MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Leszek Świdziński
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
744[02].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Barbara Różańska
mgr inż. Bogusław Woz
niak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Leszek Świdziński
Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu obuwnik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Prawna ochrona pracy 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 10
4.2. Przepisy i regulaminy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, oraz 11
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska
4.2.1. Materiał nauczania 11
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 17
4.2.4. Sprawdzian postępów 18
4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy 19
4.3.1. Materiał nauczania 19
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 26
4.3.3. Ćwiczenia 27
4.3.4. Sprawdzian postępów 28
4.4. Zasady udzielania pierwszej pomocy 29
4.4.1. Materiał nauczania 29
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 33
4.4.3. Ćwiczenia 33
4.4.4. Sprawdzian postępów 34
5. Sprawdzian osiągnięć 35
6. Literatura 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
 1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w poznaniu przepisów dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, zawartych w Kodeksie
pracy, rozporządzeniach, układach zbiorowych lub w regulaminach pracy.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Miejsce jednostki modułowej w strukturze modułu 744[02].O1  Podstawy zawodu jest
pokazane na schemacie strukturalnym zamieszczonym poniżej.
744[02].O1
Podstawy zawodu
744[02].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
744[02].O1.02
Określanie konstrukcyjnych 744[02].O1.03
i technologicznych właściwości Posługiwanie się dokumentacją
obuwia technicznÄ…
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- posługiwać się instrukcją przy wykonywaniu ćwiczeń.
- pracować indywidualnie,
- współpracować w grupie,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- interpretować wskazany tekst,
- wyszukiwać potrzebne informacje w dokumentach,
- prezentować wyniki pracy własnej i grupowej,
- uczestniczyć w dyskusji,
- wyjaśniać zjawiska fizyczne wykorzystywane w pracy maszyn i urządzeń obuwniczych,
- oceniać stan techniczny maszyn i urządzeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 zinterpretować podstawowe akty prawne, prawa i obowiązki pracownika oraz
pracodawcy, dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,
 scharakteryzować zagrożenia związane z wykonywaną pracą,
 zastosować obowiązujące procedury postępowania w przypadku zagrożenia pożarowego,
 zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z instrukcją dotyczącą
ochrony przeciwpożarowej,
 określić zasady ochrony środowiska,
 zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony indywidualnej w zależności od rodzaju
wykonywanej pracy,
 określić zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników związane z wykonywaną pracą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Prawna ochrona pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Prawną ochronę pracy w Polsce reguluje prawo pracy, które obejmuje przepisy Kodeksu
pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych. Przepisy te określają prawa
i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy
i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających
prawa i obowiÄ…zki stron stosunku pracy.
Głównymi z
ródłami prawa pracy w Polsce są:
- Konstytucja,
- Rozporządzenia Rady Ministrów,
- Kodeks pracy,
- Regulaminy pracy,
- Układy zbiorowe pracy.
W zakres prawa pracy wchodzą w szczególności regulacje dotyczące m.in.: powstania
i ustania stosunku pracy, obowiązków i uprawnień pracownika i pracodawcy, czasu pracy,
urlopów, ochrony pracy, bezpieczeństwa i higieny pracy, rozstrzygania sporów wynikających
ze stosunku pracy.
Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakładzie pracy. Jest on zobowiązany:
- zapoznawać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem
wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi
uprawnieniami,
- organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości pracy, zwłaszcza
pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie,
- zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne
szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,
- organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
- zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować
wykonanie tych poleceń,
Pracodawca jest także zobowiązany wyposażyć zakład w maszyny i inne urządzenia
techniczne, takie, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności
zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji
chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi
wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym
działaniem innych czynników środowiska pracy, a także uwzględniały zasady ergonomii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
ObowiÄ…zki pracodawcy dotyczÄ…ce profilaktycznej ochrony zdrowia polegajÄ… na:
- ocenie i dokumentowaniu ryzyka zawodowego zwiÄ…zanego z wykonywanÄ… pracÄ… oraz do
stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,
- informowaniu pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami,
- stosowaniu środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom
zwiÄ…zanym z wykonywanÄ… pracÄ…,
- nie dopuszczeniu do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego,
stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku,
- zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach narażenia na działanie substancji
i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających okresowych badań lekarskich,
także po zaprzestaniu pracy z tymi substancjami, czynnikami, pyłami lub po rozwiązaniu
stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami,
- zapewnieniu pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych,
nieodpłatnie, odpowiednich posiłków i napoi,
- zapewnieniu pracownikom odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz
dostarczeniu niezbędnych środków higieny osobistej, a także zapewnieniu środków do
udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Przy pracach stwarzających szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracodawca ma obowiÄ…zek:
- rejestrować wszystkie rodzaje prac z substancjami, preparatami, czynnikami lub
procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, określonymi
w odrębnych przepisach, a także prowadzić rejestr pracowników zatrudnionych przy tych
pracach,
- w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji,
preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub
mutagennym, pracodawca jest zobowiązany do dołożenia wszelkich starań, aby zastąpić
te substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla
zdrowia lub stosować inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy
odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki,
- prowadzić rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników
biologicznych oraz rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach,
- przy prowadzeniu działalności, która stwarza możliwość wystąpienia nagłego
niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników, podejmować działania
zapobiegające takiemu niebezpieczeństwu, a w szczególności jest zobowiązany
zapewnić: odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy
oraz ich obsługę przez osoby należycie przeszkolone w zakresie udzielenia pierwszej
pomocy poszkodowanym,
- zapewnić warunki, aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego
zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, były wykonywane przez co najmniej dwie
osoby, w celu zapewnienia asekuracji.
W razie wystÄ…pienia wypadku przy pracy oraz choroby zawodowej pracodawca jest
zobowiÄ…zany:
- podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić
udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie w przewidzianym
trybie okoliczności i przyczyn wypadku oraz zastosować odpowiednie środki
zapobiegajÄ…ce podobnym wypadkom,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- niezwłocznie zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym,
ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który
wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za
wypadek przy pracy,
- prowadzić rejestr wypadków przy pracy,
- niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej
i właściwemu inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo
podejrzenia o takÄ… chorobÄ™,
- ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą
chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem Państwowej Inspekcji
Sanitarnej. Przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie
choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,
- prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby,
- systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych
i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych
analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.
Obowiązki pracodawcy dotyczące szkoleń:
- pracodawca jest zobowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie
okresowych szkoleń, których zadaniem jest aktualizacja, utrwalenie i poszerzenie wiedzy
zdobytej na szkoleniach wstępnych,
- pracodawca jest zobowiązany odbyć szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny
pracy, szkolenie to powinno być okresowo powtarzane,
- pracodawca jest zobowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac,
- pracodawca ma obowiązek udostępniać pracownikom aktualne instrukcje bhp do stałego
korzystania.
Obowiązki pracodawcy dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieży
i obuwia do użytku w pracy:
- pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla
zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach
posługiwania się tymi środkami,
- pracodawca jest zobowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie do
użytku w pracy, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli odzież
własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu oraz ze względu
na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy,
- pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez
pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia do użytku w pracy, spełniających
wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy,
- pracodawca ustala rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia do
użytku w pracy, których stosowanie na określonych stanowiskach oraz przewidywane
okresy użytkowania odzieży i obuwia do użytku w pracy,
- pracodawca jest zobowiązany zapewnić warunki, aby stosowane środki ochrony
indywidualnej oraz odzież i obuwie do użytku w pracy posiadały właściwości ochronne
i użytkowe oraz zapewnić odpowiednio ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie
i odkażanie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- pracodawca jest zobowiązany zapewnić, aby środki ochrony indywidualnej oraz odzież
i obuwie do użytku w pracy, które w wyniku stosowania w procesie pracy uległy
skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie
zakaz
nymi, były przechowywane wyłącznie w miejscu przez niego wyznaczonym.
Za naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy odpowiada
pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami. Jeżeli pracodawca dopuszcza do używania
środków ochrony indywidualnej o niepotwierdzonej zgodności z wymaganiami
bezpieczeństwa, to popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Pracownik ma prawo:
- powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego, jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny
pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
- po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy
wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan
psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla
innych osób,
- do zmiany stanowiska pracy, jeżeli stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej
pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, na podstawie orzeczenia
lekarskiego.
Podstawowym obowiązkiem pracownika jest przestrzeganie przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy.
W szczególności pracownik jest zobowiązany:
- znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
- wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,
- dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,
- stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia do użytku w pracy, zgodnie z ich przeznaczeniem,
- poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
- niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie,
- współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są główne z
ródła prawa pracy w Polsce?
2. Co wchodzi w zakres prawa pracy?
3. Jakie sÄ… podstawowe prawa pracownika?
4. Jakie sÄ… podstawowe obowiÄ…zki pracownika?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyszukaj w dostępnej Ci literaturze i określ podstawowe obowiązki pracodawcy
dotyczÄ…ce profilaktycznej ochrony zdrowia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,
2) wyszukać właściwe artykuły dotyczące podstawowych obowiązków pracodawcy
w zakresie profilaktycznej ochrony zdrowia,
3) zinterpretować wyszukane zapisy,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wyszukaj w dostępnej Ci literaturze i określ podstawowe obowiązki pracodawcy
dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia do użytku w pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni dział i rozdział w Kodeksie pracy,
2) wyszukać właściwe artykuły dotyczące obowiązków pracodawcy w zakresie środków
ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia do użytku w pracy,
3) zinterpretować wyszukane zapisy,
4) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- Kodeks pracy lub stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
- literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić z
ródła prawa pracy w Polsce?
2) wymienić i określić zakres prawa pracy?
3) określić obszary uregulowane Kodeksem pracy?
4) wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki
pracowników w wskazywanych zagadnieniach?
5) wyszukać w Kodeksie pracy zapisy określające prawa i obowiązki
pracodawców w wybranych zagadnieniach?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Przepisy i regulaminy dotyczące bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska
4.2.1. Materiał nauczania
Bezpieczeństwo pracy z wykorzystaniem urządzeń elektrycznych
UrzÄ…dzenie elektryczne to wszystkie urzÄ…dzenia i elementy instalacji elektrycznej
przeznaczone do wytwarzania, przekształcenia, rozdziału lub wykorzystania energii
elektrycznej. SÄ… nimi np. maszyny elektryczne, transformatory, aparaty, przyrzÄ…dy
pomiarowe, urządzenia zabezpieczające, przewody elektryczne i różnego rodzaju odbiorniki.
