X KONKURS WIEDZY GEOLOGICZNO-GEOGRAFICZNEJ
 ZIEMIA GIGANTÓW - 2009 r.
pytania konkursowe opracował: mgr Paweł Woz
niak
Imię i nazwisko: .............................................. LO / Technikum Nr ........ w ..............................
1. Mount Everest (ang.), największa góra Ziemi (8848 m n.p.m), poło\
ona w Himalajach
Wysokich (Centralnych) na granicy Nepalu i Chin (Tybetu), doczekała się wielu nazw
i określeń w ró\
nych językach świata. Jednym z nich jest
Qomolangma Feng (Czomolungma  chiń. Bogini Matka
Śniegów). Z podanych poni\
ej nazw wybierz inne, znane Ci
określenie tej góry (podkreśl prawidłową odpowiedz
):
Sabbathmatha
Qui-Gon Jinn
Sagarmatha
Mauna Kea
2. Napisz, z jakich skał zbudowany jest Mount Everest  wymień dwa rodzaje:
(1) ............................................. (2) .............................................
3. Pewien polski aptekarz (i przedsiębiorca) udowodnił światu, \
e z  oleju skalnego
mo\
na wytwarzać wiele niezwykle cennych produktów . Obecnie znany jest jako
wynalazca lampy naftowej oraz twórca całego przemysłu naftowego. Podaj jego imię
i nazwisko: .............................................................................. .
4. Poniewa\
krzemień łupie się w dowolnym kierunku, daje ostrą krawędz
przełamu
i jest dość rozpowszechniony, znalazł uznanie ju\
u człowieka pierwotnego, który
wytwarzał z niego prymitywne pięściaki, a z czasem wymyślną broń
i narzędzia.
Gdzie w Polsce znajduje się jedna z najsłynniejszych, neolitycznych
kopalni krzemienia? ........................................................................... .
Jak nazywa się odmiana krzemienie widoczna na zamieszczonym
obok zdjęciu? ..................................................................................... .
5. Podaj nazwy okresów geologicznych starszych od dewonu (era peleozoiczna) i nazwę
okresu młodszego od jury (era mezozoiczna): .................................................................
...........................................................................................................................................
6. Naturalną ozdobą jaskiń jest tzw. szata naciekowa. Niekiedy pokrywa ona całe
powierzchnie stropu, spągu oraz ścian sal i korytarzy podziemnych pró\
ni. Podaj
nazwy widocznych na zdjęciach poni\
ej form naciekowych:
.............................................. ......................................................... .....................
1
7. Pytanie trudne. Po przeczytaniu zamieszczonych poni\
ej krótkich informacji,
w miejscach wykropkowanych wpisz słowo  prawda lub  fałsz :
Epoka lodowcowa (plejstocen), to jedno z wielu katastrofalnych wydarzeń, którym
poddana została w przeszłości Ziemia. Nagłe oziębienie klimatu spowodowało
zniknięcie wielu gatunków roślin i zwierząt. Dowodem na to są znajdowane do dziś
zamarznięte ciała ogromnych mamutów, które śmierć zaskoczyła, zanim zwierzęta te
zdą\
yły przełknąć ostatni kęs  zielska  fragmenty roślin tkwią jeszcze między zębami
i pod językiem. [ .................................... ]
Prawdziwym gigantem i władcą mioceńskich, plioceńskich i plejstoceńskich mórz był
przedstawiciel ryb chrząstnoszkieletowych  rekin olbrzymi (Carcharodon megalodon).
Największy znaleziony ząb megalodona ma 168 mm długości. Całkowita długość ciała
rekina szacowana jest przez większość naukowców na około 33 m, a waga na prawie
125 t. W świetle ostatnich badań, wymiary te uległy drobnej korekcie  długość około
16 m, masa ciała ponad 30 ton. Do dziś jednak, niektórzy paleontolodzy upierają się
przy poprzednich wartościach. [ .................................... ]
Ponad 50 lat temu, pracownik Państwowego Instytutu Geologicznego  Jan
Wy\
ykowski, na obszarze Ziemi Lubińskiej odkrył największe w Europie zło\
e miedzi.
