MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Elżbieta Wróbel
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
612[01].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Urszula Malinowska
mgr inż. Mirosław Worobik
Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł
Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 612[01].O1.01.
 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu pszczelarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.1.3. Ćwiczenia 17
4.1.4. Sprawdzian postępów 18
4.2. Ochrona przeciwpożarowa 19
4.2.1. Materiał nauczania 19
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 22
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
4.3. Zasady ochrony środowiska 25
4.3.1. Materiał nauczania 25
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 27
4.3.3. Ćwiczenia 27
4.3.4. Sprawdzian postępów 28
4.4. Bezpieczeństwo i higiena pracy w pasiece 29
4.4.1. Materiał nauczania 29
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.4.3. Ćwiczenia 33
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 35
6. Literatura 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, który Ci przekazujemy wzbogacić Twoją wiedzę oraz ukształtuje umiejętności
przestrzegania norm bhp podczas nauki oraz przyszłej pracy zawodowej.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas nauki tej jednostki
modułowej,
- materiał nauczania  podstawowe informacje niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
- pytania sprawdzające  odpowiadając na nie sam sprawdzisz siebie czy możesz
przystąpić do wykonywania ćwiczeń,
- ćwiczenia pomogą Ci utrwalić wiedzę oraz ukształtować umiejętności,
- sprawdzian osiągnięć  przykładowy zestaw zadań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
- literaturę uzupełniającą,
- sprawdzian postępów upewni Cię, czy zrozumiałeś poszczególne partie materiału
nauczania,
Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:
- przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania  poznając przy tej okazji
wymagania wynikające z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając
na te pytania sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,
- po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy,
która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie
wiadomości z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.
Wykonując ćwiczenia przedstawione w poradniku lub zaproponowane przez nauczyciela,
będziesz poznawał przepisy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ochronyprzeciwpożarowej.
Po wykonaniu zaplanowanych ćwiczeń, sprawdz
poziom swoich postępów wykonując
Sprawdzian postępów.
W tym celu:
- przeczytaj pytania i odpowiedz na nie,
- podaj odpowiedz
wstawiajÄ…c X w podane miejsce,
- wpisz TAK jeśli umiesz odpowiedzieć na pytania,
- wpisz NIE jeśli nie rozumiesz lub nie znasz odpowiedzi.
Odpowiedzi NIE wskazują braki w Twojej wiedzy, informują Cię również, jakich
zagadnień jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to także powrót do treści, które nie są
dostatecznie opanowane.
Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło dla
nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel posłuży się zadaniami testowymi.
W rozdziale 5 tego poradnika jest zamieszczony przykładowy test, zawiera on:
- instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
- przykładową kartę odpowiedzi, w której, zakreśl poprawne rozwiązana do
poszczególnych zadań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
612[01].O1
Podstawy zawodu
612[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska
612[01].O1.02
Charakteryzowanie produkcji
roślinnej i zwierzęcej
612[01].O1.03
Posługiwanie się
dokumentacjÄ… technicznÄ…
612[01].O1.04 612[01].O1.05
Stosowanie przepisów Stosowanie technik
ruchu drogowego kierowania ciÄ…gnikiem
rolniczym i wykonywanie
czynności kontrolno-
obsługowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- stosować układ jednostek SI,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki i chemii,
- obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,
- posługiwać się kalkulatorem,
- interpretować związki wyrażone za pomocą wzorów, wykresów, schematów, diagramów,
tabel,
- dostrzegać i opisywać związki między naturalnymi składnikami środowiska,
człowiekiem i jego działalnością,
- oceniać własne możliwości sprostania wymaganiom stanowiska pracy i wybranego
zawodu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zinterpretować podstawowe przepisy prawa dotyczące praw i obowiązków pracownika,
pracodawcy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy,
- zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia
i życia,
- zastosować zasady postępowania w przypadku pożądlenia przez pszczoły,
- zastosować odpowiednie zabezpieczenia przed pożarem terenu gospodarstwa rolnego
i pasieczyska,
- podjąć działania w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie z instrukcją
przeciwpożarową,
- zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze, zgodnie z zasadami ochrony
przeciwpożarowej,
- zastosować zasady eksploatacji maszyn i urządzeń rolniczych, pasiecznych,
- zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi urządzeń elektrycznych i urządzeń
pod ciśnieniem,
- zastosować zabezpieczenia urządzeń napędowych,
- dobrać i zastosować środki ochrony indywidualnej do określonych prac,
- przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia związanym z wykonywaną pracą,
- przewidzieć i zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia osób postronnych,
- określić wymagania higieniczno-sanitarne w gospodarstwie,
- zastosować zasady ochrony środowiska,
- określić zasady właściwego obchodzenia się ze zwierzętami,
- zastosować zasady bezpiecznego postępowania z pszczołami,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa zdrowotnego
żywności, podczas produkcji, transportu oraz magazynowania środków i wyrobów
żywnościowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ujęte są
następująco:
- pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy,
- pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki.
Pracodawca przede wszystkim jest obowiÄ…zany:
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać
polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonywanie tych
poleceń,
- zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,
- zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać w zakresie
niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy
zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
- współpracować ze sobą,
- wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,
- ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.
Zgodnie z Kodeksem Pracy pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany,
w określonym terminie od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić na piśmie właściwego
inspektora pracy i właściwego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie
prowadzonej działalności oraz o przewidywanej liczbie pracowników, a także złożyć pisemną
informację o środkach i procedurach przyjętych do spełnienia wymagań wynikających
z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczących danej dziedziny działalności.
Pracodawca jest także zobowiązany zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do
rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.
Zgodnie z postanowieniami Kodeksu Pracy pracownik jest obowiązany wykonywać
pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy,
jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umowy o pracę.
Zgodnie z Kodeksem Pracy przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy jest podstawowym obowiÄ…zkiem pracownika.
Pracownik jest przede wszystkim obowiÄ…zany:
- znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- wykonywać pracę w sposób zgodny z zasadami i przepisami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych.
W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy
i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo gdy wykonywana
przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo
powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od
wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, w przypadku gdy
jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.
Za naruszenie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy pracownik może być
pociągnięty do odpowiedzialności: porządkowej, karno-administracyjnej, karnej.
W ramach odpowiedzialności porządkowej wobec pracowników, którzy nie przestrzegają
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, może być zastosowana:
- kara upomnienia,
- kara nagany,
- kara pieniężna.
Przez pomieszczenie do pracy, należy rozumieć pomieszczenie przeznaczone na pobyt
pracowników, w którym wykonywana jest praca.
Pomieszczenia pracy dzielÄ… siÄ™ na:
- pomieszczenia stałej pracy  jeżeli łączny czas przebywania tego samego pracownika
w pomieszczeniu w ciÄ…gu jednej doby przekracza 4 godziny,
- pomieszczenia czasowej pracy  jeżeli łączny czas przebywania tego samego pracownika
w pomieszczeniu w ciÄ…gu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.
Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczenia, w których:
- łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest
krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądz
praca
polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń
albo utrzymaniem czystości i porządku,
- majÄ… miejsce procesy technologiczne nie pozwalajÄ…ce na zapewnienie odpowiednich
warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków
ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,
- jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt niezależnie od czasu przebywania w nich
pracowników zajmujących się obsługą.
W pomieszczeniach pracy należy przede wszystkim zapewnić oświetlenie naturalne
i sztuczne, odpowiedniÄ… temperaturÄ™, wymianÄ™ powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgociÄ…,
niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami
szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.
W pomieszczeniach magazynowych i na drogach znajdujÄ…cych siÄ™ w obiektach
budowlanych powinny być umieszczone informacje o dopuszczalnym obciążeniu stropów.
Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego
terenu, z wyjątkiem pomieszczenia pracy w garażu, kotłowni i warsztatach podręcznych,
pomieszczenia handlowego, usługowego i gastronomicznego w ulicznych przejściach
podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych
i hotelach oraz w obiektach zabytkowych, pod warunkiem zachowania wymagań przepisów
techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody właściwego wojewódzkiego inspektora
sanitarnego, wydanej w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy oraz wojewódzkim
konserwatorem zabytków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinna zapewniać spełnienie wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych
technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.
Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy
powinno przypadać, co najmniej 13 mł wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2
wolnej powierzchni podłogi nie zajętej przez urządzenia techniczne i sprzęt.
Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:
- 3 metry w świetle  jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia,
- 3,3 metra w świetle  jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować
występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.
Wyżej wymienione wysokości pomieszczeń mogą być obniżone w przypadku
zastosowania klimatyzacji  pod warunkiem uzyskania zgody wojewódzkiego inspektora
sanitarnego.
W pomieszczeniu, w którym nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, wysokość
może być zmniejszona do:
- 2,5 metra w świetle  jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż
4 pracowników, a na każdego z nich przypada, co najmniej po 15 m3 wolnej objętości
pomieszczenia lub w pomieszczeniu usługowym albo produkcyjnym drobnej
wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych
pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza
dopuszczalnych wartości poziomu dz
więku w budynkach mieszkalnych, określonych
w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada, co najmniej 15 m3 wolnej
objętości pomieszczenia,
- 2,2 metra w świetle  w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym
i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego
pomieszczenia.
Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie może być mniejsza niż:
- 2,2 metra w świetle  jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia,
- 2,5 metra w świetle  jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować
występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.
W pomieszczeniach o stropie pochyłym wyżej wymienione wymagania stosuje się do
średniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniższym miejscu wysokość
pomieszczenia nie może być mniejsza w świetle niż 1,9 m, licząc od poziomu podłogi do
najniższej części konstrukcyjnej sufitu.
Między pomieszczeniami nie należy wykonywać progów, chyba że warunki techniczne
wymagają ich zastosowania. W takich przypadkach należy je oznaczyć w sposób widoczny.
Pomieszczenia pracy, w których przebywają pracownicy, nie mogą być zamykane w sposób
uniemożliwiający z nich wyjście.
Jeżeli istnieją względy wymagające zamknięcia pomieszczeń w czasie pracy przed
osobami nieupoważnionymi, należy stosować przy drzwiach zamki uniemożliwiające wejście
z zewnątrz, a jednocześnie umożliwiające wyjście z pomieszczenia bez użycia klucza.
W takiej sytuacji należy przewidzieć możliwość powiadamiania pracowników
znajdujących się w takich pomieszczeniach o niebezpieczeństwie grożącym z zewnątrz.
