Ta lektura, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie
wolnelektury.pl.
Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-
dacjÄ™ Nowoczesna Polska.
JULIUSZ SA
OWACKI
Grób Agamemnona
Grób
Niech fantastycznieÄ… lutnia nastrojona,
Wtóruje myśli posępnej i ciemnej 
Bom oto wstÄ…piÅ‚ w grób Agamemnona².
I sieó
ę cichy w kopule poó
iemnej,
Co krwią Atrydówł zwalana okrutną.
Serce
Serce zasnęło, lecz śni.  Jak mi smutno!
O! jak daleko brzmi ta harfa złota,
Której mi tylko echo wieczne słychać!
Drujdyczna z głazów ta to wielkich grotat ;
Gó
ie wiatr przychoó
i po szczelinach wzdychać
I ma Elektryu głos  ta bieli płótno
I oó
ywa się z laurów: jak mi smutno!
Tu po kamieniach z pracownÄ… ArachnÄ…v
Kłóci się wietrzyk, i rwie jej przęó
iwo.
Tu cząbryw smutne gór spalonych pachną;
Tu wiatr, obiegłszy górę ruin siwą,
Napęó
a nasion kwiatów  a te puchy
Choó
Ä… i w grobie latajÄ… jak duchy.
Tu świerszcze polne, pomięó
y kamienie Cisza, Åšpiew
Przed nadgrobowym pochowane słońcem,
Jakby mi chciały nakazać milczenie:
Sykają.  Strasznym jest Rapsodux końcem:
Owe sykanie co się w grobach słyszy 
Jest objawieniem  jest i pieśnią ciszy.
ą an a n e  w sposób pobuó
ajÄ…cy wyobraz
niÄ™.
²Agamemnon  naczelny wóó
wyprawy greckiej pod TrojÄ™; gdy Grecy z powodu ciszy morskiej nie mogli
wyruszyć na wojnę, złożył w ofierze bogini Artemió
ie swą córkę, Ifigenię; został za to po powrocie spod Troi
zabity przez swą żonę, Klitajmestrę.
łAtryó
i  potomkowie Atresa, należeli do nich m.in. Agamemnon i Menelaos, mąż Heleny; ród przeklęty
z powodu bratobójstwa, którego dopuścili się Arteusz i Tyestes; ich historię znaczą najokrutniejsze zbrodnie
popełniane w łonie roó
iny; Arteusz, będąc królem Myken, zemścił się na Tyestesie za uwieó
enie żony, podając
mu w czasie uczty potrawę przygotowaną z ciał jego synów; sam zginął za to z ręki brata zamordowanych ó
ieci,
Egista.
t r na gro a  grota druidów, kapłanów celtyckich, sprawujących w swej społeczności rolę sęó
iów,
lekarzy i magów.
u Elektra  córka Agamemnona i Klitajmestry, siostra Ifigenii i Orestesa; postać nie znana Homerowi
i dawnej tradycji, zaszczepiona w literaturze gr. przez wielkich tragików: Sofoklesa, Ajschylosa i Eurypidesa;
miała pozostawać wrogo nastawiona do matki, Klitajmestry i jej kochanka Egista, wziąć uó
iał w krwawej
zemście na nich za zamordowanie ojca, Agamemnona, a następnie popaść w szaleństwo z powodu wyrzutów
sumienia.
v ra o n Ara n  pracowitą Arachne; choó
i o słynną ze swego kunsztu tkaczkę z Lidii. Naraziła się
ona na gniew Ateny, która zniszczyła jej pracę przedstawiającą miłostki bogów; Arachne powiesiła się z rozpaczy,
zaś bogini zamieniła ją w pająka, a sznur w pajęczą nić.
w ber  roó
aj zioła, używanego również jako przyprawa.
x a o  pieśń opiewajÄ…ca bohaterów, Ęîagment epopei.
Pokora
O! cichy jestem jak wy! o Atryó
i!
Których popioły śpią pod świerszczów strażą 
Ani mię teraz moja małość wstyó
i,
Ani się myśli tak jak orły ważą.
Głęboko jestem pokorny i cichy
Tu, w tym grobowcu sławy, zbrodni, pychy! 
Nad drzwiami grobu, na granitu zrębie Drzewo, Światło
Wyrasta dąbek w trójkącie z kamieni:
Posaó
iły go wróble lub gołębie,
I listkami siÄ™ czarnemiy zieleni 
I słońca w ciemny grobowiec nie puszcza;
Zerwałem jeden liść z czarnego kuszczaąp .
