26
Gazeta Edukacja
Piątek 2 paz
dziernika 2009 Gazeta Wyborcza www.wyborcza.pl
1 1
Sprawdz
,
czy zdasz!
Matura2010
językpolski
Matura
Poziom podstawowy
Maturzysto!Przed Tobą kolejna porcja próbnych testów na poziomie podstawowym przygotowanych
przez ekspertów  Gazety . Dziś: język polski,jutro: wiedza o społeczeństwie
Czas pracy: 170 minut
CZ
ŚĆ I  CZYTANIE
ZE ZROZUMIENIEM
O odpowiedzialności
Barbara Skarga
Odpowiedzialność to jedno z tych pojęć,
1 których się dziś często używa. (& ) Może
więc warto zadać niezmiernie stare pytanie,
czym jest odpowiedzialność, sens bowiem te-
go pojęcia nie jest bynajmniej jednoznaczny.
Pisano o niej wiele z najrozmaitszych punktów
widzenia  religijnych, społecznych, moralnych.
Mnie jednak nie chodzi o jakieś dokładniejsze
określenie, raczej o przypomnienie najbardziej
istotnych dla niej właściwości.
Na podstawowe zwraca uwagę definicja
2 podana przez,,Słownik języka polskiego
pod redakcją S. Skorupki. Odpowiedzialność,
jak czytamy, to:  konieczność, obowiązek mo-
ralny lub prawny odpowiadania za swoje czy-
ny i ponoszenia za nie konsekwencji , i słow-
nik wymienia odpowiedzialność indywidual-
ną i zbiorową, prawną, cywilną, karną, moral-
ną, można tu dodać jeszcze inne, przede wszyst-
kim odpowiedzialność polityczną, ale także za-
wodową, czyli profesjonalną.
Jak widać, istnieje wiele rodzajów odpowie-
3 dzialności. Wydaje się jednak, że to, co ko-
nieczne, nie musi być obowiązkiem, a obowią-
zek koniecznością, prawo zaś i moralność nie są
alternatywą. Reguły moralności nie muszą mieć
sankcji prawnej, natomiast każde prawo ma swój To jednak nie znaczy, by było wolno doma- tsunami. Toteż wiemy dobrze z licznych doświad- starczająca i sądzę, że zupełnie słusznie. W czy-
podkład moralny pozytywny lub negatywny. 5 gać się odpowiedzialności zbiorowej, przed czeń, że takie lub inne postępowania dokonywa- nie jest wiele pierwiastków od nas niezależnych ,
Co więcej, każdy ludzki czyn ma swój wymiar czym przestrzega nie tylko etyka, ale także pra- ły się bez mocy wyobrażenia ich odległych skut- natomiast kształt intencji odbiega zwykle dale-
etyczny, nigdy pod tym względem nie bywa obo- wo, w takich bowiem sytuacjach odgrywają zbyt ków, zorientowane raczej na bliski cel. A ileż dzia- ko od kształtu jej realizacji. Sprawa więc się gma-
jętny. Definicja zatem nie została podana wła- wielką rolę najrozmaitsze okoliczności czynu, łań dokonuje się bez żadnej wiedzy o tym, co twa, tak jakby nikt i za nic nie był odpowiedzial-
ściwie. Definicje zwykle upraszczają istotę rze- nieznane dobrze działającym, z
le interpretowa- spowodować mogą, niedostatecznie przemyśla- ny. Społeczeństwo jednak na każdym kroku od-
czy, a ta dotycząca odpowiedzialności bynaj- ne, zwykle z sobą sprzeczne. nych, z niejasnym zamiarem. Podejmujemy je powiedzialności się domaga, ale nie jest to za-
mniej nie jest łatwa do skonstruowania. także czasem w imię pożytecznego, a nawet pięk- wsze żądanie racjonalne. Jakie były racje czynu,
Pamiętać także trzeba, że odpowiedzialność, nego ideału, nie przypuszczając, że próby jego a jakie ich następstwa, bada nie tylko etyka, dla
Jedno jest chyba oczywiste, że odpowie- 6 co widać z samego jej korzenia językowego, realizacji doprowadzą do tragicznych wydarzeń. celów praktycznych  przede wszystkim nauki
4 dzialność ściśle związana jest z działaniem, wymaga wiedzy, na co zresztą słownik Skorup- Wszystkie powyższe fakty uniemożliwiają za- prawne. One też formułują rodzaje i stopnie od-