W budynku, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinny być zainstalowane na
każdej kondygnacji ubikacje, osobno dla kobiet i mężczyzn. Nie dotyczy to zakładów  biur,
w których zatrudnionych jest mniej niż 5 pracowników na jednej zmianie  pod warunkiem
zapewnienia możliwości osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Ustęp powinien być oddzielony szczelnymi ścianami od pomieszczeń przeznaczonych na
pobyt ludzi i dostępny z dróg komunikacji wewnętrznej budynku. W ubikacjach powinny
znajdować się umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody, jedna na sześć misek
ustępowych lub pisuarów, lecz nie mniej niż jedna.
W obiekcie powinno być wydzielone pomieszczenie do spożywania posiłków w czasie
pracy.
Odzież robocza  jest to odzież, która ułatwia pracownikowi wykonywanie czynności
zawodowych w warunkach niezagrażających życiu lub zdrowiu, chroni odzież własną
pracownika przed nadmiernym jej zużyciem lub zniszczeniem. Odzież roboczą ze względu na
sposób korzystania dzieli się na indywidualną i dyżurną.
Odzież robocza indywidualna  jest to odzież, która stanowi wyposażenie danego
stanowiska pracy, jest wydawana pracownikowi wyłącznie do jego osobistego użytku
w czasie i miejscu pracy. Poszczególne rodzaje odzieży są zaprojektowane jako ochrona
przed zagrożeniem występującym w określonych warunkach pracy. Przykładem takiego
rodzaju odzieży są fartuchy do ochrony podczas używania ręcznych noży, spodnie podczas
używania pił łańcuchowych, odzież chroniąca przed złą pogodą, odzież ostrzegawcza, odzież
kwasoodporna itp.
Odzież robocza dyżurna  jest to odzież, która nie stanowi wyposażenia danego
stanowiska pracy, natomiast jest przydzielana poszczególnym jednostkom organizacyjnym
jako wyposażenie dodatkowe dla dokonywania krótkotrwałych czynności roboczych lub
nadzorczo-kontrolnych.
W przypadku utraty lub zniszczenia z winy pracownika odzieży roboczej, ochronnej lub
sprzętu ochrony osobistej pracownik musi zwrócić kwotę pieniężną w wysokości ustalonej
przez kierownika jednostki organizacyjnej na wniosek komisji powołanej do zbadania
przyczyn utraty bÄ…dz
zniszczenia tego przedmiotu. Czas zużycia odzieży roboczej, ochronnej
lub sprzętu ochrony osobistej liczy się od dnia wydania i jest okresem minimalnym, w ciągu,
którego dany przedmiot powinien być zdatny do użytku. Po upływie przewidzianego w tabeli
czasu zużycia nie zużyte w tym czasie przedmioty odzieży ochronnej oraz sprzętu ochrony
osobistej, przydzielone poszczególnym pracownikom, powinny być nadal przez tych
pracowników używane, aż do chwili komisyjnego uznania przydzielonych przedmiotów za
zużyte.
Odzież ochronna powinna być wykonana zgodnie z zaleceniami Centralnego Instytutu
Ochrony Pracy i posiadać jego atest. Konieczność jej stosowania na danym stanowisku pracy
określają zakładowe służby bhp lub niezależni rzeczoznawcy na zlecenie pracodawcy.
Zdrowotne skutki nie używania ubrań ochronnych mogą ujawniać się dopiero po latach pracy.
W zakładach, w których istnieje niebezpieczeństwo kontaktu z otwartym ogniem lub
gorącymi elementami, powinno się stosować ubrania ochronne mogące zapobiec skutkom
krótkotrwałych oddziaływań termicznych.
Najczęściej w wypadkach przy pracy skaleczeniu ulegają ręce. Oprócz stosowania
poprawnej technologii pracy i odpowiednich narzędzi przed okaleczeniem mogą chronić
rękawice, jednak osoby pracujące przy obrabiarkach skrawających nie mogą nosić rękawic.
Przy maszynach tych zachodzi, bowiem niebezpieczeństwo, że w trakcie obsługi rękawica
może zostać pochwycona przez obracające się uchwyty obrabiarki, narzędzie lub obrabiany
element. Przy pracach transportowych wykonywanych ręcznie powinno się używać rękawic
skórzanych, ponieważ pozwalają one na pewniejszy kontakt ręki z przedmiotem, stanowiąc
zarazem ochronę przed starciem naskórka, skaleczeniem lub ukłuciem.
Okaleczenia wywołane na przykład przez drobne opiłki towarzyszące szlifowaniu
stwierdza się często dopiero po kilku godzinach. Ponieważ okaleczenia oka,
w przeciwieństwie do innych skaleczeń, występują rzadziej, jego ochrona bywa niedoceniana.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Obowiązuje zatem następujące zalecenie: wszędzie tam, gdzie w powietrzu unoszą się
iskry, odpryski oraz odpadają cząstki brudu, niezbędna jest ochrona oczu. W tym celu stosuje
się okulary lub maski (przyłbice) ochronne, które powinny być tak skonstruowane, aby
chroniły równocześnie całą przestrzeń wokół oczu.
Podobnie jak w odniesieniu do odzieży  przepisy wprowadzają rozróżnienie obuwia
roboczego i ochronnego. Obuwie robocze stosowane jest przy pracach, przy których
występuje przyspieszone niszczenie lub brudzenie obuwia. Obuwie ochronne powinni
stosować pracownicy narażeni przy pracy na urazy mechaniczne nóg, kontakt z iskrami oraz
gorącymi rozpryskami metali. Do ochrony kończyn dolnych należą: buty, półbuty, trzewiki,
saperki, półsaperki, kalosze, sandały, trepy, ochraniacze stopy, ochraniacze golenia,
ochraniacze kolana, ochraniacze uda, getry i inne. Doboru ochrony głowy dokonuje się
w zależności od zagrożeń środowiska pracy. Będą do nich należały prace stwarzające ryzyko
pochwycenia włosów, zamoczenia głowy lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami
toksycznymi, drażniącymi, żrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi być z
ródłem infekcji
oraz wykonywane w warunkach niskiej i wysokiej temperatury. Do środków ochrony głowy
należą: hełmy ochronne, hełmy ochronne z wyposażeniem dodatkowym, czepki i stożki,
kapelusze, kaptury itp.
W ogólnej liczbie wypadków w rolnictwie najwięcej ma miejsce przy obsłudze zwierząt.
Przyczyną większości tych wypadków jest nieumiejętne obchodzenie się ze zwierzętami
w chwili wypadku lub wcześniejsze niewłaściwe traktowanie zwierzęcia wskutek czego
nabrało ono złych nawyków i stało się złośliwe w stosunku do człowieka.
Ergonomia w swoim podstawowym ujęciu zajmuje się optymalizacją pracy, rozumianej
jako układ lub system współdziałania człowieka ze środkami pracy w określonym środowisku
materialnym i społecznym, zmierzający do wytworzenia tak zwanego produktu.
Ergonomia określana jest też bardzo często jako: interdyscyplinarna nauka, zajmująca się
przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska i warunków pracy do anatomicznych
i psychofizycznych cech człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne
wykonywanie przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie biologicznym.
Zadaniem ergonomii jest optymalne kształtowanie systemu pracy, zarówno
poszczególnych jego elementów jak i relacji między nimi. Oznacza ono zapewnienie
wydajności pracy wykonywanej w warunkach nie tylko pełnego bezpieczeństwa, ale
pozwalających na wszechstronny rozwój pracownika  intelektualny, psychiczny i społeczny.
Te optymalne warunki pracy stwarzają możliwości i motywację u pracownika do zwiększania
wydajności. Podstawowym warunkiem przy projektowaniu pracy jest jej bezpieczeństwo.
Kształtowanie takich warunków pracy wymaga wiedzy o niezawodności działania nie
tylko układów technicznych, ale i człowieka  jego możliwości fizycznych i psychicznych.
A także wiedzy o różnicach między możliwościami poszczególnych osób. Bowiem nie każda
osoba może pracować na dowolnym stanowisku pracy. Istnieją przecież takie stanowiska, na
których potrzebna jest na przykład ponadprzeciętna siła fizyczna, albo zdolność do
logicznego rozumowania.
Trzeba pamiętać także o tym, że optymalizacja warunków pracy to nie tylko dobre
projektowanie, ale także nieustanne korygowanie i uwzględnianie zmian zachodzących
w organizacji, czy wyposażeniu stanowiska.
Powinien być to proces ustawicznej analizy i oceny warunków pracy, dokonywanej
w oparciu o kryteria systemowe. Tylko wówczas, kiedy ten proces ma charakter ciągły,
będzie można stworzyć ergonomiczne miejsce pracy.
Wszystkie trzy elementy występujące w układzie człowiek  środki pracy  środowisko
są ważne dla prawidłowego kształtowania warunków pracy, ze względu na wzajemne
oddziaływanie. Kluczowym zagadnieniem jest jednak wiedza o człowieku. Podstawą
tworzenia zasad kształtowania optymalnych warunków pracy jest znajomość możliwości
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
psychofizycznych człowieka. Ważna jest zwłaszcza znajomość ograniczeń tych możliwości.
Gdy praca przekracza możliwości adaptacji, pojawia się zmęczenie umysłowe i fizyczne,
rozwijają się dolegliwości i choroby zawodowe.
Traci na tym wydajność pracy i kiedy nie jest to zjawisko dotyczące jednej osoby,
oznacza to, że dane miejsce pracy zostało z
le zaprojektowane i wymaga natychmiastowej
reorganizacji.
Konieczna jest znajomość cech człowieka istotnych dla wykonywania pracy, wydolności
fizycznej, umysłowej, cech psychicznych oraz obciążenia fizycznego (dynamicznego
i statycznego) i psychicznego wynikajÄ…cego z danej pracy.
Zakres prac w działaniach ergonomicznych na tych wszystkich polach aktywności
człowieka obejmuje zawsze relacje między aktywnością człowieka, środkami służącymi do
uprawiania tej aktywności a środowiskiem. Rolą ergonomii jako nauki jest tworzenie wiedzy
kompleksowej oraz opracowywanie metod i narzędzi integrujących te dziedziny.
Jeśli chodzi o zakres działań stosowanych, to wyróżnia się dwa kierunki ergonomii:
- koncepcyjnej projektowej,
- korekcyjnej.
Ergonomia koncepcyjna zajmuje się optymalizacją układu człowiek technika
środowisko na etapie projektowania. Projekty te dotyczą przede wszystkim środków
i środowiska pracy, natomiast możliwości psychofizyczne człowieka są tu punktem
odniesienia. Bazą do ergonomicznego projektowania są wyniki badań podstawowych
i stosowanych oraz metody: diagnoza i modelowanie.
