Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007
ZNACZENIE ANALIZY WARUNKÓW ATMOSFERYCZNYCH
I WYSIEWÓW ZARODNIKÓW WORKOWYCH
GRZYBA VENTURIA INAEQUALIS (CKE.) WINT.
W OCHRONIE JABA
ONI PRZED PARCHEM
SYLWESTER MASNY, ANNA BIELENIN
Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa
Pomologiczna 18, 96-100 Skierniewice
[e-mail]
I. WST
P
Parch jabłoni powodowany przez grzyb Venturia inaequalis (Cke.) Wint. znany jest
we wszystkich rejonach występowania rodzaju Malus (Biggs 1990). W Polsce należy
on do najgroz
niejszych chorób jabłoni. Dążenie do ograniczenia zużycia fungicydów,
ze względu na zdrowie ludzi i ochronę środowiska oraz zmniejszenie kosztów produk-
cji, powoduje wzrost zainteresowania doskonaleniem metod ochrony jabłoni przed tą
chorobą. Przebieg i nasilenie wysiewów zarodników workowych mają decydujący
wpływ na występowanie i rozwój parcha jabłoni w poszczególnych sezonach wegeta-
cyjnych. Ważną rolę w wyznaczaniu terminów zabiegów odgrywa analiza warunków
atmosferycznych, które w zasadniczy sposób wpływają na dojrzewanie i wysiewy za-
rodników workowych, liczbę okresów krytycznych oraz skuteczność stosowanych fun-
gicydów.
Badania prowadzono w celu porównania efektywności programów ochrony jabłoni
prowadzonych schematycznie i takich, w których dobór fungicydów i terminów zabie-
gów uzależniono od przebiegu warunków atmosferycznych i rozwoju patogena.
II. MATERIAA
I METODY
Badania przeprowadzono w sezonie 2006, w Sadzie Doświadczalnym Instytutu Sa-
downictwa i Kwiaciarstwa (ISK) w Dąbrowicach na jabłoniach odmiany Jonagold.
Pomiary wysiewów zarodników workowych wykonano metodą wolumetryczną przy
użyciu aparatu Burkarda, zainstalowanego w sadzie na wysokości około 0,5 m nad
ziemią, nad zimującymi liśćmi jabłoni pokrytymi w poprzednim sezonie licznymi pla-
mami parcha. Pomiary prowadzono od początku kwietnia, po pojawieniu się licznych
zarodników workowych w owocnikach V. inaequalis, do około dwu tygodni po zareje-
strowaniu ostatniego wysiewu zarodników (koniec czerwca). Sygnalizację okresów
krytycznych prowadzono na podstawie danych uzyskanych ze stacji meteorologicznej
194 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007
typu METOS COMPACT oraz z sygnalizatora okresów krytycznych parcha jabłoni
typu AVI 201. Wskazania sygnalizatorów wykorzystywano przy ustaleniu terminów
zabiegów i doborze fungicydów. W oparciu o analizę uzyskiwanych danych testowano
dwa programy ochrony jabłoni przed parchem, program I zapobiegawczy oraz program
II zapobiegawczo-interwencyjny. Efektywność programów I i II porównano z efektyw-
nością dwóch różnych, schematycznych programów produkcyjnych (program III i IV).
Ocenę porażenia liści przez V. inaequalis wykonano dwukrotnie (w okresie infekcji
pierwotnych i w okresie infekcji wtórnych), a ocenę porażenia owoców jednokrotnie
w sezonie. Do oceny wykorzystano skalę bonitacyjną opracowaną przez Boreckiego
i Mrozowską (1961). Uzyskane wyniki opracowano metodą analizy wariancji R.A. Fi-
schera. Do oceny różnic między średnimi użyto testu Newmana-Keulsa, przyjmując
poziom istotności 5%.