zarówno indywidualnym, jak i grupowym. Tak ki słusznie zwraca uwagę. Ten tylko jest odpo- tem zachowanie pełnej sprawiedliwości przy powiedzialności. Mnie jednak nie o prawo cho-
już jest, że działamy zawsze w otoczeniu i przy- wiedzialny, kto wie, co czyni, i wie dlaczego. Pa- obarczaniu odpowiedzialnością tych lub innych dzi, lecz o charakter moralny odpowiedzialno-
rodniczym, i ludzkim, i każdy, nawet drobny miętać też jeszcze trzeba, że ta wiedza jest nie- ludzi zarówno za czyny znakomite, jak i zbrod- ści, czegokolwiek by bowiem działanie dotyczy-
popełniony czyn coś w nim może zmienić na zmiernie ograniczona. Indywiduum, również nicze. ło, w jakichkolwiek dziedzinach by funkcjono-
dobre lub złe. Człowiek na ogół czuje, gdy jest społeczność, orientować się może w ewentual- wało, zawsze ma aspekt moralny, który o jego
winien, że postąpił z
le, i ma wyrzuty sumienia. nych doraz
nych skutkach, ale na ogół nie ma Nie chcę się wdawać w szczegóły skompli- istocie decyduje. To zaś, co moralne, jest zmien-
Może je gdzieś głęboko ukrywać w swym ser- i mieć nie może pełnej świadomości konsekwen- 8 kowanych relacji, jakie powstają między ne w dziejach i zależne od kultury społeczeń-
cu, ale one są. Lecz i różne zbiorowości ludz- cji czynu. One bywają zbyt odległe, zbyt powi- świadomym zamiarem, a więc celem, samym stwa.
kie mają analogiczne reakcje, bywa bowiem, kłane. Czy na przykład rewolucjoniści francu- czynem i wreszcie jego konsekwencjami, o któ-
że popełniają jakieś podłe czyny, na skutek któ- scy, rozpoczynając swą walkę o wolność, mogli rych tak szczegółowo pisał kiedyś Tadeusz Ko- Są to stwierdzenia banalne, dobrze na ogół
rych poczuwają się do odpowiedzialności. Tak przewidzieć, że doprowadzi ona do krwawego tarbiński. To on też w swym artykule ,,Cel czy- 9 znane, wiemy więc, że oceny bywają prob-
więc w takich wypadkach odpowiedzialność terroru? Czy za terror są odpowiedzialni? nu a zadanie wykonawcy zamieścił ten charak- lematyczne i że wydawanie ich napotyka po-
przybiera postać sumienia społecznego. Do terystyczny i ciągle jeszcze aktualny przykład. ważne trudności. Trudności znikają tylko tam,
dziś to nieczyste sumienie drąży Turków wo- Mały ruch może powodować wielką kata- (& ) ,,Za co sprawca czynu jest odpowiedzialny gdzie panuje dogmatyczny katechizm, nieko-
bec Ormian, Niemców wobec Żydów czy Ro- 7 strofę. Jak pouczają nas fizycy, drgnienie moralnie? Za czyn swój czy za intencję? Pier- niecznie religijny, może być równie dobrze po-
sjan w sprawie Katynia. skrzydełek motyla potrafi wywołać straszliwe wsza odpowiedz
nikomu chyba nie wyda się wy- lityczny, a ten ostatni bywa niekiedy bardziej
R E K L A M A
1
HANNA PYRZYC
SKA-PIA
AT
Gazeta Edukacja 27
Partner
www.wyborcza.pl Gazeta Wyborcza Piątek 2 paz
dziernika 2009
1 1
radiowy
zdecydowany i silniej represyjny. Nakazy bo- skiej. Świadczy o tym XIX wiek, działania ro- de wszystkim rozważyć sytuację, jej zależność sportowcy. Tam jednak, gdzie chodzi tylko o wy-
wiem, jak i zakazy odnoszące się do takiego mantyków i pozytywistów. Spory jednak wów- od rozmaitych nacisków, zagrożeń i tym podob- konanie jakiejś pracy, ceni się raczej jej szyb-
a nie innego postępowania są zawsze rodza- czas toczone trwają do dziś, choć społeczny nych czynników i możliwości odpowiednich wo- kość, nie jakość, wystarczy, gdy trzyma się śred-
