2005
kostka brukowa
Europejskie standardy
dla kostki brukowej
mgr inż. Grzegorz A
ój
Stowarzyszenie Producentów Brukowej Kostki Drogowej
Kształtujący się w naszym kraju rynek kostki do obrotu w jednym z państw członkowskich nie
brukowej od samego początku wymagał uregu- wymaga oddzielnego wprowadzenia na rynki
lowania, zarówno pod względem technicznym, innych państw Unii. Jednak takie postępowanie
jak i formalnym. Na początku lat 90. nie było napotykało na liczne bariery. O ile te natury for-
kompletnych i ujednoliconych standardów dla malnej (np. cła i inne opłaty parafiskalne) można
betonowych elementów brukarskich. Wywo- było szybko wyeliminować, to i tak pozostawały
dzące się jeszcze z lat 70. normy branżowe skomplikowane problemy techniczne związane
obejmowały tylko pewną część produkowanych z różnymi standardami kontroli produkcji i jakości
wyrobów, natomiast producenci systematycznie wyrobów.
poszerzali swój asortyment. Przez wiele lat luki Jednym ze sposobów likwidowania tych barier
normalizacyjne zapełniane były przez aprobaty jest tworzenie ogólnoeuropejskich norm przed-
techniczne wydawane przez Instytut Badawczy miotowych, zharmonizowanych z dokumentami
Dróg i Mostów. Były one stawiane na równi wyższego rzędu, jakimi są najczęściej dyrektywy
z normami branżowymi, dokumentami odnie- Komisji Europejskiej.
sienia przy ocenie technicznej wyrobów. Przez Działania te nie ominęły również rynku budow-
wiele lat ten system funkcjonował poprawnie lanego. Dyrektywa Rady Europy 89/106/EWG
na terenie całego kraju. Jednak miał pewne w sprawie zbliżenia ustaw, rozporządzeń i prze-
wady. Aprobaty techniczne należało
odnawiać co kilka lat i wiązało się
to z koniecznością poniesienia przez
producenta niemałych kosztów. Innym
mankamentem dotychczasowego
systemu były bariery, na jakie napoty-
kali producenci chcący wyeksportować
swoje wyroby. Musieli się poddawać
procedurom obowiązującym w kraju,
do którego sprzedawali swoją kostkę.
Po 2000 roku stało się jasne, że
Unia Europejska poszerzy swoje sze-
regi o nowe państwa, w tym przede
wszystkim Polskę i naszych najbliższych
sąsiadów. Nasza akcesja w 2004 r. przy-
niosła ze sobą przyjęcie podstawowych
praw rządzących rynkiem Wspólnoty,
m.in. zasady swobodnego przepływu
towarów. Zgodnie z jej założeniami
większość produktów wprowadzonych
5
5
fot. Libet
Katalog firm
kostka brukowa
pisów administracyjnych państw członkowskich W 2003 r. Europejski Komitet Normalizacyjny
dotyczących wyrobów budowlanych została przygotował całą rodzinę norm dotyczących
wprowadzona we wszystkich krajach Wspól- betonowych elementów brukarskich, a dzięki
noty, w tym także w Polsce. W myśl jej założeń wspólnemu staraniu Polskiego Komitetu Nor-
wyroby budowlane produkowane zgodnie malizacyjnego i Stowarzyszenia Producentów
z normami zharmonizowanymi z tą dyrektywą Brukowej Kostki Drogowej w bardzo krótkim
powinny zapewnić wykonanej z nich budowli czasie ukazały się ich polskie wersje. I tak otrzy-
spełnienie wymagań zasadniczych w zakresie maliśmy trzy nowe normy europejskie:
bezpieczeństwa i ekonomii użytkowania.  PN-EN 1338:2005 Betonowa kostka brukowa.