Nie bronił mi go żaden duch ni mara,
Ani w gałąskachąą jęknęło wió
iadło;
Tylko się słońcu stała większa szpara,
I wbiegło złote, i do nóg mi padło.
Z razu myślałem, że ten co się wó
iera
Brzask, byÅ‚a struna to z harÍî HomeraÄ…² 
I wyciągnąłem rękę na ciemności
By ją ułowić i napiąć i drżącą
Przymusić do łez, i śpiewu, i złości
Nad wielkiem niczemął grobów  i milczącą
Garstką popiołów: ale w mojemąt ręku
Ta struna drgnęła i pękła bez jęku.
Los, Poeta, Polak
Tak więc  to los mój, na grobowcach siadać
I szukać smutków błahych, wiotkich, kruchych.
Życie snem
To los mój, senne królestwa posiadać,
Nieme mieć harÍî i sÅ‚uchaczów gÅ‚uchych 
Koń
Albo umarłych  i tak pełny wstrętu 
Na koń! chcę słońca i wichru  tętentu!
Na koń!  Tu łożem suchego potoku,
Gó
ie zamiast wody, płynie laur różowy;
Ze łzą i z wielką błyskawicą w oku,
Jakby mię wicher gnał błyskawicowy,
Lecę  a koń się na powietrzu kładnieąu  Grób, Śmierć bohaterska
Jeśli napotka grób rycerzy  padnie.
y arnem  dawn. forma dla r. ż. i n.; ó
iÅ›: czarnymi.
Ä…p  krzak.
ąąga a  ó
iś popr.: gałązkach.
Ä…²Homer  na poÅ‚y legendarny, genialny poeta grecki, twórca fundamentalnych dla kultury europejskiej
eposów, a i e . Miał uroó
ić się w Smyrnie w Azji Mniejszej, w VIII lub IX w. p.n.e.; według tradycji
na starość był ubogim ślepym, wędrownym śpiewakiem.
ął e em n em  dawn. forma dla r. ż. i n.; ó
iś popr.: wielkim niczym; choó
i o wielką nicość grobów,
o której mówi podmiot liryczny.
ąt mo em  ó
iÅ›: moim.
ąu a n e  kłaó
ie.
Grób Agamemnona 3
Na TermopilachÄ…v ?  Nie, na CheroneiÄ…w
Trzeba się znowu załamać koniowi;
Ojczyzna, Polak
Bo jestem z kraju, gó
ie widmo naó
iei
Dla małowiernych serc, podobne snowiąx .
Więc jeśli koń mój w biegu się przestraszy,
To tej mogiły, co równa jest  naszej 
Mnie od mogiły termopilskiej gotów Ojczyzna, Polak, Śmierć
Odgonić legjonąy umarłych Spartanów; bohaterska, Walka
Bo jestem z kraju smutnego Ilotów²p ,
Z kraju  gó
ie rozpacz nie sypie kurhanów²Ä…!
Z kraju  gó
ie zawsze, po dniach nieszczęśliwych,
Zostaje smutne pół  rycerzy  żywych.
Na Termopilach ja się nie odważę
Osaó
ić konia w wąwozowym szlaku,
Bo tam być muszą tak patrzące twarze,
Że serce, skruszy wstyd  w każdym Polaku.
Niewola
Ja tam nie będę stał przed Grecji duchem 
Nie  pierwej skonam, niż tam iść  z Å‚aÅ„cuchem²²!
Na Termopilach  jaką bym zdał sprawę,
Gdyby stanęli męże nad mogiłą?
I pokazawszy mi swe piersi krwawe:
Potem spytali wrÄ™cz:  «Wielu was byÅ‚o? 
Zapomn3
że jest długi wieków przeó
iał 
Gdyby spytali tak  cóż bym powieó
iałH
ObowiÄ…zek, Szlachcic,
Na Termopilach, bez złotego pasa,
Walka
Bez czerwonego leży trup kontusza²Å‚ 
Ale jest nagi trup Leonidasa²t ,
Jest w marmurowych kształtach piękna dusza:
I długo płakał lud takiej ofiary,
Ognia wonnego, i rozbitej czary.
Niewola, Ojczyzna, Polak,
O Polsko! póki ty duszę anielską
Sarmata, Dusza, Ciało
Bęó
iesz wiÄ™ziÅ‚a w czerepie rubasznym²u ;
Póty kat bęó
ie rąbał twoje cielsko,
Póty nie bęó
ie twój miecz zemsty strasznym!
