10 RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO
www.gazetapodatkowa.pl
Tworzenie zakładowego planu kont (cz. I)
Każda jednostka obowiązana jest posiadać dokumentację opisującą w języku polskim Przykładowe zapisy po stronie Wn konta 01  Środki trwałe
przyjęte przez nią zasady (politykę) rachunkowości. Definicję tej dokumentacji określa
Lp. Treść operacji gospodarczej Konto przeciwstawne
art. 3 ust. 1 pkt 11 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym przepisem przez przyjęte 1. Przyjęcie środka trwałego, który wymaga poniesienia nakładów na
montaż, budowę i ulepszenie: 08
zasady (politykę) rachunkowości rozumie się wybrane i stosowane przez jednostkę roz-
2. Przyjęcie środka trwałego bezpośrednio z zakupu, który nie
wiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w Międzynarodowych Standardach
wymaga poniesienia nakładów na montaż: 30
Rachunkowości, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych. Dokumentacja
ta powinna zawierać elementy wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy o rachunkowości, w tym Przykładowe zapisy po stronie Ma konta 01  Środki trwałe
w szczególności:
Lp. Treść operacji gospodarczej Konto przeciwstawne
1) określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych, 1. Sprzedaż środka trwałego:
a) wartość początkowa do wysokości dotychczasowego umorzenia 07-1
2) metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego,
b) nadwyżka wartości początkowej nad umorzeniem (wartość netto) 76-1
3) sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej zakładowy plan kont,
2. Likwidacja środka trwałego z przyczyn naturalnych  wywołana zdarze-
wykaz ksiąg rachunkowych, opis systemu przetwarzania danych,
niem mieszczącym się w ogólnym ryzyku prowadzenia działalności:
4) system służący ochronie danych i ich zbiorów.
a) wartość początkowa do wysokości dotychczasowego umorzenia 07-1
Dokumentację opisującą przyjęte zasady (politykę) rachunkowości ustala w formie pi-
b) nadwyżka wartości początkowej nad umorzeniem (wartość netto) 76-1
semnej i aktualizuje kierownik jednostki (art. 10 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Powinna
3. Likwidacja środka trwałego z przyczyn losowych  wywołana zdarze-
niem niemieszczącym się w ogólnym ryzyku prowadzenia działalności:
ona uwzględniać specyfikę, rodzaj i wielkość danej jednostki.
a) wartość początkowa do wysokości dotychczasowego umorzenia 07-1
Zakładowy plan kont należy do bardzo ważnych dokumentów w każdej jednostce.
b) nadwyżka wartości początkowej nad umorzeniem
Ustala on wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady pro-
(wartość netto) 77-1
wadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej.
Opracowanie zakładowego planu kont jest bardzo pracochłonne. Dlatego też w ustawie Konto 02  Wartości niematerialne i prawne
o rachunkowości wskazano, że w celu ujednolicenia zasad grupowania operacji gospodar- Konto 02 służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej
czych i ograniczenia nakładu pracy związanego z ustalaniem zakładowych planów kont, składników majątku, spełniających warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o ra-
mogą być stosowane wzorcowe plany kont (art. 83 ust. 1 ustawy o rachunkowości). Z ustawy chunkowości dla wartości niematerialnych i prawnych. Nie zalicza się do wartości niemate-
wynika też, że minister właściwy do spraw finansów publicznych może określić, w drodze rialnych i prawnych składników majątku o wartości początkowej do 3.500 zł (kwota limitu
rozporządzenia, wzorcowe plany kont m.in. dla pozostałych jednostek (art. 83 ust. 2 pkt 6 wynikająca z ustaw o podatku dochodowym).
wymienionej ustawy), tj. innych niż banki, zakłady ubezpieczeń, zakłady reasekuracji Do konta 02 prowadzi się ewidencję analityczną według poszczególnych tytułów praw
lub fundusze emerytalne. Dotychczas Minister Finansów ustalił wzorcowy plan kont dla majątkowych. Ewidencja ta powinna umożliwić ustalenie wartości początkowej poszcze-
banków. Pozostałe jednostki mogą opracować własny zakładowy plan kont w oparciu o do- gólnych tytułów wartości niematerialnych i prawnych.
stępne wzorcowe plany kont publikowane w literaturze fachowej, w tym m.in. Zakładowy Konto 02 może wykazywać wyłącznie saldo Wn, które wyraża wartość początkową
plan kont wydany przez nasze Wydawnictwo w 2008 r. (jako dodatek nr 8 i 9 do Zeszytów wartości niematerialnych i prawnych.