Ochrona przeciwporażeniowa to zespół środków technicznych zapobiegający porażeniom
prądem elektrycznym w normalnych i zakłóceniowych warunkach przy urządzeniach
elektrycznych; w urządzeniach niskiego napięcia rozróżnia się ochronę przeciwporażeniową
przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa), przed dotykiem pośrednim (ochrona
dodatkowa) oraz ochronę uzupełniającą.
Ogólne zasady związane z eksploatacją urządzeń elektrycznych:
- urządzenie musi spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy określone
w Polskich Normach i właściwych przepisach dotyczących projektowania, budowy oraz
eksploatacji przez cały okres użytkowania,
- eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą dokonywać wyłącznie osoby
odpowiednio przeszkolone o sprawdzonych okresowo kwalifikacjach,
- stosować urządzenia wyposażone w instalacje zabezpieczone przed przeciążeniem,
- nie dokonywać żadnych prac serwisowych przy urządzeniu pod napięciem,
- przestrzegać przepisów o stosowaniu szczelnej instalacji elektrycznej i osprzętu
w pomieszczeniach wilgotnych oraz tam, gdzie występują gazy i płyny łatwopalne,
- maszyny powinny posiadać stosowane zabezpieczenia przeciwporażeniowe tj. przed
dotykiem bezpośrednim i pośrednim,
- maszyny i urządzenia powinny posiadać zabezpieczenia przed przepięciami
Å‚Ä…czeniowymi i atmosferycznymi,
- stosować się do szczegółowej instrukcji eksploatacji urządzenia elektrycznego,
- stosować wymagane środki ochrony indywidualnej.
Przy eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznej zabrania się:
- podejmowania pracy osobom nieuprawnionym,
- użytkowania urządzenia i instalacji niezgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa
porażeniowego, pożarowego i wybuchowego oraz instalacji prowizorycznych,
- stosowania prowizorycznych napraw (bezpieczników) przy obsłudze instalacji
elektrycznej,
- przekraczania określonych parametrów pracy urządzenia lub instalacji elektrycznej
określonych w dokumentacji techniczno - eksploatacyjnej lub instrukcji obsługi,
- stosowania urządzeń i instalacji elektrycznej bez ważnych i wymaganych przeglądów
i pomiarów spełniających wymagania techniczno eksploatacyjne,
- użytkowania urządzeń i instalacji elektrycznej niesprawnych technicznie,
- pozostawiania swobodnego dostępu do urządzeń i instalacji elektrycznych osobom
postronnym,
- pozostawiania bez dozoru urządzeń elektrycznych pracujących.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowej pracy urządzenia lub złego stanu instalacji
elektrycznej urządzenia, instalację elektryczną należy odłączyć od zasilania i zabezpieczyć
przed ponownym załączeniem. Wszelkie nieprawidłowości w pracy urządzenia i instalacji
elektrycznej zgłaszać swemu przełożonemu odpowiedzialnemu za eksploatację.
Bezpieczeństwo pracy z urządzeniami pod ciśnieniem
Ogólne zasady związane z eksploatacją urządzeń ciśnieniowych:
- urządzenia ciśnieniowe należy eksploatować zgodnie z ich przeznaczeniem,
- używanie urządzeń ciśnieniowych jest niedozwolone, gdy stan techniczny urządzeń budzi
zastrzeżenia, a osprzęt zabezpieczający i ciśnieniowy jest niesprawny lub wyłączony
z działania,
- obsługę urządzeń należy powierzyć osobom o przygotowaniu specjalistycznym,
- używać urządzeń dopuszczonych do eksploatacji przez Urząd Dozoru Technicznego, jeśli
w stosunku do nich jest to wymagane,
- urządzenie ciśnieniowe powinno być wyposażone w elementy zabezpieczające i sprawną
aparaturÄ™ kontrolno - pomiarowÄ…,
- opracować i przestrzegać szczegółowych instrukcji uwzględniających wszystkie rygory
eksploatacyjne.
Obecnie w przemyśle stosuje się wiele urządzeń ciśnieniowych. Szczegółowe zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy przy w/w urządzeniach można znalez
ć w odrębnych aktach
prawnych np. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca
2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji
niektórych urządzeń ciśnieniowych Dz.U. 2003 nr 135 poz. 1269.
Urządzenia napędzane hydraulicznie i/lub pneumatycznie, wykorzystujące elementy
hydrauliki i/lub pneumatyki, to również urządzenia ciśnieniowe, ale z innej grupy. Ich
wytwórcy muszą spełniać wymagania określone w przepisach Dyrektywy ciśnieniowej
97/23/UE. Bezpieczna eksploatacja takich urządzeń sprowadza się do ścisłego przestrzegania
instrukcji wytwórcy.
Przepisy bezpieczeństwa dotyczące transportu oraz magazynowania materiałów
i wyrobów
Transport ręczny:
- przy podnoszeniu i opuszczaniu ciężarów należy przyjąć taką pozycję ciała, która
pozwoli wykorzystać siły możliwie największej liczby mięśni,
- zabronione jest dz
wiganie i przemieszczanie przez pracownika ciężarów powyżej
dopuszczalnych norm dla danej płci podanych w odrębnych przepisach,
- pracownicy, którzy przenoszą zespołowo przedmioty o ciężarze powyżej 300 kg powinni
posiadać do wykonania pracy odpowiedni sprzęt ułatwiający pracę i zapewniający
bezpieczeństwo np. pasy, liny,
- ściśle wykonywać polecenia kierującego przy przenoszeniu zespołowym ciężarów
o masie od 500 kg do 700 kg,
- normy obowiązujące przy przenoszeniu przez kobiety i młodocianych określają odrębne
przepisy,
- stosować odpowiednie ubrania ochronne i środki ochrony osobistej zależne od
wykonywanej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Transport mechaniczny:
- masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie powinna
przekraczać dopuszczalnej nośności lub udz
wigu danego środka transportu,
- ładunek na środku transportowym powinien być zabezpieczony przed upadkiem,
przemieszczeniem i rozsypywaniem siÄ™,
- stosować właściwe środki transportu dobrane w zależności od rodzaju transportowanego
materiału,
- przestrzegać instrukcji obsługi i użytkowania wykorzystanego środka transportu,
- substancje niebezpieczne do transportu powinny być szczególnie zabezpieczone,
- stosować odpowiednie ubrania ochronne i środki ochrony osobistej zależne od
wykonywanej pracy.
Ogólne zasady składowania i magazynowania:
- poszczególne materiały należy grupować w jednym na stałe wyznaczonym miejscu,
- każde zgrupowanie powinno być dokładnie oznakowane,
- materiały często wydawane należy układać bliżej frontu magazynu,
- materiały ciężkie i znacznych rozmiarów należy składować bliżej frontu magazynu,
- materiały powinny być tak rozmieszczone, aby do pobrania jednego nie trzeba było
usuwać lub przemieszczać innych,
- składować materiały nie przekraczając nośności stropów i regałów,
- dobierać właściwe środki transportu do przemieszczania i stertowania ładunków,
- przestrzegać informacji umieszczonych na opakowaniach magazynowanych wyrobów,
- przestrzegać szczegółowych instrukcji składowania materiałów niebezpiecznych,
- materiały składować i magazynować w miejscach do tego przeznaczonych,
- przestrzegać instrukcji przeciwpożarowej.
Przepisy dotyczące ochrony środowiska
Ochrona środowiska  jest to podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiających
zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej.
Ochrona środowiska w zakładzie pracy polega na realizacji przedsięwzięć mających na
celu:
- ocenę charakteru i zakresu aktualnego stanu środowiska,
- ochronÄ™ powietrza,
- ochronę wód i przeciwdziałanie zanieczyszczeniom,
- ochronÄ™ gleby,
- ochronę przed hałasem,
- ochronÄ™ przed polami elektromagnetycznymi,
- ochronę środowiska przed poważną awarią,
- właściwą eksploatację instalacji lub urządzeń,
- właściwą gospodarkę odpadami wytwarzanymi w zakładzie pracy,
- właściwy pobór energii.
Zasady ochrony środowiska
Zasady ochrony środowiska obowiązujące w danym zakładzie ustala pracodawca na
podstawie Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. z póz
niejszymi zmianami - Prawo ochrony
środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Zasady ochrony środowiska określają rodzaj występujących zagrożeń, opisują zabronione
czynności, a także precyzują obowiązki pracowników. O środowisko należy zadbać nie tylko
w zakresie eliminacji występujących skażeń ale również w obszarze zapobiegania,
przeciwdziałania i monitoringu. Eksploatacja instalacji lub urządzeń powodujących
zanieczyszczenie środowiska nie powinna powodować przekroczenia limitów emisyjnych.
Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania
do środowiska obcych substancji lub zbędnej energii.
Zagrożenie pożarowe. Przepisy ochrony przeciwpożarowej
Ochrona przeciwpożarowa w zakładzie pracy polega na realizacji przedsięwzięć
mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem lub innym
miejscowym zagrożeniem poprzez:
- zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru,
- zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru lub innego miejscowego zagrożenia,
- prowadzenie działań ratowniczych.
Ważniejszymi przyczynami i z
ródłami pożarów są:
- urzÄ…dzenia grzewcze i urzÄ…dzenia elektryczne: piece grzewcze, elektryczne elementy
łączeniowe, przeciążone przewody elektryczne,
- elektryczność statyczna,
- wadliwe działanie mechanizmów, niedbała konserwacja, wybuchy gazów, pyłów,
materiałów sypkich,
- niewłaściwa obsługa i konserwacja maszyn, instalacji i urządzeń,
- nieostrożne obchodzenie się z otwartym ogniem, w szczególności w pomieszczeniach
o wysokim zagrożeniu pożarowym,
- błędy podczas realizacji procesów technologicznych.
Zasady ochrony przeciwpożarowej obowiązujące w danym zakładzie ustala pracodawca
na podstawie RozporzÄ…dzenia MSWiA z dnia 21.04.2006r. w sprawie ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów po wcześniejszym ich
uzgodnieniu z Państwową Strażą Pożarną. W zasadach tych określa: rodzaje występujących
zagrożeń pożarowych, czynności zabronione i obowiązki w zakresie ochrony
przeciwpożarowej.
Ochronę przeciwpożarową dzielimy na bierną i czynną.
Ochrona bierna to zapobieganie pożarom przed ich powstaniem. Obejmuje ona:
- stosowanie odpowiednich materiałów ogniotrwałych,
- utrzymanie instalacji i urządzeń elektrycznych w należytym stanie,
- umieszczenie produkcji o szczególnym zagrożeniu pożarowym w oddzielonych
pomieszczeniach,
- przestrzeganie zakazu używania otwartego ognia i palenia tytoniu w pomieszczeniach
zagrożonych,
- przechowywanie materiałów łatwopalnych w odpowiednich warunkach,
- przygotowanie instrukcji ochrony przeciwpożarowej i zapoznanie z nią pracowników.