jem przymusu. przymus jest słaby i władze nie wywierają na bec nich reakcji. Wydaje się, że jest to taki pod- nich standardów, a jakże często cechuje ją by-
społeczność nacisków, raczej mody i gorąca pu- stawowy alfabet, którym powinni się kierować lejakość. (& )
Działanie pod przymusem zmienia cał- blicystyka. Żyjemy na szczęście w pokoju, opiniodawcy. Odnoszę jednak wrażenie, że są
10 kowicie sytuację. By odpowiadać za czy- względnej stabilizacji. to postulaty zbyt skomplikowane i za mało sku- Powinniśmy więc zdawać sobie sprawę,
ny, człowiek musi być wolny, musi działać teczne, by się do nich stosować. W każdym ra- 14 czym jest odpowiedzialność, kiedy nas,
zgodnie z własnym rozeznaniem. By zaś ten Ale tu ujawnia się także podstawowy sens zie rzeczywistość nasza odbiega od nich daleko. w jakich sytuacjach i za co obarcza. Brać ją trze-
przymus istniał, nie trzeba jakiejś despotycz- 11 odpowiedzialności. Jest ona bowiem świa- Względna stabilizacja pozwala widocznie na lek- ba na siebie i za pracę, i za postępowanie, i za sło-
nej władzy. Sam społeczny świat, w którym domą odpowiedzią, o czym mówi już nam samo ceważenie rozmaitych działań i wyzbycie się za wa. Strzec się natomiast powinniśmy tych, któ-
żyjemy i który zakreśla nasze możliwości, wy- słowo, odpowiedzią na te a nie inne fakty, na to, nie odpowiedzialności. Mogę zrobić coś dziś, rzy żądają jej od innych, pełni zajadłości i niena-
wiera niemały nacisk na decyzje. Historia, czym nas rzeczywistość dotyka, czym może gro- mogę jutro, słowo ,,obowiązek nie jest w mo- wiści, sami nie poczuwając się do niej.
niestety, może dostarczać tu przykładów wie- zić, odpowiedzią, która powinna być racjonal- dzie.
le. Przymus zaś może prowadzić do dwóch na. Tylko za świadome rodzaje odpowiedzi wo- By zaś nie kończyć tych rozważań tak po-
przeciwstawnych ekstremalnych zachowań, bec tej a nie innej rzeczywistości ponosimy od- Odnoszę więc wrażenie, że odpowiedzial- 15 nuro, opowiem małą anegdotę z mego ży-
do poddania się sytuacji i wymaganych przez powiedzialność. 13 ności jest coraz mniej  zarówno indywi- cia. To było podczas śledztw, nie takich w ręka-
nią oportunistycznych działań bądz
do bun- dualnej, jak i społecznej, że tkwimy coraz moc- wiczkach, jak jest to w Polsce. Młody oficerek
tu, do radykalnego sprzeciwu. Co jest bardziej Reasumując. Obarczając kogoś odpowie- niej w prywatnym życiu, a ku kwestiom spo- NKGB błagał mnie: powiedz choć jedno nazwi-
sensowne, zależy od wielu czynników. Ale my 12 dzialnością, jesteśmy więc zobowiązani do łecznym zwracamy się niemal z konieczności, sko, żona biedna, muszę dostać premię. A ja mil-
na ogół ulegamy bohaterskim mitom, a ref- uświadomienia sobie, jakie racje etyczne opinię chyba że mają charakter sensacji. Dla przykła- czałam i dziś mam wyrzuty sumienia. NKGB
leksja nieraz przychodzi zbyt póz
no. Dopie- naszą dyktują, mogą one bowiem jako historycz- du, kto przywiązuje wagę do odpowiedzialno- znało doskonale rozmaite nazwiska, lepiej niż
ro po czasie zaczynamy rozumieć, że na przy- ne i kulturowe być mocno problematyczne. Mu- ści profesjonalnej, komu dziś zależy na sławie ja. Bez konsekwencji dla innych mogłam rzucić
kład ten heroizm walki stawiany jako szczyt- simy też zrozumieć i ocenić intencje działają- świetnego specjalisty  prawnika, inżyniera, jedno z nich i biedny oficerek zrobiłby mały pre-
ny cel był głupotą, że racjonalnie działali ra- cych i ich wiedzę na temat ewentualnych kon- nauczyciela? Niekiedy o taką sławę stara się je- zent swojej żonie.