Ergonomia korekcyjna jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje siÄ™ analizÄ… istniejÄ…cych
warunków na stanowiskach pracy, oceną pod katem zgodności tych warunków
z wymaganiami jakie dyktujÄ… psychofizyczne, antropologiczne, biomechaniczne cechy
człowieka oraz wymaganiami społecznymi i organizacyjnymi cechami pracy, następnie
opracowaniem projektu optymalizacji.
W analizie i ocenie konieczne jest systemowe ujęcie wielu elementów systemu pracy na
stanowisku takich jak:
- sposób i efektywność systemu komunikacji między pracownikami, (przekaz informacji
wzrokowej i słuchowej),
- podział zadań między pracownika a maszynę (komputer), (analiza wysiłku i pozycji przy
pracy),
- ocena dostosowania narzędzi i parametrów środowiska pracy do zadania (oświetlenia,
hałasu, mikroklimatu),
- ocena organizacji, podziału zadań i odpowiedzialności według kompetencji
pracowników.
Wynikiem analizy i oceny ergonomicznej stanowiska pracy powinno być opracowanie
planu korekty warunków pracy w zakresie, jaki jest możliwy w danej sytuacji. Obydwa
kierunki prac ergonomicznych są ze sobą ściśle powiązane. Ergonomia koncepcyjna opiera
się o bazy danych dotyczące psychofizjologicznych możliwości człowieka i dane techniczne
do projektowania, ale również o wyniki badań prowadzonych w zakresie ergonomii
korekcyjnej. Natomiast weryfikacja przyjętych podczas projektowania rozwiązań układu
człowiek  technika  środowisko, następuje przez jego analizę w warunkach produkcyjnych.
Oczywiście, najbardziej racjonalne jest podejmowanie odpowiednich działań w zakresie
ergonomii koncepcyjnej, łatwiej i ekonomiczniej jest bowiem wprowadzać wymogi
ergonomiczne dla nowej koncepcji projektu niż póz
niej je korygować.
Do porażenia prądem elektrycznym dochodzi najczęściej z powodu niewłaściwego
posługiwania się urządzeniami elektrycznymi bądz
z powodu ich złego stanu technicznego.
Podstawowym warunkiem bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych jest prawidłowo
wykonana instalacja przewodów i urządzeń elektrycznych oraz prawidłowa ich eksploatacja.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Projekt instalacji i urządzeń elektrycznych oparty jest o istniejące lub przewidywane
obciążenie sieci, przekroczenie założonych obciążeń powoduje nadmierne grzanie się
przewodów, uszkodzenie izolacji a nawet zapalenie się przewodów.
Samo porażenie polega na przepływie prądu elektrycznego przez ludzkie ciało w wyniku
bezpośredniego kontaktu z przedmiotami stanowiącymi biegun napięcia elektrycznego.
Przepływ prądu (zwanego prądem porażenia) przez tkanki organizmu wywołuje w nich
niekorzystne zmiany o charakterze fizycznym, chemicznym i biologicznym.
Rozmiary tych zmian zależą od:
- napięcia i natężenia prądu porażenia,
- czasu trwania porażenia,
- drogi przepływu prądu przez organizm.
Fizyczne oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm powoduje przede wszystkim:
- skurcze mięśni sprawiające, że człowiek porażony nie może samodzielnie (albo z trudem
mu się to udaje) odłączyć się od z
ródła prądu,
- mechaniczne uszkodzenia mięśni i kości (złamania).
Skutki chemiczne i biologiczne polegają na zaburzaniu pracy układu nerwowego,
prowadzącym do utraty przytomności, zakłócania funkcji układu oddechowego
i krwionośnego lub wręcz śmierci poszkodowanego.
Spośród wymienionych szkodliwych czynników fizycznych najczęściej w zakładach
pracy występuje nadmierny hałas Jego dopuszczalny poziom określają odpowiednie normy,
według których hałasem jest każdy niepożądany dz
więk o dowolnym charakterze
akustycznym.
Walka z hałasem polega przede wszystkim na:
- eliminowaniu lub ograniczaniu jego z
ródeł,
- ograniczaniu jego rozprzestrzeniania siÄ™,
- stosowaniu osobistej ochrony słuchu,
- skracaniu czasu przebywania w jego bezpośrednim zasięgu.
Do środków ochrony słuchu należą: wkładki przeciwhałasowe, nauszniki przeciwhałasowe,
hełmy przeciwhałasowe i inne środki ochrony słuchu.
Zagrożenie wibracjami
Według polskiej normy rozróżnia się w środowisku pracy drgania mechaniczne, czyli
wibracje o oddziaływaniu ogólnym i miejscowym. Pierwsze z nich przenoszone są na ciało
pracującego człowieka z podłoża, a drugie  z wibrujących narzędzi (za pośrednictwem rąk).
Ochrona przed działaniem wibracji polega:
- przy drganiach ogólnych  na stosowaniu materiałów i osłon tłumiących z gumy, korka
lub tworzyw sztucznych oraz dodatkowych tłumików mechanicznych o rozmaitym
działaniu i konstrukcji,
- przy drganiach miejscowych  na stosowaniu rękawic przeciwwstrząsowych,
- przestrzeganiu zasady ograniczonego napięcia mięśni przy używaniu narzędzi ręcznych
stanowiÄ…cych z
ródło drgań.
Toksyczne substancje chemiczne mogą przenikać do organizmu przez drogi oddechowe,
skórę i błony śluzowe oraz przez układ pokarmowy. W zakładach pracy występują one
w postaci par, mgieł, gazów, dymów lub pyłów. Ich intensywna emisja towarzyszy między
innymi takim procesom technologicznym, jak spawanie (tlenek azotu, tlenek węgla, związki
metali) i nakładanie powłok lakierniczych (węglowodory, estry i sole kwasów organicznych
alkohole ketony, toluen, ksylen).
Ochrona przed ich oddziaływaniem polega na stosowaniu:
- środków technicznych zmniejszających emisję,
- instalacji odsysajÄ…cych i filtrujÄ…cych wyemitowane substancje,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
- przepisów regulujących użytkowanie i przechowywanie substancji technicznych,
- środków profilaktycznych neutralizujących substancje toksyczne w organizmie,
- profilaktycznych badań lekarskich,
- skróconego czasu pracy na stanowiskach szczególnie zagrożonych.
Bezpośrednią przyczyną wypadków bywa najczęściej:
- nieprzestrzeganie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i instrukcji obsługi
poszczególnych urządzeń,
- dokonywanie napraw i obsługiwanie urządzeń przez osoby bez odpowiedniego
przeszkolenia lub będące pod wpływem alkoholu.
Podstawowe pojęcia z zakresu ratownictwa medycznego
Znajomość terminów przyjętych na określanie różnych okoliczności i stanów
towarzyszących nieszczęśliwym wypadkom bardzo ułatwia szybką i precyzyjną pomoc osób
i służb uczestniczących w akcji ratunkowej.
Wypadek  nieprzewidziane, nagłe, niepomyślne zdarzenie, wywołane przyczyną
fizyczną lub chemiczną zewnętrzną względem poszkodowanego.
Nagłe zachorowanie  niespodziewana zmiana stanu zdrowia połączona z ograniczeniem
sprawności organizmu, utratą przytomności, zaburzeniami pracy układu krążenia lub układu
oddechowego.
Uraz  fizyczne lub biologiczne uszkodzenie organizmu na skutek intensywnego
oddziaływania czynników zewnętrznych.
Ciało obce  przedmiot tkwiący w tkankach lub przewodach (oddechowym, słuchowym,
pokarmowym) ciała poszkodowanego.
Wstrząs  bezpośredni, groz
ny dla życia stan organizmu poszkodowanego objawiający
się: spadkiem ciśnienia tętniczego, przyspieszeniem tętna i oddechu, a wynikający
z niedokrwienia tych organów, jak: mózg, płuca, nerki i serce.
Reanimacja  zespół czynności ratunkowych (sztucznego oddychania i zewnętrznego
masażu serca) wykonywanych dla przywrócenia krążenia i oddychania.
Jeżeli poszkodowany wymaga czynności podtrzymujących krążenie i oddychanie,
tamowania krwotoku lub ochrony uszkodzonego kręgosłupa  pierwszej pomocy powinny
udzielać tylko osoby przeszkolone w tym zakresie. W zależności od sytuacji, ilości rannych
oraz charakteru obrażeń powinno się wezwać odpowiednią pomoc: karetkę lub kilka karetek,
zespół reanimacyjny, straż pożarną, pogotowie energetyczne lub gazowe. Czynności
reanimacyjne należy kontynuować aż do czasu przybycia wezwanej ekipy pogotowia
ratunkowego.
Pierwsza pomoc przy urazach mechanicznych, porażeniu prądem, zatruciach
substancjami chemicznymi
W przypadkach oparzeń ogniem trzeba w pierwszej kolejności ugasić płonące ubranie
wszelkimi dostępnymi środkami (gaśnicą, płaszczem lub wodą). Miejsca oparzone należy
oziębić wodą bieżącą, chłodną wodą, nakładając mokre kompresy lub umieszczając
poparzonego w wannie. Schłodzenie miejsca poparzenia przez 20 do 30 min ogranicza
rozległość i głębokość ran, zmniejsz ból.
Przy oparzeniach chemicznych (kwasami) postępujemy podobnie. Po oparzeniu prądem
elektrycznym poszkodowany wymaga dodatkowej obserwacji kardiologicznej, nawet gdy
rana nie wymaga pomocy lekarskiej. Przy oparzeniach kończyn należy koniecznie zdjąć
poszkodowanemu obrączki, pierścionki i bransoletki.
Nie wolno natomiast zdejmować części ubrania przylegających bezpośrednio do miejsca
oparzonego. Powstałą ranę zabezpiecza się  po jej wcześniejszym oziębieniu  opatrunkiem
jałowym, kompresem lub czystym prześcieradłem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
W przypadkach gdy doszło do:
- oparzenia głębokiego, z martwicą skóry,
- oparzenia twarzy, dłoni, stóp lub krocza,
- zachłyśnięcia się dymem lub płomieniem,
- poparzenia powyżej 15% powierzchni ciała  niezbędna jest pomoc lekarska.
Jeżeli dochodzi do utraty części ciała (najczęściej palca lub kończyny), należy opatrzyć
pozostałe rany i zatamować miejsce krwawienia, a odciętą część zabezpieczyć w worku
foliowym (umieszczonym w wodzie z lodem) lub w suchym opatrunku do czasu przyjazdu
pogotowia.
Zranienia należy przede wszystkim chronić przed infekcją. Brud z ran powierzchniowych
usuwa się wodą lub wodą utlenioną. Głębokie rany wymagają bezwzględnie interwencji
lekarskiej, a pierwsza pomoc polega na zawinięciu rany opatrunkiem na czas transportu.
