Praca nagrodzona w konkursie na scenariusz lekcji, ogłoszonym przez
Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe
1. Kategoria: cykl scenariuszy
2. Niezbędne informacje:
a) Autor
mgr Alicja Walków
b) na temat scenariusza
Tematy 1. Jesteśmy twórcami nowej dziedziny nauki... - smokologii (2h)
2. Bajka o smoku, rycerzu i królu (1h)
Klasa i etap kształcenia klasa IV szkoły podstawowej (etap drugi)
Liczba jednostek lekcyjnych
3
Przewidywany czas realizacji
3x45 minut
- rozbudzanie motywacji do czytania i rozwijanie umiejętności odbioru
Cele ogólne:
różnych tekstów literackich
- utrwalenie terminów i pojęć związanych z odbiorem dzieła literackiego
- rozwiązywanie problemów w twórczy sposób poprzez analizowanie
i syntetyzowanie zdobytej wiedzy
- rozwijanie umiejętności przekazywania wiedzy w formie ustnej i pisemnej
- poznanie opisu postaci jako formy wypowiedzi
- rozwijanie umiejętności pracy w grupie oraz nabywanie odpowiednich
zachowań na gruncie obowiązujących norm
- podejmowanie indywidualnych i grupowych decyzji
- odnoszenie zdobytej wiedzy do praktyki
No zajęciach uczeń:
Cele operacyjne:
- posługuje się pojęciami: postać literacka, utwór literacki, plan wydarzeń,
bajka, baśń
- analizuje przeczytany tekst literacki
- selekcjonuje informacje potrzebne do sporządzenia notatki z lekcji
- sporządza notatki o różnych formach
- wykorzystuje w praktyce zdobyte na zajęciach wiadomości
- redaguje opis postaci literackiej
- współdziała w zespole
Lekcja 1
Temat: Jesteśmy twórcami nowej dziedziny
nauki... - smokologii.
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 1
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna
Metody pracy: mapa mentalna, giełda pomysłów, pogadanka heurystyczna, me-
toda transformacji
Pomoce dydaktyczne: plakaty z różnymi wizerunkami smoków
plansza mapy mentalnej (potwory w literaturze)
tekst opisu smoka z lukami
podręcznik dla klasy 4 -  Między nami
J. K. Rowling, Harry Potter i czara ognia, Poznań 2001
K. Makuszyński, O Smoku Wawelskim, Kraków 1983
Ścieżki edukacyjne: czytelniczo-medialna
Czas: 2x45 minut
Ocenie podlegać bę- - aktywne uczestniczenie w lekcji
dzie: - technika głośnego czytania tekstów prozatorskich i poetyckich
- umiejętność pracy z tekstem
- umiejętność wykorzystania zgromadzonego na lekcji słownic-
twa do uzupełnienia opisu postaci
Formy oceny: nagrodzenie uczniów plusikami lub ocenami za aktywność, głośne
odczytanie najciekawszych opisów, nagrodzenie wyróżniających się
uczniów i najlepszych opisów zachętkami i motywcami GWO
Tok lekcji
Stworzenie sytuacji dydaktycznej
1. Nauczyciel: Literatura dziecięca obfituje w utwory, które opisują różnego rodzaju
potwory. Mają one magiczne właściwości, są brzydkie, straszne, czasem śmieszne. Za-
stanówcie się przez chwilę i przypomnijcie sobie, czy czytaliście o takich postaciach
literackich.
2. Uczniowie zapisują pierwszą część tematu:
Jesteśmy twórcami nowej dziedziny nauki...
3. Uczniowie ustalają, jakie stwory są opisywane w literaturze.
Polecenie dla ucznia: Wymień znane ci stwory, które zostały opisane w literaturze
dziecięcej. Ustal ich najbardziej typowe cechy wyglądu lub zachowania.
Część właściwa lekcji
1. Tworzenie mapy mentalnej (zał. 1) wspólnie z uczniami.
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 2
SMOK
-skrzydła
-zionie ogniem
WILK
-okrucieństwo
-ostre kły
-odporność na
- podstępność
strzały rycerzy
POTWORY
W LITERATURZE
WAMPIR
BAZYLISZEK
-krwiopijca
- zabójczy
-człowiek-nietoperz
wzrok
- ciało węża
2. Omówienie stworzonej przez uczniów mapy. Zwrócenie uwagi na przewagę cech smoka.
Polecenie dla ucznia: Wypisz tytuły utworów, w których występuje smok.
Zwróć uwagę na poprawny zapis bibliograficzny.
