H1GN str. 22 H1GN str. 23
OGÓLNE CELE KSZTAA
CENIA W UJ
CIU OPERACYJNYM
ŚCIEŻKI
DZIAA
TEMAT
MI
DZYPRZEDMIOTOWE
ZAPAMI
TYWANIE ROZUMIENIE UMIEJ
TNOŚCI
Czego będziemy 1 Zapoznanie uczniów z tematyką zajęć, przedmiotowym systemem oceniania.
się uczyć w klasie
Omówienie zasad kontroli i oceny osiągnięć ucznia.
I gimnazjum?
Odszyfrować 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
przeszłość  rodzaje z
ródeł historycz-  pojęcia: z
ródło histo-  dokonać najprostszego podziału z
ródeł (P), Dokumenty gromadzone w bibliotece i ich
nych (P), ryczne, chronologia,  prawidłowo określić wiek wydarzenia (P), wartość informacyjna.
Część I
 przyrządy służące do nasza era, przed naszą erą,  określić wydarzenia w kategoriach wcześniej-
Co to jest z
ródło Media jako środki poznania historii i współ-
mierzenia czasu (PP). wiek (P), sze  póz
niejsze (P),
historyczne, czesności. Komunikaty informacyjne i per-
 znaczenie z
ródeł w od-  umieszczać wydarzenia na osi czasu (P),
rodzaje z
ródeł swazyjne (reklamowe i propagandowe, public
twarzaniu dziejów (P),  ocenić rolę archeologii w odtwarzaniu pro-
relations).
Część II
 jak wykorzystywać oś cesu dziejowego (PP),
Czas i chronolo-
czasu (P).  podać różne sposoby mierzenia czasu (PP).
gia  różne style
datacji
Pierwsi ludzie 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
 pojęcia: prehistoria,  scharakteryzować epokę paleolitu (P),
paleolit, człowiek  wskazać związki między warunkami klima-
pierwotny, człowiek tycznymi a życiem ludzi w najdawniejszych
rozumny (P), czasach (P),
 wpływ procesu ujarzmiania  wskazać na mapie siedziby pierwszych ludzi
przyrody na ewolucję (PP),
człowieka (PP).  opowiedzieć o życiu ludzi epoki paleolitu
(PP).
Opierwszych 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
rolnikach  pojęcia: neolit, rewolucja  wskazać na mapie obszar Bliskiego Wscho-
neolityczna (P), du (P),
 zależność człowieka  wyjaśnić, dlaczego zmiany w sposobie życia
od warunków geogra- ludzi neolitu nazwano rewolucją (P),
ficzno-przyrodniczych,  przedstawić czynniki, które miały wpływ na
np. w rolnictwie (P). zmianę trybu życia ludzi epoki neolitu (P),
 wyjaśnić różnice między koczowniczym a osiad-
łymtrybemżycia (P),
 opowiedzieć o życiu i zajęciach ludzi epoki
neolitu (PP),
 ocenić wpływ wynalazków technicznych na
polepszenie warunków życia człowieka (PP).
OŻyznym 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
Półksiężycu  pojęcia: cywilizacja, Żyzny  lokalizować na mapie Żyzny Półksiężyc, Me-
Półksiężyc, Międzyrzecze, zopotamię, Babilonię, Tygrys i Eufrat (P),
monarchia despotyczna,  dostrzec zależność między powstaniem cywi-
system irygacyjny, lizacji i państwa a organizacją pracy (P),
22 23
LICZBA
GODZ.
ŻYCIE DAWNIEJ A DZIŚ
I
R
S
Y
H
U
ZA
H
OPE
W
Z
C
L
D
I
C
Y
N
M
OŻ
Z
Y
PÓA
KSI
ŻYCU
H1GN str. 24 H1GN str. 25
epoka brązu, politeizm,  zinterpretować główną zasadę Kodeksu Ham-
miasto-państwo, pismo murabiego:  oko za oko, ząb za ząb (P),
klinowe, kodeks (P),  przedstawić osiągnięcia cywilizacji sumeryj-
 wpływ środowiska skiej i babilońskiej oraz ocenić ich znacze-
naturalnego na życie nie (PP),
ludzi cywilizacji  dostrzec przejawy świadomej ingerencji czło-
nadrzecznych (P). wieka w środowisko naturalne (PP).
Wpaństwie 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
faraona  pojęcia: faraon, monarchia  wskazać na mapie i określić położenie geogra- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
despotyczna, niewolnik, ficzne Egiptu (P), Chronologia starożytności.
hieroglify, papirus (P),  opisać warunki geograficzno-przyrodnicze
Elementy historii i geografii świata starożyt-
 zależności między Egiptu oraz opowiedzieć o sposobie życia
nego.
położeniem geograficznym i podstawowych zajęciach mieszkańców (P),
a powstaniem cywilizacji  określić zakres władzy faraona (P),
i państwa egipskiego (P).  wymienić osiągnięcia cywilizacji egipskiej (P),
 wymienić i scharakteryzować poszczególne
warstwy społeczeństwa egipskiego (PP),
 opowiedzieć o zadaniach i roli poszczegól-
nych grup społeczeństwa w życiu państwa
(PP),
 opisać organizację państwa egipskiego (PP),
 wykreślić schemat przedstawiający społeczeń-
stwo egipskie (PP).