Nie usuwamy z rany tkwiących w niej ciał obcych. Nawet w przypadku niewielkich ran
zabrudzonych kurzem, błotem lub ziemią, należy zgłosić się do przychodni chirurgicznej
celem zabezpieczenia przeciwtężcowego.
Choremu z ciężkimi urazami jamy brzusznej nie należy podawać napojów, a jedynie
zwilżyć wargi. Gdy poszkodowany, oczekując na pomoc, przebywa w chłodnym miejscu,
powinno się go okryć kocem lub płaszczem.
Zagrożenie dla ludzkiego zdrowia z powodu swej toksyczności stanowią przeważnie
rozmaite substancje gazowe lub ciekłe, używane głównie do celów technologicznych albo
będące produktem ubocznym reakcji chemicznych zachodzących w związku
z wykonywanymi pracami.
Do zatruć dochodzi najczęściej przez:
- wdychanie oparów tych substancji,
- omyłkowe spożycie,
- kontakt ze skórą i błonami śluzowymi.
Najczęściej do przypadkowych zatruć substancjami płynnymi dochodzi w wyniku ich
nieprawidłowego przechowywania w butelkach po środkach spożywczych i pomyłkowego
spożycia. Do takich trucizn należy glikol etylenowy, będący składnikiem płynów do układów
hamulcowych chłodnic i spryskiwaczy szyb. Ma on postać bezbarwnej cieczy bez zapachu,
dobrze rozpuszczalnej w wodzie. Odznacza się silnym oddziaływaniem toksycznym na żywy
organizm. Po spożyciu  ulega szybkiemu wchłanianiu przez śluzówki przewodu
pokarmowego.
Dawką śmiertelną jest  w zależności od tolerancji organizmu  15 do 100 g trucizny.
Pierwszą pomocą po spożyciu glikolu jest wywołanie wymiotów lub płukanie żołądka (nawet
po upłynięciu 1 2 godzin) i przewiezienie chorego do ośrodka zapewniającego fachową
pomoc. Podobieństwo objawów zatrucia do stanu upojenia alkoholowego jest często
przyczyną opóz
nienia prawidłowego postępowania lekarskiego.
Charakteryzują się one dużą lotnością, działaniem miejscowo-drażniącym oraz dobrym
rozpuszczaniem w tłuszczach. Najczęstszą przyczyną zatruć jest oddychanie powietrzem
zanieczyszczonym parami benzenu.
Objawami ostrego zatrucia przy mniejszym stężeniu benzenu są:
- uszkodzenie centralnego układu nerwowego, powodujące  upojenie benzenem",
oszołomienie pobudzenie, euforia, bóle głowy, zawroty, drgawki, śpiączka),
- podrażnienie błon śluzowych układu oddechowego,
- uszkodzenie płuc  obrzęk płuc, odma.
Utrata przytomności bywa poprzedzona okresem pobudzenia. W przypadku oddychania
powietrzem zawierającym powyżej 2% par benzenu po 5 10 minutach w wyniku porażenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
ośrodka oddechowego następuje śmierć. Podstawową czynnością ratownika jest w takich
wypadkach wyniesienie chorego na świeże powietrze i ewentualne prowadzenie sztucznego
oddychania do czasu przybycia pogotowia. Toksyczne działanie mogą mieć również produkty
destylacji ropy naftowej w postaci:
- paliw silnikowych,
- rozpuszczalników,
- materiałów smarnych.
Szkodliwość paliw i rozpuszczalników dla dróg oddechowych jest tym większa, im
bardziej sÄ… one lotne w temperaturze pokojowej. Dlatego najgroz
niejsze sÄ… benzyny
ekstrakcyjne używane jako rozpuszczalniki, następnie benzyny silnikowe (także
bezołowiowe), a w dalszej kolejności: nafta, oleje napędowe, opałowe i smarne.
Objawami ostrego zatrucia organizmu są typowe następstwa porażenia centralnego
układu nerwowego, takie jak:
- bóle głowy,
- oszołomienie,
- drgawki,
- utrata przytomności.
Pierwsza pomoc przy ostrych zatruciach polega na wygodnym ułożeniu poszkodowanego
w pomieszczeniu o nieskażonym powietrzu i wezwaniu szybkiej pomocy lekarskiej.
Właściwy ratunek może być prowadzony wyłącznie w odpowiednio wyposażonych
placówkach służby zdrowia, ponieważ polega on na:
- płukaniu układu oddechowego,
- zabiegach ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego,
- terapii neutralizujÄ…cej toksyny w organizmie.
Oprócz ostrych pojawiają się też zatrucia przewlekłe, będące konsekwencją
długotrwałego narażenia na kontakt z substancjami toksycznymi o stosunkowo niewielkim
stężeniu.
Charakterystycznymi ich objawami sÄ…:
- zaczerwienienie lub obrzęki błon śluzowych,
- kaszel, duszności i inne zaburzenia oddychania,
- bóle głowy, senność i zaburzenia pracy serca.
ObowiÄ…zki pracodawcy w razie wypadku
W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiÄ…zany:
- zabezpieczyć miejsce wypadku,
- zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- podjąć niezbędne środki eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
- niezwłocznie zawiadomić inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub
zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał
wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy
pracy,
- niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku,
- zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,
- sporządzić właściwą dokumentację wypadku.
Miejsce wypadku należy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn
wypadku w sposób wykluczający:
- dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
- uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały
wstrzymane,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
- dokonywanie zmiany ich położenia, jak również zmiany położenia innych przedmiotów,
które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznacza termin BHP?
2. Jakiej wysokości powinno mieć pomieszczenie do stałej pracy?
3. Jakie znasz podstawowe zagrożenia wypadkowe?
4. Co rozumiesz pod pojęciem pomieszczenie pracy stałej ?
5. Co rozumiesz pod pojęciem ergonomia pracy?
6. Co zaliczamy do podstawowych środków ochrony osobistej?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonywanie sztucznego oddychania na fantomie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przyjąć rolę ratownika lub obserwatora,
2) wykonać zadanie zgodnie z poznanym algorytmem,
3) zwrócić uwagę na poprawność i kolejność wykonywania czynności,
4) ocenić pracę koleżanki/kolegi podkreślając, co zostało wykonane dobrze, a jakie zostały
popełnione błędy,
5) zamienić się rolami z koleżankami/kolegami.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fantom,
- maseczka do sztucznego oddychania,
- płócienna chusteczka.
Ćwiczenie 2
Zakładanie opatrunków osłaniających oraz unieruchamiających.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zebrać informacje na temat bandażowania rany ręki,
4) zaplanuj kolejność opatrywania rany,
5) uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,
6) wykonać zadanie opatrywania ręki,
7) przeanalizować ćwiczenie, co zostało prawidłowo wykonane, a co należy zmienić.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje opatrywania ran,
- apteczka z pełnym wyposażeniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić prawa pracownika w zakresie bhp?
ðð ðð
2) posłużyć się Kodeksem pracy?
ðð ðð
3) wymienić obowiązki pracownika?
ðð ðð
4) wykonać sztuczne oddychanie i masaż serca?
ðð ðð
5) postąpić w przypadku złamania i zwichnięcia?
ðð ðð
6) zatamować krwotok i opatrzyć ranę?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.2. Ochrona przeciwpożarowa
4.2.1. Materiał nauczania
Wszędzie tam, gdzie w sposób niekontrolowany przekształca się energia mechaniczna
lub elektryczna w cieplną lub jest niekontrolowany płomień, żar lub iskry, występuje
niebezpieczeństwo pożaru. Zagrożenie ogniowe występuje wszędzie tam, gdzie:
- jest duże nagromadzenie materiałów łatwopalnych,
- stosowany jest ogień otwarty lub wysoka temperatura do celów technologicznych,
- stosowane są materiały łatwopalne do celów technologicznych,
- występuje proces samonagrzewania się materiałów,
- używane są narzędzia iskrzące,
- istnieją możliwości wyładowania elektryczności statycznej,
- wydziela się energia cieplna w wyniku tarcia elementów maszyn i urządzeń,
- nie zachowane są odległości materiałów i wyposażenia od elementów oświetlenia
(żarówek) i ogrzewania (piece, grzejniki),
- występują reakcje egzotermiczne,
- nieprawidłowo są eksploatowane urządzenia elektryczne i instalacje,
- pozostawione sÄ… bez nadzoru odpady Å‚atwopalne,
- oraz w innych przypadkach braku właściwej ostrożności w postępowaniu z ogniem.
Proces spalania przebiega zgodnie z regułami chemicznymi. Ponieważ spalanie jest
reakcją chemiczną, aby zachodziło spalanie musi być odpowiednie stężenie składników
w mieszance palnej. Spalanie może zachodzić przy spełnieniu czterech warunków:
- obecności paliwa,
- obecności utleniacza,
- obecności z
ródła ciepła,
- obecności w płomieniu pośrednich produktów (rodników) warunkujących ciągłość
spalania.
Ochrona przeciwpożarowa polega głównie na zapobieganiu pożarom i ich
rozprzestrzenianiu się, zapewnieniu sił i środków do ich zwalczania oraz prowadzeniu działań
ratowniczych. Ochrona przeciwpożarowa to ogół przedsięwzięć, czynności i zabiegów
profilaktycznych mających na celu ochronę życia, zdrowia i mienia przed pożarem.
Poszczególne budynki gospodarcze cechują sytuacje, które mogą stworzyć zagrożenie
przeciwpożarowe. Na przykład:
- nieporzÄ…dek w stodole,
- niezamykanie otworów zsypowych w budynkach inwentarskich,
- duża ilość pyłu i kurzu zbożowego w pomieszczeniach gdzie pracują maszyny
i urzÄ…dzenia iskrzÄ…ce,
- wadliwe instalacje elektryczne w magazynach.
Także okres żniw stwarza zagrożenie przeciwpożarowe w produkcji rolnej, kiedy używa się
maszyn i urządzeń iskrzących w pobliżu materiałów łatwopalnych.
Metody i szczegółowe sposoby ochrony przeciwpożarowej ustalają przepisy ustawy
o ochronie przeciwpożarowej, przepisy rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów,
przepisy techniczno-budowlane oraz określone w polskich normach (PN) warunki techniczne
środków zabezpieczenia przeciwpożarowego, a także inne przepisy szczególne. Dla ochrony
zdrowia i życia szczególne znaczenie ma zabezpieczenie przeciwpożarowe budynków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
W obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest zabronione wykonywanie
czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie
prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności:
- używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących
zainicjować zapłon występujących materiałów:
- w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem wypadków określonych w odrębnych
przepisach,
- w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo,
- w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela
lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami,
- garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych
do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe
zasilania akumulatorowego pojazdu,
- rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości
mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego
z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na
dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych,
jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze,
- wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu
umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,
- przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od urządzeń
i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury
przekraczajÄ…cej 100°C.
