Referat
Dysleksja- terminologia, przyczyny, objawy
To specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci o prawidłowym rozwoju
umysłowym, to częściowe deficyty umiejętności intelektualnych przy
zachowanej inteligencji ogólnej i przy sprzyjających warunkach społeczno-
kulturowych.
Terminologia- najczęściej stosuje się termin dysleksja rozwojowa dla określenia
specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania. Wyró\
nia się kilka
postaci tych trudności:
- dysleksja  specyficzne trudności w czytaniu,
- dysortografia- specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni,
nie tylko błędy ortograficzne ale równie\
wszelkiego typu błędy w
prawidłowych zapisach,
- dysgrafia- specyficzne trudności w opanowaniu kaligraficznego pisma,
niski poziom pisma, tzw. ,,brzydkie pismo ,
- dyskalkulia- trudnosci w uczeniu się matematyki.
Ryzyko dysleksji- to pierwsze nasilone trudności w nauce czytania i pisania.
Są to objawy opóz
nienia niektórych funkcji poznawczych i ruchowych.
Symptomy ryzyka dysleksji mo\
na obserwować ju\
od najwcześniejszego
okresu \
ycia dziecka, począwszy od wieku niemowlęcego poprzez wiek
przedszkolny i klasę ,, 0 .
Ryzyko dysleksji występować
mo\
e w wypadku:
- obcią\
enia genetycznego / dysleksja występuje w rodzinie/,
- cią\
y i porodu o nieprawidłowym przebiegu,
- dysharmonijnego rozwoju psychomotorycznego.
Typy dysleksji:
Dysleksja typu wzrokowo-przestrzennego  zaburzenie funkcji wzrokowo-
przestrzennych / zaburzenia spostrzegania i pamięci wzrokowej, spostrzegania
przestrzeni/.
Dysleksja typu słuchowo-językowego  zaburzenie funkcji słuchowo-
językowych / spostrzegania i pamięci słuchowej dz
więków mowy oraz funkcji
językowych/.
Mieszany typ dysleksji- zaburzenia funkcji wzrokowo-przestrzennych oraz
funkcji słuchowo-językowych.
Dysleksja typu integracyjnego-zaburzenia koordynacji funkcji percepcyjnych /
wzrokowo-przestrzennych, słuchowo-językowych, dotykowo-kinestetycznych/ i
motorycznych.
Przyczyny dysleksji rozwojowej:
Specyficzne zaburzenia umiejętności szkolnych są spowodowane
nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego, a w szczególności
zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji.
Są to zaburzenia:
- funkcji percepcyjno- motorycznych / spostrzegania wzrokowego,
słuchowego, motoryki/,
- ich współdziałania / integracji percepcyjno- motorycznej,
- funkcji językowych,
- pamięci / wzrokowej, słuchowej, ruchowej/,
- lateralizacji,
- orientacji w schemacie ciała.
Dysfunkcje poznawcze, motoryczne i integracyjne, będące skutkiem
mikrozmian struktury centralnego układu nerwowego i mikrozaburzeń jego
funkcjonowania na poziomie fizjologicznym zakłócają uczenie się czynności
zło\
onych jakimi są mowa, czytanie i pisanie.
Uwarunkowania / etiologia/
1. Pierwotne przyczyny trudności w uczeniu się:
Genetyczne-zmiany w anatomicznym układzie nerwowym sa dziedziczne,
odpowiedzialne za nie geny recesywne przekazywane z pokolenia na
pokolenie.
Organiczne- organiczne mikrouszkodzenia w okresie prenatalnym i
okołoporodowym struktury tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne za
czynności czytania i pisania pod wpływem czynników patogennych:
biologicznych, fizycznych i chemicznych.
Hormonalne- nadprodukcja testosteronu powoduje uszkodzenie lewej
półkuli mózgowej/ zaburzony lub opóz
niony rozwój tej półkuli/,
kompensacja prawej półkuli powoduje dysleksję.
Opóz
nione dojrzewanie i względnie nietrwałe zaburzenia funkcji
centralnego układu nerwowego- okolic związanych z mowa, czytaniem,
pisaniem.
2. Wtórne przyczyny towarzyszące dysleksji:
- Zaniedbanie środowiskowe pogłębia zaburzenia i trudności dziecka.
- Zaburzenia emocjonalne, które są stresem powstałym wskutek długoletnich
niepowodzeń szkolnych.
Dzieci z nieprawidłowej cią\
y, porodu, nieharmonijnie rozwijające się
zaliczane do dzieci tzw,.,, ryzyka dysleksji im wcześniej zostaną objęte
specjalną opieką tym łatwiej będzie zapobiec ich trudnościom szkolnym.
Trudności w czytaniu i pisaniu dostrzegane są dopiero u dzieci w okresie
nauczania początkowego, a powinien je zauwa\
yć ju\
nauczyciel w
przedszkolu i w klasie ,,0 .
Objawy dysleksji:
Ju\
w okresie pierwszych trzech lat mogą wystąpić symptomy ryzyka
dysleksji w przypadku kiedy:
- dziecko nie raczkuje lub mało raczkuje,
- gorzej utrzymuje równowagę w postawie stojącej i siedzącej,
- póz
niej zaczyna chodzić, biegać,
- jest mało zręczne manualnie
- nieporadne w samoobsłudze,
- nie próbuje samo rysować, nie naśladuje rysowania linii,
- w wieku 3 lat nie umie narysować koła,
- ma opóz
nioną mowę.