III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
W sezonie 2006 w Sadzie Doświadczalnym ISK w Dąbrowicach koło Skierniewic
zarejestrowano 15 okresów krytycznych parcha jabłoni, z których 3 (od 29 kwietnia do
2 maja) i 2 (od 17 do 20 maja) przypadły w okresie największych wysiewów zarodni-
ków workowych, które spowodowały bardzo silne infekcje i pojawienie się licznych
plam parcha na liściach i zawiązkach (na niechronionych drzewach odmiany Jonagold
już w końcu maja notowano ponad 80% porażonych liści). W programie I wykonano
9 zabiegów ochrony przy użyciu fungicydów o działaniu typowo zapobiegawczym,
których terminy zastosowania były zbieżne z wystąpieniem masowych wysiewów za-
rodników workowych i okresów krytycznych parcha jabłoni. W wyniku zastosowanego
programu ochrony uzyskano ograniczenie porażenia liści o 96,9% (ocena 30 maja) oraz
o 97,5% (ocena 12 lipca) oraz porażenia owoców o 99,1%. W programie II wykonano
7 zabiegów, które okazały się tak samo wysoce skuteczne jak w programie I. Ograni-
czenie liczby zabiegów było możliwe dzięki zastosowaniu w programie II fungicydów
charakteryzujących się działaniem interwencyjnym oraz precyzyjnemu wyznaczeniu
terminów zabiegów. Ten program ochrony spowodował ograniczenie porażenia liści
o 98,6% (ocena 30 maja) oraz o 96,5% (ocena 12 lipca) oraz porażenia owoców
o 96,8%. W ochronie owoców efektywność programów I i II była wyższa o ponad 30%
od uzyskanej po zastosowaniu IV programu. W programach schematycznych popełnio-
no kilka błędów, które spowodowały pojawienie się znacznej liczby plam parcha na
owocach (program IV) oraz na liściach (program III). W programie III wykonano
28 kwietnia zabieg fungicydem o słabym działaniu zapobiegawczym, a 5 maja fungicy-
dem niedziałającym interwencyjnie. Był to błąd w ochronie, który spowodował poja-
wienie się licznych plam na liściach i na zawiązkach. Zwiększona w póz
niejszym okre-
sie liczba zabiegów (do 12) i blisko dwukrotna ilość zastosowanych fungicydów w pro-
gramie III, w porównaniu do programu I i II, umożliwiła poprawę sytuacji i uzyskanie
dobrej efektywności w ochronie liści i owoców, na poziomie ponad 90%. W programie
IV opóz
niono rozpoczęcie ochrony chemicznej i nie wykonano zabiegów przed 3 pierw-
szymi wysiewami zarodników workowych oraz błędnie zastosowano, w czasie dużej
presji choroby, fungicyd z grupy strobiluryn bez dodatku środka o innym mechanizmie
działania. Ze względu na obserwowane w szeregu sadów zjawisko odporności na strobi-
luryny (Broniarek-Niemiec i Bielenin 2005) w sytuacji tak dużych wysiewów zarodni-
Średnie w kolumnach oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie (5%) według testu Newmana-Kuelsa; analizę statystyczną przeprowadzono oddzielnie dla pro-
centu porażenia lub nasilenia choroby w każdym terminie oceny
Means followed by the same letters do not differ at 5% level of significance according to Newman-Kuels; statistical analysis was performed separately for percent of
infection or intensity of disease in each term of evaluation
Znaczenie analizy warunków w ochronie jabłoni przed parchem
195
196 Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007
Znaczenie analizy warunków w ochronie jabłoni przed parchem 197
ków workowych, jakie miały miejsce w tym okresie, nawet niewielki udział form
w populacji grzyba mógł spowodować znaczne obniżenie efektywności programu
ochrony. Póz
niejsze zwiększenie liczby zabiegów (łącznie do 12) i ilości zastosowa-
nych fungicydów, w porównaniu do programu I i II, nie dało w pełni zadawalających
wyników, gdyż w ochronie liści efektywność programu IV nie przekroczyła 80%,
a w ochronie owoców  70%.
IV. WNIOSKI
1. Wszystkie zastosowane programy ochrony jabłoni przed parchem istotnie ograni-
czyły występowanie choroby w porównaniu do drzew niechronionych.
2. Precyzyjne wyznaczanie terminów zabiegów i właściwy dobór fungicydów, jaki
miał miejsce w programach I i II, pozwoliło, w porównaniu do programów sche-
matycznych, na istotne ograniczenie liczby wykonanych zabiegów (o 25% i 42%) i
ilości zużytych fungicydów (o 44% i 56%) przy jednocześnie wyższej efektywno-
ści ochrony niż uzyskana w programach produkcyjnych (III i IV).
V. LITERATURA
Biggs A.R. 1990. Apple scab. s. 6 9. W:  Compendium of apple and pear diseases (A.L. Jones,
H.S. Aldwinckle, red.). The APS Press, St. Paul..
Broniarek-Niemiec A., Bielenin A. 2005. Występowanie odporności Venturia inaequalis na
fungicydy strobilurynowe w sadach jabłoniowych w Polsce. Prog. Plant Protection/Post.
Ochr. Roślin 45: 588 592.
Borecki Z., Mrozowska T. 1961. Zwalczanie grzyba Venturia inaequalis (Cooke) Aderh. metodą
chemiczną na odmianach jabłoni o różnym stopniu wrażliwości. Prace Inst. Sad. 5: 271 285.
SYLWESTER MASNY, ANNA BIELENIN
THE ROLE OF ANALYSIS OF WEATHER CONDITIONS
AND DISCHARGES OF VENTURIA INAEQUALIS (CKE.) WINT.
ASCOSPORES FOR CONTROL OF APPLE SCAB
SUMMARY
The efficacy of four programs in control of apple scab (Venturia inaequalis) on Jonagold ap-
ple trees was evaluated in 2006. All tested programs provided a satisfactory reduction of disease
incidence in comparison to non-treated trees. Precisely determined date of treatment and right
choice of fungicides in programs I and II in comparison to schematic programs (III and IV)
showed a very good effectiveness in control of apple scab on leaves and fruits comparised to
schematic programs (III and IV). This allowed to reduce the number of treatments from 12, to 9
and 7 in programs I and II, respectively. Numerous mistakes made in program IV caused low
effectiveness of apple scab control, which was below 80% and below 70%, respectively, in pro-
tection of leaves and fruits.
Key words: apple scab, right choice of fungicides, reduction of treatments