Przykłady:
J. K. Rowling, Harry Potter i czara ognia
K. Makuszyński, O Smoku Wawelskim
C. Janczarski, O Smoku Wawelskim
S. Pagaczewski, Przygody Baltazara Gąbki
3. Giełda pomysłów:
Polecenie dla ucznia: Wymyśl, jak mogłaby się nazywać dziedzina nauki badająca ży-
cie smoków.
Przykłady: potworologia, smokowiedza, smokonauka, smokologia"
4. Wybór nazwy i zapisanie jej jako dokończenie tematu lekcji:
Jesteśmy twórcami nowej dziedziny nauki...  smokologii.
"
nazwa zaczerpnięta z tekstu  Rewelacje profesora smokologii , zamieszczonego w podręczniku dla klasy 5  To lu-
bię! , Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2000, s. 29
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 3
5. Czym zajmowałaby się nauka o smokach?  ustalenie szczegółowych kręgów tema-
tycznych:
(w tym zadaniu można posłużyć się planem opisu postaci:
1. Przedstawienie postaci
2. Wygląd zewnętrzny
3. Cechy charakteru, usposobienie
4. Zainteresowania, hobby).
Polecenie dla ucznia: Jakie informacje należałoby podać przy opisie smoka? Wypełnij
zieloną rubrykę tabeli.
a) Elementy nauki o smokach
Elementy opisu Szczegółowe informacje
- pochodzenie, naturalne warunki życia
- długość życia
- gatunki smoków
- rozmiary, kolorystyka
- wygląd
- typowe zachowania, cechy charakteru
- upodobania, zabawy
- sposób odżywiania
- naturalni wrogowie
- czynniki szkodzące
b) Polecenie dla ucznia: Przeczytaj fragmenty opisujące smoki z niektórych wypisa-
nych wcześniej utworów oraz z podręcznika  Między nami :
"  Przepraszam, smoku (podręcznik dla klasy 4  Między nami , s. 15-16)
"  Harry Potter i czara ognia
 Za ogrodzeniem z grubych bali miotały się, stając dęba, cztery dorosłe, olbrzymie, przeraża-
jące smoki. Ryczały, parskały i ziały strumieniami ognia z szeroko rozwartych, groz
nych uzę-
bionych paszczy, kołyszących się na końcu długich szyj jakieś pięćdziesiąt stóp nad ziemią.
Jeden - srebrnoniebieski, z długimi, ostro zakończonymi rogami warczał i kłapał na czarodzie-
jów biegających u jego stóp, drugi  zielony, cały pokryty lśniącymi łuskami  miotał się i tupał,
trzeci  czerwony, z pyskiem otoczonym dziwaczną grzywą złotych kolców  wystrzeliwał z
pyska pióropusze ognia; czwarty, najbliżej nich  czarny, gigantyczny, najbardziej przypomi-
nał olbrzymią jaszczurkę. (...) Harry spojrzał w górę i wysoko nad sobą ujrzał ślepia czarnego
smoka, ze z
renicami pionowymi jak u kota, wytrzeszczone ze strachu lub z wściekłości (...).
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 4
- To jest węgierski rogogon  powiedział Charlie.  Tam mamy walijskiego zielonego smoka
pospolitego, ten mniejszy, szaroniebieski, to szwedzki krótkopyski, a czerwony to chiński
ogniomiot.
J. K. Rowling, Harry Potter i czara ognia, wyd. Media Rodzina, Poznań 2001, s. 343-344
"  O Smoku Wawelskim
Potwór straszny legł na brzegu,
Długą swą wyciągnął szyję (...).
Długi był na tysiąc łokci,
Zębów miał ze trzysta chyba,
Nogi cztery, a pokryty
A
uską był jak straszna ryba.
Z wielkiej paszczy ogniem zionie,
Iskry sypią jego zęby,
A przez nozdrza jak z komina
Czarnych dymów wieją kłęby.
(...)
Wtedy wszyscy zobaczyli,
Że ma krwawe i złe oczy.
(...)
Smok na grzbiecie zjeżył kolce
I gdy króla ujrzał z bliska,
Zatrutego dymu chmurę
W jego stronę puścił z pyska.
(...)
Ale smok, gdy głód go chwycił,
Wylazł z ciemnej swej pieczary,
Porwał krowę, cztery kozy
I baranów ze trzy pary.
K. Makuszyński, O Smoku Wawelskim, Kraków 1983, s. 11-13
c) uzupełnianie informacji w tabelce  Elementy nauki o smokach
Polecenie dla ucznia: Na podstawie przeczytanych fragmentów uzupełnij żółtą część
tabeli.