ąv Termopile  stromy, górski wąwóz, stanowiący przejście z Tesalii do Grecji środkowej, z obu stron za-
mknięty bramami, u których znajdowały się termy, czyli gorące z
ródła (stąd pochoó
i nazwa: ermo  gorÄ…cy,
e  brama); stanowiły ważny punkt strategiczny; w 480 r. p.n.e. król Sparty Leonidas wraz z trzystoma
swymi rodakami bronił tego miejsca przed wojskami króla perskiego Kserksesa, walcząc do śmierci ostatniego
obrońcy, z przyczyn honorowych, wieó
ąc, że wojna jest już przegrana  napis na pomniku Spartan poległych
pod Termopilami głosi:  Przechodniu, powieó
Sparcie, że leżymy tutaj, posłuszni jej prawom .
ąw Cheroneja  miasto w staroż. Beocji; tu Filip Macedoński zadał w 338 r. p.n.e. klęskę połączonym siłom
Aten i Teb; pobity w tej bitwie przez Aleksandra Macedońskiego, syna Filipa, odó
iał Tebańczyków walczył do
śmierci ostatniego wojownika.
ąx o e em ra g e mo na e a ma o ern er o obne no  jestem z kraju, gó
ie
stracono już naó
ieję: wyzwolenie stało się tylko marzeniami sennymi.
ąy eg on  ó
iÅ› popr.: legion.
²p Iloci  mieszkaÅ„cy Ilionu (stÄ…d nazwa eposu homeryckiego a a), Trojanie, a wiÄ™c obywatele kraju,
którego już nie ma, odkąd Troja została zburzona; o a jest tu synonimem niewolnika.
²Ä… r an  kopiec, który sypano na grobach, dla upamiÄ™tnienia zmarÅ‚ych i miejsc ich spoczynku.
²² a  jako atrybut niewolnictwa.
²Å‚ on  mÄ™ska suknia z rozciÄ™tymi rÄ™kawami i zapinana z przodu; tradycyjny (choć o kroju zapożyczo-
nym ze wschodu i szyty z orientalnych materiałów) strój szlachty polskiej.
²t Leonidas  król Sparty 491 480 p.n.e., polegÅ‚ pod Termopilami.
²u ere  gÅ‚owa, czaszka;  czerep rubaszny stanowi metaforycznÄ… aluzjÄ™ do stylu bycia polskiej szlachty
 właśnie rubasznego, a więc bezceremonialnego, prostego (czy wręcz prostackiego), swobodnego i poufale
żartobliwego, niepoważnego.
Grób Agamemnona 4
Upiór, Wampir
Póty mieć bęó
iesz hienÄ™²v na sobie 
I grób  i oczy otworzone w grobie.
Zruć²w do ostatka te pÅ‚achty ohydne,
TÄ™  Dejaniry²x palÄ…cÄ… koszulÄ™:
Nieśmiertelność, Wizja
A wstań jak wielkie posągi bezwstydne,
Naga  w styksowym²y wykÄ…pana mule!
Nowa  nagością żelazną bezczelna 
Niezawstyó
ona niczem  nieśmiertelna!
Niech ku północy z cichej się mogiły
Podniesie naród  i ludy przelęknie
Że taki wielki posąg  z jednej bryły!
A tak hartownyłp , że w gromach nie pęknie,
Ale z piorunów ma ręce i wieniec 
Garó
ący śmiercią wzrok  życia rumieniec.
Niewola, Próżność, Sługa,
Polsko! lecz ciebie błyskotkami łuó
Ä…!
Upadek
Pawiem narodów byłaś i papugą;
A teraz jesteś służebnicą cuó
Ä… 
Serce
Choć wiem, że słowa te nie zadrżą długo
W sercu  gó
ie nie trwa myśl nawet goó
iny:
Wyrzuty sumienia
Mówię  bom smutny  i sam pełen winy!
Prometeusz
Przekln3
!  lecz ciebie przepęó
i ma dusza,
Jak Eumenidałą przez wężowe rózgi.
BoÅ› ty, jedyny syn PrometeuszaÅ‚² 
GÅ‚upota, Los
Sęp ci wyjada nie serce  lecz mózgi.
Bunt, Matka, Niewola,
Choć Muzę moją w twojej krwi zaszargam,
Ojczyzna, Syn, Poeta
Sięgnę do wnętrza twych trzew  i zatargam.
