od dnia 1 marca do
dnia 31 maja
5 Å‚ososia (Salmo salar L.):
a) w rzece Wiśle i jej dopływach powy\
ej zapory we Włocławku  od dnia
1 paz
dziernika do dnia 31 grudnia; w pozostałym okresie obowiązuje zakaz połowu
w czwartki, piÄ…tki, soboty i niedziele
b) na odcinku rzeki Wisły od zapory we Włocławku do jej ujścia  od dnia 1 grudnia
do końca lutego; w okresie od dnia 1 marca do dnia 31 sierpnia obowiązuje zakaz
połowu w piątki, soboty i niedziele
c) w pozostałych rzekach  od dnia 1 paz
dziernika do dnia 31 grudnia
6 miętusa (Lota lota L.)  z wyjątkiem rzeki Odry od ujścia rzeki Warty do granicy
z wodami morskimi  od dnia 1 grudnia do końca lutego
7 pstrÄ…ga potokowego (Salmo trutta m. fario L.):
a) w rzece Wiśle i jej dopływach od jej z
ródeł do ujścia rzeki San, w rzece San i jej
dopływach  od dnia 1 września do dnia 31 stycznia
b) w rzece Odrze i jej dopływach od granicy państwowej z Republiką Czeską do
ujścia rzeki Bystrzycy oraz w rzece Bystrzycy i jej dopływach  od dnia 1 września
do dnia 31 stycznia
c) w pozostałych wodach  od dnia 1 września do dnia 31 grudnia
8 siei (Coregonus lavaretus L.) i sielawy (Coregonus albula L.)  od dnia 15 paz
dziernika
do dnia 31 grudnia
9 sandacza (Stizostedion lucioperca L.)  od dnia 1 marca do dnia 31 maja
10 sapy (Abramis sapa Pallas)  od dnia 1 kwietnia do dnia 31 maja
11 suma (Silurus glanis L.):
a) w rzece Odrze od ujścia rzeki Warty do granicy z wodami morskimi  od dnia 1
marca do dnia 30 maja
b) w pozostałych wodach  od dnia 1 listopada do dnia 30 czerwca
12 szczupaka (Esox lucius L.):
a) w rzekach i zbiornikach zaporowych  od dnia 1 stycznia do dnia 30 kwietnia
b) w pozostałych wodach  od dnia 1 marca do dnia 30 kwietnia
13 świnki (Chondrostoma nasus L.)  od dnia 1 stycznia do dnia 15 maja
14 troci (Salmo trutta m. trutta L.):
a) w rzece Wiśle i jej dopływach powy\
ej zapory we Włocławku  od dnia 1
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
paz
dziernika do dnia 31 grudnia; w pozostałym okresie obowiązuje zakaz połowu
w czwartki, piÄ…tki, soboty i niedziele
b) na odcinku rzeki Wisły od zapory we Włocławku do jej ujścia  od dnia 1 grudnia
do końca lutego; w okresie od dnia 1 marca do dnia 31 sierpnia obowiązuje zakaz
połowu w piątki, soboty i niedziele
c) w pozostałych rzekach  od dnia 1 paz
dziernika do dnia 31 grudnia
15 troci jeziorowej (Salmo trutta m. lacustris L.)  od dnia 1 września do dnia 31 stycznia
16 raka szlachetnego (Astacus astacus Esch.) i raka błotnego (Pontastacus leptodactylus
Esch.)  od dnia 15 paz
dziernika do dnia 15 marca dla samców i od dnia 15 paz
dziernika
do dnia 31 lipca dla samic
Je\
eli pierwszy albo ostatni dzień okresu ochronnego dla określonego gatunku ryb lub raków
przypada w dzień ustawowo wolny od pracy, okres ochronny ulega skróceniu o ten dzień.
Raków pręgowatych (Orconectes limosus Raf.), raków sygnałowych (Pacifastacus
leniusculus Dana) oraz ryb z gatunków trawianka (Perccottus glenii Dyb.), czebaczek amurski
(Pseudorasbora parva) i sumik karłowaty (Ictalurus nebulosus) po złowieniu nie nale\
y
wpuszczać ani do łowiska, w którym je złowiono, ani do innych wód.
Wielkość oczek sieci w rybackich narzędziach połowowych słu\
ących do połowu:
1) sielawy  nie mo\
e być mniejsza ni\
18 mm,
2) węgorza  nie mo\
e być mniejsza ni\
12 mm,
3) uklei i stynki  nie mo\
e być mniejsza ni\
6 mm,
4) ryb na przynętę  nie mo\
e być mniejsza ni\
5 mm.
W przypadku produkcji ryb w obiektach hodowlanych (stawy, sadze, obiegi zamknięte)
powy\
sze przepisy nie majÄ… zastosowania. Stosuje siÄ™ natomiast przepisy weterynaryjne,
a w szczególności Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 paz
dziernika
2004 w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności
w zakresie chowu i hodowli zwierzÄ…t akwakultury i rozrodu ryb.