Przed sądem 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
Ozyrysa  głównych bogów,  pojęcia: politeizm, mumia,  przedstawić wyobrażenia Egipcjan o życiu
wktórych wierzyli sarkofag, balsamowanie, pozagrobowym (P),
Egipcjanie (P). piramida, Księga Umar-  podać najważniejsze osiągnięcia cywilizacji
łych (P), egipskiej i docenić ich znaczenie w rozwoju
 związki między religią ludzkości (PP).
a przyrodą (P).
Ziemia Obiecana 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
 pojęcia: Biblia, Stary  wskazać na mapie Izrael, Palestynę, Jerozo- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
i Nowy Testament, Ziemia limę (P), Chronologia starożytności.
Obiecana, monoteizm,  scharakteryzować religię Izraelitów (P),
Elementy historii i geografii świata starożyt-
niewola babilońska,  ocenić znaczenie Biblii w dziejach ludzko-
nego.
naród wybrany, prorok, ści (P),
Rola filozofii greckiej, prawa rzymskiego i Bi-
Jahwe (P),  wskazać na mapie szlak wędrówki narodu
blii w kulturze polskiej.
 wpływ kultury Izraelitów wybranego (PP),
na naszą cywilizację (P).  zaznaczyć na osi czasu najważniejsze wy-
EDUKACJA EUROPEJSKA
darzenia z dziejów narodu żydowskiego od
Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
czasów Abrahama do zakończenia niewoli
nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
babilońskiej (PP),
lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
 opowiedzieć, jak powstało państwo żydow-
skie  Izrael (PP).
24 25
Y
N
M
OŻ
Z
Y
PÓA
KSI
ŻYCU
W PAC
STWIE FARAONA
ZIEMIA OBIECANA
H1GN str. 26 H1GN str. 27
Najstarsze 1 Uczeń zna: Uczeń potrafi:
cywilizacje  najważniejsze cechy  dostrzec różnice między politeizmem a mono-
(lekcja i osiągnięcia cywilizacji teizmem (P),
powtórzeniowa) starożytnego Wschodu (P).  ocenić najważniejsze cechy i osiągnięcia cy-
wilizacji starożytnych (PP).
Wśród skał 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
i oliwnych gajów  pojęcia: Hellada, Hellen,  wskazać na mapie i określić położenie geogra- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
polis, kolonia (P), ficzne Grecji (P), Chronologia starożytności.
 związek między  wymienić czynniki jednoczące Greków (P),
Elementy historii i geografii świata starożyt-
warunkami naturalnymi  opowiedzieć o zajęciach Greków (PP),
nego.
Grecji a wykształceniem  wskazać przyczyny i zasięg kolonizacji grec-
Wybrane zagadnienia z życia codziennego
się polis i życiem kiej (PP).
Greków i Rzymian.
mieszkańców (PP).
Wśród bogów 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
i herosów  głównych bogów greckiego  pojęcia: panteon, heros,  określić dziedziny życia, którymi opiekowali ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
panteonu (P). mit, Hades, Pytia, Pola się greccy bogowie (P), Znaczenie mitologii, misteriów, obrzędów,
Elizejskie (P),  wskazać na mapie Olimp, Delfy (P), świąt i uroczystości.
 rolę religii w umacnianiu  opowiedzieć kilka mitów i dokonać ich dydak-
Przykłady literatury i sztuki starożytnej Grecji
wspólnoty Hellenów (P), tycznej interpretacji (P),
i Rzymu.
 rolę, jaką w życiu Greków  przedstawić poglądy Greków na temat życia
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
pełniły wyrocznie (PP). pozagrobowego (P),
niowieczu i nowożytnej Europie.
 wyszukać w mitach wartości uniwersalne (PP),
 opowiedzieć, w jaki sposób Grecy wyobrażali
sobie bogów i oddawali im cześć (PP),
 posługiwać się zwrotami: syzyfowa praca,
stajnia Augiasza, męki Tantala (PP).
Na olimpijskim 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
stadionie  datę 776 p.n.e. (P),  pojęcia: olimpiada,  lokalizować na mapie Olimpię (P), ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
 dyscypliny wchodzące rydwan,  pokój boży (P).  ocenić rolę igrzysk w życiu Greków (P), Wybrane zagadnienia z życia codziennego
w skład pięcioboju (PP),  wyjaśnić różnicę między igrzyskami olimpij- Greków i Rzymian.
 pozostałe konkurencje skimi a olimpiadą (PP),
Rola igrzysk olimpijskich i widowisk teatral-
sportowe (PP).  opowiedzieć o przebiegu igrzysk olimpijskich
nych.
(PP),
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
 przedstawić idee starożytnych i współczes-
niowieczu i nowożytnej Europie.
nych igrzysk olimpijskich (PP),
 dostrzec we współczesnych igrzyskach olim-
pijskich bezpośrednie nawiązanie do tradycji
greckiej (PP).