czej ci, którzy się oddawali pracy obywatel- sekwencji czynów, zakresu przewidywań, a prze- dynie chirurg i naturalnie ludzie sztuki oraz GAZETA WYBORCZA, NR 14,17-18 STYCZNIA 2009, S.17
ZADANIA DO TEKSTU
Zadanie 1. (0-2 pkt) Zadanie 11. (0-1 pkt) PAN MA
ODY do prostoty się przymusić,
W jakim celu B. Skarga przywołuje słowni- Co składa się na podstawowy alfabet, którym Tak to czuję, tak to słyszę: ale cóż, kiedy natura
kową definicję odpowiedzialności? (ak. 2.-3.) powinni się kierować opiniodawcy? (ak. 12.) i ten spokój, i tę ciszę, rozśpiewała moją duszę;
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & ...& & & & sady, strzechy, łąki, gaje, mimo żem chciał się pogłębić,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & ...& & & & orki, żniwa, słoty, maje. na plan pierwszy wstąpić muszę  -
Żyłem dotąd w takiej cieśni, czuję! psiakrew, serce czuję...
pośród murów szarej pleśni:
Zadanie 2. (0-2 pkt) Zadanie 12. (0-1 pkt)
wszystko było szare, stare, POETA
Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią w ak. 4. poda- Wypisz z ak. 13. wszystkie zachowania będą- a tu naraz wszystko młode, Nie żarty, choroba serca;
ne formy: ce przeciwieństwem profesjonalnej odpowie- znalazłem żywą urodę, po cóż pijesz?
dzialności. więc wdecham to życie młode;
A. działamy zawsze  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...& & & & & & & & ....& & & & & & teraz patrzę się i patrzę PAN MA
ODY
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & & ....& & & & & & w ten lud krasy, kolorowy, Niebezpieczno,
B. Człowiek na ogół czuje  & & & & & & ......... taki rześki, taki zdrowy- ach, to już prawie szaleństwo.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & choćby szorstki, choć surowy.
Zadanie 13. (0-1 pkt)
Wszystko dawne coraz bladsze, GOSPODARZ
Zdanie: Brać ją trzeba na siebie i za pracę, i za ja to czuję, ja to słyszę, (mrucząc)
Zadanie 3. (0-1 pkt)
postępowanie, i za słowa (ak. 14.) pełni w tekście kiedyś wszystko to napiszę; ...A jednak i to... męczeństwo:
Ak. 5. w stosunku do ak. 4. jest funkcję teraz tak w powietrzu wiszę żyć z tą pustką w duszy wieczną.
A. konkluzją. A. informacyjną. w tej urodzie, w tym weselu;
B. rozwinięciem myśli. B. ekspresywną. lecę, jak mnie konie niosą - NOS
C. egzemplifikacją pojęcia. C. impresywną. od miesiąca chodzę boso, Piję, piję, bo ja muszę;
D. antytezą. D. fatyczną. od razu się czuję zdrowo, bo jak piję, to mnie kłuje;
chadzam boso, z gołą głową; wtedy w piersi serce czuję,
pod spód więcej nic nie wdziewam, strasznie wiele odgaduję:
Zadanie 4. (0-1 pkt) Zadanie 14. (0 lub 2 pkt)
od razu się lepiej miewam. tak po polsku coś miarkuję  -
Dlaczego autorka jest przeciwna odpowie- W jakim celu autorka w ak. 15. przytacza ane- (AKT I, SC. 19) szumi las, huczy las:
dzialności zbiorowej? (ak. 4., 5.) gdotę ze swego życia? has, has, has.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & Fragment II Chopin gdyby jeszcze żył,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & POETA toby pił -
Duch się w każdym poniewiera, has, has, has,
Zadanie 15. (0-1 pkt)
że czasami dech zapiera; szumi las, huczy las.
