Grzegorz A
ój
Zmiany systemu oceny betonowej kostki
brukowej zgodnie ze standardami europejskimi
CHANGES IN CONCRETE PAVING BLOCK TESTING SYSTEM IN
AGREEMENT WITH EUROPEAN STANDARDS.
Streszczenie
Przystąpienie Polski do Unii Europejskie przyniosło w konsekwencji konieczność przyjęcia
nowych standardów produkcji. Wprowadzona w 2004 r. norma PN-EN 1338 (U) przynosi
nie tylko zmiany w kryteriach oceny kostki brukowej, ale również nowe procedury ba-
dawcze. Niniejszy artykuł zawiera porównanie wymagań dotychczasowych krajowych
przepisów technicznych z wymaganiami europejskiej normy zharmonizowanej PN-EN
1338 (U).
Abstrakt
Poland s joining European Union brought consequently necessity of accepting new
production standards.
PN-EN 1338 (U), introduced standard in year 2004, brings not only changes in estimation
criteria for concrete paving block but also new research procedures.
Below the national standard requirements obliging up to now, have been compared with
new European standard PN-EN 1338 (U).
mgr inż. Grzegorz A
ój  Stowarzyszenie Producentów Brukowej Kostki Drogowej
Zmiany systemu oceny betonowej kostki brukowej ...
1. Wprowadzenie
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej nie przyniosło rewolucyjnych zmian, jeśli
chodzi o technologie produkcji drobnowymiarowych elementów betonowych z betonu
wibroprasowanego. Było to wynikiem ukształtowanej przez ostatnie 15 lat świadomości
technologicznej producentów. Większość nowoczesnych rozwiązań technicznych i produk-
cyjnych, znanych dobrze w Europie Zachodniej, jest z powodzeniem stosowana również
w naszym kraju. Ponadto polska branża betonów wibroprasowanych może poszczycić się
wieloma oryginalnymi rozwiązaniami zarówno jeśli chodzi o technologię produkcji, jak i o
asortyment i jakość wytwarzanych wyrobów. Wszystko to razem wzięte stawia Polskę na
drugim miejscu w Europie (za Niemcami), nie tylko jeśli chodzi o potencjał produkcyjny
zakładów, ale również rzeczywistą ilość produkowanej betonowej kostki brukowej.
Wysoka jakość produkowanych elementów z betonu wibroprasowanego kształto-
wana była dotychczas wg kryteriów zawartych w różnych dokumentach  aprobatach
technicznych i normach branżowych. W połowie lat 90. podjęte zostały nawet próby
opracowania jednolitej polskiej normy, przerwane jednak ze względu na perspektywę
przystąpienia Polski do wspólnoty europejskiej i konieczność przyjęcia europejskich
uregulowań technicznych.
W 2003 roku 178 Komitet Techniczny Europejski Komitet Normalizacyjny CEN za-
kończył prace nad grupą norm, zharmonizowanych z dyrektywą budowlaną, dotyczących
drobnowymiarowych elementów betonowych przeznaczonych przede wszystkim dla
budownictwa komunikacyjnego. Zostały one ostatecznie przyjęte przez CEN 16 paz
dzier-
nika 2003 r.
Grupa norm dla wyrobów wibroprasowanych składa się z trzech podstawowych norm
zharmonizowanych: EN 1338 dotyczÄ…cej betonowej kostki brukowej, EN 1339 dotyczÄ…cej
betonowych płyt nawierzchniowych oraz EN 1340 dotyczącej betonowych elementów
krawężnikowych (krawężników i obrzeży).
Ich zawartość merytoryczna zgodna z przyjętą w unii europejskiej zasadą zapewnienia
jak najlepszej jakości produktu finalnego, poprzez odpowiednio dobrany i dokładny system
wewnętrznej kontroli produkcji. Jest to podstawowa zmiana w stosunku do dotychczaso-
wych polskich przepisów technicznych, które największy nacisk kładły na odpowiednie
ostateczne parametry techniczne wyrobu. Zasadniczą część norm zharmonizowanych,
dla betonowych elementów wibroprasowanych zajmują zatem wytyczne dla Zakładowej
Kontroli Produkcji oraz kryteria oceny zgodności. W załącznikach normatywnych opisano
zaś procedury badawcze dla oceny poszczególnych parametrów gotowego wyrobu.