Wpaństwie 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
wojowników  pojęcia: heloci, spartiata,  wskazać na mapie Peloponez, Spartę (P), ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
falanga, hoplita,  wyjaśnić znaczenie zwrotów: mówić lakonicz- Elementy historii i geografii świata starożyt-
periojkowie, Lacedemon nie, wrócić z tarczą lub na tarczy (P), nego.
(PP).  scharakteryzować strukturę społeczeństwa
Sparty (PP),
26 27
STAROŻYTNA GRECJA
H1GN str. 28 H1GN str. 29
 przedstawić zasady, na których opierał się Wybrane zagadnienia z życia codziennego
ustrój Sparty (PP), Greków i Rzymian.
 ocenić surowe zasady obyczajowe obowią-
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
zujące w Sparcie, wskazać w nich wartości
niowieczu i nowożytnej Europie.
aprobowane przez siebie (PP),
 dokonać oceny ustroju Sparty (PP).
Ojczyzna 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
demokracji  postaci, które przyczyniły  pojęcia: demokracja,  przedstawić ustrój Aten (P), ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
się do powstania ustroju ostracyzm, arystokracja,  ocenić zasady demokracji ateńskiej (P), Obecność wartości świata starożytnego w śred-
demokratycznego (P). tyran, strateg (P).  przedstawić proces kształtowania się demo- niowieczu i nowożytnej Europie.
kracji ateńskiej (PP),
EDUKACJA EUROPEJSKA
 wskazać różnice między demokracją ateńską
Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
a współczesną (np. w Polsce) (PP).
wzajemnych związków między Polską a in-
nymi państwami europejskimi w przeszłości.
 Przechodniu, 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
powiedz  daty: 490 p.n.e., 480 p.n.e.  postawy sławnych  wskazać na mapie miejsca najważniejszych Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
Sparcie ... (P), dowódców greckich bitewGrekówz Persami (P), nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
 postacie: Miltiadesa, Le- z V w. p.n.e. (PP).  wyjaśnić symboliczny sens nazwy: Termo- lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
onidasa, Temistoklesa (P). pile (P),
 wyjaśnić sens słów:  Przechodniu, powiedz
Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom (P),
 ocenić postawę Greków w momencie najazdu
perskiego (P),
 przedstawić przyczyny wojen grecko-perskich
(PP),
 udowodnić tezę, że konfrontacja Greków z Per-
sami zapoczątkowała kształtowanie się toż-
samości europejskiej (PP).
Grecki cud 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
 sławnych filozofów  pojęcia: filozofia, tragedia,  opowiedzieć, jak powstał teatr grecki (P), ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
greckich: Sokratesa, komedia, dramat, amfi-  ocenić rolę Peryklesa w rozkwicie kultural- Rola igrzysk olimpijskich i widowisk teatral-
Platona, Arystotelesa (P), teatr (P), nym Aten (PP), nych.
 twórców teatru i rzez
by  jak powstała filozofia (PP).  podać genezę rozkwitu Aten w V w. p.n.e.
Przykłady literatury i sztuki starożytnej Grecji
greckiej: Ajschylosa, (PP),
i Rzymu.
Sofoklesa, Fidiasza (P).  ocenić wkład Greków w kształtowanie się
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
kultury śródziemnomorskiej (PP).
niowieczu i nowożytnej Europie.
EDUKACJA FILOZOFICZNA
Filozofia jako  umiłowanie mądrości .
Starożytna Grecja jako miejsce narodzenia
filozofii.
Najwybitniejsi przedstawiciele filozofii staro-
żytnej: Sokrates, Platon, Arystoteles.
28 29
STAROŻYTNA GRECJA
H1GN str. 30 H1GN str. 31
Przykłady podstawowych i ponadczasowych
prawd filozoficznych jako części duchowego
dziedzictwa ludzkości.
Podboje 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
Aleksandra  datę 338 p.n.e. (P),  wpływ wojny pelopone-  przedstawić dokonania Aleksandra Wielkie- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
Wielkiego  postacie: Filipa II, skiej na umocnienie się go (P), Chronologia starożytności.
Aleksandra Wielkiego (P). Macedonii (PP).  wyjaśnić, jak powstała kultura hellenistycz-
Elementy historii i geografii świata starożyt-
na (P),
nego.
 określić cechy kultury hellenistycznej (P),
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
 wskazać na mapie terytoria zajmowane przez
niowieczu i nowożytnej Europie.
armie Aleksandra Wielkiego (PP).
Co pozostało? 2 Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
Dziedzictwo  określić wpływ kultury greckiej na współczes- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
starożytnej ność (P), Przykłady literatury i sztuki starożytnej Grecji
Grecji (lekcja  wskazać ponadczasowe wartości filozofii grec- i Rzymu.
powtórzeniowa) kiej (PP),
Powstawanie kultury chrześcijańskiej i jej
 ocenić wkład Greków w kształtowanie się
związki z kulturą Grecji i Rzymu.
kultury śródziemnomorskiej (PP).
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
niowieczu i nowożytnej Europie.
Rola filozofii greckiej, prawa rzymskiego i Bi-
blii w kulturze polskiej.
EDUKACJA FILOZOFICZNA
Filozofia jako  umiłowanie mądrości .
Starożytna Grecja jako miejsce narodzenia
filozofii.
