2451
Dotykowy regulator
D
o
t
y
k
o
w
y
r
e
g
u
l
a
t
o
r
Dotykowy regulator
D
o
t
y
k
o
w
y
r
e
g
u
l
a
t
o
r
oświetlenia
o
Å›
w
i
e
t
l
e
n
i
a
oświetlenia
o
Å›
w
i
e
t
l
e
n
i
a
Do czego to służy? Po wyłączeniu oświetlenia układ potrafi 50Hz. Nawet u zupełnie zdrowego, wyspor-
Proponowany układ jest kolejnym urządze- zapamiętać (w jednym z trybów pracy) ostat- towanego człowieka maksymalna częstotli-
niem umożliwiającym płynną regulację natę- nio ustawione natężenie siły światła i po po- wość tętna nie może przekraczać 4 ... 5Hz,
żenia oświetlenia elektrycznego, a ściślej nownym włączeniu przywrócić jego pierwot- a drastyczne zwiększenie tej częstotliwości
mówiąc prądu pobieranego przez odbiornik ną wartość. mogłoby mieć tragiczne następstwa,
energii elektrycznej. Takich układów wyko- Proponowany układ jest stosunkowo podobne do skutków porażenia prądem
naliśmy już kilka, pracujących zarówno na prosty, ale jego wykonanie można polecić przemiennym.
zasadzie regulacji kąta fazowego przepływu wyłącznie tym Kolegom, którzy mają już
prądu, jak i sterowania grupowego. Jednak doświadczenie z realizacją układów zasila- Jak to działa?
proponowany układ od innych, popularnych nych bezpośrednio z sieci energetycznej Schemat elektryczny ściemniacza dotykowe-
 ściemniaczy odróżniają dwie cechy: 220VAC. Jeżeli ktokolwiek z Was będzie go został pokazany na rysunku 1. Napięcie
1. Regulacji dokonujemy bez stosowania miał choćby najmniejsze wątpliwości co do sieci prostowane jest za pomocą prostownika
jakichkolwiek, zużywających się i zawod- swoich umiejętności, to powinien poprosić - podwajacza napięcia zbudowanego z diod
nych elementów mechanicznych. Dotkniecie o pomoc bardziej doświadczonego kon- D1, D2 i stabilizowane do poziomu ok.
palcem sensora powoduje włączenie lub wy- struktora. Przypominam także, że prac 5VDC za pomocą diody Zenera D3. Rezystor
łączenie oświetlenia. Dłuższe przytrzymanie związanych z uruchamianiem układów zasi- R2 i kondensator C1 ograniczają prąd płyną-
palca na sensorze wywoła, w zależności od lanych bezpośrednio z sieci nie wolno wy- cy do zasilacza do bezpiecznej dla układu
sposobu skonfigurowania układu, powolne konywać podczas nieobecności innych do- wartości. Filtr przeciwzakłóceniowy został,
zmniejszanie natężenia lub, po kolejnym do- mowników w mieszkaniu i że towarzyszyć zgodnie z zaleceniami firmy SIEMENS -
tknięciu, jego zwiększanie. W drugim trybie nam powinna osoba znająca choćby w mini- producenta układu SLB0587, zbudowany
pracy po zmniejszeniu natężenia oświetlenia malnym stopniu zasady udzielania pierw- z wykorzystaniem rezystora R1 i kondensa-
do minimum dalsze dotykanie sensora powo- szej pomocy. torów C4 i C3. Jednak taki filtr, pomimo za-
duje zwiększanie siły światła, a po dojściu do Musimy pamiętać także o jednym: użyt- pewnień producenta, okazał się mało sku-
maksimum ponowne zmniejszanie. kowanie ściemniaczy dotykowych oraz teczny i dlatego dodałem do niego dodatko-
2. Popularne ściemniacze wykorzystujące innych urządzeń, które mogą wywołać wy element: dławik L1. Po takim uzupełnie-
fazową regulację natężenia oświetlenia przepływ prądu przemiennego przez cia- niu układu skuteczność tłumienia zakłóceń
nadawały się doskonale do zasilania ża- ło człowieka, nawet jeżeli, tak jak w przy- wywoływanych włączaniem triaka znacznie
rówek lub grzałek, czyli elementów o małej padku naszego ściemniacza, byłby to prąd wzrosła.