Metodycznych Rachunkowości). Konto 07  Odpisy umorzeniowe środków trwałych i wartości niematerialnych
Opracowany przez jednostkę zakładowy plan kont stanowić będzie załącznik do doku- i prawnych
mentacji opisującej przyjęte zasady (politykę) rachunkowości. Po stronie Ma konta 07 księguje się zwiększenia dotychczasowego umorzenia w szcze-
gólności z tytułu:
Wykaz kont księgi głównej
 planowych (systematycznych lub jednorazowych) odpisów amortyzacyjnych
Wykaz kont księgi głównej (kont syntetycznych) można przedstawić w formie tabe-  odpisy aktualizujące dokonywane w związku z trwałą utratą wartości środków trwałych
larycznej. Przykładowy wykaz tych kont obejmujących zespół 0, 1 i 2 w małej jednostce i wartości niematerialnych i prawnych.
usługowej przedstawia poniższa tabela. Natomiast po jego stronie Wn ujmuje się w szczególności:
 wyksięgowanie dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych środków trwałych oraz war-
Wykaz kont księgi
tości niematerialnych i prawnych wycofanych z używania w związku np. z ich sprze-
głównej Nazwa konta
minimalny rozszerzony dażą,
Zespół 0  Aktywa trwałe
 zmniejszenia odpisów aktualizujących wartość środków trwałych oraz wartości niema-
01 Środki trwałe
terialnych i prawnych na skutek ustania przyczyny powodującej trwałą utratę wartości
02 Wartości niematerialne i prawne
tych składników.
07 Odpisy umorzeniowe środków trwałych i wartości niematerialnych
Ewidencję analityczną do konta 07 prowadzi się w układzie zgodnym z ewidencją
i prawnych
szczegółową do konta 01 i 02.
07-1 Odpisy umorzeniowe środków trwałych
Konto 07 może wykazywać wyłącznie saldo Ma, które wyraża stan dotychczasowego
07-2 Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych
umorzenia.
08 Środki trwałe w budowie
W bilansie odpisy umorzeniowe ujęte na koncie 07 pomniejszają wartość początkową
09 Ewidencja pozabilansowa
środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych zaksięgowaną na koncie 01 i 02
Zespół 1 Środki pieniężne i rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa finansowe
(w aktywach bilansu wykazywana jest ich wartość netto).
10 Kasa
Zespół 1  Środki pieniężne i rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe ak-
13 Rachunki i kredyty bankowe
tywa finansowe
13-0 Rachunek bieżący
Konta zespołu 1 przeznaczone są do ewidencji:
13-4 Kredyty bankowe
 aktywów pieniężnych w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz
13-9 Środki pieniężne w drodze
przechowywanych w kasie jednostki,
Zespół 2  Rozrachunki i roszczenia
20 Rozrachunki z odbiorcami  aktywów pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych jednostki,
21 Rozrachunki z dostawcami  środków pieniężnych w drodze,
22 Rozrachunki publicznoprawne
 aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu.
22-0 Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT
Konto 10  Kasa
22-1 Rozrachunki z tytułu VAT należnego
Konto 10 przeznaczone jest do ewidencji środków pieniężnych znajdujących się w kasie
22-2 VAT naliczony i jego rozliczenie
jednostki. Po stronie Wn tego konta ujmuje się:
22-3 Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu pdof
 wpłaty gotówki do kasy w wartości nominalnej,
22-4 Rozrachunki z ZUS
 nadwyżki kasowe ujawnione w trakcie inwentaryzacji.