Osoba prowadzÄ…ca produkcjÄ™ ryb w warunkach kontrolowanych ma obowiÄ…zek
zapewnienia wydzielonego miejsca do:
- zmiany odzie\
y ochronnej,
-
-
-
- mycia rÄ…k,
-
-
-
- wykonywania czynności weterynaryjnych.
-
-
-
Je\
eli w gospodarstwie znajdujÄ… siÄ™ budynki wyposa\
one w urzÄ…dzenia do rozrodu ryb to
w wejściu i wyjściu do pomieszczeń, w których te urządzenia się znajdują, umieszcza się
matę nasączoną produktem biobójczym.
W ka\
dym gospodarstwie hodowlanym nale\
y prowadzić dokumentację zawierającą
informacje dotyczÄ…ce:
- ilości i gatunku wprowadzonych na teren gospodarstwa \
ywych zwierząt lub produktów
-
-
-
akwakultury,
- miejsca ich pochodzenia,
-
-
-
- nazwy firmy lub nazwy dostawcy, jego siedziby i adresu,
-
-
-
- daty wprowadzenia na teren gospodarstwa,
-
-
-
- ilości i gatunku wyprowadzonych z terenu gospodarstwa \
ywych zwierząt lub produktów
-
-
-
akwakultury,
- miejsca ich przeznaczenia,
-
-
-
- nazwy firmy lub nazwy odbiorcy, jego siedziby i adresu,
-
-
-
- daty wyprowadzenia z terenu gospodarstwa,
-
-
-
- przeprowadzonych badań,
-
-
-
- śnięć zwierząt akwakultury,
-
-
-
- przeprowadzanego leczenia.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Zwierzęta akwakultury wprowadzone do handlu muszą posiadać weterynaryjne
świadectwo zdrowia.
W przypadku akwakultury nie stosuje się obecnie przepisów dotyczących dobrostanu
zwierzÄ…t.
Podczas u\
ytkowania w rybactwie urządzeń mechanicznych z napędem spalinowym
nale\
zwrócić szczególną uwagą na ich stan techniczny a w szczególności na mo\
liwość
powstanie wycieków paliwa, substancji smarujących i płynów chłodniczych. Ze względu na
mo\
liwość zanieczyszczenia środowiska zabrania się tankowania paliwa  na wodzie .
Zabrania siÄ™ tak\
e płukania i wyrzucania opakowań po paliwie czy substancjach smarujących.
Wymiana smarów i olejów powinna być wykonywana w miejscu specjalnie do tego
przeznaczonym, a utylizacja zu\
ytych smarów i olejów powinna być wykonana przez firmę
specjalizującą się w utylizacji odpadów szkodliwych.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.
1. Jaki jest wymiar ochronny okonia?
2. Jaki jest okres ochronny szczupaka?
3. Jaką minimalną wielkość oczek powinny mieć sieci do połowu sielawy?
4. Czy przepisy dotyczące wymiarów i okresów ochronnych dotyczą tak\
e obiektów
hodowlanych?
5. Jakie dane powinno się mieć kupując ryby do hodowli?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podaj wymiary i okresy ochronne ryb.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wysłuchać przepisów związanych z wymogami weterynaryjnymi dotyczącymi hodowli
ryb,
2) zapoznać się z przepisami dotyczącymi ochrony ryb,
3) podać wymiary okresy ochronne ryb łowionych w podanym przez nauczyciela
gospodarstwie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- materiały dydaktyczne dotyczące ochrony ryb,
- dostęp do Internetu,
- arkusz papieru.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) podać wymiary i okresy ochronne ryb?
1
1

2) podać minimalne wielkości oczek sieci do połowu ryb?
1
1

3) prowadzić dokumentację gospodarstwa hodowlanego?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Praca na wodzie i lodzie powinna być wykonywana w zespołach co najmniej
a) 1 osobowych.
b) 2 osobowych.
c) 3 osobowych.
d) 5 osobowych.
2. Odzie\
robocza u\
ywana w rybactwie powinna być
a) odblaskowa.
b) trudno określić.
c) nie jest wymagana odzie\
robocza.
d) o podwy\
szonej wodoszczelności.
3. A
odzie rybackie powinny być
a) pomalowane.
b) niezatapialne.
c) szczelne.
d) wykonane z laminatu.
4. Połowy na lodzie mo\
na prowadzić gdy grubość przezroczystego lodu nie jest mniejsza
ni\

a) 8 cm.
b) 12 cm.
c) 15 cm.
d) 18 cm.
5. Kierownik grupy połowowej łowiącej przy pomocy prądu elektrycznego musi posiadać
a) uprawnienia do obsługi elektrycznych urządzeń połowowych.
b) świadectwo zdrowia.
c) uprawnienia elektryka.
d) prawo jazdy.