Najwybitniejsi przedstawiciele filozofii staro-
żytnej: Sokrates, Platon, Arystoteles.
Przykłady wykorzystania klasycznej wiedzy
filozoficznej do analizy współczesnych proble-
mów.
Przykłady podstawowych i ponadczasowych
prawd filozoficznych jako części duchowego
dziedzictwa ludzkości.
Rzym na siedmiu 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
pagórkach piętrzy  datę 753 p.n.e. (P),  pojęcia: Etruskowie,  wskazać na mapie i opisać położenie geogra- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
się...  postacie: Romulusa, Lacjum, Palatyn, republika, ficzne Rzymu (P), Chronologia starożytności.
Remusa, Eneasza (P). patrycjusze, plebejusze,  opisać warunki naturalne Italii (PP),
Elementy historii i geografii świata starożyt-
Część I
konsul, senat, trybun  opowiedzieć legendę o powstaniu Rzymu (PP),
nego.
Powstanie Rzymu
ludowy, weto, dyktator (P),  wyjaśnić, na czym polegały zasady jedno-
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
Część II
 zasady funkcjonowania roczności i kolegialności (PP),
niowieczu i nowożytnej Europie.
Początki republiki
republiki (P).  porównać ustrój w Atenach i Rzymie oraz
rzymskiej i jej
wskazać różnice między demokracją a repu-
organizacja
bliką (PP).
30 31
STAROŻYTNA GRECJA
RZYM
STAROŻYTNY
H1GN str. 32 H1GN str. 33
 Ty, Rzymianinie, 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
masz rządzić  postacie: Hannibala,  pojęcia: prowincja, armia  wskazać na mapie kierunki i zasięg podboju Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
ludami ... Scypiona Afrykańskiego, zawodowa, Rzymian (P), nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
Mariusza (P). legion, imperium,  przedstawić przyczyny ekspansji Rzymu (P), lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
romanizacja (P).  wyjaśnić, czego dotyczyła, na czym polegała
i jakie skutki wywarła reforma Mariusza (P),
 wskazać na mapie kolejno zakładane prowin-
cje (PP),
 opowiedzieć o organizacji i zasadach obowią-
zujących w armii rzymskiej, z jednoczesnym
podkreśleniem jej wkładu w zwycięstwa (PP),
 opowiedzieć o organizacji prowincji (PP).
Jak Rzym stał się 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
cesarstwem?  daty: 49 p.n.e., 44 p.n.e.,  pojęcia:  pokój rzymski ,  przedstawić przyczyny i przejawy kryzysu
30 p.n.e.  14 n.e. (P), kalendarz juliański (P), wrepublice rzymskiej (P),
 postacie: Juliusza Cezara,  związek między reformą  podać, kto i kiedy powiedział:  I ty, Brutusie,
Brutusa, Oktawiana Mariusza a upadkiem przeciwko mnie? (P),
Augusta (P). republiki (PP).  na podstawie tekstów z
ródłowych ocenić po-
stać Oktawiana Augusta (P),
 lokalizować na mapie kierunki i zasięg pod-
bojów Juliusza Cezara (PP),
 wskazać, na czym opierała się dyktatura
Cezara (PP),
 wyjaśnić symboliczne znaczenie zwrotów:
kości zostały rzucone, przekroczyć Rubikon
(PP),
 dokonać oceny postaci Juliusza Cezara (PP).
 Chleba 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
i igrzysk  datę 73 71 p.n.e. (P),  pojęcia: termy, igrzyska,  określić położenie niewolników (P), ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
 postać Spartakusa (P), niewolnik, gladiator,  dokonać oceny moralnej systemu niewolni- Wybrane zagadnienia z życia codziennego
 grupy społeczne  chleba i igrzysk , czego w państwie rzymskim (P), Greków i Rzymian.
wRzymie (P). Koloseum (P),  wyjaśnić, dlaczego i kiedy doszło do powsta-
Rola igrzysk olimpijskich i widowisk teatral-
 znaczenie niewolnictwa dla nia Spartakusa (P),
nych.
państwa rzymskiego (PP),  opowiedzieć, w jaki sposób mieszkańcy Rzy-
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
 różnice w położeniu grup mu spędzali czas wolny (PP),
niowieczu i nowożytnej Europie.
społecznych państwa  opisać wygląd Rzymu (PP),
rzymskiego (PP).  przedstawić i ocenić wartości kultywowane
w rodzinie rzymskiej (PP),
 wskazać ich ponadczasowe znaczenie (PP),
 dokonać etycznej oceny igrzysk rzymskich
i porównać je z igrzyskami greckimi (PP).
Wrzymskim 1 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
mieście  pojęcia: bazylika, fresk,  wyjaśnić znaczenie zwrotu: wszystkie drogi
atrium, Via Appia, kamień prowadzą do Rzymu (P),
milowy (P).  scharakteryzować znaczenie dróg w państwie
rzymskim (P),
32 33
STAROŻYTNY RZYM
H1GN str. 34 H1GN str. 35
 na przykładzie badań archeologicznych pro-
wadzonych w Pompejach dostrzec ich wpływ
na rozwój wiedzy historycznej (związki mię-
dzy osiągnięciami archeologii a wiedzą histo-
ryczną) (PP),
 opisać wygląd Pompejów (PP),
 opowiedzieć o zasadach, jakie obowiązywały
w rzymskim domu (PP).