Ochrona czynna stosowana w przypadku bezpośredniego zagrożenia powinna zapewnić:
- dostęp do sprawnych urządzeń gaśniczych rozmieszczonych w odpowiednich
i oznakowanych miejscach w zakładzie,
- dostęp do instalacji alarmowych i telefonu umożliwiający jak najszybsze zawiadomienie
straży pożarnej,
- ewakuację ludzi w trakcie pożaru,
- dojazd wozów strażackich do pożaru,
- dostęp do hydrantów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób postępowania na wypadek pożaru
Alarmowanie wewnętrzne
Każdy pracownik, który zauważy pożar w obiekcie zobowiązany jest:
- powiadomić bezpośredniego przełożonego,
- powiadomić osoby bezpośrednio zagrożone i przystąpić do akcji ratowniczej lub
ewakuacji.
Alarmowanie zewnętrzne
Dozorca lub osoba z Kierownictwa w przypadku otrzymania informacji o pożarze
zobowiÄ…zani sÄ…:
- powiadomić Państwową Straż Pożarną  tel. alarmowy  998
- powiadomić właściciela obiektu tel.: ..............................
- zachować spokój i przystąpić do organizacji akcji ratowniczo gaśniczej,
- po uzyskaniu telefonicznego połączenia ze strażą pożarną 998, wyraz
nie podać:
gdzie się pali: dokładny adres, nazwę instytucji, piętro,
co siÄ™ pali: np. hala produkcyjna,
czy istnieje zagrożenie życia ludzkiego,
numer telefonu, z którego się alarmuje oraz swoje nazwisko i imię,
po otrzymaniu odpowiedzi, że zgłoszenie zostało przyjęte, odłożyć słuchawkę.
Telefony alarmowe
W razie potrzeby, np. nieszczęśliwy wypadek, pożar, itp. należy poinformować:
Pogotowie Ratunkowe  tel. 999
Państwowa Straż Pożarna  tel. 998
Policja - tel. 997
Równocześnie z alarmowaniem straży pożarnej należy przystąpić do akcji ratowniczo-
-gaśniczej przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń pożarniczych. Do czasu
przybycia straży pożarnej kierownictwo akcją obejmuje: dyrektor, osoba z kierownictwa,
a w dni wolne od pracy lub porze nocnej dozorca. Każdy przystępujący do akcji ratowniczo-
-gaśniczej powinien:
- w pierwszej kolejności ratować zagrożone życie ludzkie,
- wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do pomieszczeń objętych pożarem,
- do gaszenia wewnętrznych instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem
stosować gaśnice proszkowe i na dwutlenek węgla, (w żadnym przypadku nie używać
wody),
- usunąć z zasięgu ognia wszystkie materiały palne, a w szczególności cenne dokumenty,
urzÄ…dzenia komputerowe, bazy danych, archiwa itp.,
- nie otwierać bez koniecznej potrzeby drzwi i okien do pomieszczeń, w których powstał
pożar, ponieważ dopływ powietrza sprzyja rozprzestrzenianiu się ognia,
- szybko i prawidłowo użyć podręcznego sprzętu gaśniczego co umożliwi ugaszenie
pożaru w zarodku.
Podręczny sprzęt gaśniczy, który powinien znajdować się na wyposażeniu obiektu to
różnego rodzaju gaśnice, koce gaśnicze, usytuowane w odpowiednich miejscach hydranty
wewnętrzne. Podręczny sprzęt wykorzystywany jest do gaszenia pożaru w zarodku.
Ze względu na rodzaj palącego się materiału pożary dzielimy na grupy. Do gaszenia
należy stosować odpowiednie środki gaśnicze kierując się następującymi wskazaniami:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Grupa A: Ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko
żarzenia (drewno, papier itp. materiały): woda, piana gaśnicza, proszek gaśniczy,
dwutlenek węgla.
Grupa B: Ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki, pasty
do podłogi, topiące się tworzywa sztuczne): piana gaśnicza, proszek gaśniczy,
dwutlenek węgla, halon.
Grupa C: Gazy palne (gaz miejski, metan, propan-butan): proszek gaśniczy, dwutlenek
węgla, halon.
Grupa E: Pożary ABC występujące w obrębie urządzeń pod napięciem: proszek gaśniczy,
dwutlenek węgla, halon.
Gaśnice do gaszenia pożarów danej grupy są odpowiednio oznakowane symbolami
literowymi. Należy tak dobierać podręczny sprzęt gaśniczy, by był skuteczny, tzn. żeby
można nim było ugasić ewentualny pożar. Przy gaszeniu należy pamiętać o następujących
zasadach:
- kierować strumień środka gaśniczego na palące się przedmioty lub obiekty od strony
zewnętrznej (skrajnej) w kierunku do środka,
- przy gaszeniu przedmiotów ustawionych pionowo należy gasić od góry w dół,
- należy używać środków gaśniczych przeznaczonych do gaszenia danej grupy pożarów.
Hydrant wewnętrzny to zawór zainstalowany na specjalnej sieci wodociągowej
obudowany szafką i wyposażony w wąż pożarniczy i prądownicę. Może być o średnicy 25 lub
52 mm. Ma zastosowanie do gaszenia pożarów w zarodku wszędzie tam, gdzie jako środek
gaśniczy można stosować wodę.
Sposób użycia hydrantu jest następujący:
- otworzyć drzwiczki szafki sprawdzić czy wąż i prądownica podłączone są do instalacji
wodociÄ…gowej,
- rozwinąć odcinek węża w całości unikając zagięć i załamań,
- odkręcić zawór i skierować strumień wody na miejsce pożaru.
Obsługę hydrantu powinny stanowić dwie osoby, jedna obsługuje prądownicę, druga
obsługuje zawór hydrantu dawkując ilość wody. Wodą nie gasimy urządzeń pod napięciem
elektrycznym oraz w ich obrębie, jak również innych substancji, które z wodą tworzą gazy
palne np. karbid.
Gaśnica wodno-pianowa jest to zbiornik cylindryczny, w którym znajduje się wodny
roztwór środka pianotwórczego oraz zbiornik z gazem napędowym zaopatrzony w zbijak,
wężyk zakończony prądowniczką zamykaną. Po dostarczeniu gaśnicy w pobliże pożaru
zrywamy plombę zabezpieczającą, wciskamy zbijak (gaz napędzający wypełnia zbiornik
gaśnicy), kierujemy strumień piany w ognisko pożaru. Działanie gaśnicy można w każdej
chwili przerwać przez zwolnienie dz
wigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę
syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.
Gaśnica proszkowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w dz
wigniÄ™ uruchamiajÄ…cÄ…
zawór lub zbijak naboju z gazem napędowym. Środek gaśniczy (proszek) wyrzucany jest
przez dyszę lub wężyk zakończony prądowniczką przy pomocy gazu obojętnego (azot lub
dwutlenek węgla). Po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru zrywamy plombę i zawleczkę
blokujÄ…cÄ…, uruchamiamy dz
wignie lub zbijak i kierujemy strumień proszku w ognisko pożaru.
Działanie gaśnicy można w każdej chwili przerwać przez zwolnienie dz
wigni uruchamiajÄ…cej
lub dz
wigni prądowniczki. Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica prawidłowo
pracuje tylko w pozycji pionowej.
Gaśnica śniegowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w zawór i wężyk
zakończony dyszą wylotową lub w gaśnicach mniejszych króćcem obrotowym z dyszą.
Wewnątrz gaśnicy znajduje się skroplony dwutlenek węgla, który po uruchomieniu pod
wÅ‚asnym ciÅ›nieniem wydostaje siÄ™ na zewnÄ…trz oziÄ™biajÄ…c siÄ™ do temperatury ok. -80°C. Po
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
dostarczeniu gaśnicy w pobliże pożaru zrywamy plombę zabezpieczającą, uruchamiamy
zawór i kierujemy strumień dwutlenku węgla na ognisko pożaru. Działanie gaśnicze można
w każdej chwili przerwać zamykając zawór. Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica
prawidłowo pracuje tylko w pozycji pionowej.
Należy pamiętać o tym, że:
- w czasie działania gaśnicy trzymać ją tylko za uchwyty,
- nie wolno używać tych gaśnic do gaszenia ludzi.
Koc gaśniczy jest to płachta z tkaniny całkowicie niepalnej (włókna szklanego)
o powierzchni około 2 m2. Przechowuje się go w specjalnym futerale. Służy do tłumienia
pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do palącego się przedmiotu.
Sposób użycia:
- wyjąć koc z futerału, rozłożyć i szczelnie przykryć palący się przedmiot,
- w przypadku gaszenia ludzi należy osobę przewrócić i przykryć ją szczelnie kocem,
- koce gaśnicze można wykorzystywać do przenoszenia ewakuowanego mienia.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz zasady związane z eksploatacją urządzeń elektrycznych?
2. Jak postępujemy w przypadku stwierdzenia nieprawidłowej pracy urządzenia lub złego
stanu instalacji elektrycznej?
3. Jakie znasz zasady związane z eksploatacją urządzeń ciśnieniowych?
4. Jakich zasad należy przestrzegać przy transporcie ręcznym?
5. Jakich zasad należy przestrzegać przy transporcie mechanicznym?
6. Jakie znasz zasady składowania i magazynowania?
7. Na czym polega ochrona środowiska w zakładzie pracy?
8. Na czym polega ochrona przeciwpożarowa bierna i czynna?
9. Na czym polega alarmowanie wewnętrzne?
10. Na czym polega alarmowanie zewnętrzne?
11. Kogo oprócz straży pożarnej informujemy o wybuchu pożaru ?
12. Kto obejmuje kierownictwo akcją do czasu przybycia straży pożarnej?
13. Jaki znasz podręczny sprzęt gaśniczy i omów jego przeznaczenie?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaalarmuj Straż pożarną o zauważonym pożarze.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją postępowania na wypadek powstania pożaru,
2) wykonać czynności krok po kroku, w taki sposób jak zapisane są one w instrukcji,
3) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja postępowania na wypadek powstania pożaru,
- stanowisko z aparatem telefonicznym,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 2
Ugaś zarzewie pożaru pojemnika z klejem znajdującego się w pomieszczeniu roboczym,
wykorzystując odpowiedni sprzęt oraz odpowiednie środki gaśnicze.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rodzajami i przeznaczeniem podręcznego sprzętu gaśniczego
2) zapoznać się z rodzajami środków gaśniczych,
3) pobrać odpowiedni do ćwiczenia sprzęt lub środek gaśniczy,
4) zastosować wybrany sprzęt lub środek gaśniczy zgodnie z instrukcją,
5) ugasić płonący pojemnik,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- pojemnik 10 litrowy (do symulacji pożaru),
- zestaw sprzętu i środków gaśniczych,
- literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować ogólne zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń
elektrycznych?