Elementy opisu Szczegółowe informacje
- pochodzenie; naturalne warunki życia Kraków, Węgry, Walia, Szwecja, Chiny;
ciemne, wilgotne jamy
- długość życia nieokreślona
- gatunki smoków Smok Wawelski, rogogon węgierski, walij-
ski smok pospolity, krótkopyski smok
szwedzki, ogniomiot chiński
- rozmiary, kolorystyka długi na tysiąc łokci; srebrnoniebieski,
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 5
zielony, czarny, czerwony
- wygląd pokryty łuskami, kolcami, wielki, szeroki pysk,
ogromne zębiska, ogromne nozdrza, długa szy-
ja i szpiczasty ogon, na grzbiecie skrzydła
- typowe zachowania, cechy charakteru agresywny, złośliwy, podstępny, groz
ny
- upodobania, zabawy porywa młode dziewczęta i różne zwie-
rzęta, zabija śmiałków
- sposób odżywiania zwierzę mięsożerne, lubi jeść kozy, bara-
ny, krowy
- naturalni wrogowie rycerz pospolity, szewczyk Skuba
- czynniki szkodzące siarka, nadmiar wody
Podsumowanie
1. Polecenie dla ucznia: Uzupełnij luki w opisie smoka na podstawie wiadomości zebra-
nych w tabelce
(zał. 2):
Opis smoka
Smok to częsty bohater literatury dziecięcej. Nie wiadomo, skąd pochodzi i jak
długo żyje. Jest wiele odmian i gatunków smoków, ale najpopularniejszym z nich jest
Smok Wawelski. Ciało jego ma barwę zieloną, pokryte jest łuskami i kolcami. Trudno
określić jego wielkość. Jego pysk jest podłużny, zakończony ogromnymi nozdrzami
i żółtymi oczami. Długi, spiczasty ogon budzi grozę. Smoki mają okropny charakter, bo
zioną ogniem, są podstępne. Ich ulubionym zajęciem jest porywanie dziewcząt, zabija-
nie rycerzy. Wielu śmiałków straciło życie, próbując przebić ich twardą jak pancerz
skórę. Są to jednak zwierzęta wrażliwe, gdyż zaszkodzić im może siarka i nadmiar wo-
dy.
Zadanie domowe
Polecenie dla ucznia: Zaprojektuj stronę podręcznika lub encyklopedii pod hasłem
SMOKOLOGIA.
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 6
Załączniki do lekcji 1
(zał.1)
SMOK
WILK
POTWORY W
LITERATURZE
WAMPIR
BAZYLISZEK
(zał. 2)
Opis smoka
Smok to częsty bohater literatury dziecięcej. Nie wiadomo,, skąd
pochodzi i jak długo ................... . Jest wiele odmian i .................. smoków, ale
najpopularniejszym z nich jest ................... . Ciało jego ma barwę ................,
pokryte jest ................. i ................ . Trudno określić jego wielkość. Pysk
smoka jest ................, zakończony ogromnymi nozdrzami i ................ ocza-
mi. ......................, ..................... ogon budzi grozę. Smoki mają okropny cha-
rakter, bo ........................., są ..................... . Ich ulubionym zajęciem
jest ..........................................., ................................... . Wielu śmiałków straciło
życie próbując przebić ich twardą jak pancerz skórę. Są to jednak zwie-
rzęta wrażliwe, gdyż zaszkodzić im może .................... i nadmiar .............. .
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 7
Plakaty ze smokami
http://www.smoki.cc.pl/kevin_gal/smoczysko.jpg
http://www.smoki.cc.pl/kevin_gal/mlotkowy.jpg
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 8
Lekcja 2
Temat: Bajka o smoku, rycerzu i królu
Formy pracy: zbiorowa, indywidualna
Metody pracy: mapa mentalna, giełda pomysłów, pogadanka heurystyczna, me-
toda dramy
Pomoce dydaktyczne: podręcznik dla klasy 4 -  Między nami
Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 1998
Ścieżki edukacyjne: czytelniczo-medialna
Czas: 45 minut
Ocenie podlegać bę- -aktywne uczestniczenie w lekcji
dzie: -umiejętność posługiwania się słownikami
-znajomość najpopularniejszych bajek i baśni
-umiejętność słuchania i rozumienia czytanego przez nauczy-
ciela tekstu
-umiejętność stosowania równoważników zdania przy układaniu
planu wydarzeń
-umiejętności pracy z tekstem
-umiejętność wykorzystania zgromadzonego na lekcji słownic-
twa do uzupełnienia schematu
Formy oceny: nagrodzenie uczniów plusikami lub ocenami za aktywność, nagro-
dzenie wyróżniających się uczniów zachętkami i motywcami GWO
Tok lekcji
Stworzenie sytuacji dydaktycznej
1. Uczniowie zapisują temat lekcji.
2. Wyjaśnienie pojęcia bajki.
Polecenie dla ucznia: Wyszukaj w  Słowniku terminów literackich definicję bajki.