Zadanie 5. (0 lub 2 pkt)
W ak. 15. znajdz
przykład ironii. tak by gdzieś het gnało, gnało, (AKT III, SC. 2)
Czemu służy podany przez B. Skargę przy- & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & & ....& & & & & & tak by się nam serce śmiało S.WYSPIAC
SKI,WESELE, WYDAWNICTWO GREG, KRAKÓW
kład rewolucjonistów francuskich? (ak. 6.) do ogromnych, wielkich rzeczy, 2007, S. 32-33, 41, 126-127
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & a tu pospolitość skrzeczy,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & a tu pospolitość tłoczy, TEMAT 2. K.K. Baczyński o swoim pokoleniu
CZ
ŚĆ II  PISANIE
włazi w usta, uszy, oczy; w wierszu ***(Których nam nikt nie wynagro-
WA
ASNEGO TEKSTU
duch się w każdym poniewiera dzi& ). Przedstaw temat, dokonując analizy i in-
Zadanie 6. (0-1 pkt)
i chciałby się wydrzeć, skoczyć, terpretacji utworu.
Jaki środek stylistyczny występuje w zda- TEMAT 1. Portret artysty modernistycznego. ręce po pas w krwi ubroczyć,
niu: drgnienie skrzydeł motyla potrafi wywo- Omów temat, dokonując analizy i interpretacji ramię rozpostrzeć szeroko, Których nam nikt nie wynagrodzi...
łać straszliwe tsunami? (ak. 7.) fragmentów  Wesela S. Wyspiańskiego. Wy- wielkie skrzydła porozwijać,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & korzystaj znajomość całego dramatu. lecieć, a nie dać się mijać; Których nam nikt nie wynagrodzi
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & a tu pospolitość niska i których nic nam nie zastąpi,
Fragment I włazi w usta, ucho, oko; -. lata wy straszne, lata wąskie
RACHEL daleko, co było z bliska - jak dłonie śmierci w dniu narodzin.
Zadanie 7. (0-2 pkt)
Ensemble jak z feerii, z bajki, serce zaryte głęboko,
W ak. 8. B. Skarga pisze: Społeczeństwo jed- ach, ta chata rozśpiewana, gdzieś pod czwartą głębną skibą, Powiedziałyście więcej nawet
nak na każdym kroku odpowiedzialności się jakby w niej słowiki dz
więczą, że swego serca nie dostać. niż rudych burz ogromne wstęgi,
domaga, ale nie jest to zawsze żądanie racjo- i te stroje ukąpane tęczą, (AKT I, SC. 24) jak ludzkie ręce złych demonów
nalne. Na podstawie ak. 7. i 8. odpowiedz, dla- siejące w gruzach gorzką sławę.
czego jest to żądanie nieracjonalne. PAN MA
ODY Fragment III
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & Ma pani słuszność, ćmy brzęczą NOS Wzięłyście nam, co najpiękniejsze,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & najwięcej wokoło świec; (do Poety) a zostawiły to, co z gromu,
gdzie błyska, muszą się zbiec. Znam, znam: evviva 1 arte aby tym dziksze i smutniejsze
życie nasze nic niewarte: serca  jak krzyż na pustym domu.
Zadanie 8. (0-1 pkt)
RACHEL kult Bachusa i Astarte.
Jaka jest zależność między odpowiedzial- Zlatują się w dobrej wierze, Ha! trza znosić Fata, Los, Lata, o moje straszne lata,
nością za czyny a wolnością człowieka? (ak. 10.) na oślep, serdecznie, szczerze; konsekwentnie próżny trzos; nauczyłyście wy nas wierzyć,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & nie domyślają się wcale; o Wielkościach darmo śnić, i to był kostur nam na drogę,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & że ich tam czeka ogarek, trzeba żyć, trzeba żyć. - i z nim się resztę burz przemierzy.
co im będzie skrzydła piec. Bonaparte, ten miał nos.
Których nam nikt nie wynagrodzi
Zadanie 9. (0-1 pkt)
PAN MA
ODY GOSPODARZ i których nic nam nie zastąpi,
W ak. 10. autorka odwołuje się do historii Na skrzydłach pani tu przyszła -? (ze swego miejsca) lata  ojczyzno złej młodości,
XIX w. Wyjaśnij dlaczego. Gdzieżeś ty się tak uwinoł, trudnej starości dniu narodzin.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & RACHEL ledwo drugi dzień wesela,
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & & Na skrzydłach myśl moja zwisła; jużeś powalony z nóg. Bogu podamy w końcu dłonie
szłam, przez błoto po kolana, spalone skrzydłem antychrysta,
od karczmy aż tu do dworu;- NOS i on zrozumie, że ta młodość
Zadanie 10. (0-1 pkt)
ach, ta chata rozśpiewana, Chciałem, żebym w tłumie zginął, w tej grozie jedna była czysta.