 Aż do 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
skończenia  daty: 6 p.n.e., 64 n.e., 313,  pojęcia: tolerancja  opowiedzieć o prześladowaniach chrześci- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
świata 381 (P), religijna, ewangelia, Dzieje jan (P), Znaczenie mitologii, misteriów, obrzędów,
 postacie: Jezusa Chrystusa, Apostolskie, Mesjasz (P),  lokalizować na osi czasu daty: 313 r., 381 r. świąt i uroczystości.
apostołów Piotra i Pawła,  rolę chrześcijaństwa (P),
Powstawanie kultury chrześcijańskiej i jej
Nerona, Konstantyna w starożytności (PP).  porównać chrześcijaństwo z wierzeniami Gre-
związki z kulturą Grecji i Rzymu.
Wielkiego (P), ków i Rzymian (PP),
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
 najważniejszych bogów  wyjaśnić związek chrześcijaństwa z judaiz-
niowieczu i nowożytnej Europie.
rzymskich (P). mem (PP),
 wyjaśnić przyczyny zwycięstwa chrześcijań-
EDUKACJA EUROPEJSKA
stwa w IV w. (PP).
Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
 Co jest ocalone, 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
jeśli ginie Rzym?  daty: 395, 476 (P),  pojęcia: wędrówka ludów,  określić przyczyny upadku Imperium Rzym- Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
 postać Attyli (P). insygnia, barbarzyńcy, skiego (P), nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
wandalizm, kolon (P),  wymienić plemiona wkraczające w granice lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
 że o potędze i trwałości państwa (P),
państwa decyduje nie tylko  lokalizować na osi czasu daty: 395 r., 476 r.
jego obszar, ale również (P),
stabilny rozwój (P).  wyjaśnić umowne znaczenie daty 476 r. jako
cezury między starożytnością a średniowie-
czem (P),
 wyjaśnić przyczyny podziału cesarstwa (PP),
 ocenić skutki najazdu barbarzyńców na Rzym
(PP),
 wskazać na mapie kierunki najazdów lu-
dów barbarzyńskich, granicę podziału usta-
loną w 395 r. (PP).
 Nie wszystek 2 Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
umrę . Kultura  przedstawić osiągnięcia kulturalne i cywiliza- Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
grecko-rzymska cyjne Greków i Rzymian (P), nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
i chrześcijaństwo  ocenić trwałość osiągnięć cywilizacyjnych lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
jako fundamenty Grecji i Rzymu oraz dostrzec ich obecność we
KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
kultury euro- współczesnym świecie (P),
ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
pejskiej (lekcja  wyjaśnić, że kultura grecko-rzymska oraz re-
Obecność wartości świata starożytnego w śred-
powtórzeniowa) ligia chrześcijańska stanowią filary kultury
niowieczu i nowożytnej Europie.
europejskiej (P),
34 35
STAROŻYTNY RZYM
H1GN str. 36 H1GN str. 37
 dostrzec ciągłość rozwoju cywilizacyjnego Rola filozofii greckiej, prawa rzymskiego i Bi-
i korzystanie z dorobku innych kultur przez blii w kulturze polskiej.
kolejne pokolenia (PP),
 zauważyć związki między życiem politycznym
a przemianami cywilizacyjnymi (PP).
Cesarstwo 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
bizantyjskie  datę 1054 (P),  pojęcia: Kodeks  scharakteryzować dorobek kulturowy Bizan-
 postać Justyniana Justyniana, cezaropapizm, cjum (P),
Wielkiego (P). schizma, Kościół  wymienić strefy kulturowe i polityczne po-
prawosławny, sobór, wstałe po upadku cesarstwa zachodniorzym-
dogmat, mozaika, ikona, skiego i wskazać je na mapie (PP),
orientalizm (P).  wyjaśnić, dlaczego Bizancjum uważa się za
kontynuację państwa rzymskiego (PP),
 scharakteryzować działalność Justyniana Wiel-
kiego (PP),
 wyjaśnić przyczyny strat terytorialnych cesar-
stwa bizantyjskiego (PP),
 wyjaśnić przyczyny podziału chrześcijaństwa
na odrębne wyznania (PP).
Pod chorągwią 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA FILOZOFICZNA
Proroka  datę 622 (P),  pojęcia: święta wojna,  dostrzec wpływ kultury islamskiej na średnio- Przykłady podstawowych i ponadczasowych
 najważniejsze zasady Allach, Koran, islam, wieczną Europę (P), prawd filozoficznych jako części duchowego
islamu (P), muzułmanin, meczet, era  sytuować na mapie terytorium Arabów, kie- dziedzictwa ludzkości.
 postać Mahometa (P), muzułmańska, kalifat, runki i zasięg ich podbojów (PP),
 jego główne dokonania państwo teokratyczne (P).  dostrzec związki między islamem a religią
(PP). żydowską i chrześcijaństwem (PP),
 wyjaśnić trwałość osiągnięć cywilizacyjnych
Arabów (PP).