Wybrany uczeń wyszukuje i odczytuje na głos hasło ze słownika.
Nauczyciel dyktuje do zeszytu skróconą definicję uczniom:
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 9
Bajka" - krótka powiastka wierszem lub prozą, której bohaterami są zwierzęta, rza-
dziej rośliny lub przedmioty, zawierająca moralne pouczenie (morał), wypowiedziane
wprost lub wynikające z treści utworu.
3. Ustalenie różnicy między bajką a baśnią. Przypomnienie cech gatunkowych baśni.
Polecenie dla ucznia: Podaj różnice między bajką a baśnią.
Przykład:
cechy bajki cechy baśni
krótka długa
pisana wierszem lub prozą pisana prozą
bohaterami często są zwierzęta bohaterami są ludzie, rzadziej zwierzęta
zawiera morał nie zawsze zawiera morał
ukazuje różne postawy i zachowania ludz- ukazuje walkę dobra ze złem, przygody bo-
kie haterów
4. Nauczyciel z uczniami wspólnie ustala plan wydarzeń typowego przykładu bajki, któ-
rej bohaterami są: smok, rycerz, król (zapisanie punktów na tablicy).
Polecenie dla ucznia: Ustal plan wydarzeń typowej bajki o smoku, królu i rycerzu.
Przykład:
1. Smok nękający ludność.
2. Zmartwienie króla.
3. Pojawienie się dzielnego rycerza.
4. Zabicie smoka.
5. Szczęśliwe zakończenie.
Część właściwa lekcji
1. Nauczyciel czyta utwór W. Badalskiej  Przepraszam, smoku (s. 15-17), interpretu-
jąc go głosowo. Uczniowie śledzą tekst w podręczniku.
2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania ułatwiające zrozumienie i zapamiętanie treści utworu:
Polecenie dla ucznia:
Odpowiedz na pytania:
- Jaki jest czas i miejsce wydarzeń?
- Jacy bohaterowie pojawili się w utworze?
- Jakie było postanowienie króla?
- Co zrobił rycerz, kiedy spotkał się ze smokiem?
"
definicja bajki zaczerpnięta ze Słownika terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 1998, s. 55
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 10
- Dlaczego smok nie zjadł rycerza?
- Jakie się kończy ta historia?
3. Polecenie dla ucznia: Podziel tekst na części i nadaj im tytuły.
Przykład:
1. Niezwykłe maniery rycerza.
2. Smok.
3. Zmartwienie króla.
4. Rozmowa rycerza ze smokiem.
5. Ucieczka smoka.
6. Wesele.
4. Polecenie dla ucznia: Porównaj ustalony na początku lekcji plan wydarzeń z nada-
nymi przez ciebie tytułami.
Podsumowanie
Polecenie dla ucznia: Zapisz notatkę w formie schematu.
(zał. 1)
Schemat klasycznej bajki  Przepraszam, smoku
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 11
Dawno temu...
Za górami, za lasami...
dzielny uprzejmy
RYCERZ
nieustraszony kulturalny
groz
ny  z jamy wyłaził skrycie
SMOK
mieszka w jamie  zatruwał ludziom życie
bezradny
zagniewany
KRÓL
dobroduszny
uprzejma rozmowa
zacięta walka
STARCIE RYCERZA ZE SMOKIEM
 smok zdębiał
zabicie smoka
odejście smoka
Ślub rycerza z królewną.
5. Zabawa dramowa. Uczniowie wcielają się w postacie z utworu W. Badalskiej i od-
grywają scenkę. Uczniowie przed lekcją mogą przygotować także stroje smoka, króla
i rycerza (przykładowe stroje smoka i króla - patrz zał. 2).
Zadanie domowe
W tabelce wypisz cechy lub czynności smoka:
nietypowe typowe
(z utworu W. Badalskiej) (z bajki klasycznej)
zdębiał, uprzejmy, tchórzliwy... zatruwa, groz
ny, przerażający...
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 12
Załączniki do lekcji 2
(zał. 1)
Schemat klasycznej bajki  Przepraszam, smoku
Dawno temu...
Za górami, za lasami...
RYCERZ
SMOK
KRÓL
STARCIE RYCERZA ZE SMOKIEM
Ślub rycerza z królewną.
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 13
(zał. 2)
Smok
Król
materiały zamieszczone na www.gwo.pl 14