Grupa pożaru Rodzaj palącego się materiału i sposób jego spalania
A
Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych
zjawisk powstaje zjawisko żarzenia. Na przykład: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne,
tkaniny, słoma.
B
Pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego
się przy pożarze. Na przykład: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze,
parafina, stearyna, pak, smoła, naftalen.
C
Pożary gazów na przykład: metan, acetylen, propan, wodór, gaz miejski.
D
Pożary metali na przykład: magnez, sód, uran.
E
Pożary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych.
- użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu
palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez
producenta,
- stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów
trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od
żarówki,
- instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak:
wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli
ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem,
- składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
- ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających
ewakuacjÄ™,
- zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,
- uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:
a) urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze
i zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe,
hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne,
klapy przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych,
b) urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz
innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu,
c) wyjść ewakuacyjnych,
d) wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów
gazu.
Właściwe obchodzenie się z materiałami niebezpiecznymi pożarowo jest jednym
z podstawowych warunków bezpieczeństwa pożarowego w każdym obiekcie. Pracownicy
powinni też wiedzieć, w jakie urządzenia przeciwpożarowe wyposażony jest obiekt, w którym
są zatrudnieni i umieć je uruchomić w razie konieczności. W obiektach i pomieszczeniach
pracy powinny znajdować się instrukcje bezpieczeństwa pożarowego oraz instrukcja
postępowania na wypadek pożaru.
Jak się zachować, co robić, gdy zauważysz pożar?
- nie wpadaj w panikę! Zachowaj spokój.
- dym i gazy trujące znajdują się pod sufitem, dlatego schyl się i poruszaj się blisko ścian.
- jeśli znajdujesz się w płonącym budynku włącz alarm  jeśli taki jest w nim
zainstalowany.
- w trybie natychmiastowym opuść budynek, nie zabieraj ze sobą niczego.
- jeśli nie możesz dotrzeć do drzwi wyjściowych, wejdz
do pomieszczenia jeszcze nie
ogarniętego pożarem, zbij jakimś przedmiotem okno  ale zachowaj ostrożność ze
stłuczoną szybę, aby się nie pokaleczyć.
- nie otwieraj okna w pomieszczeniu objętym pożarem, aby nie wpuszczać dodatkowego
tlenu podtrzymujÄ…cego palenie.
- zadzwoń po Straż Pożarną (tel. 998 lub telefon ratunkowy 112)  nie dzwoń z płonącego
budynku, skorzystaj z telefonu sÄ…siada.
- nie wchodz
na teren płonącego budynku nim Straż Pożarna nie ugasi pożaru.
- nie wchodz
do pokoju ogarniętego pożarem i dymem.
- jeśli pali się instalacja elektryczna przede wszystkim odłącz z
ródło zasilania, pamiętaj, że
instalacji pod napięciem nie wolno gasić wodą.
Środki gaśnicze stosuje się zależnie od rodzaju pożaru tzn., że nie każdy środek jest
przydatny do gaszenia każdego pożaru. Stosując nieodpowiedni środek, zamiast ugasić ogień,
można go podsycić, spowodować większe straty, odnieść ciężkie obrażenia.
Jednym ze środków gaśniczych jest woda oraz wodne roztwory środków zwilżających.
Te ostatnie charakteryzują się większymi zdolnościami penetracyjnymi materiałów
o szczególnie rozwiniętej powierzchni, np. słomy, siana, pyłu drzewnego lub węglowego.
Woda jest całkowicie niepalna, pobiera z palącego się ciała ogromne ilości ciepła, oziębiając
palące się ciało do temperatury uniemożliwiającej dalsze palenie się. W zetknięciu się
z ogniem zamienia się w parę wodną, która wypiera z ogniska pożaru powietrze (tlen),
hamujÄ…c proces palenia siÄ™.
W określonych jednak przypadkach użycie wody nie jest wskazane, ponieważ zetknięcie
się z nią np. sodu, potasu, karbidu powoduje wydzielanie się z nich gazów palnych, a wapna
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
palonego  wzrost jego temperatury, co również przyczynia się do rozszerzenia pożaru. Wodą
nie można gasić płynów łatwo palnych lżejszych od wody, ponieważ opada ona na dno,
powodując przelanie lub rozbryzgi palącej się substancji. Wodą nie wolno gasić instalacji
elektrycznych pod napięciem. Również niekorzystne jest oziębianie wodą nagrzanych maszyn
lub żelaznych konstrukcji, które mogą ulec deformacji, powodując m.in. zawalenie się
stropów.
A
atwo dostępnym środkiem gaśniczym jest piasek, którego właściwości polegają na
odcinaniu dostępu powietrza od ogniska pożaru, zmniejszeniu promieniowania ciepła oraz
zapobieganiu rozpryskom. Nadaje się on głównie do gaszenia niewielkich zarzewi ognia
i małych bomb zapalających. Nie należy go stosować do gaszenia płynów łatwo palnych
w zbiornikach, maszyn, aparatury precyzyjnej. Powszechnie stosowanym środkiem
gaśniczym jest piana gaśnicza. Pianę wytwarza się przez mechaniczne zmieszanie wody ze
środkiem pianotwórczym i powietrzem albo w wyniku reakcji chemicznej przebiegającej
pomiędzy wodnymi roztworami środków zasadowych z kwasami. Właściwości gaśnicze
polegają na działaniu tłumiącym i izolującym palące się ciało od powietrza oraz działaniu
chłodzącym, ponieważ piana zawiera dość duży procent wody.
Bardzo skutecznym środkiem gaśniczym jest dwutlenek węgla. Właściwości gaśnicze
tego środka polegają na oziębianiu palącego się ciała i odizolowaniu go od powietrza.
Dwutlenek węgla nadaje się do gaszenia wielu rodzajów pożaru, szczególnie cieczy palnych
(farb, lakierów, rozpuszczalników) i gazów, ponieważ nie zwilża gaszonych materiałów.
Dwutlenek węgla nie przewodzi prądu elektrycznego, może więc być użyty do gaszenia
instalacji elektrycznych pod napięciem. Nie powoduje on żadnych zniszczeń materiału
palnego.
Kolejną grupę środków gaśniczych tworzą proszki gaśnicze. Są to drobno zmielone
niepalne sole nieorganiczne. Nadają się do gaszenia materiałów palących się w wysokiej
temperaturze, płynów łatwo palnych, substancji gazowych i metali lekkich. Można je
stosować do gaszenia instalacji elektrycznych pod napięciem (kabli, muf, tablic
rozdzielczych) i pożarów w archiwach, bibliotekach, muzeach, ponieważ nie powodują
zniszczeń.
Gaśnicą jest urządzenie, w którym ciśnienie wewnętrzne umożliwia wyrzucenie środka
gaśniczego i jego skierowanie na ognisko pożaru. Stosowane są gaśnice wodne, halonowe,
pianowe, proszkowe i śniegowe.
W pomieszczeniach zamkniętych można stosować gaśnice halonowe przy korzystaniu
z masek gazowych.
Gaśnice proszkowe są obecnie najpowszechniej stosowane. Oznakowanie gaśnicy
proszkowej składa się z szeregu symboli, na przykład GP-6z ABC oznacza, że jest to gaśnica
proszkowa (GP), wyposażona w nabój gazowy (wyrzutnik-z), którą można gasić pożary typu
A, B i C.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy znasz numer telefonu do straży pożarnej?
2. Gdzie występuje zagrożenie ogniowe?
3. Jakie cztery warunki są konieczne, aby zachodził proces spalania?
4. Co to są materiały niebezpieczne pożarowo?
5. Jakie są najczęstsze przyczyny pożarów?
6. Jak zapobiegamy pożarom?
7. Jakie są rodzaje gaśnic i do czego mogą służyć?
8. Co można gasić gaśnicą proszkową z proszkiem typu ABC?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
9. Jakich pożarów nie wolno gasić wodą?
10. Dlaczego nie należy otwierać okien w przypadku podejrzenia lub powstania pożaru
w pomieszczeniu zamkniętym?
11. Jakie znasz środki gaśnicze?
12. Jakie pożary należy gasić wodą?
13. Co należy zrobić w przypadku zapalenia się instalacji elektrycznej?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobieranie sprzętów i środków gaśniczych do rodzaju gaszonego pożaru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcjami przeciwpożarowymi oraz instrukcjami stosowania sprzętu
i środków gaśniczych,
2) zidentyfikować rodzaj pożaru,
3) zanotować możliwe do zastosowania środki gaśnicze,
4) krótko je scharakteryzować,
5) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcje przeciwpożarowe,
- instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,
- sprzęt i środki gaśnicze.
Ćwiczenie 2
Stosowanie podręcznego sprzętu i środków gaśniczych do gaszenia zarzewia pożaru.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni sprzęt lub środek gaśniczy do określonego typu pożaru,
2) omówić sposób użycia danego sprzętu lub środka gaśniczego,
3) zwrócić uwagę na najczęściej popełniane błędy przy stosowaniu wyżej wymienionych
środków,
4) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sprzęt i środki gaśnicze,
- instrukcje przeciwpożarowe,
- instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,
- literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozróżnić typy pożarów?
ðð ðð
2) identyfikować sprzęt i środki gaśnicze?
ðð ðð
3) wymienić najczęstsze przyczyny pożarów?
ðð ðð
4) charakteryzować środki gaśnicze?
ðð ðð
5) zareagować w przypadku pożaru?
ðð ðð
6) opisać procedurę postępowania w przypadku zauważenia pożaru?
ðð ðð
7) rozpoznawać oznaczenia dróg ewakuacyjnych?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.3. Zasady ochrony środowiska
4.3.1. Materiał nauczania
Ochrona środowiska jest stałym elementem rozwoju cywilizacji. Zasady ochrony
środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r.  Prawo ochrony środowiska.
Najczęściej, zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, przyjmuje się, że środowisko jest
to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi, łącznie z glebą,
kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz, znajdujących się
zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconych w wyniku działalności człowieka.
Często również jako element środowiska traktowane są dobra materialne, zabytki architektury
i kultury, a według niektórych koncepcji można zaliczyć przynajmniej część środowiska
pracy.
Działalność ludzi, głównie gospodarcza powoduje większe lub mniejsze uciążliwości dla
środowiska, jego zagrożenia i zanieczyszczenia. Uciążliwościami dla środowiska są zjawiska
fizyczne lub stany utrudniające życie albo dokuczliwe dla otaczającego środowiska,
zwłaszcza hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie odpadami.