Państwo Karola 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
Wielkiego  daty: 496, 800, 843 (P),  pojęcia: dynastia,  sytuować na mapie zasięg terytorialny pań- Opis i spis bibliograficzny (biografie sławnych
 postacie: Karola Wielkiego monarchia, Normanowie, stwa Franków (P), postaci).
(P), Chlodwiga, Karola renesans karoliński,  wskazać na mapie państwa powstałe w wy-
Młota, Pepina Krótkiego minuskuła karolińska, niku postanowień traktatu z 843 r. (P),
(PP). kopista (P),  wyjaśnić proces kształtowania się państw
 rolę chrześcijaństwa średniowiecznej Europy na gruzach cesarstwa
w życiu politycznym, spo- zachodniorzymskiego (PP),
łecznym i gospodarczym  ocenić rolę Karola Wielkiego w kształtowaniu
Europy (PP). się średniowiecznej Europy (PP),
 ocenić wkład Karola Wielkiego w postęp
cywilizacyjny Europy Zachodniej (PP),
 wyjaśnić przyczyny i znaczenie odnowienia
cesarstwa na Zachodzie (PP),
 przedstawić znaczenie podziału cesarstwa
między trzech wnuków Karola Wielkiego (PP),
 dostrzec i uzasadnić dynamikę zmiany  od
monarchii Franków do traktatu w Verdun
w 843 r. (PP),
36 37
BIZANCJUM
ISLAM
ŚREDNIOWIECZNA EUROPA
H1GN str. 38 H1GN str. 39
 wyjaśnić rolę Chlodwiga, Karola Młota, Pepina
Krótkiego i Karola Wielkiego w historii (PP).
Między Renem 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
a A
abą  datę 962 (P),  poglądy Ottona III na  wyjaśnić rolę Ottonów w dążeniu do budowy
 postacie: Ottona I, odnowione cesarstwo zjednoczonej Europy (P),
Jana XII, Ottona III (P). rzymskie (P).  dostrzec wpływ polityki cesarzy rzymskich na
tronie niemieckim na sytuację Słowian (PP),
 rozumieć przyczyny rozbicia politycznego
średniowiecznej Europy (PP).
Feudalna Europa 2 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
 pojęcia: feudalizm, senior,  określić charakterystyczne cechy feudalizmu Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
wasal, lenno, danina, jako systemu społeczno-ekonomicznego śred- wzajemnych związków między Polską a in-
hołd lenny, trójpolówka, niowiecznej Europy (P), nymi państwami europejskimi w przeszłości.
komendacja, inwestytura,  wskazać różnice w położeniu poszczególnych
Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
 rozejm boży , stan (P). stanów (P),
nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
 wyjaśnić, na czym polegał ustrój społeczno-
lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
-prawny, przybierający formę stosunków: se-
nior  wasal (PP),
 wyjaśnić proces wyodrębniania się dwóch
podstawowych grup społecznych: feudałów
i chłopów (PP),
 przedstawić zależności społeczne, oparte na
prawie lennym (PP),
 omówić proces kształtowania się stanów (PP),
 omówić proces powstawania miast i ich rolę
(PP).
 Módl się 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
i pracuj  datę 1122 (P),  pojęcia: asceza, reguła,  ukazać rolę Kościoła w kształtowaniu śred- Opis i spis bibliograficzny (biografie sławnych
 postacie: Grzegorza VII, zakon, uniwersalizm (P), niowiecznego poglądu na świat (P), postaci).
Henryka IV, Franciszka  znaczenie reform  wyjaśnić istotę średniowiecznego uniwersali-
EDUKACJA EUROPEJSKA
z Asyżu (P). Grzegorza VII dla Kościoła zmu (P),
Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
(PP).  wskazać przyczyny walki o prymat w Europie
wzajemnych związków między Polską a in-
między cesarstwem a papiestwem (PP),
nymi państwami europejskimi w przeszłości.
 wyjaśnić rolę Grzegorza VII, Henryka IV,
Franciszka z Asyżu, benedyktynów, cyster- Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
sów, franciszkanów i dominikanów w historii
nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
(PP).
lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
 Bóg tak chce! 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi:
 daty: 1095, 1291 (P),  pojęcia: rekonkwista, Turcy  wskazać na mapie Królestwo Jerozolimy (P),
Seldżuccy, krucjata (P).  wyjaśnić polityczne, religijne i społeczno-gos-
 postacie: Urbana II, Salah podarcze przyczyny wypraw krzyżowych (PP),
ad-Dina, Innocentego III,  wyjaśnić następstwa wypraw krzyżowych (po-
Ludwika IX Świętego (P), lityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe,
 nazwy zakonów rycerskich obyczajowe) dla Europy i świata (PP),
oraz cele i okoliczności ich  sytuować na mapie szlaki wypraw krzyżo-
powstania (P). wych (PP).