2. Zakres oceny kostki brukowej
Jeżeli chodzi o zasadnicze kierunki oceny kostki brukowej to, w ogólnym podejściu,
norma europejska nie wprowadza istotnych zmian. Nadal ocenie podlegają następujące
grupy parametrów: wymiary nominalne wyrobów, właściwości estetyczne, parametry
mechaniczne (tj. wytrzymałość mechaniczna, ścieralność itp.) oraz trwałość wyrobów
w warunkach zewnętrznych. Jednak dla większości z nich zaszły zmiany jeśli chodzi o po-
ziomy odniesienia poszczególnych właściwości oraz procedury badawcze związane z ich
oceną. Znaczna część dotychczasowych procedur badawczych i kryteriów oceny opierała
się na dawnych normach branżowych oraz na normie na beton zwykły PN-88/B-06250.
Nowe normy w sposób bardziej autonomiczny obejmują całość zagadnienia.
3
Grzegorz A
ój
Aby wstępnie porównać zakres badań cech wyrobów przewidywanych w dotychcza-
sowych dokumentach i wymaganych przez normy europejskie dokonano ich zestawienia
w tabeli 1.
Tabela 1. Porównanie zakresu oceny parametrów kostki brukowej
Aprobata techniczna IBDiM Norma PN-EN 1338:2004(u)
Wymiary nominalne
Badanie zachowania wymiarów kostki bru- Wymiary nominalne kostki brukowej: dłu-
kowej (podanych w katalogu producenta): gość, szerokość, grubość, odchylenie dwóch
długość, szerokość, grubość przekątnych.
Grubość warstwy ścieralnej
Badanie zachowania kształtu kostki bruko- Płaskość i pofalowanie kostki brukowej
wej (podanego w katalogu producenta)
Wielkość występów dystansowych, pochy-
lenia lub rowkowania i profilowania po-
wierzchni bocznej. Wielkość sfazownia.
Paramety estetyczne wyrobów
Ocena stan powierzchni licowej kostki: Ocena wyglÄ…du powierzchni licowej kostki
tekstura, rysy i spękania, kolor wg kata- brukowej: rysy, spękania i odpryski
logu dostawcy, przebarwienia, plamy i
zabrudzenia niezmywalne wodÄ…, naloty
wapienne
Ocena stanu powierzchni bocznych Ocena wizualna zabarwienia kostki brukowej
Ocena stanu krawędzi i naroży przylico- Ocena wizualna tekstury kostki brukowej
wych
Ocena stanu krawędzi pionowych Sprawdzenie kostki brukowej pod kątem
rozwarstwienia (dla kostek brukowych dwu-
warstwowych)
Właściwości mechaniczne
Wytrzymałość na ściskanie (z użyciem Wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupy-
odpowiedniej wkładki w zależności od waniu
grubości kostki)
Åšcieralność: badanie na tarczy Böhmego Åšcieralność  dwie metody: badanie metodÄ…
 szerokiej tarczy ściernej (metoda wzorco-
wa) lub badanie na tarczy Böhmego
Badanie szorstkości powierzchni  waha- Pomiar wartości odporności na poślizg
dłem angielskim powierzchni przy pomocy tzw.  wahadła
angielskiego
Trwałość w warunkach naturalnych
Nasiąkliwość wodna Nasiąkliwość wodna
Mrozoodporność  badanie odporności ca- Mrozoodporność  określenie odporności
łej kostki na 30 cykli zamrażania i rozmra- powierzchni kostki na zamrażanie i rozmra-
żania w 3% roztworze NaCl (lub alterna- żanie z udziałem soli odladzającej
tywnie 150 cykli zamrażania i rozmrażania
w wodzie)
4
Zmiany systemu oceny betonowej kostki brukowej ...
3. Ocena wymiarów nominalnych kostki brukowej
W najmniejszym stopniu zmianie uległa ocena wymiarów liniowych kostek bruko-
wych.
Nadal kontrolowana jest długość, szerokość i grubość kostki i porównywana z wiel-
kościami nominalnymi deklarowanymi przez producenta. Nieznacznie zaostrzone zostały
jednak kryteria, co pokazuje tabela 2.