indukcyjności. Zasilanie odbiorników ener- o pomijalnie małej wartości, jest stanow- Zasada fazowej regulacji napięcia jest
gii o dużej indukcyjności, jakimi są na przy- czo zabronione osobom z wszczepionymi chyba znana wszystkim Czytelnikom i dlate-
kład transformatory zasilające popularne ża- rozrusznikami serca. A tak na marginesie, go przypomnijmy ją tylko w największym
rówki halogenowe, było utrudnione, a czasa- pewnie nieraz zastanawialiście się skąd skrócie. Moc oddawana do odbiornika zależy
mi niemożliwe. Zastosowanie wyspecjalizo- wziął się taki rygorystyczny zakaz? Otóż, od momentu, w którym po przejściu napięcia
wanego układu scalonego typu SLB0587, przepływ prądu przemiennego o nawet bar- sieci przez zero, zostanie włączony triak. Są-
przeznaczonego głównie do sterowania zasi- dzo małej wartości, która i tak będzie co dzę, że rysunek 2 wystarczająco jasno ilu-
laniem obciążeń indukcyjnych pozwoliło na najmniej porównywalna z natężeniem prą- struje ten sposób regulacji.
realizację regulacji mocy niskonapięcio- dów czynnościowych serca, może wywołać Sercem układu naszego regulatora jest ko-
wych, typowo zasilanych z transformatorów, sytuację, kiedy to symulator może zacząć stka SLB0587 produkcji firmy SIEMENS.
żarówek halogenowych i silników prądu  próbować dostroić częstotliwość pracy Jest to wyjątkowo interesujący układ, kryją-
przemiennego. serca do mylnie odebranej częstotliwości cy w swoim wnętrzu spore możliwości i za-
Elektronika dla Wszystkich
93
projektowany bardzo przemyślnie. W zasa- wiek w sposób niezauważalny dla obserwa- przytrzymanie sensora powoduje rozja-
dzie SLB0587 został zaprojektowany do ste- tora, co likwiduje szoki prądowe występują- śnianie lub naprzemienne ściemnianie
rowania obciążeń o charakterze indukcyjny- ce podczas dołączania do sieci żarówek oświetlenia.
mi, a konkretnie do zasilania żarówek halo- z zimnym włóknem. Dotknięcie i długotrwałe przytrzymanie -
genowych za pośrednictwem transformatora Układ SLB8587 sterowany jest alterna- Długotrwałe przytrzymywanie palca na sen-
sieciowego. Nic jednak nie stoi na przeszko- tywnie z jednego z dwóch wejść: ISEN sorze powoduje naprzemienne rozjaśnianie
dzie, aby zastosować go do zasilania zwy- lub IEXT. Wejście IEXT nie jest w na- i ściemnianie oświetlenia w pełnym zakresie
kłych żarówek, pamiętając o możliwości do- szym układzie wykorzystywane, a do wej- zmian.
łączania do układu obciążeń zawierających ścia ISEN za pośrednictwem rezystorów Jumper w pozycji B
duże indukcyjności. zabezpieczających przed porażeniem prą- Krótkie dotknięcie - Krótkotrwałe dotknię-
Poza podstawowymi funkcjami, które dem dołączony jest czujnik dotykowy. cie sensora powoduje naprzemienne włą-
omówimy SLB0587 posiada wbudowany Reakcje układu na dotkniecie czujnika, czanie i wyłączanie oświetlenia z pełną
układ tzw.  miękkiego startu . Oznacza to, że w zależności od położenia jumpera JP1, mocą. Dotknięcie i przytrzymanie - Przy
obciążenie włączane jest stopniowo, aczkol- są następujące: wyłączonym oświetleniu powoduje jego
włączenie z minimalną mocą i stopniowe
rozjaśnianie aż do osiągnięcia pełnej mocy.
Przy włączonym oświetleniu powoduje
zmiany jasności odbywające się  w jednym
kierunku . Kolejne dotykanie i przytrzy-
mywanie sensora powoduje etapowe rozja-
śnianie oświetlenia. Dopiero po dojściu do
pełnej mocy kierunek zmian zostaje od-
wrócony i następne dotknięcia sensora po-
wodują stopniowe ściemnianie oświetlenia.
Kierunek zmian zostaje ponownie od-
wrócony po kolejnym dojściu mocy światła
do maksimum.
Dotknięcie i długotrwałe przytrzymanie -
Długotrwałe przytrzymywanie palca na sen-
sorze powoduje naprzemienne rozjaśnianie
i ściemnianie oświetlenia w pełnym zakresie
zmian.
Jak więc widzicie, pomimo prostoty za-
równo naszego układu, jak i kostki SLB0587,
możliwości naszego ściemniacza są spore
i prawdę mówiąc, największy problem może-
cie mieć nie z jego budową, ale z wyborem
trybu pracy. Osobiście najbardziej polecam
tryb 1, z rozwartym jumperem.