Jaką częścią mowy są wyrazy: one, te, nas, ta roztańczona gromada, żeby się tak zniwelować,
która, tej? (ak. 11.) zobaczy pan, proszę pana, zanurzyć się po szczyt głowy, 24 III 44 R.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & & ...& że się do poezji nada, w ten świat zdrowy; K.K. BACZYC
SKI, UTWORY ZEBRANE,
1 & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ....& & & & ...& & jak pan trochę zmieni, doda. indywidualność zdusić, WYDAWNICTWO LITERACKIE, KRAKÓW 1979, S. 108
28 Gazeta Edukacja
Piątek 2 paz
dziernika 2009 Gazeta Wyborcza www.wyborcza.pl
1 1
III. Prezentacja przedstawicieli cyganerii artystycznej (0-17 pkt)
MODEL ODPOWIEDZI DO TEMATU 2.
MODEL ODPOWIEDZI  MAKS. 20 PKT
 MAKS. 25 PKT
1. Rachela (0-5 pkt)
Zad. odpowiedz
pkt pkt 1 autentyczna postać  Pepa Singer, córka Żyda, karczmarza z Bronowic
cząstkowe całkowite 1 związana z artystycznym środowiskiem Krakowa, inteligentna, oczytana Np.
1 kobieta wyzwolona, wyemancypowana, egzaltowana I. Kontekst historyczny (0-2 pkt)
1. Np.Aby wykazać, że definicja słownikowa 1 2 1 poetyzuje rzeczywistość (chata rozśpiewana, jakby w niej słowiki dz
więczą) 1 lata II wojny światowej
jest niepełna, zawężona. 1 jej wyobraz
nia staje się narzędziem kreacji artystycznej świata (zobaczy 1 hitlerowska okupacja Polski
Aby pokazać, jak trudne jest definiowanie pan, że się do poezji nada) 1 działalność konspiracyjna i zmagania z wrogiem
abstrakcyjnych pojęć. 1 wyczuwa swoisty, niezwykły nastrój tej listopadowej nocy 1 przynależność Baczyńskiego do  Zośki i  Parasola (AK)
1 rozumie istotę poezji
2. Np.A.Autorka utożsamia się z odbiorcą, 1 2 1 w swych wypowiedziach sztuczna, patetyczna, odrealniona II. Kreacja podmiotu lirycznego (0-5 pkt)
czytelnikiem, wyraża własny sąd. 1 w rozmowach z poetami pozbawiona kompleksów 1 podmiot liryczny wypowiada się w imieniu zbiorowości (nam nie zastąpi)
B.Wskazuje na powszechność zachowań, uogólnia. 1 z jej inicjatywy pojawia się na weselu Chochoł (i inne zjawy) i swoim własnym (o moje straszne lata)
1 zorientowana w kierunkach i modach artystycznych 1 reprezentant pokolenia Kolumbów
3. Odp. B 1 1 podziela fascynację inteligencji chłopami 1 poeta, żołnierz
1 odczuwa silną więz
ze swoim pokoleniem i narodem
4. Np. Jej zdaniem nie pozwala na to ani etyka, ani prawo. 1 2. Pan Młody (0-4 pkt) 1 ma poczucie zbliżającej się własnej śmierci
1 Lucjan Rydel, syn rektora UJ, poeta 1 samotny i zagubiony w świecie przepełnionym złem
5. Np. Jest uzasadnieniem sądów wyrażonych w ak. 6. 2 1 małżeństwo z chłopką (J. Mikołajczykówną) jest przejawem 1 snuje refleksje natury egzystencjalnej i eschatologicznej
mody na ludomanię 1 towarzyszy mu poczucie klęski, upadku systemu wartości i katastrofy
6. metafora (przenośnia) 1 1 zauroczenie wsią to wyraz ucieczki przed dekadenckimi
nastrojami epoki (żyłem dotąd w takiej cieśni) III. Kreacja adresata (0-2 pkt)
7. Np.Trudno jest przewidzieć dalekosiężne, 1 (za 3 odp.) 2 1 ujawnia swój literacki stosunek do życia (kiedyś wszystko to napiszę) 1 lata wojny, czas Apokalipsy spełnionej
odległe skutki czynów; 1 swoim zachowaniem zdradza brak autentyzmu, pozerstwo, nieszczerość 1 adresat abstrakcyjny