Tabela 2. Dopuszczalne odchyłki wymiarów liniowych kostki brukowej
Badany para- Wymagania Aprobaty Wymagania normy PN-EN 1338:2004(u)
metr Technicznej IBDiM
Niezależnie od grubości Dla grubości kostki Dla grubości kostki
kostki <100 mm
e"100 mm
Długość ą 3 mm ą 2 mm ą 3 mm
Szerokość ą 3 mm ą 2 mm ą 3 mm
Grubość ą 5 mm ą 3 mm ą 4 mm
Różnica pomiędzy dwoma pomiarami grubo-
ści tej samej kostki powinna być d" 3 mm
W przypadku kostek o kształcie nieprostokątnym odchyłki stosowane dla innych wy-
miarów powinny być deklarowane przez producenta.
Norma europejska nie wymaga oceny kształtu kostki brukowej. Zdecydowanie większy
nacisk kładzie na oznaczenie wymiarów elementów kostki mających wpływ na jej pra-
widłową eksploatację. Ocenie podlegają więc następujące parametry:
- różnice w długości dwóch przekątnych dla kostek (kryteria oceny  tabela 3),
- odchyłki od płaskości i pofalowania kostki brukowej dla kostek o płaskiej powierzch-
ni (bez specjalnej tekstury), których wymiary przekraczają 300 mm, (kryteria oceny
 tabela 3),
- wielkość sfazowania krawędzi przylicowych kostki,
- wielkości występów dystansowych oraz ewentualnego pochylenia, rowkowania lub
profilowania powierzchni bocznych.
- minimalna grubość warstwy ścieralnej dla kostek dwuwarstwowych (oznaczana na
przełomach kostek z dokładnością do 0,5 mm).
Tabela 3. Dopuszczalne odchyłki wymiarów deklarowanych
Maksymalne różnice długości dwóch Odchyłki płaskości i pofalowania
przekÄ…tnych
Klasa znakowanie Maksymalna Długość po- Maksymalna Maksymalna
różnica [mm] miarowa [mm] wypukłość wklęsłość
[mm] [mm]
1 J 5 300 1,5 1,0
2 K 3 400 2,0 1,5
Pozostałe wielkości oraz ich odchylenia są deklarowane przez producenta.
Wszystkie procedury badawcze dotyczące wymiarów liniowych znajdują się w załączniku
normatywnym C normy PN-EN 1338:2004 (u).
5
Grzegorz A
ój
4. Ocena właściwości estetycznych kostki brukowej
Dotychczasowe procedury oceny wyglądu zewnętrznego przewidywały badanie całej
kostki brukowej: zarówno jej strony licowej jak i ścian oraz krawędzi bocznych. Wytyczne
określały cały szereg granicznych parametrów jakim powinien odpowiadać pojedynczy
wyrób (zakres badań przedstawiono w tabeli 1). Ponadto ze względu na właściwości
estetyczne wymagania aprobaty technicznej wydzielały gatunek 1 i gatunek 2 produko-
wanych kostek. Norma europejska jest pod tym względem odmienna. Zasadniczej ocenie
podlega tutaj powierzchnia licowa badanego wyrobu oraz stan krawędzi przylicowych.
Również zastosowana procedura badawcza różni się od dotychczasowej. Na początku
sprawdza się każdą kostkę z osobna pod kątem rozwarstwienia, a następnie wszystkie
badane elementy układane są razem tak aby tworzyły w przybliżeniu kwadratowy frag-
ment próbnej nawierzchni. Dopiero wtedy dokonuje się oględzin z odległości ok. 2 m od
każdego boku kwadratu, zapisując każdą kostkę posiadającą rysy lub odpryski. Zgodnie
z wymaganiami normy PN-EN 1338 (U) powierzchnia licowa żadnej z badanych kostek
nie powinna wykazywać defektów takich jak rysy czy odpryski. Jednocześnie norma
mówi, iż ewentualne wykwity nie mają szkodliwego wpływu na właściwości użytkowe
kostek brukowych i nie są uważane za istotne.
Jeżeli ocenie poddawana jest kostka produkowana z powierzchnią o specjalnej
teksturze, to powinna ona zostać opisana przez producenta i sprawdzona pod kątem
jednolitości.