2) scharakteryzować ogólne zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń
ciśnieniowych?
3) omówić bezpieczny sposób transportu ręcznego i mechanicznego?
4) zadbać o ochronę środowiska w zakładzie pracy?
5) wskazać zagrożenia pożarowe?
6) dobrać i zastosować sprzęt gaśniczy w zależności od materiału objętego
pożarem?
7) opisać bierną i czynną ochronę przeciwpożarową?
8) zareagować zgodnie z instrukcją postępowania na wypadek powstania
pożaru?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.3. Zasady kształtowania bezpiecznych warunków pracy
4.3.1. Materiał nauczania
Stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę bądz
poniesienie
innych szkód nazywamy zagrożeniem.
Na człowieka mogą oddziaływać zagrożenia o różnorodnym charakterze, a w szczególności:
- zagrożenia fizyczne (temperatura, hałas, wibracje, promieniowanie),
- zagrożenia chemiczne (pyły, substancje trujące),
- zagrożenia biologiczne (bakterie i wirusy, choroby),
- zagrożenia neuropsychologiczne (monotonia, tempo pracy wymuszone warunkami
technologicznymi, ryzyko związane z wykonywaniem czynności o dużej
odpowiedzialności).
W przemyśle obuwniczym stosowane do produkcji maszyny, urządzenia i narzędzia,
ogólnie określane jako obiekty techniczne również stwarzają zagrożenia dla człowieka. Do
tego typu zagrożeń zaliczamy:
- drgania i wstrzÄ…sy,
- hałas i wibracje przenoszone przez powietrze,
- gazy i spaliny,
- różnego rodzaju promieniowanie,
- ciecze i paliwa w czasie transportu, przechowywania i eksploatacji,
- czynniki biologiczne takie jak np. odpady stałe,
- czynniki mechaniczne.
Do podstawowych zadań pracodawców, osób nadzorujących procesy produkcyjne przy
aktywnej postawie pracowników należy usuwanie tych zagrożeń, zapobieganie sytuacjom
sprzyjającym wypadkom oraz ochrona przed zagrożeniami.
Wentylacja i klimatyzacja pomieszczeń pracy
Proces wymiany powietrza w pomieszczeniach nazywamy wentylacjÄ…. Zadaniem
wentylacji jest usunięcie z pomieszczeń powietrza zużytego zanieczyszczonego procesem
produkcji i doprowadzenie powietrza świeżego o dużej zawartości tlenu. Wentylacja może
być grawitacyjna lub wymuszona urządzeniami mechanicznymi.
W pomieszczeniach, w których istnieje zagrożenie wydzielania się substancji
szkodliwych dla zdrowia należy stosować dodatkową wentylację wyciągową. Wentylacja taka
powinna być uruchamiana od środka i na zewnątrz pomieszczenia.
Powietrze w pomieszczeniach produkcyjnych powinno:
- być wolne od przykrych zapachów,
- mieć skład chemiczny zbliżony do składu powietrza atmosferycznego,
- nie zawierać substancji chemicznych szkodliwych dla zdrowia,
- mieć możliwie stałą temperaturę z zakresu komfortu termicznego tak by pracujący nie
odczuwał chłodu ani nadmiernego ciepła.
Wentylacja może być:
- naturalna - kanałami wentylacyjnymi,
- mechaniczna wymuszona  za pomocą wentylatorów napędzanych silnikiem
elektrycznym,
Wentylacja mechaniczna uzależniona jest od rodzaju technologii produkcji i wielkości
pomieszczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
 W zakładach produkcyjnych stosuje się wentylację ogólną i miejscową. Wentylację
ogólną stosuje się w celu wymiany powietrza w całym pomieszczeniu roboczym. Wentylację
miejscową natomiast do obsługi poszczególnych stanowisk roboczych. Dzięki niej usuwa się
zanieczyszczenia w postaci pyłów, gazów i par, powstające podczas pracy. Umieszcza się ją
zwykle nad lub pod z
ródłem zanieczyszczenia w zależności od jego rodzaju i własności.
Klimatyzacja to zapewnienie w pomieszczeniach zamkniętych stałych odpowiednich
wartości temperatury, wilgotności oraz składu powietrza niezależnie od warunków
zewnętrznych. Każda klimatyzacja powinna być wyposażona w urządzenia do oczyszczania,
ogrzewania, chłodzenia, nawilżania, osuszania i przetłaczania powietrza, a także do
samoczynnego utrzymywania jego składu. Klimatyzacja może być miejscowa lub centralna.
W pomieszczeniach pracy, w których technologia produkcji powoduje wydzielanie się
substancji szkodliwych dla zdrowia, wymiana powietrza powinna być tak dobrana, by nie
były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.
Przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powietrze doprowadzane
z zewnątrz powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub
przegrzewania pomieszczeń pracy.
Maksymalne temperatury nawiewanego powietrza podaje RozporzÄ…dzenie Ministra pracy
i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy.
W pomieszczeniach pracy, w których występują łatwopalne lub niebezpieczne pod
względem wybuchowym pyły, gazy lub pary, maksymalna temperatura nawiewanego
powietrza powinna być zgodna z przepisami o ochronie przeciwpożarowej.
Podczas produkcji obuwia wytwarza się duża ilość pyłów. Pył działa drażniąco na drogi
oddechowe, co może tworzyć dogodne warunki dla rozwoju chorób płuc. Pyłem tym można
również zaprószyć oczy, dlatego też poszczególne maszyny powinny posiadać wentylację
miejscową w postaci wyciągów, a całe pomieszczenie wentylację ogólną.
Czynniki szkodliwe, uciążliwe i niebezpieczne występujące w procesie pracy
ZwiÄ…zki toksyczne.
Najistotniejsze z punktu widzenia zagrożeń dla zdrowia są czynniki chemiczne.
W zakładach produkcji obuwia istnieje duże niebezpieczeństwo narażania zdrowia
pracowników przez stosowanie wysokich stężeń rozpuszczalników organicznych
wchodzących w skład klejów.
Przy produkcji obuwia stosowane są najczęściej następujące kleje rozpuszczalnikowe:
- polichloroprenowe (OBW, OBT-III, butaterm itp.),
- wykonane na bazie kauczuku naturalnego lub syntetycznego (kleje pomocnicze),
- poliuretanowe (Bonatur Hart, Ultraflex 4320 itp.).
Rozpuszczalniki, wchodzące na przykład w skład kleju butaprenowego OBT-III (octan
etylu, benzyna, toluen), są narkotykami o działaniu toksycznym sumującym, a więc
zwiększającym niebezpieczeństwo zatruć.
Toluen  powszechnie używany rozpuszczalnik, obok benzyny i octanu etylu. Pod
wpływem przewlekłego działania par toluenu mogą wystąpić w składzie krwi nieznaczne
odchylenia od normy. U osób narażonych na pary tego związku obserwuje się utratę apetytu,
nudności, wymioty, objawy uszkodzenia centralnego układu nerwowego, bezsenność a przy
wyższych stężeniach  zaburzenia koordynacji, opóz
nienie czasu reakcji.
Octan etylu  jak większość estrów kwasu octowego jest stosunkowo mało toksyczny.
Wykazuje jednak działanie drażniące na błony śluzowe i może wywołać nieżyt dróg
oddechowych. Działa słabo narkotycznie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Benzyna ekstrakcyjna  stosowana jako rozpuszczalnik również w klejach opartych na
bazie kauczuku. Obok działania drażniącego na spojówki oczu i błony śluzowej dróg
oddechowych wykazuje również słabe działanie na układ nerwowy. Może wywołać
zaburzenia koordynacji ruchu i zaburzenia neurowegetatywne.
Powszechnie znane są zatrucia benzenem. Ze względu na dużą prężność par i lotność
benzen szybko wytwarza wysokie stężenia w powietrzu hal produkcyjnych. Jest łatwo
wchłaniany przez skórę, dlatego też uważany jest za jedną z najbardziej niebezpiecznych
trucizn przemysłowych. Wczesne objawy przewlekłego zatrucia benzenem są różnorodne,
bliżej nieokreślone i niespecyficzne. Mogą wystąpić bóle głowy, senność, zmęczenie
i nudności. W miarę rozwoju procesu chorobowego występują bardziej specyficzne objawy,
takie jak krwawienie z nosa, dziąseł i błon śluzowych, występowanie wylewów i wybroczyn
na skórze w miejscu uszkodzenia. Najważniejsze zmiany zachodzą w układzie
krwiotwórczym. Ich przyczyną jest uszkodzenie szpiku kostnego, a najczęściej występującą
nieprawidłowością jest anemia i leukopenia.
Najczęstsze reakcje uczuleniowe w przemyśle obuwniczym wywołują kleje
poliuretanowe.
Klej Vinycol zawiera 20% substancji suchej, natomiast resztÄ™ stanowiÄ… rozpuszczalniki:
octan etylu, aceton oraz chlorek metylenu. Aceton działa drażniąco na błony śluzowe,
wywołując nieżyty dróg oddechowych, szczególnie oskrzeli. Wykazuje działanie
narkotyczne, powodujÄ…ce zaburzenia nerwowe, niekiedy wzrokowe.
Spośród rozpuszczalników i rozcieńczalników farb kryjących, lakierów, żywic itp.,
odznaczających się zwiększoną toksycznością, należy wymienić ksylen. Alkohole, takie jak
propylowy i amylowy, należą do związków mniej toksycznych. Ksylen przy długim
kontakcie, powoduje bóle głowy, senność, znużenie, drażliwość, ogólne osłabienie, zawroty
głowy i zaburzenia w trawieniu. Ujemnie wpływa na serce i system naczyniowy, powodując
rozszerzenie aorty i anomalie w rozmiarach i kształcie serca. Nie wykazuje działania
uszkadzajÄ…cego szpik kostny.
W przemyśle obuwniczym przy produkcji podeszew z PVC metodą wtrysku zachodzi
częściowy rozkład polimeru oraz uwalnianie plastyfikatora na skutek destrukcji termicznej.
Pod wpływem zwiększonej temperatury i ciśnienia dochodzi do utworzenia lotnych
produktów rozkładu, obdarzonych drażniącym i toksycznym działaniem. W trakcie produkcji
spodów z PVC w pobliżu wtryskarek wyczuwa się wyraz
ny przykry zapach i drażniące
działanie wydzielanych gazów, a pracownicy narzekają na bóle głowy, uczucie znużenia,
ogólne złe samopoczucie oraz zapalenie spojówek, błon śluzowych, górnych dróg
oddechowych.