W wieku przedszkolnym /3-5 lat/
- słabo biega,
- ma słabe umiejętności językowe: trudności z wypowiadaniem zło\
onych
wyrazów, zapamiętywaniem nazw, budowaniem wypowiedzi,
- ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równowa\
nych jak chodzenie po
linii, stanie na jednej nodze,
- mała sprawność ruchowa i koordynacja ruchów podczas czynności
samoobsługowych, rysowania czy zabaw ruchowych,
- ma nieprawidłowy chwyt ołówka- zbyt mocny nacisk,
- ma trudności z zapamiętywaniem ,
W klasie ,,0
- ma problemy z jazda na rowerze,
- ma trudności z zawiązywaniem sznurowadeł,
- ma trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki,
- ma wadliwą wymowę, przekręca trudne wyrazy,
- niewłaściwie trzyma ołówek,
- popełnia błędy w budowaniu wypowiedzi,
- ma trudności w analizie i syntezie wyrazów,
- często opuszcza, dodaje, zastępuje lub przestawia sylaby w wyrazach,
- ma trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, nazw dni tygodnia,
- ma trudności z wyró\
nianiem elementów z całości np. ró\
nic w
obrazkach,
- myli kształty podobne np. ( m-n, l-t-ł), cyfr 1, 7,
- ma trudności z wyznaczaniem kierunków lewa- prawa,
- ma trudności w nauce czytania, głoskowania,
- pisze litery i cyfry lustrzane,
- odwzorowuje wyrazy od prawej do lewej.
Wiek szkolny ( powy\
ej 7-ego roku \
ycia)
- mała sprawność ruchowa całego ciała, słabo biega, skacze,
- niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych,
- ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równowa\
nych ( chodzenie po
linii, stanie na jednej nodze),
- obni\
ona sprawność ruchowa rąk,
- nie opanowało w pełni czynności samoobsługowych związanych z
ubieraniem się, myciem i jedzeniem
- ma małą sprawność manualną,
- ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem,
- brzydko i niechętnie rysuj, pisze, nie mieści się z pismem w liniaturze,
zagina ,, ośle uszy , nieprawidłowo łączy litery,
- nieprawidłowo trzyma długopis,
- ma trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk ( przekręcanie),
szeregów nazw 9 dni tygodnia, miesiące), z zapamiętaniem tabliczki
mno\
enia, dat, szeregów cyfrowych , błędne zapisywanie liczb
wielocyfrowych,
- ma trudności z opanowaniem poprawnej pisowni ( w tym błędy
ortograficzne),
- mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym słuchowo ( np. d-t,
m-n, w- u),
- mylenie liter podobnych pod względem kształtu ( l-t-ł, u-y, o-a-e, a-ą,
- e-ę),
- mylenie liter identycznych, lecz inaczej poło\
onych w przestrzeni ( p-b-d-
g, m-w, n-u),
- mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym pod względem
słuchowo- artykulacyjnym ( z-s, w-f, d-t, k-g),
- ma trudności z zapisywaniem głosek nosowych ( ą-om, ę-en),
- opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter,
- ma trudności ze zmiękczaniem ( np. mylenie si-ś, zi-z
).
Gdzie szukać pomocy:
1. Polskie Towarzystwo Dysleksji, ul Pomorska 68, 80-343 Gdańsk,
2. Lubelski Oddział Polskiego Towarzystwa Dysleksji, Pl. Litewski 5,
20-080 Lublin,
3. Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, ul. Okrzei24, 22-400 Zamość
Dekalog dla nauczycieli uczniów dyslektycznych
Nie
1. Nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub
leniwego.
2. Nie karz, nie wyśmiewaj ucznia w nadziei, \
e zmobilizujesz go do pracy.
3. Nie łudz
się, \
e uczeń,, sam z tego wyrośnie , ,, wez
mie się w garść , ,,
przysiądzie fałdów .
4. Nie spodziewaj się, ze kłopoty ucznia pozbawionego specjalistycznej
pomocy ograniczą się do czytania i pisania i znikną same w młodszych
klasach szkoły podstawowej.
5. Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej czasu na
naukę, ale nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń i pracy nad sobą.
Tak
6. Staraj się zrozumieć swojego ucznia, jego potrzeby, mo\
liwości i
ograniczenia.
7. Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności ucznia: na czym
polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj problemy ucznia ze
specjalistą ( psychologiem, logopedą, pedagogiem).
8. Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi:
- bądz
w kontakcie z poradnią i nauczycielem terapeutą
- ustal kontrakt zawierający reguły współpracy między tobą, innymi
nauczycielami, rodzicami, uczniem.
- zaobserwuj podczas lekcji, co najskuteczniej pomaga uczniowi.
9. Opracuj indywidualny program terapeutyczny wymagań wobec ucznia,
dostosowany do jego mo\
liwości, a zatem:
- oceniaj go na podstawie odpowiedzi ustnych i treści prac pisemnych;
- nie ka\
mu czytać głośno przy całej klasie;
- pozwól mu korzystać ze słownika i daj więcej czasu na zadania pisemne;
- dyktanda i prace pisemne oceniaj jakościowo ( opisowa ocena błędów)
pod warunkiem systematycznej pracy, znajomości reguł ortografii ;
- nagradzaj za wysiłek i pracę, a nie za efekty;
10. Bądz
\
yczliwy, cierpliwy.
Literatura:
1. Bogdanowicz M., Uczeń z dysleksją w szkole, wyd. Pedagogiczne
Operon, Gdynia 2005,
2. Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji, problem i diagnozowanie wyd.
Harmonia, Gdańsk 2004.
Opracowała:
Anna Tybulczuk