Rys. 1 Montaż i uruchomienie
Jumper rozwarty Na rysunku 3 została pokazana mozaika
Rys. 2 Krótkie dotknięcie - Naprzemienne włącza- ścieżek płytki obwodu drukowanego układu
nie i wyłączanie oświetlenia. Ostatnio usta- regulatora. Płytka ta ma obrys okrągły i zo-
wione natężenie światła jest zapamiętywane. stała zwymiarowana tak, aby zmontowany
Dotknięcie i przytrzymanie - Układ rozpo- układ mieścił się w typowej elektrotechnicz-
czyna rozjaśnianie oświetlenia, które trwa aż nej puszce instalacyjnej.
do momentu odsunięcia palca od sensora. Montaż i uruchomienie układu nie są
Ponowne dotknięcie i przytrzymanie sensora trudne. Projekt oznaczono trzema gwiazd-
powoduje ściemnianie, kolejne ponowne roz- kami tylko ze względu na problem bezpie-
jaśnianie oświetlenia. czeństwa oraz zagrożenie dla osób z rozru-
Dotknięcie i długotrwałe przytrzymanie - sznikiem serca. Wykonania układu powinny
Długotrwałe przytrzymywanie palca na sen- się podejmować osoby znające zasady
sorze powoduje naprzemienne rozjaśnianie bezpieczeństwa.
i ściemnianie oświetlenia w pełnym zakresie Montaż rozpoczniemy od układu regu-
zmian. latora, wykonując go w typowy sposób,
Jumper w pozycji A rozpoczynając od elementów o najmniej-
Krótkie dotknięcie - Krótkotrwałe dotknię- szych wymiarach, a kończąc na wlutowa-
cie sensora powoduje naprzemienne włą- niu w płytkę triaka i większych kondensa-
czanie i wyłącznie oświetlenia z pełną mo- torów. Musimy pamiętać, że nasz układ
cą. Dotknięcie i przytrzymanie - Przy wy- będzie pracował pod napięciem
łączonym oświetleniu powoduje jego włą- 220V i montaż trzeba wykonać szczegól-
czenie z minimalnÄ… mocÄ… i stopniowe roz- nie starannie, stosujÄ…c spoiwo lutowalne
jaśnianie aż do osiągnięcia pełnej mocy. o dobrej jakości. Pewnym problem będzie
Przy włączonym oświetleniu dotknięcie i wykonanie dławika L1.
Elektronika dla Wszystkich
94
Jak już wspominałem, jest to element i doświadczalnie stwierdziłem, że nawet po
Wykaz elementów
opcjonalny, nie zalecany przez producenta dołączeniu do układu żarówki 150W, na-
układu SLB0587, ale w pewnym stopniu grzewanie się tego elementu było pomijal- Kondensatory
K
o
n
d
e
n
s
a
t
o
r
y
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
5
0
n
F
/
4
0
0
zmniejszający nieuniknione zakłócenia ra- nie małe. Jednak jeżeli będziecie mieli za- C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150nF/400
C
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
n
F
dioelektryczne generowane przez nasz regu- miar sterować obciążeniami o większej C2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100nF
C
3
,
C
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
n
F
/
4
0
0
lator. Można go wykonać nawijając na odcin- wartości, to triak można wyposażyć w nie- C3, C4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47nF/400
C5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7nF
C
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
n
F
ku pręta ze starej anteny ferrytowej kilkana- wielki radiator, wykonany np. z kawałka
C7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100µF/16V
C
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
0
µ
F
/
1
6
V
ście zwoi izolowanego drutu, o średnicy blachy duralowej.
Rezystory
R
e
z
y
s
t
o
r
y
0,8mm2. W układzie modelowym, z natury rzeczy
R1, R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150&!/0,5W
R
1
,
R
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
5
0
&!
/
0
,
5
W
W układzie prototypowy triak zamonto- przeznaczonym do testowania układu w wa-
R3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1,5M&!
R
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
,
5
M
&!
wany był bez jakiegokolwiek radiatora runkach laboratoryjnych, czujnik dotykowy
R4, R5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4,7M&!
R
4
,
R
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
,
7
M
&!
wykonany był po prostu z kawałka drutu.
R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220k&!
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
2
0
k
&!
Rys. 3 W wykonaniu praktycznym w miarÄ™ efek-
R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10M&!
R
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
0
M
&!
towny czujnik można wykonać z łebka
Półprzewodniki
P
ó
Å‚
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
i
uszkodzonego tranzystora BC211 - 313 lub
D1, D2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4007
D
1
,
D
2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
0
0
7
innego w podobnej obudowie.
