Krok w samodzielność
}ð - samodzielnie stawia pierwsze kroki
}ð - wchodzi po schodach na czworaka, chodzi
samodzielnie, pcha zabawki na kółkach
}ð - ciÄ…gnie za sobÄ… przedmioty na sznurku,
wchodzi po schodach z pomocÄ…;
}ð - biega i skacze, wchodzi po schodach
stawiając obie stopy na każdym stopniu;
}ð - schodzi po schodach stawiajÄ…c na przemian
nogi;
}ð Jez
dzi na trzykołowym rowerku, staje na
palcach
}ð Zmiany w zabawach:
}ð - manipulacyjne: od niespecyficznych,
eksploracyjnych manipulacji do specyficznych
(zgodnych z właściwościami przedmiotu)
}ð - konstrukcyjne: od skÅ‚adania bez celu do
poszukiwania drogi do uzyskania
konkretnego wytworu;
}ð - pojawiajÄ… siÄ™ zabawy tematyczne (koniec
trzeciego roku życia)  w dom, w lekarza 
początek wspólnych zabaw lub
wyimaginowanych towarzyszy zabaw
}ð 1. Åšwiadomość staÅ‚oÅ›ci istnienia przedmiotów
(manipulacja i odkrywanie stałych właściwości,
szukanie, zabawa w  a ku-ku i póz
niej
chowanego)
}ð 2. Åšwiadomość wÅ‚asnego ciaÅ‚a (poznawanie i
nazywanie części ciała)
}ð 3. DoÅ›wiadczanie sprawstwa (samodzielne
działanie, pokazywanie konsekwencji działania
dziecka, podejmowanie pierwszych decyzji)
}ð 4. Poczucie wÅ‚asnoÅ›ci (wÅ‚asne terytorium, wÅ‚asne
zabawki, poszanowanie cudzej własności,
dzielenie siÄ™)
}ð - pierwsze sÅ‚owa (holofrazy)
}ð - poszerzanie sÅ‚ownika (16 miesiÄ™cy ok. 50
słów);
}ð - eksplozja nazywania (i powtarzania) 
koniec 2 roku życia;
}ð - pierwsze zdania dwuwyrazowe;
}ð - eksplozja gramatyki  trzeci rok życia
(odmiana, czasy, pytania i przeczenia);
}ð - zdania zÅ‚ożone  koniec trzeciego roku
życia
}ð - nazywanie, ale jeden przedmiot jedna
nazwa  brak możliwości zmiany;
}ð - zmniejszenia ograniczenia dziaÅ‚alnoÅ›ci
przez sytuację (dziecko może prosić o
przedmiot, którego nie ma w polu widzenia);
}ð - rozwija siÄ™ funkcja ekspresyjna;
}ð - rozwija siÄ™ funkcja impresyjna (wpÅ‚yw na
otoczenie);
}ð - rozwija siÄ™ myÅ›lenie werbalne
}ð Dostarczanie optymalnej stymulacji -
odpowiednie i częste mówienie do dziecka;
}ð Tworzenie okazji do uczenia siÄ™ jÄ™zyka 
różnorodność kontaktów społecznych, kino,
telewizja, czytanie;
}ð Wspieranie rozwoju jÄ™zyka  poprawianie,
informowanie/nazywanie, chwalenie;
}ð SprzyjajÄ…cy kontekst kulturowy  dominacja
kultury słowa nad kulturą obrazu
}ð NaÅ›ladownictwo:
}ð - zachowaÅ„ dorosÅ‚ych;
}ð - wypowiedzi dorosÅ‚ych;
}ð PrzejmujÄ…c zarówno dobre jak i zÅ‚e wzorce.
}ð Dzieci chÄ™tnie pomagajÄ… we wszystkich
czynnościach domowych  brak wzmocnień
powoduje wygaszenie;
}ð Dzieci powtarzajÄ… obserwowane czynnoÅ›ci w
zabawach tematycznych.
}ð W tym okresie dziecko jest zainteresowane
bardziej czynnością (ćwiczy) niż jej efektem.
}ð Relacje z dorosÅ‚ymi:
}ð - pionowe, asymetryczne (odpowiedzialny
jest dorosły);
}ð - dostosowuje siÄ™ w wiÄ™kszym stopniu
dorosły niż dziecko;
}ð - komplementarny charakter (dziecko pyta 
dorosły odpowiada);
}ð - podstawowa funkcja  zapewnianie
bezpieczeństwa, umożliwianie eksploracji;
}ð - uczenie przez demonstrowanie wzoru
zachowania, wyjaśnianie i instruowanie
}ð - poziomie, symetryczne;
}ð - równy rozkÅ‚ad odpowiedzialnoÅ›ci
}ð - wzajemność relacji;
}ð - rozwijanie umiejÄ™tnoÅ›ci możliwych tylko w
symetrycznych kontaktach: rywalizacja,
współpraca, rozwiązywanie konfliktów;
}ð - uczenie siÄ™ poprzez wspólne znajdywanie
rozwiązań,  podglądnie ;
}ð - zachowania sÄ… spontaniczne
}ð 1. Projektowanie spoÅ‚ecznego życia dziecka;
}ð - wybór miejsca zamieszkania, miejsca zabaw i
spacerów;
}ð - wybór towarzyszy zabaw;
}ð - wÅ‚Ä…czanie siÄ™ w zabawy dzieci (inicjowanie,
godzenie, ustalanie zasad).