Norma europejska nie narzuca sposobu barwienia wyrobów, lecz pozostawia do
decyzji producenta czy barwieniu będzie podlegał cały wyrób, czy tylko warstwa wierzch-
nia. Jednak kostka nie powinna wykazywać znaczących różnic w obrębie badanej próby.
Obydwie powyższe cechy nie mogą w sposób znaczący odbiegać od analogicznych wła-
ściwości próbek wzorcowych dostarczonych przez producenta i zatwierdzonych przez
odbiorcę. Norma podaje ponadto, że różnice w jednolitości tekstury i zabarwienia kostek,
spowodowane nieuniknionymi zmianami właściwości surowców lub przez zmianę wa-
runków twardnienia, nie są uważane za istotne.
W badaniach cech estetycznych kostki brukowej zupełnie pomijane są wszystkie
ściany, krawędzie boczne i spodnie, jako niewidoczne podczas normalnej eksploatacji
nawierzchni.
5. Badania cech mechanicznych kostki brukowej.
Istotne zmiany wprowadziła norma europejska w ocenie cech mechanicznych kostki
brukowej. To co można zauważyć przy pierwszym kontakcie z normą, to inny sposób
oceny wytrzymałości. Dotychczas do udzielenia aprobaty technicznej wymagane było
określenie wytrzymałości na ściskanie, badane poprzez odpowiednie prostokątne płyty
dociskowe o powierzchniach zależnych od grubości nominalnej kostek (rys.1)[5]. Jedno-
cześnie przewidywano dwie klasy wytrzymałości: klasa  50 (R e" 50MPa) i klasa  35
g
(R e" 35MPa)[2].
g
Natomiast norma PN-EN 1338:2004(u) przewiduje dla kostek brukowych badanie
wytrzymałości na rozciąganie przy rozłupywaniu. Schemat układu badawczego przed-
stawia rysunek 2.
6
Zmiany systemu oceny betonowej kostki brukowej ...
Rys. 1. Zasada pomiaru wytrzymałości na
ściskanie [3]: 1) trawers prasy, 2) płyty
prasy, 3) płyta dociskowa (o powierzchni
uzależnionej od grubości kostki), 4) ba-
dana kostka
Rys. 2. Zasada pomiaru wytrzymałości
na rozciąganie przy rozłupywaniu [1]:
1) podkładka, 2) badana kostka brukowa,
3) sztywne podpory
Przekrój rozłupania powinien być przyjęty z zachowaniem ściśle określonego w normie
pierwszeństwa wyboru. W odróżnieniu od badania wytrzymałości na ściskanie, w któ-
rym badano kostki w stanie powietrzno  suchym, oceny rozłupywania dokonuje się na
próbkach uprzednio nasączonych wodą przez okres 24ą3 godziny.
Jako graniczne parametry wytrzymałości badanych kostek przyjęte zostały dwa kryteria
stosowane Å‚Ä…cznie:
- Wytrzymałość charakterystyczna na rozciąganie przy rozłupywaniu T nie może być
mniejsza niż 3,6 MPa.
- Żaden pojedynczy wynik nie powinien być mniejszy niż 2,9 MPa, a obciążenie niszczące
nie może być mniejsze niż 250 N/mm długości rozłupania.
7
Grzegorz A
ój
Nie można jednoznacznie stwierdzić czy nowo przyjęte kryteria oceny wytrzymałości są
ostrzejsze, czy łagodniejsze od dotychczasowych, ponieważ trudno jest podać wprost ko-
relację pomiędzy wytrzymałością na rozciąganie przy rozłupywaniu, a wytrzymałością na
ściskanie. Jest to problem złożony i jego opracowaniem zajmują się ośrodki badawcze [4].
Drugą cechą z grupy właściwości mechanicznych jest ścieralność. Według standardów
krajowych oznaczano jÄ… przy pomocy tarczy Böhmego (rys. 3).