23 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń i innych świadczeń na rzecz pracow-
Z kolei po jego stronie Ma księguje się:
ników
 rozchody gotówki z kasy w wartości nominalnej,
23-0 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
 niedobory kasy stwierdzone w trakcie inwentaryzacji kasy.
23-4 Pozostałe rozrachunki z pracownikami
Konto 10 wykazuje wyłącznie saldo Wn, które wyraża stan gotówki w kasie. Na każdy
24 Pozostałe rozrachunki
dzień bilansowy stan ten powinien być potwierdzony inwentaryzacją przeprowadzaną
24-1 Rozliczenie niedoborów i szkód
w drodze spisu z natury.
24-6 Należności dochodzone na drodze sądowej
Konto 13-0  Rachunek bieżący
28 Odpisy aktualizujące wartość należności
Po stronie Wn konta 13-0 ujmuje się  na podstawie dokumentów bankowych  wszel-
29 Ewidencja pozabilansowa
kie wpływy, w tym w szczególności wpłaty należności od kontrahentów, wpłaty gotówki
29-1 Zobowiązania warunkowe
z kasy jednostki. Z kolei po stronie Ma tego konta księguje się wszelkie rozchody środków
Szczegółowe wyjaśnienia do wybranych kont
pieniężnych.
Zespół 0  Aktywa trwałe Konto 13-0 może wykazywać dwa salda:
Zadaniem kont zespołu 0  Aktywa trwałe jest przede wszystkim odzwierciedlenie war-  saldo Wn  odzwierciedlające stan środków pieniężnych na rachunku bankowym,
tości początkowej składników aktywów trwałych oraz wartości odpisów umorzeniowych  saldo Ma  oznaczające stan zadłużenia z tytułu zaciągniętego kredytu w rachunku
i odpisów z tytułu trwałej utraty wartości przez te składniki majątku. bieżącym.
Konto 01  Środki trwałe Zespół 2  Rozrachunki i roszczenia
Konto 01 służy do ewidencji stanu oraz zwiększeń i zmniejszeń wartości początkowej Konta zespołu 2 służą do ewidencji wszelkich krajowych i zagranicznych rozrachunków
składników majątku, spełniających warunki określone w art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy o ra- oraz roszczeń. Ujmuje się na tych kontach m.in.:
chunkowości dla środków trwałych. Po stronie Wn tego konta księguje się zwiększenia  należności i zobowiązania z tytułu dostaw towarów i usług (konta 20, 21),
stanu i wartości początkowej środków trwałych. Natomiast po stronie Ma  zmniejszenia  rozrachunki z tytułu dostaw środków trwałych, środków trwałych w budowie (konto 24),
wartości początkowej i stanu środków trwałych.  należności i zobowiązania publicznoprawne (konto 22),
Konto 01 może wykazywać wyłącznie saldo Wn, które odzwierciedla wartość począt-  należności i zobowiązania z tytułu rozrachunków z pracownikami (23),
kową środków trwałych (ustaloną w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia).  odpisy aktualizujące wartość należności (28).
Nie zalicza się do środków trwałych składników majątku długotrwałego użytkowania Ewidencja analityczna prowadzona do kont zespołu 2 powinna zapewnić w szczegól-
o wartości początkowej do 3.500 zł (kwota limitu określona w ustawach o podatku docho- ności:
dowym).  wyodrębnienie poszczególnych rodzajów należności, zobowiązań i roszczeń,
Do konta 01  Środki trwałe prowadzi się ewidencję analityczną według poszczegól-  ustalenie stanu rozrachunków i roszczeń według poszczególnych kontrahentów,
nych grup rodzajowych środków trwałych zgodnie z obowiązującą Klasyfikacją Środków  wielkość odpisów aktualizujących wartość należności.
Trwałych (rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych
Podstawa prawna: ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.).
(KŚT)  Dz. U. z 1999 r. nr 112, poz. 1317 ze zm.).
Ewa Kowalska
Gazeta Podatkowa nr 43 " 31.05.2010 r.