}ð 2. PoÅ›rednio poprzez doÅ›wiadczenia rodzinne:
}ð - jakość przywiÄ…zania;
}ð - styl wychowania;
}ð - normy zachowaÅ„ spoÅ‚ecznych;
}ð - realne zachowania spoÅ‚eczne rodziców
}ð 1. Przyznawanie praw do podejmowania decyzji 
najpierw dotyczÄ…cych samego dziecka, potem
stopniowo rodziny;
}ð 2. Zgoda na samodzielne realizowanie potrzeb i
pomysłów;
}ð 3. Przyzwolenie na bÅ‚Ä™dy i porażki;
}ð 4. Poszanowanie wÅ‚asnoÅ›ci i prywatnoÅ›ci dziecka;
}ð 5. UwzglÄ™dnianie stanu i potrzeb dziecka;
}ð 6. Nie oszukiwanie dziecka, nie manipulowanie
dzieckiem;
}ð 7. Poważne traktowanie
}ð ReguÅ‚y dotyczÄ…:
}ð - bezpieczeÅ„stwa (zapaÅ‚ki, kontakty,
samochody);
}ð - higiena (mycie, trening czystoÅ›ci);
}ð - zachowanie w sytuacjach spoÅ‚ecznych
(ogólnie  dobre wychowanie );
}ð - kontrola emocji (przede wszystkim gniewu)
}ð Wstyd jako wewnÄ™trzne niezadowolenie z
własnej działalności  poczucie
niedoskonałości własnej działalności  część
działania a nie zagrożenie.
}ð - odróżnianie zachowaÅ„ adekwatnych
społecznie od nieadekwatnych;
}ð - sygnaÅ‚ do refleksji;
}ð - antycypacja konsekwencji;
}ð - rozwija sumienie.
}ð Nakazy i zakazy kulturowy wzór
postępowania
}ð z jednej strony
}ð Ekspozycja spoÅ‚eczna ocena dorosÅ‚ego
}ð Z drugiej strony
}ð poczucie niedoskonaÅ‚oÅ›ci wstyd
}ð WedÅ‚ug Eriksona
}ð Przejawy kryzysu wedÅ‚ug Wygotskiego:
}ð 1. Podstawowe:
}ð - negatywizm;
}ð - upór;
}ð - krnÄ…brność;
}ð - samowola
}ð 2. Wtórne:
}ð - bunt;
}ð - deprecjacja;
}ð - despotyzm.
}ð Jest to w istocie poszukiwanie autonomii 
przejawy woli dziecka.
}ð Spostrzegane jako problem  zÅ‚a wola dziecka
 prowadzi do nasilenia się wtórnych
przejawów.
}ð SamosprawdzajÄ…ca siÄ™ przepowiednia 
trudne dziecko staje siÄ™ trudne !
}ð TrudnoÅ›ci wychowawcze to różnica pomiÄ™dzy
oczekiwaniami wobec dziecka a jego
zachowaniem.
}ð WÅ‚aÅ›ciwe:
}ð - pozytywna relacja z dzieckiem;
}ð - hamowanie reakcji (wÅ‚asnych i dziecka);
}ð - dostrajanie emocjonalne;
}ð - powrót do pozytywnej relacji po zmianie
zachowania dziecka.
}ð NiewÅ‚aÅ›ciwe:
}ð - brak pozytywnych reakcji na dziecko;
}ð - inicjowanie negatywnych rekcji (wstydu);
}ð - dopuszczanie do eskalacji negatywnych reakcji
i emocji.
}ð 1. Dominacja woli dorosÅ‚ego lub wycofywanie
siÄ™
}ð 2. Restrykcyjna kontrola lub brak jasnych
reguł i niekonsekwencja
}ð 3. Brak zgody na samodzielność lub brak
wsparcia w zdobywaniu samodzielności;
}ð 4. Hamowanie lub wycofywanie zamiast
stymulowania
}ð Nadmiar kontroli i sztywność
}ð - zahamowanie aktywnoÅ›ci, ostentacyjne
łamanie reguł, nadmierna samokontrola,
zachowania  na pokaz .
}ð Niedostatek lub brak kontroli
}ð - brak tolerancji dla silnych emocji, lÄ™k i
bezradność, brak właściwych wzorców
zachowań społecznych.
}ð Stymulacja dziecka:
}ð - kierowanie
}ð - aktywizowanie
}ð - różnicowanie doÅ›wiadczeÅ„
}ð Korygowanie zachowaÅ„:
}ð - hamowanie zachowaÅ„ nieakceptowanych lub
nieadekwatnych
}ð Wspieranie:
}ð - przywracanie dobrego samopoczucia
}ð - akceptacja dziecka i jego woli
}ð - dopasowywanie siÄ™
}ð - komunikacja poprzez tÅ‚umaczenie i
negocjowanie
}ð - wspólne ustalanie reguÅ‚
}ð - wzajemna socjalizacja
}ð - wspólne (rodzinne) reguÅ‚y
}ð MożliwoÅ›ci:
}ð - stanie, chodzenie, mowa, manipulacja,
poczucie odrębności
}ð dążenie do autonomii:
}ð - eksploracja, ekspresja potrzeb i oczekiwaÅ„,
demonstrowanie własnej woli (odmowa, upór)
}ð WÅ‚aÅ›ciwy stosunek otoczenia
}ð samokontrola, samodzielność, poczucie
sprawstwa, poczucie wolnej woli, poczucie
autonomii, indywidualność