�Beniowski" - Juliusza Słowackiego jako poemat dygresyjny.

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA POEMATU:

krytyka twórczości Słowackiego
intrygi przeciwników
ośmieszające recenzje: trzy poematy odpowiedź: Balladyna Anhellim
ośmieszanie utworów, które jeszcze się nie ukazały

uczta u Januszkiewicza
- improwizacja na cześć Mickiewicza - hołd ale nie poniżanie się
- improwizacja Mickiewicza
"Wiedzcie, że dla poety jedna tylko droga,

W sercu szukać natchnienia i dążyć do Boga."
krytyczna uwaga o intelektualnym charakterze poezji Słowackiego i jego tendencjach do
analitycznego i krytycznego przedstawiania obrazów rzeczywistości idea braku miłości
nastąpiła zgoda między poetami - czego nie mogli znieść przeciwnicy Słowackiego
- intrygi + "Improwizatorowie" - Januszkiewicz *

fałszywy przebieg treść obu improwizacji
"Adam odpowiedział Juliuszowi wyrzucał mu jego grzechy poetyckie. Oświadczył wręcz,
że nie jest on poetą. Tłumaczył co go zgubiło. Nie jesteś poetą - mówił - bo nie
masz wiary i miłości"

Słowacki oburzony i rozgoryczony zaczął niesłusznie podejrzewać, że ogłoszenie tego
artykułu odbyło się nie bez wiedzy i aprobaty Mickiewicza (pojedynek - nie);
odpowiedź - część poematu "Beniowski" - poemat DYGRESYJNY :atak jezuitów
: i innych przeciwników

przerabia V pieśni dygresja skierowana przeciwko Mickiewiczowi - aluzja do wypadków uczty;
1841 rok poemat ukazuje się w druku
akcenty polemiczne w stosunku do osobistych wrogów
treść sięga o wiele głębiej - sprawy polityczne
- postawa wobec tego co dzieje się w kraju i na emigracji

partie epickie i dygresyjne to tren polemiki politycznej i artystycznej - walka o rolę
wieszcza
AKCJA
obraz konfederacji barskiej w czasie walk z wojskiem rosyjskim i powstańcami ukraińskimi;

BOHATER
proety szlachcic B., który po stracie majątku przystąpił do konfederacji
dalsze pieśni, piosane w latach 1841-46 - dzieje B. - wysłannika na Krym do chana tatarskiego
TEMAT

konfederacja barska - przyciągał ówczesnych pisarzy
Grabowski, Rzewuski - oświetlanie z pozycji zdecydowanie wstecznych
konfederaci - reprezentanci najwyższego patriotyzmu
- zbuntowanych przeciw nadużyciom szlachty, chłopów ukraińskich -
zbrodniczych morderców;

Słowacki - przeciwstawia się gloryfikatorom szlachty
- nie ukazał rzeczywistego obrazu - źródła hist. na to nie pozwalały
- rewizja poglądów - sławił bohaterstwo konfederatów
- ale nie przemilczał jednak i niektórych ciemnych stron tej walki

- potępiał okrutne rzezie dokonywane przez wzburzonych chłopów ukraińskich
- nie przemilczał, że ich powstanie (kaliszczyzna) wywołane zostało nadużyciami
magnatów polskich typu LAdawskiego, Dzieduszyckiego
- krytyka kierownictwa konfederacji -magn.

LIST DO KS> MARKA PIEŚŃ IV "[...] niech was powystrzela
Moskal i diabeł, że się tak kłócicie
I zostawcie Bar Moskali pastwą;
I choć szlachetne imiona nosicie,
Jest z was ohyda boska i plugastwa."

Na tym tle historycznym występuje B. - nowy typ bohatera poezji Słowackiego ;
BOHATER
zubożały szlachcic
niezbyt wykształcony

niezbyt obyty towarzysko
pozbawiony cech wyróżniających go spośród ówczesnej szlachty
nie ma nic wspólnego z dawnymi bohaterami S. - Kordianem - Balladyna - Anhellia
stosując w poemacie metodę ironii S. wyraża żartobliwie zdumienie, że taki prosty szlachcic może być

bohaterem jego poematu [wpisy]
METODA
- poetycka - "ariostyczna" (Arios, poeta wł. z XVI w. - "Orland szalony")
- żartobliwe, przeskakiwanie z tematu na temat
- zmienność nastroju

- mieszanie rzeczy poważnych z lekko drwiącym stosunkiem do świata, do siebie samego, do swego dzieła,
nawet do czytelnika
- występuje też w dygrsjach zdumiewających bogactwem tematycznym i zmiennością nastroju
DYGRESJE
walka polemiczna z przeciwnikami ideologicznymi,

artystycznymi,
osobistymi - w imię prawdziwego postępu
"Jednak wierzę
Że ludy płyną jak łańcuch żurawii

W postęp."
krytyka stronnictwa emigracyjnego - czartoryszczyków
= burżuazyjnych demokratów
- wstecznictwo, monarchia

= oportunizm, obawa przed rewolucją ludową
rozminięcie się z dążeniami narodu
PIEŚŃ V CREDO POLITYCZNE SŁOWACKIEGO (w. 405...)
najostrzej został zaatakowany obóz "Młodej Polski"
- zgraja "jezuitów" - najbardziej reakcyjne tendencje w polityce

- najbardziej podłe metody walki z wrogami [wypisy]
ARCYDZIEŁO - DYGRESJA
polemiki i walki polityczne końcowa dygresja z pieśni V zwrócona przeciw Mickiewiczowi
aluzje do uczty, improwizacji

atak od strony różnicy w poglądach polit (stanowisko w duchu zgody z caratem)
(wiązanie spraw pol. z Watykanem)"jezuici" nie M.
nie był to małostkowy spór natury osobistej
przeciwnie podkreślił uznanie dla Mickiewicza

"Bądź zdrów! - a tak się żegnają nie wrogi,
Lecz dwa na słońcach przeciwnych - Bogi."
uznanie - pieśń VIII - dygresja poświęcona arcydziełu - "Pan Tadeusz"

REASUMUJAC - DLACZEGO "BENIOWSKI" JEST POEMATEM DYGRESYJNYM ?

najprościej - dlatego, że dygresje zawarte w tym poemacie są dużo ważniejsze niż główna oś
akcji, główni bohaterowie (taka jest zasada konstrukcyjna p. dygr.);

fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do zamieszczania dygresji (pobocznych, nie

związanych z treścią wstawek odautorskich)
dygresje dotyczą z reguły współczesności autora
są polemiką z wrogami
refleksją na tematy polityczne lub literackie

dygresje "Beniowskiego" - własnej twórczości, sposobach pisania utworu
- stosunkach na emigracji
- przeciwko Mickiewiczowi
- ośmieszające krytyków Słowackiego
- zawierające program poetycki

- polemika z koncepcją poezji Mickiewicza
"Chodzi mi o to, aby język giętki
powiedział wszystko, co pomyśli głowa"


Opracowanie: Katarzyna Walecka