Rys. 3. Schemat tarczy Bömego do ba-
dania ścieralności [1]: 1) przeciwwaga,
2) pas ścierniwa, 3) ciężarki obciążają-
ce, 4) uchwyt do próbek, 5) próbka do
badania, 6) tarcza obrotowa
Przygotowanie próbek do badania Å›cieralnoÅ›ci metodÄ… Böhmego, jak również samo
wykonanie oznaczenia, nie uległo zmianie. Inny jest natomiast sposób podawania wyni-
ków i poziomy ich odniesienia. Zalecenia krajowe wymagały podawania straty wysokości
w mm, natomiast norma europejska jako wynik badania przyjmuje ubytek objętości bada-
nej próbki podany w 1000 mm3 na 5000 mm2 badanej powierzchni. Porównanie kryteriów
oceny ścieralności zawiera tabela 4.
Norma PN-EN 1338 wprowadza także drugą metodę badania ścieralności  tzw.
metodę szerokiej tarczy ściernej. Schemat układu pomiarowego przedstawia rys. 4.
Rys. 4. Schemat urzÄ…dzenia do badania
ścieralności metodą szerokiej tarczy ścier-
nej: 1) wózek z uchwytem mocującym,
2) śruba mocująca, 3) badana próbka,
4) zawór kontrolny, 5) zbiornik górny na
ścierniwo, 6) zbiornik z dozownikiem o sta-
łym przepływie, 7) szeroka tarcza ścierna,
8) przeciwwaga, 9) szczelina; 10) rowek,
11) przepływ ścierniwa, 12) zbiornik dolny
na ścierniwo, 13) klin
8
Zmiany systemu oceny betonowej kostki brukowej ...
Jako wynik pomiaru przyjmuje się szerokość w środku rowka powstałego w wyni-
ku ścierania (odcinek AB na rys. 5) zmierzoną z dokładnością ą0,1 mm. Jest to badanie
w którym wykorzystuje się wzorcowanie przyrządu (po każdych 400 wykonanych ozna-
czeniach) a końcowy wynik jest korygowany przez wartość wzorcowania.
Rys. 5. Przykład badanej
próbki z pokazaniem rowka
i sposobu pomiaru jego sze-
rokości [1]
Tabela 4. Porównanie kryteriów oznaczania ścieralności
Wymagania Aprobaty Wymagania normy PN-EN 1338:2004(u)
Technicznej IBDiM
Klasa Oznaczenie Metoda tarczy Metoda Böhmego
Metoda Böhmego (uby-
ściernej
tek wysokości próbki)
1 F Nie mierzy się Nie mierzy się żadnej
żadnej właści- właściwości
wości
Klasa 50 d" 3,5 mm 3 H d" 23 mm d" 20000mm3/5000mm2
Klasa 35 d" 4,5 mm 4 I d" 20 mm d" 18000mm3/5000mm2
TrzeciÄ… cechÄ… mechanicznÄ… badanÄ…
dla kostek brukowych jest szorstkość
powierzchni odpowiadajÄ…ca za odpor-
ność na poślizg/poślizgnięcie. Jeżeli
chodzi o metodykÄ™ badania to nie ma
tutaj różnicy pomiędzy dotychczaso-
wymi przepisami krajowymi a normÄ…
europejskÄ….
Rys. 6. Schemat  wahadła angielskiego
do badania odporności na poślizg [2]
9
Grzegorz A
ój
Zmienił się natomiast sposób deklarowania wielkości badanej. Zalecenia udzielania
Aprobat technicznych dla kostki brukowej wyznaczały wartość graniczną wskaz
nika
szorstkości na poziomie nie mniejszym niż 50. Norma europejska nie podaje w tym
przypadku ścisłej granicy, lecz zadeklarowanie minimalnej wartości odporności na
poślizg/poślizgnięcie pozostawia producentowi. Ponadto, w przypadku gdy kostka po-
siada teksturę w postaci nierówności, rowkowania lub ma inne cechy uniemożliwiające
wykonanie badania przy pomocy wahadła angielskiego, przyjmuje się że wyrób spełnia
wymagania normy bez konieczności przeprowadzenia badania.
6. Odporność kostki brukowej na warunki atmosferyczne
Odporność kostki brukowej na warunki atmosferyczne jest jedną z najistotniejszych cech
w naszych warunkach klimatycznych. Ich specyfika, szczególnie w okresie jesiennym, zi-
mowym i wczesnowiosennym stwarza ciężkie warunki pracy dla nawierzchni z elementów
betonowych. Oprócz czÄ™stych zmian temperatury z przejÅ›ciem przez 0°C dodatkowym
czynnikiem destrukcyjnym są stosowane środki odladzające. Dlatego zarówno przepisy
krajowe, jak i norma europejska zawierają wytyczne i metodykę badań w tym zakresie.