Wymienione zjawiska lub stany kwalifikuje się jako uciążliwości szkodliwe dla
środowiska, jeżeli występują w natężeniu utrudniającym życie także, gdy są dokuczliwe
w stopniu powodującym zagrożenie zdrowia ludzi, uszkodzenie lub zniszczenie środowiska.
Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciążliwości obciąża jednostki organizacyjne
i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Zobowiązane są one stosować
technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciążliwości dla środowiska
oraz stosować urządzenia ochronne.
Zanieczyszczenie środowiska to wprowadzenie do środowiska (powietrza, wody, ziemi)
substancji stałych, ciekłych lub gazowych albo energii w takich ilościach lub w takim
składzie, że może to ujemnie wpłynąć na zdrowie człowieka, klimat, przyrodę żywą, glebę,
wodę lub spowodować inne zmiany w środowisku, w tym również kulturowym. Niekiedy
przez zanieczyszczenie rozumie się przekraczanie konwencjonalnych norm stanu środowiska
lub dopuszczalnych wskaz
ników emisji zanieczyszczeń.
Do najgroz
niejszych rodzajów zanieczyszczeń należą dwutlenek węgla (C02), tlenek
węgla (CO), dwutlenek siarki (S02), dwutlenek azotu (N02), fosfor (P), rtęć (Mg), ołów (Pb),
ropa naftowa, pestycydy, promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujÄ…ce i jonizujÄ…ce.
Niekiedy używa się zwrotu zanieczyszczenie środowiska hałasem.
Przedsiębiorstwo korzystające ze środowiska jest obowiązane zapewnić przestrzeganie
wymagań ochrony środowiska, w szczególności przez:
- odpowiedniÄ… organizacjÄ™ pracy,
- powierzanie funkcji związanych z zapewnieniem ochrony środowiska osobom
posiadajÄ…cym odpowiednie kwalifikacje zawodowe,
- zapoznanie pracowników, których zakres czynności wiąże się z kwestiami ochrony
środowiska, z wymaganiami w tym zakresie, gdy nie jest konieczne odpowiednie
przygotowanie zawodowe w tym zakresie,
- podejmowanie działań w celu wyeliminowania lub ograniczenia szkód w środowisku
wynikających z nieprzestrzegania wymagań ochrony środowiska przez pracowników,
a także podejmowania właściwych środków w celu wyeliminowania takich przypadków
w przyszłości,
- pracownicy są obowiązani postępować w sposób zapewniający ochronę środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Człowiek jest jednym z elementów środowiska. Również człowiek oddziałuje na miejsce,
w którym żyje  niestety, często destrukcyjnie. Znaczną część tych niewłaściwych działań
możemy jednak wyeliminować, przyjmując postawę przyjazną środowisku.
Bardzo często nie mamy osobistego wpływu na zanieczyszczenie środowiska
wynikające, np. z działalności gospodarki. Możemy jednak, zmieniając własne zachowania,
wytworzyć w sobie nawyki takiego postępowania, które przyczyni się do ograniczenia
zanieczyszczenia środowiska w naszym otoczeniu. Często są to bardzo proste działania,
niewymagające od nas ani dodatkowych nakładów finansowych, ani dodatkowego czasu.
Pierwszym, najbardziej oczywistym krokiem w tym kierunku jest ograniczenie ilości
odpadów oraz ich segregacja. Przyczyna jest prosta: rozdzielanie śmieci umożliwia często ich
ponowne wykorzystanie, czyli recycling. Dotyczy to, na przykład szkła, wyrobów
metalowych (puszek), makulatury. Starajmy się segregować śmieci, zamiast  co się często
zdarza  wyrzucać je w jednym worku do wspólnego kontenera. Na osiedlach
mieszkaniowych są często rozstawione specjalne, osobne pojemniki na szkło, plastik, metal
i papier. Nie powinniśmy więc wrzucać śmieci do jednego worka, lecz podzielić je,
a następnie wrzucić do odpowiednich pojemników. Umożliwi to ich ponowne przetworzenie
i wykorzystanie.
Kolejnym krokiem jest poszanowanie energii i wody. Po pierwsze nie należy z nich
korzystać, jeśli nie jest to niezbędne. Na przykład ważne jest, abyśmy maksymalnie korzystali
ze światłą dziennego. Możemy to robić chociażby poprzez odpowiednie ustawienie biurka (na
przykład przy oknie). Następny etap to odpowiednie oświetlenie miejsca pracy (kiedy
odrabiamy lekcje wystarczy włączona lampka na biurku). Są też inne proste sposoby
oszczędzania energii elektrycznej, np. jeśli wychodzimy z pomieszczenia zgaśmy światło,
wyłączmy telewizor czy urządzenia, których w danej chwili nie używamy. Oszczędność
energii elektrycznej może też wynikać z odpowiedniego wykorzystania energii cieplnej.
W niektórych domach i mieszkaniach jest przełącznik regulacji ogrzewania i warto o tym
pamiętać. Jednak przede wszystkim, podczas sezonu grzewczego ważne jest, by drzwi i okna
były szczelne.
Trzeba wspomnieć również o odpadach elektrycznych i elektronicznych. Odpady
zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego powstają najczęściej w miejscach ich
użytkowania, dlatego powinniśmy pamiętać o zapewnieniu zgodnego z zasadami ochrony
środowiska odzysku sprzętu elektronicznego, powierzając odbiór zużytego sprzętu
wyspecjalizowanym firmom.
Akumulatory elektryczne i baterie galwaniczne należą do produktów, które po zużyciu
stają się odpadami o charakterze niebezpiecznym dla środowiska i zdrowia ludzi. Zbudowane
z materiałów wysoko przetworzonych, zawierają substancje szkodliwe takie jak ołów, kadm
i rtęć. Gospodarka odpadowymi akumulatorami i bateriami jest szczególnie trudna ze
względu na fakt występowania ich jako różnorodnych z
ródeł prądu w bardzo szerokim
asortymencie urządzeń, używanych w bardzo wielu dziedzinach życia. Należy pamiętać, aby
nie wyrzucać baterii do odpadów komunalnych, a wyrzucać je do specjalnych pojemników.
Baterie poddane procesom odzysku stanowią znaczne zasoby ochraniające naturalne złoża
surowcowe.
Bardzo ważnym aspektem ochrony środowiska jest ochrona przed polami
elektromagnetycznymi występującymi przy pracy urządzeń elektrycznych. Ochrona ta polega
na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:
 utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co
najmniej na tych poziomach,
 zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy
nie sÄ… one dotrzymane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Oceny poziomów pół elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje
się w ramach państwowego monitoringu środowiska  okresowe badania kontrolne tych
poziomów prowadzi wojewoda, a zakres badań określa, w drodze rozporządzenia, minister
właściwy do spraw środowiska.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki akt prawny reguluje zasady ochrony środowiska?
2. W jaki sposób przedsiębiorstwo może zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony
środowiska?
3. Jak można oszczędzać energię elektryczną?
4. Jak należy postępować ze zużytymi akumulatorami i bateriami galwanicznymi?
5. Kto dokonuje oceny poziomu pól elektromagnetycznych w środowisku?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracowanie instrukcji gospodarki odpadami i opakowaniami dla gospodarstwa
pasiecznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zidentyfikować rodzaje odpadów i opakowań powstających w procesach produkcyjnych
gospodarstwa pasiecznego,
2) wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji
odpadów i opakowań,
3) pogrupować odpady według metod składowania i utylizacji,
4) opisać w tabeli grupy odpadów i metody ich składowania i utylizacji,
5) scharakteryzować opracowaną instrukcję.
Wyposażenie stanowiska pracy:
dyrektywy Unii Europejskiej, Polskie Normy,
przykładowa charakterystyka gospodarstwa pasiecznego (zawierająca charakter
produkcji, proces technologiczny, materiały potrzebne do procesu produkcyjnego,
powstajÄ…ce odpady, opakowania).
Ćwiczenie 2
Opracowanie instrukcji prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej dla gospodarstwa
pasiecznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić zapotrzebowanie gospodarstwa pasiecznego na wodę,
2) określić rodzaje ścieków powstających w gospodarstwie pasiecznym,
3) wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące gospodarki wodno-ściekowej,
4) opisać w tabeli zapotrzebowanie na wodę w zależności od rodzaju,
5) opisać w tabeli powstające ścieki i zaproponować metody ich oczyszczania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
6) krótko scharakteryzować opracowaną instrukcję.
Wyposażenie stanowiska pracy:
dyrektywy Unii Europejskiej, Polskie Normy,
przykładowa charakterystyka gospodarstwa pasiecznego (zawierająca charakter
produkcji, proces technologiczny, wielkość zatrudnienia, materiały potrzebne do procesu
produkcyjnego, powstajÄ…ce odpady, opakowania).
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić znaczenie ochrony środowiska?
ðð ðð
2) definiować pojęcie odpadów produkcyjnych?
ðð ðð
3) opisać zasady gospodarki opakowaniami?
ðð ðð
4) charakteryzować budowę wysypiska śmieci?
ðð ðð
5) wskazać zagrożenia wynikające z niewłaściwej gospodarki wodno-
ściekowej?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.4. Bezpieczeństwo i higiena pracy w pasiece
4.2.1 Materiał nauczania
Pszczoły instynktownie bronią dostępu do gniazda i zgromadzonych w nim zapasów.
Broniąc  żądlą. Są pewne sytuacje i czynniki, które wpływają na rozdrażnienie pszczół
stanowiąc poważne niebezpieczeństwo dla ludzi i zwierząt. Takie sytuacje może spowodować
sam pszczelarz, lub czynniki od pszczelarza niezależne. Czynnikami, które spowodować
może sam pszczelarz są:
nerwowe ruchy pszczelarza, odpędzanie się od pszczół, gniecenie i przyciskanie pszczół,
potrącenie lub wywrócenie ula,
stawanie na drodze masowego lotu,
ostre zapachy (pot, perfumy, rozcieńczalnik do farb, benzyna),
nieodpowiedni ubiór,
zapach jadu rozgniecionych pszczół lub pszczół żądlących.
Do czynników niezależnych od pszczelarza należą:
gwałtowne urwanie się wziątku,
przerwa w nektarowaniu gryki,
nadciÄ…gajÄ…ca burza,
silny wiatr i chłód,
rabunek w pasiece,
zapach środków chemicznych po opryskach roślin.
Za pożądlenia, zarówno zawinione jak i niezawinione przez pszczelarza odpowiada
właściciel pasieki. Dlatego, przewidujący pszczelarz, ubezpiecza swoich pracowników od
następstw nieszczęśliwych wypadków a siebie od odpowiedzialności cywilnej.