D3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .dioda Zenera 5,1V
D
3
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
d
i
o
d
a
Z
e
n
e
r
a
5
,
1
V
Zmontowany układ należy umieścić we-
D4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148
D
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
N
4
1
4
8
wnątrz naściennej puszki elektrotechnicznej
IC1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .SLB0587
I
C
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
S
L
B
0
5
8
7
i zasłonić płytą czołową wykonaną z przero-
Q1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .triak BT136/400
Q
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
t
r
i
a
k
B
T
1
3
6
/
4
0
0
bionego włącznika sieciowego. Wszystkie
Pozostałe
P
o
z
o
s
t
a
Å‚
e
czynności związane z dołączeniem układu do
CON1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .złącze ARK2
C
O
N
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
z
Å‚
Ä…
c
z
e
A
R
K
2
sieci należy bezwzględnie wykonywać przy
JP1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 x goldpin + jumper
J
P
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
x
g
o
l
d
p
i
n
+
j
u
m
p
e
r
wyłączonych bezpiecznikach.
L1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .wg opisu w tekście
L
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
w
g
o
p
i
s
u
w
t
e
k
Å›
c
i
e
Komplet podzespołów z płytką jest
Zbigniew Raabe
dostępny w sieci handlowej AVT jako
e-mail: [e-mail]
kit szkolny AVT - 2451
Ciąg dalszy ze strony 92 Przykładowy sposób podłączenia transwerte-
ra pokazano na rysunku 5.
Wykaz elementów
W każdym razie na jakość sygnału nadajnika Oczywiście sygnały w.cz. powinny być pro-
ma wpływ w dużej mierze również poziom wadzone przewodem koncentrycznym, a ca-
sygnałów wejściowych tranzystora Q2 (sy- łość najlepiej będzie zaekranować obudową
R1, R4, R10, R11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180&!
R
1
,
R
4
,
R
1
0
,
R
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
8
0
&!
gnału oscylatora, a przede wszystkim sygna- z blachy. Moc wyjściowa transwertera rzędu
łu wejściowego 14MHz; należy trochę po- 50mW będzie przydatna tylko do lokalnych
R2, R7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33k&!
R
2
,
R
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
3
k
&!
eksperymentować). łączności, dlatego należy zastosować dodat-
R3, R5, R8, R9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56k&!
R
3
,
R
5
,
R
8
,
R
9
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
5
6
k
&!
Po wstępnym sprawdzeniu poprawności ze- kowy wzmacniacz liniowy 50MHz o mocy
strojenia transwertera można układ podłą- maksymalnej 10W.
R6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! PR
R
6
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
k
&!
P
R
czyć do konkretnego urządzenia i wtedy Warto pamiętać, że jeżeli nie posiadamy je-
w takich warunkach skorygować jeszcze raz szcze licencji nadawcy, możemy pominąć
C1, C4, C6, C9, C12, C13, C14, C16 . . . . . . . .12pF
C
1
,
C
4
,
C
6
,
C
9
,
C
1
2
,
C
1
3
,
C
1
4
,
C
1
6
.
.
.
.
.
.
.
.
1
2
p
F
ustawienia filtrów. stopień nadajnika i wykorzystywać urządze-
C2, C3, C7, C8, C18, C21, C22, C23, C24 . . .4,7nF
C
2
,
C
3
,
C
7
,
C
8
,
C
1
8
,
C
2
1
,
C
2
2
,
C
2
3
,
C
2
4
.
.
.
4
,
7
n
F
nie jako konwerter 6m/20m.
Rys. 5 Andrzej Janeczek
C5, C15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3,3pF
C
5
,
C
1
5
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3
,
3
p
F
C10, C17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180pF
C
1
0
,
C
1
7
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
8
0
p
F
C11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27pF
C
1
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
2
7
p
F
C19, C20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47nF
C
1
9
,
C
2
0
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
4
7
n
F
Q1, Q2, Q3, Q4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BF966
Q
1
,
Q
2
,
Q
3
,
Q
4
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
B
F
9
6
6
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1805 (78L05)
U
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
8
0
5
(
7
8
L
0
5
)
G1 . . . . . . . . . . . . . . . . .oscylator kwarcowy 36MHz
G
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
o
s
c
y
l
a
t
o
r
k
w
a
r
c
o
w
y
3
6
M
H
z
F1, F2, F3, F4, F5, F6, F7, F8 . . . . . . . . . . . . . . .514
F
1
,
F
2
,
F
3
,
F
4
,
F
5
,
F
6
,
F
7
,
F
8
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
5
1
4
Komplet podzespołów z płytką jest
dostępny w sieci handlowej AVT jako
kit szkolny AVT-2460
Elektronika dla Wszystkich
95