Jednak wpływ poszczególnych grup wyrobów Wymagania i metody badań,
budowlanych na spełnienie przez budowlę wy-  PN-EN 1339:2005 Betonowe płyty brukowe.
magań podstawowych różni się w sposób zasad- Wymagania i metody badań,
niczy. Dlatego powyższa dyrektywa przewiduje  PN-EN 1340:2004 Krawężniki betonowe.
sześć systemów oceny zgodności (a w zasadzie Wymagania i metody badań.
cztery podstawowe i dwa będące formami za- Wszystkie te normy należą do grupy norm
ostrzonymi najbardziej wymagających systemów zharmonizowanych z wymaganiami podstawo-
podstawowych). Podejście do oceny w poszczegól- wymi. Narzucają one producentowi czwarty
nych systemach różni się między sobą poziomem system oceny zgodności wyrobów. Jest to
i zakresem czynności, jakie należy wykonać, najbardziej liberalny sposób weryfikacji jakości.
aby spełnić wymagania formalne i techniczne Nie wymaga on uczestnictwa żadnej jednostki
dopuszczenia wyrobu do obrotu i stosowania zewnętrznej (nadzorującej) w procesie oceny
w budownictwie. Wybór systemu oceny zgodności parametrów wyrobów i parametrów procesu
jest determinowany zapisem w zharmonizowanej produkcyjnego. Wszystkie obowiązki i cała od-
dokumentacji technicznej (normie zharmonizowa- powiedzialność zostały przeniesione na produ-
nej lub aprobacie technicznej). centa. Ma on do wykonania dwa podstawowe
6
6
fot. Libet
2005
kostka brukowa
zadania, a mianowicie: wykonanie wstępnego określają w sposób ścisły ani kształtu, ani kon-
badania typu wyrobu oraz przygotowanie, kretnych wymiarów czy to kostki, czy płyt, czy też
wdrożenie i prowadzenie systemu zakładowej krawężników. Definiują jedynie podstawy zasady
kontroli produkcji. System ZKP obejmuje zatem klasyfikacji betonowych elementów brukarskich.
nie tylko bieżącą kontrolę parametrów wyro- Ta zmiana podyktowana była założeniem, że cha-
bów, ale również systematyczny nadzór nad rakteryzowane w tych normach wyroby, oprócz
całym procesem produkcyjnym. Odpowiednio tego, że oferują funkcje użytkowe, są materia-
wdrożone procedury pozwalają na wyelimi- łem umożliwiającym kształtowanie wizualnych
nowanie zagrożeń dla jakości wyrobów już i estetycznych cech budowli i jej otoczenia bądz

nawet na etapie przyjmowania surowców do to samej budowli lub jej otoczenia. Dlatego po-
produkcji. Poprawnie działający system pozwa- zostawiono szeroką furtkę dla projektantów, aby
la zatem na szybkie reagowanie w sytuacjach mogli praktycznie dowolnie kształtować estetykę
zagrożenia cyklu technologicznego, przez co budowanych obiektów.
eliminowane są już na etapie produkcji moż- Drugą zmianą, oznaczającą zerwanie z do-
liwości powstania wyrobów o parametrach tychczasowymi schematami, jest pewne unieza-
niezgodnych z wymaganiami. leżnienie norm  kostkowych od ogólnej normy
Wprowadzenie nowych norm dla betono- na beton. Do tej pory większość specyfikacji
wych elementów brukarskich nie wniesie na- technicznych odniesienia zawierała wytyczne
tomiast rewolucyjnych zmian w technologiach co do klasy betonu, z jakiej mają być produ-
produkcji czy w jakości wyrobów, ponieważ kowane wyroby, niezależnie od określenia ich
w polskich wytwórniach poziom technologiczny parametrów końcowych. Ponadto szereg innych
jest nie tylko bardzo wysoki, ale nadal rośnie. parametrów oraz metod ich badań był ściśle
W ostatnich latach wiele zakładów przeszło powiązany z normą na beton zwykły. Normy
gruntowną modernizację, a zastosowane europejskie zostawiają również w tej materii
w nich linie produkcyjne gwarantują powta- szersze pole kształtowania cech wyrobów i więk-
rzalność jakości produkowanych elementów. szą swobodę doboru surowców oraz sposobów
Również, co jest niebagatelną sprawą w tak produkcji. Stawiają jednak jeden warunek,
złożonej technologii jak produkcja prefabry- a mianowicie to, że gotowy produkt musi spełnić
katów betonowych metodą wibroprasowania, szereg ściśle określonych w normie parametrów
poziom wyszkolenia kadry jest od wielu już lat i te parametry muszą być powtarzalne w prze-
niezmiennie wysoki. ciągu całego procesu jego produkcji.