Przepisy dotyczÄ…ce ustawiania pasiek
Nie należy ustawiać pasieki tuż przy drodze lub przy granicy z sąsiadem. Odległość ta
powinna wynosić nie mniej niż 10 m. Pasieka od strony drogi czy granicy powinna być
odgrodzona płotem lub żywopłotem wysokości 2 3 m, zmuszającym pszczoły do wyższego
przelotu.
Odległość pasieki od większych skupisk ludzi (szkoły, zakładu pracy) powinna wynosić
przynajmniej 50 m. Pasieka powinna być ogrodzona tak, by na jej teren nie mogły dostać się
zwierzęta gospodarskie.
Osoby uczulone na jad pszczeli i chore na serce również nie powinny przebywać na
terenie pasieki, a w apteczce pszczelarza powinny znajdować się leki nasercowe
i antyuczuleniowe.
Pasące się w pobliżu pasieki, lecz poza jej obrębem, zwierzęta gospodarcze nie powinny
być przywiązywane do palików ani też pętane, gdyż w przypadku podrażnienia pszczół, mogą
być śmiertelnie pożądlone. dotyczy to szczególnie koni, których pot działa drażniąco na
pszczoły.
Zabezpieczenie przed chorobami grzybiczymi
W pasiece z chorób grzybiczych występują  grzybica otorbielakowa (wapienna)
i grzybica kropidlakowa (kamienna) zwana też pleśniawką.
Z tych dwóch chorób grzybiczych niebezpieczną dla pszczelarza jest grzybica
kropidlakowa wywołana przez kropidlaka żółtego (Aspergillus flavus), powodująca zapalne
schorzenia błon śluzowych nosa, a także stany zapalne gardła i płuc oraz oczu i uszu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Pracując przy ulu, w którym stwierdzono ten rodzaj grzybicy, należy używać respiratora
na drogi oddechowe i szczelne okulary na oczy. Nie mając respiratora, należy zabezpieczyć
usta i nos zwilżoną opaską (najlepiej 3-4 warstwy gazy).
Przepisy przeciwpożarowe i BHP
W pasiece należy przestrzegać ogólnie obowiązujących przepisów przeciwpożarowych.
Obowiązują one pszczelarza zarówno na stanowisku stałym jak i wędrownym.
Pszczelarz często musi posługiwać się ogniem otwartym (lampa lutownicza, palnik
gazowy), używa podkurzacza z żarzącym się próchnem, czy też korzysta z drewna pod
rozpalonym parnikiem. Możliwości zaprószenia ognia są więc duże, a na stanowisku
wędrownym, zwłaszcza w lesie, szczególnie niebezpieczne.
Dlatego w każdej pasiece powinien znajdować się sprzęt przeciwpożarowy:
pojemnik z wodÄ…,
wiadro,
szpadel i Å‚opata (piasek i ew. ziemiÄ™ mamy na miejscu),
bosak,
tłumica.
Oprócz tego podstawowego sprzętu, w pracowni powinna znajdować się gaśnica
(pianowa, a jeszcze lepiej śniegowa). Należy pamiętać, by nie zostawiać rozpalonego
podkurzacza na daszku ula. Po skończonej pracy żarzący się podkurzacz opróżniamy do
kamionkowego naczynia umieszczonego na pasieczysku.
Przy obsłudze sprzętu mechanicznego o napędzie elektrycznym musimy pamiętać o jego
zerowaniu lub uziemieniu.
Obracające się części skrawające piły mechanicznej lub strugarki, z którymi często do
czynienia ma pszczelarz, muszą mieć odpowiednio zamocowane osłony części roboczych.
Przenośny, drobny sprzęt elektryczny jak wiertarki lub elektryczny napęd miodarki, muszą
być okresowo sprawdzane na przebicie (zwarcie w uzwojeniu).
Bezpieczeństwo pracy w czasie transportu pasieki
Do transportu nadają się ule w dobrym stanie technicznym. Ule z założonymi
nadstawkami powinny być spięte ze sobą. Załadunek należy robić spokojnie bez wstrząsów
i uderzeń. Do transportu najlepiej nadaje się pojazd, który łatwo porusza się po drogach
gruntowych i bezdrożach.
W przypadku stosowania pojazdu i maszyny napędzanej wałem przekaz
nikiem mocy lub
urządzeń pod ciśnieniem należy pamiętać o założeniu i pewnym przymocowaniu osłon.
Osoba obsługująca te urządzenia wcześniej musi być pouczona, gdzie osłony są potrzebne.
Kierowca uczulony na jad pszczeli nie może prowadzić pojazdu, ponieważ nawet
przypadkowe użądlenie skomplikuje transport.
Nie wolno przewozić na platformie przyczepy załadowanej ulami ludzi zatrudnionych
przy Å‚adowaniu.
Zestaw transportowy  muszą odpowiadać przepisom ruchu drogowego (oświetlenie,
hamulec, kierunkowskazy, trzez
wość kierowcy).
Nie należy ładować na przyczepie więcej niż dwóch warstw uli, gdyż jazda po polnych
drogach, należy do utrudnionych i narażonych na duże przechyły. Podwyższenie środka
ciężkości dodatkową trzecią warstwą uli może spowodować przesunięcie ładunku
i wywrócenie. Takie przypadki zdarzały się już w przeszłości. Przyczepa, po załadowaniu uli,
powinna być dobrze spięta i zabezpieczona przed przypadkowym otwarciem się burt. Górna
warstwa uli i burty powinny być przewiązane sznurami. Przewożony ładunek należy
sprawdzić po przejechaniu 2-3km, by poprawić zauważone niesprawności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Jadący za transportem pszczół pszczelarz powinien mieć ze sobą podkurzacz gotowy do
rozpalenia, dobry rozpylacz (najlepszy 1 litrowy ), zwilżone gazety lub skrawki mikrogumy,
którymi łatwo można uszczelnić szpary w ulach i miejsce wydostawania się pszczół z uli.
BHP przy stosowaniu środków chemicznych
Pszczelarz spotyka się ze środkami chemicznymi stosując je przy dezynfekcji uli
i sprzętu oraz przy leczeniu pszczół. Kontakt ze środkami chemicznymi jest również możliwy
dzięki zabiegom chemicznym wykonywanym przez innych np. w zabiegach
agrotechnicznych.
Do odkażania stosuje się metody fizyczne i chemiczne. Ze środków fizycznych
wykorzystuje siÄ™; opalanie lub gotowanie.
Opalanie ma miejsce przy dezynfekcji uli i sprzętu drewnianego. Przy tej czynności
należy przestrzegać przepisów przeciwpożarowych.
Odkażanie przez gotowanie stosujemy przy drobnym sprzęcie metalowym jak dłuta,
noże. odsklepiacze jak również przy drobnym sprzęcie drewnianym (klateczki dla matek itp.).
Przy gotowaniu należy zwracać uwagę na możliwość oparzenia rąk. Najczęściej
dokonujemy dezynfekcji środkami chemicznymi wykorzystując:
ług sodowy (soda żrąca)- 2% roztwór służy do odkażania uli, nadstawek. ramek
i drobnego sprzętu pasiecznego. Działa żrąco na metale; w posługiwaniu się ługiem
należy chronić ręce, oczy i odzież ze względu na jego żrące działanie. Należy, więc
stosować gumowe rękawice, buty i fartuch oraz okulary ochronne,
wapno chlorowane oraz 20% mleko wapienne stosujemy do odkażania pasieczyska.
Należy zachować ostrożność, chronić ręce i oczy przy zalewaniu wapna palonego wodą,
spirytus skażony  stosujemy przy odkażaniu rąk i drobnego sprzętu metalowego,
kwas octowy lodowaty  stosowany przy zwalczaniu sporowca (nosemy). Kwas
stosujemy do przecierania ścian i dennic uli, a pary kwasu do odkażania plastrów. Przy
stosowaniu tego środka należy zachować ostrożność, gdyż działa drażniąco na błony
śluzowe nosa i drogi oddechowe oraz spojówki oczu. Parzy i drażni skórę rąk.
Do dezynfekcji sprzętu i rąk służą jeszcze inne środki chemiczne, jednak małe ich
stężenie nie powoduje zagrożenia dla pszczelarza (lizol, chinozol, formalina itp.).
Chemiczne środki ochrony roślin
Chemiczne środki ochrony roślin (chwasto, grzybo, owadodbójcze) powodują różny
stopień zagrożenia dla pszczół i innych owadów. Zależy to od klasy toksyczności, ilości
środka z jakim zetknęła się lub spożyła pszczoła oraz od okresu prewencji (czas od oprysku
lub opylenia do zaniku szkodliwego działania na pszczoły).
Środki I i II klasy toksyczności, powodują masowe wymieranie pszczół- zbieraczek.
Środki III i IV klasy  mniej trujące dla zbieraczek, przyniesione do ula z pyłkiem
i nektarem, powodują zamieranie pszczół i czerwiu w ulu. Najczęściej zatrucia zdarzają się
w kwietniu przy zwalczaniu słodyszka rzepakowego oraz w lipcu przy zwalczaniu stonki
ziemniaczanej.
Zalecenia Ministerstwa Rolnictwa określają warunki bezpiecznego stosowania środków
chemicznych ochrony roślin (także zarządzenia wojewodów i Wojewódzkich Stacji
Kwarantanny i Ochrony Roślin). Zalecenia te zobowiązują do powiadomienia administracji
terenowej o miejscu i terminie wykonania zabiegu na trzy dni przed ich rozpoczęciem.
Zabrania się opylania i opryskiwania środkami trującymi dla pszczół roślin kwitnących
wydzielających nektar. Jeżeli zachodzi konieczność wykonania takich zabiegów, należy na
trzy dni przed zabiegiem powiadomić właścicieli pasiek w celu zabezpieczenia pszczół przed
zatruciem.
Nie wolno stosować środków owadobójczych w kwitnących sadach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Uprawy rzepaku, rzepiku, gorczycy a także koniczynę; nasienną i lucernę można
opryskiwać insektycydami nie póz
niej niż na tydzień przed zakwitnięciem tych roślin.
Zabiegi na plantacjach buraków i ziemniaków mogą być wykonywane dopiero po ich
odchwaszczeniu (o ile zabiegi te zagrażają pobliskiej pasiece).
W pobliżu pasiek i nektarodajnych kwitnących roślin, zabiegi opryskiwania powinny być
zastępowane niskim opryskiem i prowadzone wczesnym rankiem lub w godzinach
wieczornych. Godziny wieczorne są w tym przypadku najodpowiedniejsze, ze względu na
cichnący wiatr, ustanie lotu pszczół i 6  godzinną prewencję w przypadku większości
środków III i IV klasy toksyczności.