Szczękn3
z boleści i przeklinaj syna!
Lecz wieó
 że ręka przekleństw, wyciągnięta
Nade mną  zwinie się w łękłł jak gaó
inałt ,
I z ramion ci się odkruszy zeschnięta!
I w proch jÄ… czarne szatany rozchwycÄ…;
Bo nie masz właó
y przekląć  niewolnico< ! 
²v ena  zwierzÄ™ znane z tego, że żywi siÄ™ padlinÄ…; tu: martwym  ciaÅ‚em ojczyzny poety żywiÄ… siÄ™ zaborcy.
²w r  zrzuć.
²x Dejanira  mit. gr. żona Herkulesa. Herkules zabiÅ‚ zatrutÄ… strzaÅ‚Ä… centaura Nessosa, który próbowaÅ‚
zgwałcić Dejanirę. Umierając centaur podarował Dejanirze swoją tunikę splamioną krwią twieró
ąc, że ma ona
moc zapewnienia miłości męża. Dejanira posłała Herkulesowi tę tunikę, gdy zakochał się w innej kobiecie, Joli.
Herkules zmarł w męczarniach po włożeniu tuniki, która na skutek ó
iałania zatrutej krwi Nessosa, przywarła
do jego ciała i paliła go okrutnie.  Paląca koszula Dejaniry jest więc synonimem nieznośnego, zabójczego
cierpienia, które więzi ofiarę w swej mocy, od którego nie ma ucieczki. Tu koszulą tą ma być  czerep rubaszny ,
który należy kojarzyć z spuścizną sarmatyzmu: przez nią nie jesteśmy zdolni do odpowieó
ialnego i honorowego
czynu patriotycznego, a jedynie do zabawy w wojaczkÄ™.
²y o m  muÅ‚ rzeki Styks, jednej z rzek Hadesu, Å›wiata umarÅ‚ych; przez niÄ… Charon przewoziÅ‚
zmarłych; jej wody to wody śmierci, ale skąpanie się w nich czyniło ciało luó
kie odpornym na rany  w ten
sposób został zabezpieczony przez swą matkę Achilles (zanurzając go w Styksie, matka trzymała ó
iecko za piętę,
która stała się jedynym miejscem na ciele Achillesa podatnym na zranienie). Kąpiel w Styksie byłaby roó
ajem
chrztu śmierci.
Å‚p ar o n  odporny.
łąEumenida  inaczej: Erynia, w mit. gr. Erynie były wysłanniczkami Fatum, mścicielkami tropiącymi
zbrodniarzy (tu dusz poety ma pełnić tę rolę  sumienia dręczącego winowajcę); przedstawiane były z węża-
mi we włosach (stąd:  wężowe rózgi i skrzydłami; z imienia znane są trzy: Alekto (Niestruó
ona), Tysyfone
(Mścicielka) i Megera (Wroga).
Å‚²Prometeusz  mit. gr. tytan, który litujÄ…c siÄ™ nad rodem luó
kim wykradł z Olimpu ogień i dał luó
iom,
za co został na rozkaz Zeusa przykuty do skały na Kaukazie, gó
ie wciąż od nowa orzeł (tu: sęp) wyjadał jego
wątrobę (tu: serce), która odrastała w ciągu jednej nocy.
Å‚Å‚  tu: Å‚uk.
łt ga na  tu: wąż.
Grób Agamemnona 5
Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go
swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami
(przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione
sÄ… na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa  Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
y
ródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/grob-agamemnona
Tekst opracowany na podstawie: Juliusz Słowacki, Pisma Juliusza Słowackiego, Tom 3, nakł. Księgarni dra
MaksymiÉ
ana Bodeka, Lwów 1925
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukcja cyĘîowa
wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochoó
ącego ze zbiorów BN.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Aleksandra Sekuła, Olga Sutkowska.
Okładka na podstawie: St0rmz@Flickr, CC BY-SA 2.0
e r o ne e r
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska  organizacji pożytku publicznego ó
iałającej na rzecz
wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechoó
i twórczość kolejnych autorów. ò
ięki Twojemu wsparciu bęó
iemy
je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
a mo e omó
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur: Fundacja Nowoczesna Polska, KRS 0000070056.
Pomóż uwolnić konkretną książkę, wspierając zbiórkę na stronie wolnelektury.pl.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Grób Agamemnona 6