W obu przypadkach jednym z podstawowych badań jest ocena nasiąkliwości elementów.
Ogólnie rzecz ujmując, procedura badawcza jest w tym przypadku nie zmieniona, lecz
zdecydowanie inne jest spojrzenie na dopuszczalne wartości graniczne (tabela 5).
Tabela 5. Porównanie kryteriów oznaczania ścieralności
Wymagania Aprobaty Technicznej Wymagania normy PN-EN 1338:2004(u)
IBDiM
Klasa Oznaczenie Nasiąkliwość w % masy
Nasiąkliwość w % masy
Nie powinna przekraczać 5% 1 A Nie mierzy się żadnej wła-
ściwości
2 B Wartość średnia d" 6
Jak wynika z porównania norma europejska w dużej mierze złagodziła wymagania
w zakresie nasiąkliwości.
W zakresie oceny kostek brukowych na warunki zamrażania/rozmrażania zaszły zasad-
nicze zmiany. Zalecenia udzielania aprobat technicznych wymagały przeprowadzenia
oceny mrozoodporności metodą bezpośrednią, wg procedury podanej przez normę na
beton zwykły PN-88/B-06250, z pewną modyfikacją. Jako podstawowe badanie zalecano
przeprowadzenie 30 cykli zamrażania/rozmrażania w 3% roztworze NaCl. Alternatywna
metoda przewidywała poddanie kostek analogicznej procedurze w wodzie przy wydłu-
żeniu badania do 150 cykli. W obu przypadkach okres zamrażania trwał co najmniej 4 go-
dziny w temperaturze -20Ä…2°C, a rozmrażania nie mniej niż 2, lecz nie wiÄ™cej niż 4 godziny
w temperaturze 20Ä…2°C. Każdorazowo oceniano ubytek masy i/lub spadek wytrzymaÅ‚oÅ›ci
(w stosunku do próbek świadków) badanych kostek po całkowitym zakończeniu cykli
badania. Jako kryteria przyjęto trzy punkty odniesienia:
- badane próbki nie powinny wykazywać pęknięć i zarysowań na powierzchniach
licowych,
- łączna masa ubytków betonu w postaci zniszczonych narożników i krawędzi, odpry-
sków kruszywa itp., nie powinna przekraczać 5% masy próbek nie zamrażanych,
10
Zmiany systemu oceny betonowej kostki brukowej ...
- obniżenie wytrzymałości na ściskanie w stosunku do próbek nie zamrażanych nie
powinno być większe niż 20%.
Norma europejska wprowadziła w to miejsce zupełnie inną procedurę, znaną bardziej
jako badania odporności na środki odladzające. A jej przeprowadzenie jest konieczne tyl-
ko, jeżeli istnieją specjalne warunki eksploatacyjne, takie jak kontakt powierzchni z solą
odladzajÄ…cÄ… w warunkach mrozu. Przeprowadzenie takiego oznaczenia jest zdecydowanie
bardziej skomplikowane (ze względu chociażby na sposób przygotowania próbek  rys.
7) i wymaga komory zamrażającej z dokładnym systemem sterującym, ponieważ istnieje
konieczność zachowania ścisłego reżimu zmiany temperatur (rys. 8).