Samo udokumentowanie znaleziska było wa\
nym wydarzeniem, ale jeszcze
wa\
niejszym było potwierdzenie, \
e odkryte zło\
e mo\
e być eksploatowane, a ruda
przetwarzana hutniczo. [ .................................... ]
8. Uzupełnij tabelę:
SKAA
Y JAK POWSTAJ
? PRZYKA
AD
granit
Wylewne
na skutek wietrzenia; z okruchów innych
skał
Pochodzenia
organicznego
gips
9. Pytanie trudne. Które z wymienionych poni\
ej skał nale\
ą do grupy skał
metamorficznych? Podkreśl wybrane przykłady.
ropa naftowa, serpentynit, gaz ziemny, mithril,  Mołdawit - tektyt,
łupek serycytowy, granit, gnejs, sjenit, kwarcyt, anhydryt, gnejs oczkowy,
10. W 1812 r. austriacki mineralog Friedrich Mohs ustalił skalę twardości. Wybrał on
dziesięć minerałów jako wzorce i ponumerował (od 1 do 10). Poniewa\
skala ta
pozwala określić w sposób przybli\
ony twardość badanych skał i minerałów
w warunkach polowych przy pomocy prostych środków jest do dziś powszechnie
stosowana. Podaj nazwy i wzory chemiczne (3), (7) i (10) minerału ze skali Mohsa:
(3) nazwa: ...................., wzór chemiczny: .............
(7) nazwa: ...................., wzór chemiczny: .............
(10) nazwa: ...................., wzór chemiczny: .............
11. W kolejności od środka, wymień strefy (warstwy) budujące wnętrze Ziemi:
................................................................................................................................................
2
MAGMOWE
12. Pytanie trudne. Na zamieszczonym schematycznym przekroju geologicznym
przedstawione jest jedno z bardziej charakterystycznych złó\
występujących w Polsce.
Jak nazywa się taka forma zło\
a?
................................
Jaki jest wiek (geologiczny)
wydobywanej kopaliny?
................................
Jaka to kopalina? ....................................
Gdzie w Polsce znajduje się
przedstawione zło\
e? ..............................
13. Odkrycie szczątków pradinozaura Silesaurus opolensis na terenie Polski, to jedno
z wa\
niejszych wydarzeń w świecie współczesnej paleontologii. Obfity materiał
kostny pozwolił na wykonanie pełnej rekonstrukcji szkieletu i wyglądu tego
zwierzęcia. Który z widocznych poni\
ej dinozaurów jest silezaurem? Odszukaj go
i skreśl znakiem  X :
14. Pytanie trudne. Podaj nazwy zamieszczonych poni\
ej minerałów:
................................... ......................... ................................... .....................
15. Wyjaśnij pojęcia:
metamorfizm - ................................................................................................................
subdukcja - ................................................................................................................
stalaktyt - ................................................................................................................
zamróz - ................................................................................................................
16. Nie tylko dinozaury były gigantami. Naturalne twory przyrody (góry, rzeki, jaskinie
itp.) te\
osiągają pokaz
ne rozmiary. Podaj nazwy prawdziwych rekordzistów Ziemi!
najgłębszy rów oceaniczny to: ......................................................... .
najdłu\
sza jaskinia na świecie to: ......................................................... .
największe jezioro na świecie to: ......................................................... .
najwy\
szy szczyt Tatr to: ......................................................... .
17. Uzupełnij zdanie: Wielka zagłada dinozaurów nastąpiła ........ ........ lat temu, na
granicy okresów ................. i ......................................... .
3
18. Ozdobą mamuta były tzw. ciosy osiągające czasami pokaz
ne rozmiary (Mammuthus
trogontherii  około5 m, Mammuthus primigenius -
czaszka na zdjęciu obok  ponad 3,5 m). Są to
wydłu\
one i przekształcone w toku ewolucji
(podkreśl prawidłową odpowiedz
):
zęby trzonowe
kły
siekacze
to nie są zęby, tylko rogi
19. Rozpoznaj zamieszczone poni\
ej na zdjęciach formy erozyjne. Napisz te\
, jak
powstały (odpowiedz jednym zdaniem):
(1) forma: .......................... (2) forma: ..........................
1
2
........................................... ...........................................
powstanie: ...................... powstanie: .........................
........................................ ...........................................
........................................ ...........................................
........................................ ...........................................
...................................... . ........................................... .
(3) forma: .......................... (4) forma: ..........................
4
........................................... ...........................................
powstanie: ...................... powstanie: .........................
........................................ ...........................................
........................................ ...........................................
3 ........................................ ...........................................
...................................... . .......................................... .
20. Około 300 mln lat temu (karbon) \
yła gigantyczna prawa\
ka spokrewniona
z dzisiejszymi wa\
kami i jętkami. Rozpiętość jej skrzydeł wynosiła 75 cm, a masa
ciała prawdopodobnie dochodziła do150 gramów. Jak brzmi jej łacińska nazwa?