6. Opatrunek procowy stosuje siÄ™ do opatrywania
a) ran szarpanych.
b) krwotoków tętniczych.
c) złamanych kości.
d) nosa.
7. W przypadku uszkodzenia \
ył stosuje się opatrunek
a) uciskowy.
b) obło\
eniowy.
c) procowy.
d) osłaniający.
8. W przypadku złamania nale\
y
a) nastawić złamaną kość.
b) zało\
yć opaskę uciskową.
c) zało\
yć opatrunek osłaniający.
d) unieruchomić złamaną kość wraz z przyległymi stawami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
9. W przypadku poparzenia nale\
y
a) podać leki przeciwgorączkowe.
b) schładzać poparzone miejsce wodą przez 15 minut.
c) zdezynfekować miejsce oparzenia.
d) usunąć wtopioną w ranę odzie\
.
10. W przypadku pora\
enia prÄ…dem nale\
y
a) wezwać elektryka.
b) przytrzymać osobę pora\
oną prądem aby nim nie  rzucało .
c) uwolnić poszkodowanego spod napięcia.
d) polać poszkodowanego wodą.
11. Pora\
ony prÄ…dem
a) mo\
e jez
dzić samochodem.
b) mo\
e pracować dalej.
c) powinien za\
yć leki.
d) musi być zbadany przez lekarza.
12. W przypadku zagro\
enia utonięciem nale\
y
a) wskoczyć do wody i udzielić bezpośredniej pomocy.
b) nale\
y udzielić pomocy w granicach mo\
liwości ratującego.
c) nie zbli\
ać się do tonącego bo mo\
e on stanowić zagro\
enie.
d) nie nale\
y interweniować lecz czekać a\
pojawi siÄ™ ratownik.
13. Po wyciągnięciu poszkodowanego z wody nale\
y
a) ustalić w jakim stanie się znajduje i udzielić mu niezbędnej pomocy.
b) bezzwłocznie rozpocząć masa\
serca.
c) pójść szukać pomocy.
d) podać alkohol w celu rozgrzania.
14. W przypadku gdy poszkodowany jest nieprzytomny i nie oddycha nale\
y
a) poczekać a\
oddech sam wróci.
b) ocucić nieprzytomnego przez polanie go zimną wodą.
c) zastosować masa\
serca.
d) zastosować sztuczne oddychanie.
15. Do gaszenia ludzi na których płonie ubranie stosuje się
a) gaśnice halonowe.
b) gaśnice śniegowe.
c) koce gaśnicze.
d) piasek.
16. Gaśnica powinna
a) wisieć w miejscu niedostępnym dla dzieci.
b) być postawiona w miejscu niewidocznym.
c) być wypełniona co najmniej 10 kg środka gaśniczego.
d) być poddawana badaniom co najmniej raz w roku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
17. Wymiar ochronny leszcza wynosi
a) 15 cm.
b) 20 cm.
c) 25 cm.
d) leszcz nie ma wymiaru ochronnego.
18. Sandacza nie mo\
na łowić w
a) styczniu.
b) kwietniu.
c) lipcu.
d) paz
dzierniku.
19. Ryby odławiane na ośrodku hodowlanym muszą
a) być wymiarowe.
b) nie być w okresie ochronnym.
c) być smaczne.
d) \
adne z powy\
szych.
20. Wielkość oczek sieci rybackich stosowanych do połowu węgorzy nie mo\
e bić mniejsza
ni\

a) 5 mm.
b) 6 mm.
c) 12 mm.
d) 18 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej i ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
6. LITERATURA
1. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa z dnia 4 lutego 1980 w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy w rybactwie śródlądowym
2. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo\
arowej
3. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie
ochrony przeciwpo\
arowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów
4. RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 listopada 2001 r. w sprawie
połowu ryb oraz warunków chowu, hodowli i połowu innych organizmów \
yjÄ…cych
w wodzie
5. RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 paz
dziernika 2004
w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla prowadzenia działalności
w zakresie chowu i hodowli zwierzÄ…t akwakultury i rozrodu ryb
6. Chapleau W. Ratownictwo medyczne. Poradnik kieszonkowy. Wrocław 2004
7. Jakubaszki J. ABC Resuscytacji. wyd. II Wrocław 2006
8. Jakubaszki J. Ratownik medyczny. Wrocław 2003
9. Błasić P., Chadaj M., Kurek K. Ratownictwo wodne. Pruszyński i S-ka
10. Stanula A. Poradnik instruktora WOPR. ZW WOPR wyd. II 2005
11. Materiały szkoleniowe WOPR
12. www.wopr.pl
13. www.ratownictwo.win.pl
14. www.ratownictwo.waw.pl
15. www.interpoz.republika.pl
16. http://czkw.kielce.uw.gov.pl/
17. www.operon.com.pl/www/get_file.php?plik=205.pdf
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38