Podczas termicznego rozkładu PVC w temperaturze powyżej 1000C dochodzi do
wydzielania takich związków jak: chlorek winylu, tlenek węgla, dwutlenek węgla,
węglowodory, dwubutyloftalan, chlorowodór, aldehydy, kwasy tłuszczowe.
Chlorek winylu ma działanie drażniące powoduje ból głowy, uczucie pieczenia w stopach
oraz inne zaburzenia czuciowe i stany odurzenia. U osób zatrudnionych przy produkcji
przedmiotów z PVC obserwuje się schorzenia kości rąk i stóp. Zimno zaostrza bóle, którym
towarzyszy mrowienie kończyn. Czasem obserwuje się zmiany martwicze oraz zbielenie
strefy objętej bólem.
Robotnicy zatrudnieni przy produkcji tworzyw skóropodobnych i innych wyrobów
z polichlorku winylu są narażeni na działanie plastyfikatorów z grupy ftalanów. Ftalany
wywołują zapalenia wielonerwowe, których nasilenie wzrasta wraz z czasem ekspozycji
zawodowej na te związki. Przeważają zaburzenia wegetatywno  czuciowe. Stwierdza się
chorobę nadciśnieniową oraz zmiany we krwi obwodowej i obniżenie liczby płytek krwi,
leukocytów, poziomu hemoglobiny i wskaz
nika barwnego. Zmiany te obserwowano u osób
mających dłuższy kontakt z tymi związkami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Chlorek metylenu w przemyśle skórzanym stosowany jest jako rozpuszczalnik
utwardzacza klejów poliuretanowych. Ze względu na jego dużą lotność można szybko
uzyskać wysokie stężenie tego związku w powietrzu. Chlorek metyleny odznacza się silnym
działaniem narkotycznym oraz działaniem drażniącym błony śluzowe i skórę.
Występujące w poliuretanach izocyjaniany charakteryzują się znaczną toksycznością.
Mogą wywołać astmę, prowadząc w pojedynczych przypadkach do przewlekłych chorób
płuc. Działanie toksyczne tych związków jest proporcjonalne do prężności ich par. dłuższy
kontakt powoduje kaszel, ataki duszności i może prowadzić do rozedmy płuc.
Przy produkcji obcasów z polistyrenu metodą wtrysku zachodzi możliwość powstawania
związków toksycznych, produktów rozkładu oraz wydzielania styrenu na skutek częściowej
depolimeryzacji.
Duże zagrożenie dla zdrowia pracowników stwarzają procesy wulkanizacji gumy przy
wytwarzaniu podeszew bezpośrednio formowanych, wierzchników i produkcji płyt
podeszwowych. W trakcie procesu wulkanizacji kauczuku tworzy siÄ™ i wydziela w postaci par
i gazów mieszanina, zawierająca monomery kauczuku, niektóre składniki recepturowe oraz
produkty rozkładu termicznego. Podczas procesu wulkanizacji kauczuku w zakładach
obuwniczych powstają i wydzielają się następujące związki: styren, dwuwinyl, dwutlenek
siarki, tlenek węgla, formaldehyd, alkohol metylowy, aminy aromatyczne, amoniak,
akroleina, akrylonitryl. W największych ilościach wydziela się styren. Styren wydziela się
w trakcie procesu wulkanizacji, a także w czasie 1 godziny po jego zakończeniu ze świeżo
uformowanych podeszew. Dwutlenek siarki może się wydzielać jeszcze przez 15 minut po
zakończeniu wulkanizacji.
Hałas w pomieszczeniach pracy
Każdy nieprzyjemny, dokuczliwy, niepożądany, a nawet szkodliwy dz
więk nazywany
jest hałasem. Natężenie dz
więku mierzy się w jednostkach dB zwanych decybelami. Narząd
słuchu przekazuje do kory mózgowej natężenie dz
więku w granicach od 5 dB (szmer)do 120
dB (hałas odczuwany jako ból). Silny hałas występuje między innymi w przemyśle
obuwniczym. Kumulujący się w czasie hałas, może doprowadzić u pracownika do
uszkodzenia słuchu, a także do częściowej lub całkowitej jego utraty. Powoduje również
zaburzenia nerwowe, komplikacje z prawidłowością przemiany materii, zaburzenia
w układzie naczyniowym oraz zagrożenie chorobą nadciśnieniową. Jego działanie wywołuje
zmęczenie, złe samopoczucie, utrudnia sen i wypoczynek.
Ze względu na charakter oddziaływania wyróżnia się:
- hałas uciążliwy - nie wywołujący trwałych skutków w organizmie,
- hałas szkodliwy - wywołujący trwałe skutki lub powodujący określone skutki lub ryzyko
ich wystÄ…pienia.
Obecnie uważa się, że hałas powyżej 85 dB powinien być uważany za szkodliwy dla
człowieka. Dopuszczalne wartości hałasu w środowisku pracy określają właściwe przepisy
i Polskie Normy.
Narażenia pracownika na działanie dużego hałasu przez dłuższy czas może doprowadzić
do uszkodzenia ucha środkowego, powodując trwałą głuchotę. Tego rodzaju uszkodzenie
słuchu jest nieuleczalne. Ciągły hałas jest bardziej szkodliwy niż przerywany. Im głośniejszy
dz
więk tym krótszy powinien być czas jego trwania. Dlatego też nawet krótkotrwałe przerwy
umożliwiają procesy regeneracyjne słuchu. Szczególnie szkodliwy jest powtarzający się hałas
impulsowy. W konsekwencji narażanie pracownika na działanie dz
więków o nadmiernej
głośności powoduje zaburzenie pracy wielu narządów wewnętrznych (układ oddechowy,
układ krążenia, przewód pokarmowy). Pojawia się zmęczenie, zawroty i bóle głowy, szum
w uszach. Mogą ulec pogorszeniu funkcje narządów zmysłu, które powodują zaburzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
widzenia, równowagi i dotyku. Praca w hałasie obniża sprawność człowieka, jego wydajność,
utrudnia skupienie i natężenie uwagi, co zwiększa ryzyko wypadków przy pracy.
Eliminacja zagrożeń spowodowanych hałasem polega na:
- redukcji hałasu przez zastosowanie osłon dz
więkochłonnych,
- wykonaniu izolacji wibroakustycznej,
- wydzieleniu stref o nadmiernym hałasie  odgrodzenie i oznakowanie tych miejsc,
- ograniczeniu czasu pracy na stanowiskach narażonych na hałas,
- zmianie organizacji pracy,
- stosowaniu ochronników słuchu.
Pracodawca ma obowiązek zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami
związanymi z narażeniem na hałas poprzez stosowanie:
- procesów technologicznych, które nie powodują nadmiernego hałasu,
- maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nie
przekraczający dopuszczalnych wartości,
- rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań
technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca
ma obowiÄ…zek:
- ustalenia przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowania
i zastosowania programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu
najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas,
- zaopatrzenia pracowników w indywidualne środki ochrony słuchu, dobrane do wielkości
charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie,
- ograniczenia czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy,
- oznakowania stref zagrożonych hałasem, a także, gdy jest to uzasadnione ze względu na
stopień zagrożenia oraz możliwe do wykonania, ograniczenia dostępu do tych stref
poprzez ich odgrodzenie.
Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań
technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy należy
zapewnić pracownikom informację na temat:
 wyników pomiarów hałasu i zagrożenia dla zdrowia wynikającego z narażenia na hałas,
 właściwego doboru i sposobu używania indywidualnych ochron słuchu.
Wibracje
Wibracje to drgania o dużej częstotliwości. Działając przez dłuższy czas na pracownika
mogą wywoływać:
- stany podrażnienia,
- zdenerwowanie,
- choroby układu krążenia,
- choroby stawów barkowych.
Na organizm człowieka drgania mogą oddziaływać ogólnie lub miejscowo.
Oddziaływanie ogólne polega na tym, że drgania przekazywane są do organizmu jako całości
przez stopy lub części tułowia, w szczególności miednicę lub plecy. Drgania te pochodzą
między innymi od maszyn do wycinania, ćwiekowania, klamerkowania, pras mechanicznych
i hydraulicznych oraz urządzeń do wentylacji. Natomiast oddziaływanie miejscowe polega na
przekazywaniu drgań do organizmu jako całości bezpośrednio przez kończyny górne. Drgania
te wywołane są przez narzędzia ręczne, narzędzia o napędzie elektrycznym, hydraulicznym
i pneumatycznym,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
 Aby zapobiegać niekorzystnym skutkom drgań stosuje się odpowiednie fundamenty pod
maszyny lub specjalne uchwyty w narzędziach.
Zanieczyszczenia pyłowe.
Pyły nie stanowią dużego zagrożenia w przemyśle obuwniczym. Nie mniej na wielu
stanowiskach pracy występuje znaczne zapylenie, które jest bardzo uciążliwe dla spojówek
i dróg oddechowych
y
ródłem zapylenia powietrza w pomieszczeniach przemysłowych mogą być procesy
technologiczne, jak ścieranie, drasanie, frezowanie. Pył gumowy może szkodliwie
oddziaływać na organizm. Przy drasaniu podeszew i podpodeszew skórzanych ze skór
garbowania chromowego pyły, poza substancjami pochodzenia organicznego, zawierają
pewne ilości chromu, który wywiera szkodliwe działanie na błony śluzowe górnych dróg
oddechowych.
W przemyśle skórzanym istnieje kilka stanowisk pracy zapylających atmosferę pyłami
pochodzenia organicznego (skóra, guma, namiastki skór). Badania wykazały, że w branży
obuwniczej ilość pyłów według analizy wagowej i ilościowej jest niższa od obowiązujących
norm. Pyły emitowane do atmosfery zawierają znikome ilości krzemionki. Nie wywołują one
pylicy, a ich główne działanie polega na wywoływaniu uczuleń. Powstający pył należy
usuwać w miejscu jego powstawania poprzez instalowanie ssawek odpylających i różnego
rodzaju urządzeń odpylających.
Zabezpieczenia i osłony urządzeń napędowych oraz mechanizmów
Strefy zagrożenia maszyn
Strefami zagrożenia maszyn określa się przestrzenie wewnątrz lub na zewnątrz maszyn,
w których może nastąpić zetknięcie pracownika z ruchomą częścią, skrawanymi cząstkami,
lub strużynami, w wyniku czego może nastąpić uszkodzenie ciała. Jako przykład stref
zagrożenia można wymienić przestrzenie pomiędzy:
- młotem wycinarki a wykrojnikiem ustawionym na materiale,
- dolną a górną częścią formy podczas formowania części spodowych obuwia,
- stemplem a stolikiem podczas stemplowania,
- formą a stołem podczas przybijania,
- matrycą i stołem podczas perforowania itp.