brak wiedzy na temat konsekwencji działań; 1 nie rozumie prawdziwych problemów wsi i ich mieszkańców 1 spersonifikowany czas (lata wy straszne, powiedziałyście, wzięłyście)
rozbieżność między intencjami a realizacją zamiarów; 1 pociąga go witalność chłopów i barwność kultury chłopskiej (lud krasy,
istnienie czynników niezależnych od woli ludzkiej. kolorowy, taki rześki, taki zdrowy) IV. Obraz pokolenia czasu wojny (0-6 pkt)
1 wyzbywa się ambicji bycia przewodnikiem duchowym narodu 1 poczucie żalu, rozgoryczenia z powodu utraconej młodości
8. Np. Im większa wolność, tym większa odpowiedzialność. 1 1 odbiera poezji jej dawną funkcję towarzyszeniu społeczeństwu w jego (wzięłyście nam, co najpiękniejsze)
zmaganiach i dążeniach do wolności 1 piętno śmierci towarzyszące chwili narodzin
9. Np.Aby zilustrować wcześniejsze rozważania o przymusie 1 1 przerażenie demoniczną stroną natury człowieka
i jego konsekwencjach. 3. Poeta (0-4 pkt) (jak ludzkie ręce złych demonów)
1 w rzeczywistości poeta pokolenia dekadenckiego K. Przerwa-Tetmajer 1 przedwczesna dojrzałość rodząca świadomość klęski wartości
10. zaimki 1 1 przeżywa kryzys wartości humanistycznych
1 wewnętrznie rozdarty między pragnieniem siły i działania a słabością 1 bezradność wobec sił historii bezwzględnej, brutalnej i okrutnej
11. 1 racje etyczne 1 i niemocą (tak by się nam serce śmiało do ogromnie wielkich rzeczy, 1 poszukiwanie siły i oparcia w wierze oraz zasadach wyniesionych
1 intencje a tu pospolitość skrzeczy) z czasów pokoju (i to był kostur nam na drogę)
1 wiedza 1 przytłacza go proza życia, pozbawia go poetyckiej inwencji 1 postrzeganie Boga jako jedynej istoty zdolnej zrozumieć tragizm pokole-
1 umiejętność przewidywania skutków 1 z jego wypowiedzi przebija pesymizm, rezygnacja, niewiara nia skażonego złem (Bogu podamy w końcu dłonie (& ) i on zrozumie)
1 naciski i zagrożenia 1 jest uosobieniem artysty skazanego na samotność i klęskę (wielkie
skrzydła porozwijać, lecieć a (& ) tu pospolitość niska) V. Ukształtowanie wypowiedzi (0-6 pkt)
12. bylejakość, szybkość, średnie standardy 1 1 topos ptaka ze złamanymi skrzydłami staje się symbolem artysty moder- 1 liryka bezpośrednia, zwrot do adresata
nistycznego 1 pozorny dialog, w istocie monolog liryczny
13. Odp. C 1 1 czuje się zagubiony w poszukiwaniu wartości, które mogłyby go uratować 1 wiersz regularny, stroficzny
przed powszechną dekadencją 1 dominantę kompozycyjną stanowi obraz doświadczeń
14. Np.Aby pokazać zmienność ocen wynikającą z upływu czasu 2 1 jest krytyczny wobec siebie, własnej postawy i literackiego dorobku pokolenia Kolumbów
(relatywizm moralno-etyczny). 1 segmentacja tekstu wynikająca z zastosowania anafory
4. Nos (0-4 pkt) podkreślającej tragizm generacyjny
15. biedny oficerek 1 1 postać autentyczna, przedstawiciel krakowskiej cyganerii 1 liczne tropy stylistyczne uwypuklające bezmiar zła, grozę,
artystycznej Tadeusz Noskowski gorycz, smutek, rozczarowanie:
1 zwolennik Przybyszewskiego i hasła  sztuka dla sztuki 11 epitety, np. straszne, złych, gorzką negatywnie oceniają epokę,
1 utożsamia się z ich postawą i losem (trza znosić Fata, Los, w której przyszło żyć podmiotowi lirycznemu
konsekwentnie próżny trzos, o wielkościach próżno marzyć) 11 porównania, np. serce jak krzyż, lata jak dłonie śmierci
MODEL ODPOWIEDZI DO TEMATU 1.