38 39
ŚREDNIOWIECZNA EUROPA
H1GN str. 40 H1GN str. 41
Średniowieczni 2 Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA FILOZOFICZNA
Europejczycy  pojęcia:  czarna śmierć ,  wskazać i scharakteryzować wzorce osobowe Koncepcja człowieka jako osoby, a więc istoty
teologia (P), średniowiecza (P), rozumnej, wolnej i zdolnej do poznania praw-
 na czym polegał średnio-  dostrzec wpływ religii chrześcijańskiej na dy i dążącej do dobra.
wieczny pogląd na świat życie ludzi średniowiecza (P),
Przykłady podstawowych i ponadczasowych
i człowieka (P).  ocenić rolę uniwersytetów w rozwoju kultu-
prawd filozoficznych jako części duchowego
ry (P),
dziedzictwa ludzkości.
 rozróżnić style romański i gotycki oraz omó-
wić ich cechy charakterystyczne (P),
EDUKACJA REGIONALNA  DZIEDZIC-
 lokalizować na mapie miasta, w których po- TWO KULTUROWE W REGIONIE
wstały pierwsze uniwersytety (PP).
Główne zabytki przyrody i architektury w re-
gionie.
Początki Polski 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
 daty: 966, 972 (P),  pojęcia: plemię, gród,  przedstawić proces kształtowania się państwa Dokumenty gromadzone w bibliotece i ich
 postacie: Galla Anonima, dynastia (P), polskiego (P), wartość informacyjna.
Mieszka I, Ibrahima  główny powód wydania  wskazać przyczyny i określić znaczenie przy-
Media jako środki poznania historii i współ-
ibn Jakuba, Hodona, dokumentu Dagome iudex jęcia chrztu przez Mieszka I (P),
czesności. Komunikaty informacyjne i per-
Thietmara (P), (PP).  lokalizować na osi czasu daty wydarzeń:
swazyjne (reklamowe i propagandowe, public
 najważniejsze plemiona chrztu Polski, bitwy pod Cedynią (P),
relations).
słowiańskie, zamieszku-  wskazać na mapie granice państwa polskiego
jące ziemie polskie (P). w czasach Mieszka I (P),
EDUKACJA EUROPEJSKA
 wskazać na mapie obszary zajmowane przez
Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
plemiona słowiańskie (PP).
wzajemnych związków między Polską a in-
nymi państwami europejskimi w przeszłości.
Wpaństwie 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
pierwszych  daty: 1000, 1025 (P),  pojęcia: arcybiskupstwo,  ocenić znaczenie zjazdu gniez
nieńskiego dla Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
Piastów  postacie: Bolesława Chro- gród, podgrodzie, woj, rozwoju organizacji kościelnej i państwo- wzajemnych związków między Polską a in-
brego, św. Wojciecha (P), drużyna (P), wej (P), nymi państwami europejskimi w przeszłości.
 strukturę i zajęcia  polityczne znaczenie  lokalizować na osi czasu daty: zjazdu w Gnie-
Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
ludności państwa koronacji Bolesława z
nie, koronacji Bolesława Chrobrego (P),
nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
wczesnopiastowskiego Chrobrego (P).  korzystając z mapy, przedstawić zmiany tery-
lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
(PP). torialne w czasach pierwszego koronowanego
władcy polskiego (P),
 omówić organizację państwa polskiego w cza-
sach pierwszych Piastów (PP),
 opowiedzieć o misji św. Wojciecha (PP).
Trudny wiek XI 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
 daty: 1025, 1039,  pojęcie: kryzys pań-  wskazać przyczyny kryzysu państwa polskiego Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
1076 (P), stwa (P), za Mieszka II (P), wzajemnych związków między Polską a in-
 postacie: Mieszka II,  podłoże konfliktu  ocenić politykę Bolesława Śmiałego w sto- nymi państwami europejskimi w przeszłości.
Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego sunku do cesarza Henryka IV (P),
EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
Bolesława Śmiałego, z biskupemStanisławem  wyjaśnić politykę władców piastowskich w sto-
Opis i spis bibliograficzny (biografie sławnych
biskupa Stanisława, (PP). sunku do Pomorza (P),
postaci).
Wincentego Kadłubka (P).  synchronizować wydarzenia w Polsce z wyda-
rzeniami w Europie w XI w. (PP),
40 41
EUROPA
ŚREDNIOWIECZNA
POLSKA PIASTÓW
H1GN str. 42 H1GN str. 43
 przedstawić wkład Kazimierza Odnowiciela
w odbudowę państwa (PP),
 scharakteryzować postaci: Mieszka II, Ka-
zimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego,
biskupa Stanisława, Wincentego Kadłubka,
Galla Anonima (PP).
Decyzja 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
Bolesława  daty: 1109, 1138 (P),  pojęcia: trybut, statut (P),  wyjaśnić przyczyny i przebieg walk obronnych Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
Krzywoustego  postacie: Władysława  zasady statutu Bolesława Polski w 1109 r. (P), wzajemnych związków między Polską a in-
Hermana, Bolesława Krzywoustego (P).  wyjaśnić znaczenie Pomorza dla sprawnego nymi państwami europejskimi w przeszłości.
Krzywoustego, Zbigniewa, funkcjonowania gospodarki państwa polskie-
EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
Henryka V (P). go (P),
Opis i spis bibliograficzny (biografie sławnych
 ocenić znaczenie wojny obronnej dla kształ-
postaci).
towania się poczucia wspólnoty narodowej
(PP),
 omówić przyczyny i skutki rozbicia dzielnico-
wego w Polsce (PP),
 dostrzec zmiany terytorialne państwa pol-
skiego w X XII w. (PP),
 ocenić postaci: Henryka V, Władysława Her-
mana, Zbigniewa, Sieciecha i Bolesława Krzy-
woustego w historii (PP).