Zagrożenia stwarzają wszystkie ruchome i obracające się części oraz nieosłonięte
sprzęgła, przekładnie, części maszyn i narzędzia, szczególnie noże taśmowe i tarczowe,
kleszcze, młotki, nakłuwaki i igły, pasy napędowe, koła zębate itp.
UrzÄ…dzenia ochronne maszyn
W maszynach obuwniczych czas operacji mierzy się często w sekundach i każdy
nieostrożny ruch obsługującego pracownika grozi wypadkiem i w związku z tym dużą wagę
przywiązuje się do osłon i urządzeń ochronnych. Jednym z najistotniejszych przedsięwzięć
jest zastosowanie mechanizmów blokujących w konstrukcjach niektórych maszyn. Jako
przykład mogą posłużyć urządzenia uniemożliwiające uruchomienie maszyny, gdy strefa
zagrożenia jest odkryta. Na przykład dwojarkę i wyrównywarkę części spodowych obuwia
można włączyć tylko przy zakrytej osłonie.
Osłony i inne urządzenia ochronne zależnie od przeznaczenia dzieli się na następujące
grupy:
- urządzenia do podawania i odbierania części poza strefą zagrożenia. Na przykład
prasowarki obcasów wyposażone są w matryce wysuwne, przysuwające się do
pracownika w momencie wkładania następnego obcasa. Ponadto w omawianych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
formowarkach i ścierakach podeszew zastosowane są wypychacze, które spychają
obrobione części do podstawionego zbiornika,
- urządzenia do przymusowego odpychania rąk ze strefy zagrożenia podczas pracy.
W takie urządzenia wyposażone są na przykład formowarki podeszew i podpodeszew.
Pracuje ono w ten sposób, że w momencie przybliżenia się kształtownicy do matrycy
siatka ochronna odepchnie dłonie, gdy pracownik nie zdąży ich usunąć. W nowszych
konstrukcjach stosowany jest mechanizm hydrauliczny, sterowany za pomocą pałąka
opadającego przed zamknięciem formy, który uniemożliwia docisk form, gdy ręka
pracownika znajduje się w strefie zagrożenia,
- urządzenie do wkładania lub przemieszczania części obuwia i wykrojników w strefie
zagrożenia, wymagające usunięcia rąk ze strefy zagrożenia przy włączeniu maszyny.
Dotyczy to nowoczesnych wykrawarek hydraulicznych i pras wulkanizacyjnych.
W pierwszym przypadku, przy wykrawarkach skór wierzchnich, przysunięcie
i odsunięcie młota ramiennego wykonuje się prawą ręką, a naciśnięcie wyłącznika ręką
lewą. W drugim przypadku, przy obsłudze pras wulkanizacyjnych półautomatycznych,
włączanie wykonuje się oburącz. Jeżeli pracownik zdejmie ręce z przycisków, cylinder
prasy natychmiast się zatrzyma. Nowoczesne wycinarki różnych konstrukcji wyposażone
są w urządzenia fotoelektryczne, które nie pozwalają na włączenie maszyny, gdy ręce
pracownika znajdują się w strefie zagrożenia,
- urządzenia do automatycznego przechwytywania elementów maszyn w przypadku ich
pęknięcia, np. noża taśmowego, które zapobiegają powstawaniu wypadków,
- urządzenia do zatrzymywania mechanizmów roboczych w pierwotnym położeniu po
każdym cyklu pracy dotyczy to szczególnie wycinarek i formowarek,
- urządzenia hamujące, służące do natychmiastowego zatrzymywania maszyn
szybkobieżnych, szczególnie frezarek podeszew i obcasów,
- urzÄ…dzenia STOP przeznaczone do natychmiastowego zatrzymania maszyny
w przypadku włożenia rąk do mechanizmów roboczych. Stosowane są w walcarkach
gumy.
- urządzenia zatrzymujące maszynę po naciśnięciu pedału bezpieczeństwa. Mają
zastosowanie w formowarkach.
Niektóre niebezpieczne maszyny wyposażone są w urządzenia ochronne, wykonane
w postaci osłon i siatek, które powinny mieć kształt opływowy, powinny być szczelne, lekkie,
wytrzymałe i ognioodporne. Nie powinny jednak utrudniać włączania maszyn, zaciemniać
miejsc pracy i zmniejszać wydajność pracy. Są to urządzenia stabilne lub ruchome. Ruchome
służą do zamykania strefy zagrożenia, w momencie gdy mógłby nastąpić wypadek.
Otwieranie następuje periodycznie podczas wykonywania kolejnej operacji technologicznej,
w momencie gdy zagrożenie nie występuje; dzieje się tak na przykład w formowarce
podeszew i podpodeszew.
Wyjątkowo niebezpieczne są ruchome części maszyn, jak koła zębate, zębatki, wały,
wrzeciona, koła zamachowe i pasowe oraz przekładnie pasowe, zębate, ślimakowe i cierne,
dlatego myszą być one dobrze obudowane.
Åšrodki ochrony indywidualnej i zbiorowej
Środki ochrony indywidualnej wraz z odzieżą i obuwiem roboczym są obowiązkowe na
wszystkich stanowiskach pracy związanych z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń
technicznych oraz przy pracach powodujących brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia do
użytku w pracy. Ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem jest jednym ze sposobów
likwidacji lub ograniczania zagrożeń istniejących w miejscu pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 Åšrodki ochrony indywidualnej powinny:
- być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie
zwiększonego zagrożenia,
- uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy,
- uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika,
- być odpowiednio dopasowane do użytkownika.
Åšrodki ochrony indywidualnej:
- odzież ochronna np. odzież trudno palna, wodoodporne kombinezony, ubrania, kurtki,
bluzy, kamizelki, spodnie, fartuchy,
- ochrony rąk np. rękawice chroniące przed przecięciem, rękawice gumowe, skórzane
dłonice, ochraniacze palców,
- ochrony nóg np. ochraniacze goleni, ochraniacze kolan, getry ochraniające przed
przecięciem, obuwie antyelektrostatyczne,
- ochrony oczu i twarzy np. okulary, okulary ochronne z filtrem, osłony twarzy chroniące
przed odpryskami, przyłbice, gogle, tarcze, maski,
- ochrony słuchu np. nauszniki przeciwhałasowe, wkładki przeciwhałasowe, hełmy
przeciwhałasowe,
- ochrony głowy np. hełmy ochronne, hełmy ochronne z wyposażeniem dodatkowym,
czapki, kapelusze, berety, chustki,
- ochrony układu oddechowego np. półmaski filtrujące, sprzęt filtrujący.
Jeżeli istnieje konieczność użycia więcej niż jednego środka, to muszą być tak dobrane, aby
pasowały do siebie. Muszą działać tak sprawnie jak użyte pojedynczo.
Åšrodki ochrony zbiorowej przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym
i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi
pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, będące rozwiązaniami technicznymi
stosowanymi w pomieszczeniach produkcyjnych, maszynach i urzÄ…dzeniach.
Wyróżnia się:
- środki chroniące przed zbyt wysoką lub niską temperaturą otoczenia w strefie roboczej;
- środki chroniące przed działaniem zbyt wysokich lub niskich temperatur powierzchni
urządzeń, maszyn, wyrobów i półwyrobów,
- środki chroniące przed hałasem i wilgocią,
- środki chroniące przed elektrycznością statyczną,
- środki chroniące przed porażeniem prądem elektrycznym,
- środki chroniące przed działaniem czynników chemicznych,
- środki zapewniające prawidłowe warunki środowiska powietrznego w pomieszczeniach
przemysłowych i na stanowiskach pracy,
- środki zapewniające prawidłowe oświetlenie w pomieszczeniach przemysłowych i na
stanowiskach pracy.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co nazywamy zagrożeniem?
2. Jakie znasz rodzaje zagrożeń?
3. Jakie znasz rodzaje wentylacji?
4. Jakie znasz związki toksyczne występujące w przemyśle obuwniczym?
5. Jaki wpływ na pracownika może mieć hałas?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
6. Jakie znasz sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem?
7. Jakie znasz rodzaje zagrożeń pochodzących od wibracji?
8. Jakie znasz rodzaje zagrożeń pochodzących od zanieczyszczeń pyłowych w przemyśle
obuwniczym?
9. Co oznacza pojęcie strefa zagrożenia i jakie możesz przytoczyć przykłady w przemyśle
obuwniczym?
10. Na jakie grupy można podzielić osłony i urządzenia ochronne?
11. Wymień środki ochrony indywidualnej?
12. Jakie znasz środki ochrony zbiorowej
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wskazać zagrożenia spowodowane hałasem,
2) określić skutki nadmiernego hałasu w miejscu pracy,
3) podać sposoby eliminacji zagrożeń spowodowanych hałasem,
4) wykonać pracę w grupie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
6) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dobierz środki ochrony indywidualnej do wskazanego przez nauczyciela rodzaju pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wskazać zagrożenia wynikające z rodzaju wykonywanej pracy,
2) określić skutki tych zagrożeń,
3) podać sposoby ich eliminacji,
4) wybrać z grupy dostępnych środków ochrony indywidualnej odpowiednie do rodzaju
wykonywanej pracy,
5) wykonać pracę w grupie,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
7) zaprezentować ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- przybory do pisania,
- zestaw środków ochrony indywidualnej,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować zagrożenia występujące w przemyśle obuwniczym?
2) wykazać potrzebę stosowania wentylacji w pomieszczeniu pracy?
3) omówić zagrożenia związane z występowaniem związków toksycznych
w przemyśle obuwniczym?
4) omówić zagrożenia związane z nadmiernym hałasem?
5) omówić wpływ wibracji na zdrowie pracownika?
6) omówić zagrożenia związane z zanieczyszczeniem pyłowym?
7) określić strefy zagrożenia maszyn?
8) scharakteryzować stosowane w maszynach urządzenia ochronne?
9) dobrać środki ochrony indywidualnej do charakteru wykonywanej pracy?
10) omówić środki ochrony zbiorowej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.4. Zasady udzielania pierwszej pomocy
4.4.1. Materiał nauczania
Pierwsza pomoc to szybkie, zorganizowane działanie. Prowadzona jest ona przez osobę
lub osoby znajdujące się w pobliżu nieszczęśliwego wypadku. Prawidłowo udzielana
pierwsza pomoc ma bardzo często decydujące znaczenie dla dalszych rezultatów leczenia,
często decyduje o życiu osoby poszkodowanej. Do czasu przybycia fachowej pomocy akcją
ratowniczą powinna kierować jedna osoba. Pierwszej pomocy zwykle udziela się na miejscu
wypadku, dlatego też w każdej komórce organizacyjnej zakładu pracy, gdzie prowadzona jest
praca zbiorowa, powinna znajdować się dobrze zaopatrzona apteczka.
Ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy
Podejmujący udzielanie pierwszej pomocy powinien postępować w następujący sposób:
- opanować sytuację oraz dokonać ogólnej oceny zdarzenia i wybrać sposób działania,
- jak najszybciej przerwać działanie czynnika szkodliwego dla poszkodowanego,
- ocenić stopień zagrożenia dla życia poszkodowanego przez:
sprawdzenie tętna,
sprawdzenie oddechu,
sprawdzenie drożności dróg oddechowych,
ocenę stanu przytomności,
ustalenie rodzaju doznanego urazu,
- zabezpieczyć poszkodowanego przed możliwością dodatkowego urazu lub innego
zagrożenia np.: wynieść poszkodowanego z miejsca działania czynników toksycznych,
zabezpieczyć przed upadkiem z wysokości,
- poszkodowanego z widocznymi obrażeniami czaszki lub klatki piersiowej ułożyć
w pozycji poziomej z lekko uniesioną głową i tułowiem ku górze,
- w przypadku gdy poszkodowany ma wymioty jego głowę należy przechylić lekko na
bok,
- nie podawać płynów nieprzytomnym lub takim, u których widoczne są uszkodzenia
narządów pokarmowych, można jedynie lekko zwilżyć wargi,
- w przypadku, gdy poszkodowany nie oddycha, bezzwłocznie przystąpić do stosowania
sztucznego oddychania,
- wezwać pomoc lekarską dzwoniąc na numer telefonu 999,
- zorganizować transport poszkodowanego, jeżeli nie ma możliwości szybkiego dotarcia
lekarza na miejsce zdarzenia.
Po wykonaniu czynności doraz
nych, czyli: zabezpieczeniu miejsca wypadku, dokonaniu
segregacji rannych, ewentualnej ewakuacji z zagrożonego miejsca należy działać według
przedstawionych poniżej schematów biorąc pod uwagę stan świadomości poszkodowanego.
Schemat 1  poszkodowany przytomny:
- zostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś, o ile nie zagraża mu żadne
niebezpieczeństwo,
- dowiedz się jak najwięcej o stanie poszkodowanego i wezwij pomoc, jeśli będzie
potrzebna,
- rozpocznij akcję udzielania pierwszej pomocy w zależności od rodzaju obrażeń,
- regularnie dokonuj oceny stanu zdrowia poszkodowanego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Schemat 2  poszkodowany nie reaguje:
- głośno zawołaj o pomoc,
- odwróć poszkodowanego na plecy, a następnie udrożnij drogi oddechowe, wykonując
odgięcie głowy i uniesienie żuchwy: umieść jedną rękę na czole poszkodowanego
i delikatnie odegnij jego głowę do tyłu, pozostawiając wolny kciuk i palec wskazujący
tak, aby zatkać nimi nos jeżeli potrzebne będą oddechy ratunkowe, opuszki palców
drugiej ręki umieść na żuchwie poszkodowanego, a następnie unieś ją w celu udrożnienia
dróg oddechowych,
- utrzymując drożność dróg oddechowych wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń, czy
występuje prawidłowy oddech,
- oceń wzrokiem ruchy klatki piersiowej, i nasłuchuj przy ustach poszkodowanego
szmerów oddechowych, staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku,
jeżeli oddech jest prawidłowy:
ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej,
wyślij kogoś lub sam udaj się po pomoc (wezwij pogotowie),
regularnie oceniaj oddech poszkodowanego.
jeżeli jego oddech nie jest prawidłowy:
wyślij kogoś po pomoc,
jeżeli jesteś sam, zostaw poszkodowanego i wezwij pogotowie,
wróć i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej zgodnie z poniższym opisem:
uklęknij obok poszkodowanego, ułóż nadgarstek jednej ręki na środku mostka
poszkodowanego, ułóż nadgarstek drugiej ręki na pierwszym, spleć palce obu dłoni
i upewnij się, że nie będziesz wywierać nacisku na żebra poszkodowanego nie
uciskaj nadbrzusza ani dolnej części mostka, pochyl się nad poszkodowanym,
wyprostowane ramiona ustaw prostopadle do mostka i uciskaj na głębokość 4 5 cm,
po każdym uciśnięciu zwolnij nacisk na klatkę piersiową, nie odrywając dłoni od
mostka. Powtarzaj uciśnięcia z częstotliwością 100/min (nieco mniej niż 2
uciśnięcia/s), okres uciskania i zwalniania nacisku (relaksacji) mostka powinien być
taki sam.
- połącz uciskanie klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi: po wykonaniu 30 uciśnięć
klatki piersiowej udrożnij drogi oddechowe, odginając głowę i unosząc żuchwę:
zaciśnij skrzydełka nosa, używając palca wskazującego i kciuka ręki umieszczonej na
czole poszkodowanego,
pozostaw usta delikatnie otwarte jednocześnie utrzymując uniesienie żuchwy,
wez
normalny wdech i obejmij szczelnie usta poszkodowanego swoimi ustami,
upewniając się, że nie ma przecieku powietrza,
wdmuchuj powoli powietrze do ust poszkodowanego przez około 1 sekundę (tak jak
przy normalnym oddychaniu), obserwując jednocześnie czy klatka piersiowa się
unosi; taki oddech ratowniczy jest efektywny, utrzymując odgięcie głowy i uniesienie
żuchwy, odsuń swoje usta od ust poszkodowanego i obserwuj czy podczas wydechu
opada jego klatka piersiowa,
jeszcze raz nabierz powietrza i wdmuchnij do ust poszkodowanego, dążąc do
wykonania dwóch skutecznych oddechów ratowniczych, następnie ponownie ułóż
ręce w prawidłowej pozycji na mostku i wykonaj kolejnych 30 uciśnięć klatki
piersiowej,
kontynuuj uciskanie klatki piersiowej i oddechy ratownicze w stosunku 30: 2,
przerwij swoje działanie w celu sprawdzenia stanu poszkodowanego tylko, gdy
zacznie on prawidłowo oddychać. W innym przypadku nie przerywaj resuscytacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Pierwsza pomoc  sposób postępowania.
Omdlenia
- chorego przenieść na świeże powietrze lub do dobrze wietrzonego pomieszczenia
i ułożyć poziomo,
- rozluz
nić wszystkie uciskające części odzieży,
- twarz i okolice serca natrzeć zimną wodą,
- do wąchania podać amoniak,
- gdy to nie skutkuje stosować sztuczne oddychanie.
W przypadku bladości głowę chorego ułożyć niżej niż tułów a w przypadku zaczerwienienia
głowę umieść do góry.
Zranienia
- natychmiast zatrzymać krwawienie,
- nie usuwać z rany widocznych ciał obcych,
- zabezpieczyć rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany w promieniu
4 do 5 cm począwszy od brzegów na zewnątrz, głębokich ran nie należy przemywać
tylko pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować,
- w przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej,
- przykryć zranione miejsce wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę,
- umocować opatrunek bandażem, przylepcem lub chustą trójkątną,
- wszystkich chorych z poważniejszymi uszkodzeniami należy kierować natychmiast do
szpitala.
Krwotoki
- zastosować ucisk palcami krwawiącego naczynia, przy czym:
tętnice przyciskać do kości powyżej miejsca zranienia, w przypadku tętnicy szyjnej
i skroniowej poniżej miejsca zranienia,
żyły przyciska się zawsze poniżej rany,
przy krwotoku z rany kończyny, kończynę unieść do góry,
- założyć opatrunek uciskowy.
ZÅ‚amania
- założyć jałowy opatrunek na ranę w przypadku złamania otwartego,
- unieruchomić złamaną kończynę, stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących
ze sobą stawów,
- przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i żeber chorego przewiez
ć lub przenieść
w pozycji siedzÄ…cej,
- przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa chorego przenieść lub przewiez
ć w pozycji
leżącej,
- przy złamaniu kręgosłupa chorego należy ułożyć na twardym równym podłożu,
- podać środki przeciwbólowe.
Zwichnięcia
- przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw,
- unieruchomić staw,
- podać środki przeciwbólowe,
- przewiez
ć chorego do lekarza  przy zwichnięciach stawów kolanowego, biodrowego
i skokowego w pozycji leżącej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Oparzenia
- przerwać kontakt z czynnikami parzącymi,
- zmniejszyć ból poprzez polewanie czystą wodę rany przez kilkanaście minut
- podać środki przeciwbólowe,
- w przypadku oparzenia środkami chemicznymi, miejsca oparzone zmyć pod silnym
strumieniem zimnej wody,
- zapewnić poszkodowanemu szybką opiekę lekarza.
Porażenie prądem elektrycznym
Udzielanie pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym należy
rozpocząć od uwolnienia porażonego spod działania prądu elektrycznego.
Uwalnianie należy dokonać poprzez:
- wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
- odciągnięcie porażonego od urządzeń będących pod napięciem,
- odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
Wyłączenie napięcia powinno być dokonane poprzez:
- otwarcie właściwych łączników od strony zasilania,
- usunięcie bezpieczników z obwodu zasilania,
- przecięcie od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi rękojeściami.
Odciągnięcie porażonego od urządzeń zasilanych prądem elektrycznym powinno być
stosowane w przypadku, gdy wyłączenie napięcia trwałoby zbyt długo albo byłoby
trudniejsze i bardziej niebezpieczne. Odizolowanie polega na podsunięciu materiału
izolacyjnego pod nogi porażonego, gdy prąd płynie od ręki do nogi lub na odginaniu palców
jednej dłoni, gdy prąd płynie od jednej ręki do drugiej. Uwalnianie porażonego musi być
dokonywane za pomocą materiałów izolacyjnych takich jak: dielektryczne rękawice, półbuty,
dywaniki, materiały zastępcze (suche drewno, tekstylia, tworzywa sztuczne).
Po uwolnieniu porażonego od działania napięcia należy rozpocząć akcję ratowniczą
i kontynuować ją do przybycia lekarza. Przeprowadzenie akcji ratowniczej polega na ułożeniu
poszkodowanego i wykonaniu następujących czynności:
- zatamowaniu krwawienia, jeśli występuje,
- sprawdzeniu drożności dróg oddechowych, a w razie potrzeby udrożnienie ich,
- gdy porażony jest przytomny należy rozluz
nić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej
i brzucha. Poszkodowany powinien pozostawać w pozycji leżącej do chwili przybycia
lekarza,
- gdy porażony jest nieprzytomny, ale oddycha, należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej do
czasu przybycia lekarza,
- gdy porażony jest nieprzytomny i nie oddycha ale jest wyczuwalne tętno należy
zastosować sztuczne oddychanie,
- w przypadku, gdy poszkodowany nie oddycha i tętno nie jest wyczuwalne należy
niezwłocznie przystąpić do wykonania sztucznego oddychania połączonego z masażem
serca,
- w każdym przypadku porażonego prądem powinien zbadać lekarz.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jaki sposób ocenisz stopień zagrożenia dla życia poszkodowanego?