Podkreśl prawidłową odpowiedz
:
Megadeth, Sigilaria, Meganeura, Yoda, Megatheutis, Megalodon,
21. Uzupełnij zdania:
Górnośląskie Zagłębie Węglowe ma kształt ..................... . Powierzchnia całkowita
GZW wynosi ............... km2, w tym w części polskiej zagłębie zajmuje obszar
.................. km2. Wydobywany na terenie GZW węgiel kamienny powstał
w ................................................ . Rośliny zaliczane do tzw. flory karbońskiej to
(3 przykłady) ........................ ............................. ............................... . Od dawna
stosowany do wyrobu tzw.  bi\
uterii \
ałobnej ........................., to bitumiczna
odmiana węgla brunatnego o zbitej, jednorodnej budowie.
22. Do podanych nazw miejscowości dopisz kopalinę, kruszec lub surowiec skalny, który
był lub jest w nich wydobywany:
Strzelin - ..............................................................................................................
Turów, Bogatynia - .............................................................................................
Zabytkowa Kopalnia w Tarnowskich Górach - ..................................................
Olkusz  Pomorzany - ........................................................................................
23. Podaj imię i nazwisko autora pracy  O Ziemiorództwie Karpatów i innych gór
i równin Polski : .......................................................... .
4
24. W miejscu, w którym spotykają się dwie płyty litosfery  północnoamerykańska
i pacyficzna, powstał jeden z większych uskoków na Ziemi.
Utworzył się mniej więcej 20 mln lat temu, osiąga głębokości
około 15 km, a ciągnie się przez 1050 km. Choć na
przewa\
ającym odcinku jest niewidoczny, są obszary,
w których pozostawia po sobie wyraz
ne ślady. Jak nazywa się
ten uskok? Podkreśl prawidłową odpowiedz
:
San Antonio
San Andreas
San Sebastian
 Big Fault
25. Patrząc na Księ\
yc przedstawiony na zamieszczonym zdjęciu, mo\
emy powiedzieć,
\
e (podkreśl prawidłową odpowiedz
):
znajduje się w fazie  Endor
znajduje się w fazie  Yavin
za kilka dni będzie pełnia
kilka dni temu była pełnia
26. śyjące skamieniałości to rzadkie obecnie rośliny i zwierzęta, które zanim je odkryto,
znane były tylko z form kopalnych. Na zdjęciach poni\
ej mo\
na zobaczyć istniejących
do dziś przedstawicieli flory i fauny, zaliczanych do  \
ywych skamieniałości . Podaj
ich nazwy:
(1)
2
1
nazwa: ............................
(2) nazwa: ..........................
27. Pytanie trudne. Około 1720 r., gdy pochodzenie skamieniałości pozostawało jeszcze
niejasne, jacyś dowcipnisie (przeciwnicy naukowi
i studenci!) wyrzez
bili, a potem zakopali w ziemi
 okazy paleontologiczne , by zadrwić z pewnego
uczonego. Ten dał się nabrać. W wydanej
ksią\
ce, oprócz prawdziwych skamieniałości
opisał tak\
e falsyfikaty - kwiat z podlatującą do
niego pszczołą, pająka atakujący muchę na
pajęczynie, opierzone ptaki itp. Z wymienionych
poni\
ej nazwisk, podkreśl nazwisko naukowca
będącego ofiarą \
artu:
Niels Stensen, bardziej znany jako  Steno
Johann Beringer
Geoges Cuvier
Aragorn Blade
5
28. Pytanie trudne. W ka\
dej znanej nam obecnie grupie organizmów kopalnych (flora
i fauna), bez względu na środowisko - ląd, woda, powietrze - pojawiają się formy
osiągające ogromne rozmiary. Podaj nazwy (wersje spolszczone) widocznych poni\
ej
 gigantów pradawnej Ziemi :
2
3
4
1
(1): .............................................. (2): ..............................................
(3): .............................................. (4): ..............................................
29. W obrębie litosfery wyró\
nia się skorupę kontynentalną i skorupę oceaniczną.
Z jakich skał są zbudowane?
skorupa kontynentalna - ...................................
skorupa oceaniczna - ........................................
30. Na zdjęciu widoczny jest trop du\
ego dinozaura drapie\
nego  najprawdopodobniej
allozaura (trójpalczasta  łapa obrysowana kredą),
\
yjącego kiedyś na terenie Gór Świętokrzyskich.
Skałka z tropem znana jest od bardzo dawna pod
nazwą  Czarcia stopka  miał to być ślad stopy
diabła, który chciał przeskoczyć rzekę Kamienną.
Niestety, dziś ślad dinozaura utrwalony w kamieniu
jest częściowo zatarty przez erozję. Podaj nazwę
miejscowości, przy której mo\
emy go oglądać:
..............................................
dziękujemy za udział w konkursie
6