Higiena pracy pasiecznej
Dbałość o higienę prac pasiecznych jest ważna z trzech powodów:
łatwość przenoszenia chorób z rodziny na rodzinę poprzez ręce (przenoszenie ramek)
i poprzez używany do prac pasiecznych sprzęt,
możliwość zakażenia chorobami odzwierzęcymi (grzybica),
stykania się z miodem, który jest produktem spożywczym i w obrocie nim obowiązują
szczegółowe akty sanitarne i normatywne (higiena sprzętu, pomieszczeń, odzieży
ochronnej, przechowywania, konfekcjonowania, badania na nosicielstwo zatrudnionych
przy środkach spożywczych itp.).
Z tych to powodów dbałość o czystość i higienę osobistą oraz przestrzeganie higieny prac
pszczelarskich nabierają szczegółowego znaczenia.
Odzież ochronna  fartuchy, kombinezony, siatki ochronne powinny być czyste i często
prane. Drobny sprzęt pasieczny, służący do przeglądu uli, często dezynfekowany, ręce myte
po każdej podejrzanej rodzinie i dezynfekowane poprzez przetarcie denaturatem.
Higiena i czystość pomieszczeń nie wymagają uzasadnienia, tak samo jak wszystkie
czynności związane z odbiorem, przechowywaniem i transportem miodu.
Ze względu na możliwość urazów i skaleczeń w pasiece powinna znajdować się
podręczna apteczka wyposażona w podstawowy zestaw leków i opatrunków.
Wyposażenie apteczki:
opatrunki gazowe,
gaza;
bandaże zwykłe (różnej szerokości),
bandaże elastyczne (różnej szerokości),
jodyna,
wata,
woda utleniona,
amoniak (do przecierania miejsc po użądleniu),
rivanol (stłuczenia i okłady na miejsca opuchnięte),
krople nasercowe,
kropie żołądkowe,
spirytus,
wapń.
Po użądleniu w przypadkach wystąpienia objawów uczuleniowych, należy natychmiast
podać dwie tabletki wapnia. Środek ten obowiązkowo musi znajdować się w każdej apteczce
pszczelarza. W razie wystąpienia objawów reakcji ogólnej (wysypka na całym ciele
i duszności ) należy przyjąć krople nasercowe i natychmiast udać się do lekarza.
Należy pamiętać, że żądło zsuwa się paznokciem lub krawędzią dłutka, a nie chwytając
za woreczek jadowy. Chwycenie za zbiorniczek powoduje wyciśnięcie wszystkiego jadu
w miejsce użądlenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega higiena pracy pasiecznej?
2. Jak należy postępować z chemicznymi środkami ochrony roślin?
3. Kto ponosi odpowiedzialność za pożądlenie zwierząt?
4. W jakiej minimalnej odległości powinna być ustawiona pasieka od granicy z sąsiadem?
5. Jak przechowujemy produkty pasieczne?
6. Co powinno być na wyposażeniu apteczki pasiecznej?
7. Co należy zrobić gdy pszczoły ulegną zaparzeniu?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobieranie środków ochrony indywidualnej do rodzaju pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z przekazaną przez nauczyciela tabelą  Rodzaje prac , przy których
wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej,
2) zapoznać się z tabelą  Rodzaje środków ochrony indywidualnej i dobierz środki
ochrony osobistej dla pszczelarza,
3) przeanalizować zasady stosowania środków ochrony indywidualnej,
4) wybrać informacje dotyczące środków ochrony indywidualnej dla pszczelarza,
5) sporządzić wykaz środków ochrony indywidualnej,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tabele z załącznika do obwieszczenia Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej.
Ćwiczenie 2
Analiza czynników zagrożeń występujących w gospodarstwie pasiecznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) zapoznać się z rodzajem zagrożeń w gospodarstwie pasiecznym (instrukcje, regulaminy),
4) zgłosić swoje propozycje podczas trwania giełdy pomysłów,
5) zaprezentować pracę (lider grupy).
Wyposażenie stanowiska pracy:
 instrukcje dotyczące wysiłku i zmęczenia,
 arkusz szarego papieru, mazaki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) charakteryzować środki ochrony indywidualne pszczelarza?
ðð ðð
2) określić jakie środki ma dostarczyć pracodawca nieodpłatnie
pracownikowi?
ðð ðð
3) dobrać środki ochrony osobistej do określonego rodzaju pracy?
ðð ðð
4) określić wymagania bezpieczeństwa przy przechowaniu produktów
żywnościowych?
ðð ðð
5) wyposażać apteczkę pasieczną?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
 5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy odpowiedzialność ponoszą
a) wszyscy pracownicy.
b) pracodawca.
c) osoby kierujÄ…ce pracownikami.
d) Państwowa Inspekcja Pracy.
2. Szkolenia pracowników w zakresie bhp odbywają się na koszt
a) pracownika.
b) są bezpłatne.
c) pracodawcy.
d) Państwowej Inspekcji Pracy.
3. W związku z zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy, pracodawca jest
obowiązany informować pracowników o
a) ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami.
b) trudnościach występujących w związku z pracą.
c) potrzebie zapoznania siÄ™ z chorobami zwiÄ…zanymi z wykonywanÄ… pracÄ….
d) ochronie przeciwpożarowej w zakładzie pracy.
4. Zakazujące znaki bezpieczeństwa mają następujący kształt i dominujący kolor
a) kształt koła i dominujący kolor czerwony.
b) kształt prostokąta i dominujący kolor żółty.
c) kształt trójkąta i dominujący kolor niebieski.
d) różne kształty i różne kolory.
5. Ochrona przeciwpożarowa ma na celu
a) ułatwienie gaszenia pożaru przez strażaków.
b) ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem.
c) informowanie pracowników o możliwościach powstania pożaru.
d) zabezpieczenie zakładu pracy przed pożarem.
6. Proces palenia następuje
a) gdy występują równocześnie trzy czynniki: materiał palny, tlen oraz z
ródło ciepła.
b) przy wysokiej temperaturze.
c) przy niewłaściwym magazynowaniu materiałów budowlanych.
d) przy materiałach łatwopalnych.
7. Hydranty służą do
a) poboru wody w celach gaśniczych.
b) dostarczania wody dla pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.
c) utrzymywania czystości.
d) magazynowania wody potrzebnej w zakładzie pracy.
8. Gaśnice proszkowe do gaszenia gazów (np. acetylen, metan, wodór, propan) mają
oznaczenie
a) nie majÄ… oznaczenia.
b) A.
c) B.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
d) C.
9. Temperatura w pomieszczeniach biurowych oraz przy wykonywaniu lekkiej pracy
fizycznej powinna wynosić
a) 140C.
b) 180C.
c) 250C.
d) nie ma znaczenia.
10. Urządzenia ochronne stosowane na stanowisku pracy, przy wydzielaniu się gazów
trujÄ…cych to
a) wentylacja mechaniczna z odpowiednio szczelnÄ… obudowÄ….
b) klimatyzacja.
c) nawiewy powietrza z wentylacji miejscowej.
d) obudowa urządzeń wydzielających gazy.
11. Każde urządzenie elektryczne posiada tabliczkę
a) znamionowÄ….
b) informacyjnÄ….
c) izolacyjnÄ….
d) zabezpieczajÄ…cÄ… uruchomienie.
12. Butle na gazy sprężone należy chronić przed temperaturą
a) nie potrzeba chronić.
b) powyżej 350C.
c) minusowÄ….
d) należy chronić przed ogrzaniem powyżej 180C.
13. Na stanowisku wymagającym stosowania środków ochrony indywidualnej, bez
zaopatrzenia pracownika w odpowiednie środki ochrony pracodawca
a) nie może dopuścić pracownika do pracy.
b) może dopuścić pracownika do pracy.
c) może wyjątkowo, na krótki okres.
d) może po uzgodnieniu z pracownikiem.
14. Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładach pracy ustala
i aktualizuje
a) pracownik wykonujÄ…cy prace niebezpieczne.
b) pracodawca.
c) Komisja Zakładowa d/s BHP.
d) osoba nadzorujÄ…ca prace niebezpieczne.
15. Zauważone objawy zaparzenia rodzin pszczelich podczas przewozu likwidujemy
a) wtryskujÄ…c do uli wodÄ™.
b) zatrzymujÄ…c siÄ™ w cieniu.
c) rozładowując i otwierając wyloty.
d) uspakajając pszczoły poprzez podkurzanie.
16. Czy na rusztowaniach można przycinać elementy
a) nie można wykonywać.
b) można wykonywać zgodnie z potrzebami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
c) można wykonywać częściowo, gdy takie prace są konieczne.
d) można wykonywać pod warunkiem, że rusztowania są do 5m.
17. Przy oparzeniu pierwszego stopnia należy miejsce oparzenia
a) posmarować kremem.
b) zabandażować.
c) polewać strumieniem czystej wody i zabezpieczyć wyjałowionym opatrunkiem.
d) polewać wodą utlenioną.
18. W przypadku otwartego złamania kończyny dolnej z równoczesnym krwawieniem należy
a) dokonać zatrzymania krwawienia.
b) założyć sterylny opatrunek, zabandażować, unieruchomić złamaną kość
w istniejącym położeniu.
c) polewać strumieniem czystej wody do przybycia pomocy lekarskiej.
d) w takim stanie przewiez
ć do szpitala.
19. Odzież ochronną stosuje się w celu
a) ochrony przed brudnymi robotami.
b) zabezpieczenia pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska.
c) osłonięcia własnego ubrania.
d) ujednolicenia wyglądu pracowników w zakładzie pracy.
20. Rusztowania powinny być wykonane
a) zgodnie z normą i instrukcją montażową lub projektem.
b) wg ustaleń kierownika budowy.
c) zgodnie z uzgodnieniami inwestora.
d) tak, by nie utrudniały pracy w poszczególnych robotach budowlanych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
6. LITERATURA
1. Bezpieczeństwo i higiena pracy z bieżącą aktualizacją. Wyd. VIII.  Tarbonus ,
Tarnobrzeg 2002 (akt. 2003)
2. Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1997
3. BieÅ› B., Mazur Z.: Pierwsza pomoc przedlekarska. Wyd. IV,  Tarbonus , Tarnobrzeg
2002
4. Bornus L.: ABC mistrza ogrodnika-pszczelarstwo. Wydawnictwo Spółdzielcze,
Warszawa 1982
5. Bornus L.: Zakładamy pasiekę. Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1986.
6. Goniewicz M., Nowak A., Smutek Z.: Przysposobienie obronne. Podręcznik dla LO, LP
i Technikum. OPERON, Gdynia 2004
7. Kodeks pracy
8. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. WSiP, Warszawa 1996
9. Warno O.: Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach zagrażających życiu. PCK, Warszawa
2000
10. Tomaszewska B: Higiena w pasiece, PWRiL, Warszawa 1987
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40