1 alkohol traktuje jako narzędzie umożliwiające poznanie metafizycznych 11 metafory, np. ręce demonów, wstęgi burz, ojczyzna złej młodo-
 MAKS. 25 PKT
głębi (bo jak piję, to mnie kłuje; wtedy w piersi serce czuję) ści, spalone skrzydłem antychrysta, wyrażają wiarę w istnienie
1 gdy pije, czuje się jak prawdziwy Polak (tak po polsku coś miarkuję) świata pozaziemskiego
Np. 1 nawiązuje do wiersza  manifestu młodopolskich artystów  Evviva l arte 11 personifikacja czasu (lata nauczyłyście)
I. Wstępne informacje o dramacie S. Wyspiańskiego (0-2 pkt) K. Przerwy-Tetmajera 11 słowa klucze, np. krzyż, kostur, pusty dom
1 dramat modernistyczny 1 dochodzi do smutnego wniosku, że indywidualizm w świecie miernoty
1 utwór symboliczny jest przekleństwem, zgubą VI. Znajomość i umiejętne stosowanie terminologii
1 satyra społeczna osadzona w realiach przełomu XIX i XX w. 1 odczuwa dekadencką nudę, pustkę, znużenie, bezsens życia teoretycznoliterackiej (0-1 pkt)
1 utwór inspirowany autentycznym wydarzeniem (wesele L. Rydla i J. Miko-
łajczykówny) IV. Funkcjonalne wykorzystanie pojęć VII. Wnioski (0-3 pkt)
1 powstał w atmosferze nastrojów schyłkowości, dekadencji i katastrofizmu teoretycznoliterackich (0-1 pkt) W wierszu ukazany został dramat ludzi młodych, dojrzewających w czasie woj-
ny. Poeta jako reprezentant pokolenia Kolumbów odczuwa głęboko tragizm
II. Uzasadnienie doboru fragmentów (0-2 pkt) V. Wnioski (0-3 pkt) generacyjny i historiozoficzny. Młodym przyszło żyć w czasach spełnionej Apo-
1 spotkanie przedstawicieli środowisk artystycznych Wyspiański w dramacie stawia pytania o stosunek współczesnych mu twór- kalipsy ze świadomością nieuniknionej śmierci.Wojna zburzyła porządek świa-
1 rozmowy o literaturze inspirowane atmosferą wesela ców do życia i problemów, którymi żyje społeczeństwo. Prezentuje pesymi- ta, odebrała im marzenia, przewartościowała system wartości. Jedynym opar-
1 dialogi ujawniają stosunek do życia, rozterki, marzenia młodopolskich styczną wizję artysty modernistycznego oglądającego świat przez pryzmat sztu- ciem staje się Bóg, ponieważ tylko on jest w stanie zrozumieć ich los. Język
artystów ki.Twórcy zatracili ambicję oddziaływania na rzeczywistość, zrezygnowali z ro- utworu, silnie nacechowany emocjonalnie, podkreśla cierpienie, samotność,
1 ujawnia się ich oderwanie od rzeczywistości, traktowanie życia jako po- li przywódców duchowych narodu. Pogrążyli się w marazmie, apatii, poddali bezradność i zagubienie pokolenia osaczonego przez historię.
tencjalnego tematu do literatury się niemocy, ulegając nastrojom epoki modernistycznej. AUTORZY: JOLANTA WAKULIC
SKA, MIROSA
AWA SZUMSKA, URSZULA ZMORKA
R E K L A M A
WYDZIAA
PRAWA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO
zaprasza na studia na kierunkach:
PRAWO
" stacjonarne oraz niestacjonarne pięcioletnie magisterskie
ADMINISTRACJA
" niestacjonarne (zaoczne) studia dwustopniowe
trzyletnie licencjackie oraz dwuletnie magisterskie uzupełniające
więcej informacji: www.wpia.uw.edu.pl
1