Ku zjednoczeniu 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
 datę 1226 (P),  pojęcia: prawo składu,  opowiedzieć o początkach państwa krzyżac- Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
 postać Konrada lokacja, immunitet, kiego (P), wzajemnych związków między Polską a in-
Mazowieckiego (P). sołtys (P),  wskazać czynniki jednoczące kraj (P), nymi państwami europejskimi w przeszłości.
 różnice między lokacją  wytłumaczyć, jak doszło do powstania gospo-
EDUKACJA REGIONALNA  DZIEDZIC-
na prawie polskim darki towarowo-pieniężnej (PP),
TWO KULTUROWE W REGIONIE
i niemieckim(P).  dostrzec zmiany w składzie narodowościo-
Rola regionu i jego związki z innymi regionami
wym, czego konsekwencje były widoczne do
Polski.
połowy XX w. (PP).
Charakterystyka i pochodzenie społeczności
regionalnej.
Elementy historii regionu. Jego najwybitniejsi
przedstawiciele.
Król Władysław 1 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
A
okietek  daty: 1295, 1300, 1308,  pojęcia: bulla, starosta (P).  lokalizować na osi czasu wydarzenia: korona- Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
1320, 1331 (P), cję Przemysła II i Władysława A
okietka, za- wzajemnych związków między Polską a in-
 postacie: Władysława jęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków, nymi państwami europejskimi w przeszłości.
A
okietka, Przemysła II, bitwę pod Płowcami (P),
EDUKACJA CZYTELNICZA I MEDIALNA
Wacława II, Wacława  wskazać na mapie ziemie zajęte przez A
okiet-
Opis i spis bibliograficzny (biografie sławnych
III (P). ka i pozostające poza granicami państwa (P),
postaci).
 opowiedzieć o rządach Wacława II i Wacła-
wa III (PP),
 omówić drogę Władysława A
okietka do ko-
rony (PP).
42 43
POLSKA PIASTÓW
H1GN str. 44 H1GN str. 45
Korona Królestwa 2 Uczeń zna: Uczeń rozumie: Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
Polskiego  daty: 1333 1370, 1339,  pojęcia: kodyfikacja prawa,  przedstawić wpływ Akademii Krakowskiej na Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
1343, 1364 (P), monarchia stanowa (PP), rozwój kultury i organizację państwa Kazi- wzajemnych związków między Polską a in-
 postacie: Kazimierza  cele polityki wewnętrznej mierza Wielkiego (P), nymi państwami europejskimi w przeszłości.
Wielkiego, Janka oraz zagranicznej  ocenić rolę Kazimierza Wielkiego w umacnia-
Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
z Czarnkowa (P). Kazimierza Wielkiego niu pozycji Polski w Europie (P),
nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
(PP).  porównać obszar Polski w XIV w. ze stanem
lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
terytorialnym w 1138 r. (PP),
 porównać i ocenić sytuację społeczną, poli- KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
tyczną, gospodarczą i kulturalną Polski z sy- ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
tuacją na zachodzie Europy (PP).
Rola filozofii greckiej, prawa rzymskiego i Bi-
blii w kulturze polskiej.
Polska Piastów 2 Uczeń potrafi: EDUKACJA EUROPEJSKA
 przedstawić zmiany terytorialne państwa pol- Polska w Europie. Przykłady najważniejszych
skiego w X XIV w. (P), wzajemnych związków między Polską a in-
 porównać organizację państwa pierwszych nymi państwami europejskimi w przeszłości.
Piastów z organizacją państwa Kazimierza
Zasady ładu europejskiego opartego na wspól-
Wielkiego (P),
nej, historycznej podstawie cywilizacyjnej: fi-
 ocenić wpływ religii chrześcijańskiej na życie
lozofii greckiej, prawie rzymskim i Biblii.
społeczeństwa polskiego w X XIV w. (P),
 charakteryzować wzorce osobowe człowieka
KULTURA POLSKA NA TLE TRADYCJI
średniowiecza (władca, asceta, rycerz) (P),
ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ
 dostrzec zmiany polityczne, społeczne, gospo- Obecność wartości świata starożytnego w śred-
darcze i kulturalne oraz ich uwarunkowania
niowieczu i nowożytnej Europie.
w X XIV w. (PP),
Rola filozofii greckiej, prawa rzymskiego i Bi-
 ocenić rolę Kościoła w Polsce w ciągu 400 lat
blii w kulturze polskiej.
(PP),
 synchronizować wydarzenia polityczne, go-
EDUKACJA REGIONALNA  DZIEDZIC-
spodarcze, społeczne i kulturalne w Europie
TWO KULTUROWE W REGIONIE
z wydarzeniami w Polsce (PP).
Rola regionu i jego związki z innymi regionami
Polski.
Charakterystyka i pochodzenie społeczności
regionalnej.
Elementy historii regionu. Jego najwybitniejsi
przedstawiciele.
POLSKA PIASTÓW