2. Jakie przedsięwzięcia powinien podjąć udzielający pierwszej pomocy?
3. W jaki sposób należy udzielać pierwszej pomocy w przypadku, gdy poszkodowany jest
przytomny?
4. W jaki sposób należy udzielać pierwszej pomocy w przypadku, gdy poszkodowany jest
nieprzytomny?
5. W jaki sposób należy wykonać sztuczne oddychanie?
6. Jak wykonuje się pośredni masaż serca?
7. Jak udzielamy pierwszej pomocy przy omdleniach, zranieniach, krwotokach, złamaniach,
zwichnięciach i oparzeniach?
8. Na czym polega uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego?
9. Jakie materiały posiadają właściwości izolacyjne i mogą być użyte przy ratowaniu
porażonego prądem?
10. Na czym polega udzielanie pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj symulacji przebiegu akcji ratunkowej w sytuacji kiedy pracownik obsługujący
maszynę szwalniczą na skutek uszkodzonego przewodu elektrycznego doznał porażenia
prÄ…dem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją bhp przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym oraz
udzielaniu pierwszej pomocy,
2) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
4) uwolnić porażonego spod napięcia,
5) rozpoznać stan poszkodowanego,
6) rozpocząć akcję ratowniczą,
7) wykonywać czynności krok po kroku, działać szybko, sprawnie bez paniki,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- maszyna szwalnicza,
- narzędzia z izolowanymi rękojeściami,
- materiały izolacyjne: suche drewno, tekstylia, tworzywo sztuczne itp.,
- apteczka pierwszej pomocy,
- materac gimnastyczny,
- manekin,
- literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Ćwiczenie 2
Przedstaw sposób postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu
w wypadku, u którego wystąpiło otwarte złamanie kości przedramienia, poszkodowany jest
przytomny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z tokiem postępowania podczas opatrywania złamań otwartych,
2) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w toku postępowania,
4) wykonać czynności krok po kroku, zgodnie z tokiem postępowania podczas złamania,
5) zastosować sprzęt ochronny dla ratownika,
6) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- rękawiczki gumowe,
- apteczka pierwszej pomocy,
- miejsce do umieszczenia poszkodowanego,
- manekin do symulacji opatrywania ran.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) ocenić stopień zagrożenia dla życia poszkodowanego?
2) udzielić pierwszej pomocy w przypadku gdy poszkodowany jest
przytomny?
3) udzielić pierwszej pomocy w przypadku gdy poszkodowany jest
nieprzytomny?
4) uwolnić poszkodowanego spod działania prądu elektrycznego?
5) udzielić pierwszej pomocy w przypadku krwotoku, złamania, oparzenia itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego
wyboru. Dla każdego zadania są podane 4 odpowiedzi a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedz

jest poprawna.
5. Za każdą poprawną odpowiedz
możesz uzyskać 1 punkt. Za błędną odpowiedz
lub jej
brak otrzymujesz 0.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
7. Test składa się z 17 zadań z poziomu podstawowego i 5 zadań z poziomu
ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż są one na poziomie
wyższym niż pozostałe.
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
zadania na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.
10. Po rozwiÄ…zaniu testu sprawdz
czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na karcie
odpowiedzi.
11. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. PrawnÄ… ochronÄ™ pracy reguluje
a) Kodeks karny.
b) zwiÄ…zek zawodowy.
c) Kodeks pracy.
d) Kodeks cywilny.
2. Obowiązek zapewnienia środków do udzielania pierwszej pomocy spoczywa na
a) przychodni lekarskiej.
b) pracownikach.
c) pracodawcy.
d) bezpośrednim przełożonym.
3. Jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom bhp pracownik ma prawo
a) do zmiany stanowiska pracy.
b) do skróconego czasu pracy.
c) powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym przełożonego.
d) do częstszych przerw w pracy.
4. Eksploatacji urządzeń i instalacji elektrycznych mogą dokonywać wyłącznie osoby
a) posiadające wykształcenie zasadnicze.
b) posiadające wykształcenie średnie techniczne.
c) odpowiednio przeszkolone o sprawdzanych okresowo kwalifikacjach.
d) z dozoru technicznego.
5. Przy przenoszeniu zespołowo przedmiotów o masie powyżej 300 kg pracownicy powinni
posiadać
a) rękawice ochronne.
b) odpowiedni sprzęt ułatwiający pracę i zapewniający bezpieczeństwo np. pasy, liny.
c) ubranie ochronne.
d) Obuwie chroniÄ…ce przed urazami.
6. Przy składowaniu i magazynowaniu materiały należy grupować
a) w jednym na stałe wyznaczonym miejscu.
b) jak najbliżej miejsca wydawania.
c) według wielkości.
d) według asortymentu najczęściej wydawanego.
7. Właściwa gospodarka odpadami wytwarzanymi w zakładzie pracy powoduje
a) poprawę wydajności pracy.
b) ochronę środowiska naturalnego.
c) zmniejszenie ryzyka powstania pożaru.
d) poprawÄ™ estetyki firmy.
8. Ochrona przeciwpożarowa czynna to
a) przechowywanie materiałów łatwopalnych w odpowiednich warunkach.
b) ewakuacja ludzi w trakcie pożaru.
c) stosowanie odpowiednich materiałów ogniotrwałych.
d) przygotowanie instrukcji ochrony przeciwpożarowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
9. Numer alarmowy do straży pożarnej to
a) 996.
b) 997.
c) 998.
d) 999.
10. Powiadamianie straży pożarnej o zaistniałym pożarze to
a) alarmowanie wewnętrzne.
b) alarmowanie zewnętrzne.
c) obywatelski obowiÄ…zek.
d) bezwzględna konieczność.
11. Skroplony dwutlenek węgla to środek gaśniczy znajdujący się w gaśnicy
a) wodno-pianowej.
b) proszkowej.
c) śniegowej.
d) śniegowo-proszkowej.
12. Wentylacja miejscowa powoduje
a) wymianę powietrza w całym pomieszczeniu roboczym.
b) usuwanie zanieczyszczeń w hali produkcyjnej.
c) usuwanie zanieczyszczeń powstających na stanowisku pracy.
d) chłodzenie stanowiska pracy.
13. Kumulujący się hałas
a) nie powoduje żadnych dolegliwości.
b) powoduje złe samopoczucie.
c) zwiększa wydajność pracy.
d) ułatwia porozumienie między pracownikami.
14. Usuwanie rąk ze strefy zagrożenia podczas pracy maszyny obuwniczej wymuszane jest
przez
a) instrukcję obsługi maszyny.
b) bezpośredniego przełożonego.
c) specjalne urzÄ…dzenia przewidziane w konstrukcji maszyny.
d) przeszkolenie pracownika w ramach bhp dla konkretnej maszyny.
15. Wibracje oddziaływujące miejscowo na organizm człowieka przekazywane są przez
a) kończyny górne.
b) powietrze.
c) kończyny dolne.
d) kończyny górne i dolne.
16. Numer alarmowy pogotowia ratunkowego to
a) 996.
b) 997.
c) 998.
d) 999.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
17. W razie wystąpienia wypadku pierwsza pomoc powinna być udzielona przez
a) lekarza zakładowego.
b) osobÄ™ majÄ…cÄ… odpowiednie uprawnienia.
c) osobę lub osoby znajdujące się w pobliżu wypadku.
d) zespół karetki pogotowia ratunkowego.
18. Do pożarów grupy A zaliczamy
a) ciała stałe pochodzenia organicznego, przy spalaniu których występuje zjawisko
żarzenia (drewno, papier itp. materiały).
b) ciecze palne i substancje stałe topniejące wskutek ciepła (rozpuszczalniki, pasty do
podłogi, topiące się tworzywa sztuczne).
c) gazy palne (gaz miejski, metan, propan - butan).
d) wszystkie pożary występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.
19. Zagrożenia fizyczne powodowane są przez
a) temperaturę, substancje trujące, pyły, promieniowanie.
b) temperaturÄ™, bakterie, wibracje, promieniowanie.
c) temperaturę, hałas, wibracje, promieniowanie.
d) temperaturę, hałas, wibracje, wirusy.
20. Do środków ochrony głowy zaliczamy
a) nauszniki przeciwhałasowe, wkładki przeciwhałasowe, hełmy przeciwhałasowe.
b) hełmy ochronne, czapki, kapelusze, berety, chustki.
c) okulary, okulary ochronne z filtrem, osłony twarzy, przyłbice, gogle, tarcze, maski.
d) ochraniacze goleni, ochraniacze kolan, getry ochraniające przed przecięciem, obuwie
antyelektrostatyczne.
21. Gdy porażony prądem elektrycznym jest nieprzytomny i nie oddycha ale jest wyczuwalne
tętno należy:
a) pozostawać go w pozycji leżącej do chwili przybycia lekarza.
b) przystąpić do wykonania sztucznego oddychania połączonego z masażem serca.
c) zastosować sztuczne oddychanie.
d) rozluz
nić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha.
22. W wyniku wypadku poszkodowany ma złamaną kończynę dolną. Udzielenie pierwszej
pomocy polega na
a) ułożeniu poszkodowanego z głową poniżej tułowia.
b) zastosowaniu sztucznego oddychania.
c) unieruchomieniu kończyny.
d) sprawdzeniu tętna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..................................................................................
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
6. LITERATURA
1. Charasz A., Glinka F., Maleńczak J.: Maszyny obuwnicze. WSI, Radom 1982
2. Gałusza M.: BHP w przepisach prawnych. TARBONUS Sp. z o.o., Tarnobrzeg 2002
3. Grabkowski M.: Technologia obuwia. Ćwiczenia laboratoryjne. WSI, Radom 1982
4. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1993
5. Kodeks pracy. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. z póz
niejszymi zmianami. Dz.U. 1998
Nr 21, poz.94. Tekst ujednolicony
6. Mac S.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP,
Warszawa 1996
7. Praca zbiorowa: Poradnik bhp w firmie. Wiedza i praktyka Sp. z o.o., Warszawa 2005
8. Prawo ochrony środowiska. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. z póz
niejszymi zmianami.
Dz.U. 2001 Nr 62, poz. 627. Tekst ujednolicony
9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
z póz
niejszymi zmianami w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Dz.U. 2003 Nr 169 poz.1650. Tekst ujednolicony
10. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r.
w warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych
urządzeń ciśnieniowych. Dz.U. 2003 Nr 135 poz. 1269
11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów. Dz.U. 2006 Nr 80, poz. 563
12. RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych. Dz.U. 2005
Nr 263, poz. 2200
13. www.pip.gov.pl
14. www.udt.gov.pl
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40