Jedną z ważniejszych zmian,
jakie wprowadzają normy euro-
pejskie, jest elastyczne podejście
do asortymentu produkowanych
elementów brukarskich. W dotych-
czasowych dokumentach odniesie-
nia, a szczególnie w tych wprowa-
dzonych przez rokiem 1990, wiele
wyrobów miało ściśle narzucone
kształty i wymiary. Hamowało to
w istotny sposób wprowadzanie
na rynek nowych wzorów np. płyt
chodnikowych, gdyż wymuszało
na producencie bądz
oczekiwa-
nie na nową normę określającą
ten innowacyjny element bądz

staranie się każdorazowo o apro-
batę techniczną. Nowe normy nie
7
7
fot. Libet
Katalog firm
kostka brukowa
Szczegółowy opis podobieństw
oraz różnic starych i nowych
standardów jest na tyle obszer-
ny, że nie sposób go zamknąć
w tak krótkiej wypowiedzi. Już
samemu chociażby badaniu
wytrzymałości kostki brukowej
czy badaniu mrozoodporności
poświęcono wiele artykułów na-
ukowo-technicznych. Podkreślić
jednak należy, że wprowadzone
zmiany w parametrach i ocenie
betonowych elementów brukar-
skich nie spowodują obniżenia
ich jakości.
Kolejną nowością wniesio-
ną przez normy europejskie
jest system klasyfikacji wyro-
bów. Dotychczas, jeżeli wyrób
spełniał szereg określonych
parametrów, był zaliczany do
odpowiedniej klasy lub gatun-
ku. W nowych specyfikacjach
odniesienia pojęcie klasy jest
Jak zatem oceniamy betonowe wyroby brukar- ściśle związane z daną konkretną cechą
skie zgodnie z nowymi normami? wyrobu, np. klasa odporności na warunki
Wszystkie trzy omawiane normy stanowią atmosferyczne, klasa ścieralności itp., przy
powiązaną ze sobą rodzinę norm. Taka sytu- czym dany konkretny wyrób może spełniać
acja wynika nie tylko z tego, iż odnoszą się do wymagania różnych klas dla różnych para-
wzajemnie uzupełniających się elementów, metrów. Nowością jest również odwrócenie
produkowanych w tej samej technologii. Sze- numerowania w klasyfikacji wyrobów, czyli
reg parametrów, które nie są powiązane ściśle klasa 1. jest klasą najniższą, a wyższa liczba
z gabarytami poszczególnych wyrobów, jest oznacza wyższą klasę.
wspólny dla tych norm, podobnie jak wspólne Wiele ze zmian wprowadzonych przez euronor-
są sposoby ich oceny. my w produkcji i ocenie betonowych elementów
Jeżeli chodzi o grupy ocenianych cech, brukarskich związanych jest głównie z uporząd-
to wprowadzenie nowych standardów nie kowaniem cyklu produkcyjnego. Nie zmieniają
przyniosło zasadniczych zmian. Nadal ocenie one w zasadniczy sposób samego przebiegu
podlegają cechy estetyczne, geometryczne produkcji, a wprowadzają elementy zabezpie-
i mechaniczne oraz odporność wyrobów na czające ten przebieg. Ponieważ znakomita więk-
zmienne warunki atmosferyczne. szość zakładów, które poddawały się wcześniej
Duże różnice  w stosunku do starych doku- procesowi aprobacji technicznej IBDiM, miała już
mentów odniesienia  można zaobserwować, technologię i jakość na zdecydowanie wysokim
jeśli chodzi o badania oraz konkretne parametry poziomie, nowe standardy nie spowodują jej
poszczególnych cech. Niektóre z nich złagodzo- obniżenia. Oczywiście to, co nowe, zawsze budzi
no w stosunku do wcześniejszych, niektóre  za- obawy i wymaga pewnego wysiłku we wdrażaniu,
ostrzono, a część badań parametrów uległa tak ale już niejednokrotnie nasze rodzime firmy  kost-
znaczącej zmianie, że trudno znalez
ć wspólny kowe pokazały, że są w stanie sprostać trudnym
mianownik z ich poprzednimi odpowiednikami. wyzwaniom rynku.
8
8
fot. Libet