Rys. 7. Sposób przygotowania próbek
wyciętych z elementów wibroprasowa-
nych do badania mrozoodporności [1]:
1) badana powierzchnia, 2) przykrycie
z folii polietylenowej, 3) mieszanina
środków odladzających, 4) badana
próbka, 5) izolacja z arkusza gumo-
wego, 6) izolacja termiczna, 7) czujnik
urzÄ…dzenia pomiaru i rejestracji tempe-
ratury, 8) uszczelnienie
Rys. 8. Przebieg cyklu zamrażania i rozmrażania przy oznaczaniu mrozoodporności wg norm
europejskich [1]
Jednorazowe badanie kostki trwa 28 cykli zamrażania/rozmrażania. Po każdych
7 cyklach uzupełnia się w miarę potrzeby medium odladzające, a po zakończeniu badań
zbiera się na bibułę filtracyjną złuszczony materiał z całej badanej powierzchni, przemywa
11
Grzegorz A
ój
całość w celu usunięcia chlorku sodu, suszy przez co najmniej 24 godziny w temperaturze
105Ä…5°C i okreÅ›la wagÄ™ zÅ‚uszczonego materiaÅ‚u. Wynik oznaczenia podawany jest w postaci
ubytku masy w przeliczeniu na jednostkÄ™ badanej powierzchni. Normowe kryterium oceny
odporności na zamrażania/rozmrażanie z udziałem soli odladzających podaje tabela 6.
Tabela 6. Odporność kostek brukowych na zamrażanie/rozmrażanie z udziałem soli
odladzajÄ…cych
Klasa Oznaczenie Ubytek masy po badaniu zamrażania/rozmrażania
w kg/m2
3 D Wartość średnia d" 1,0
Przy czym żaden pojedynczy wynik > 1,5
7. Podsumowanie
Wprowadzenie w Polsce Europejskich standardów oceny kostki brukowej oraz pozostałych
drogowych elementów z betonu wibroprasowanego było nieuniknioną konsekwencją
naszej akcesji do Unii Europejskiej. Nasuwa siÄ™ w zwiÄ…zku z tym pytanie, czy nowe nor-
my zaostrzą czy też złagodzą kryteria oceny wyrobów. Jednoznacznej odpowiedzi nie
ma. Część parametrów, jak np: tolerancje wymiarów nieznacznie zaostrzono, natomiast
część  jak np.: nasiąkliwość, czy właściwości estetyczne wyrobu  złagodzono. Co do
niektórych, porównanie jest bardzo trudne gdyż zmienił się charakter badanej wielkości.
Jednak można stwierdzić, że produkowana wg wytycznych aprobaty technicznej kostka
brukowa będzie spełniała również wymagania zawarte w normie europejskiej. Potwier-
dzają to oceny jakości wyrobów dokonywane przez uznane krajowe laboratoria, które
przeprowadzały coroczne badania kontrolne dla zakładów produkcyjnych. Część z tych
jednostek badawczych, już od dłuższego czasu wykonywała dodatkowo, na życzenie
producenta, oceny właściwości drobnowymiarowych elementów betonowych z betonu
wibroprasowanego właśnie zgodnie z wymaganiami projektów obecnych norm europej-
skich. Wyniki tych ocen sÄ… najlepszÄ… odpowiedziÄ… na rodzÄ…ce siÄ™ obawy.
Zatem wprowadzenie w Polsce nowych norm europejskich nie spowoduje zasadni-
czych zmian w technologii produkcji czy jakości wyrobów, gdyż ta już od wielu lat jest
niezmiennie na wysokim poziomie. Konieczne jednak będzie dostosowanie wewnętrznych
systemów kontroli jakości do wymagań nowych standardów oraz wyjaśnienie klientom
zmian jakie zaistniały w ocenie wyrobów.
Literatura
[1] PN-EN 1338:2004(u) Betonowa kostka brukowa  Wymagania i metody badań.
[2] Zalecenia IBDiM Udzielania Aprobat Technicznych Nr Z/96-03-002  Betonowa Kostka Brukowa
wydanie II; Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Warszawa 1998.
[3] W. Brylicki  Kostka brukowa z betonu wibroprasowanego wyd. Polski Cement Sp. z o.o. ; Kraków
1998.
[4] J. Mierzwa  Problemy badawcze w klasyfikacji jakości betonowych kostek brukowych , Sympozjum
Naukowo  Techniczne  Technologia Produkcji i Badania Właściwości Betonowej Kostki Brukowej
Kraków 1999.
[5] J. Mierzwa, K. Pogan  Betonowa kostka brukowa w aspekcie kontroli jakości , Sympozjum Naukowo
 Techniczne  Technologia Produkcji i Badania Właściwości Betonowej Kostki Brukowej Kraków 1999.
[6] W. Brylicki  Parametry oceny betonowej kostki brukowej , ARKADA wydanie specjalne 2001.
12