Operator spycharki
(811110)
Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn.  Rozwijanie zbioru
krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez
pracodawców . Priorytet I PO KL, Działanie 1.1
Krajowy standard kompetencji zawodowych
Operator spycharki (811110)
© Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013
Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane za podaniem z
ródła
ISBN 978-83-7951-000-9 (całość)
ISBN 978-83-7951-273-7 (273)
Nakład 1000 egz.
Publikacja bezpłatna
Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.crzl.gov.pl
Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji  Państwowego Instytutu Badawczego
26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.itee.radom.pl
2
Spis treści
1. Dane identyfikacyjne zawodu ................................................... 4
1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfika-
cjach................................................................................. 4
1.2. Notka metodologiczna i autorzy....................................... 4
2. Opis zawodu................................................................................ 6
2.1. Synteza zawodu .............................................................. 6
2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary wystÄ™-
powania zawodu ............................................................. 6
2.3. Środowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narzędzia
pracy, zagrożenia, organizacja pracy) ............................ 6
2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym prze-
ciwwskazania do wykonywania zawodu ......................... 7
2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne do podjęcia
pracy w zawodzie............................................................. 7
2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/wali-
dacji kompetencji ............................................................. 7
2.7. Zadania zawodowe .......................................................... 8
2.8. Wykaz kompetencji zawodowych .................................... 8
2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi a pozio-
mem kwalifikacji w ERK/PRK .......................................... 9
3. Opis kompetencji zawodowych ................................................ 10
3.1. Użytkowanie spycharki Kz1 ............................................ 10
3.2. Obsługiwanie spycharki Kz2 ........................................... 11
3.3. Kompetencje społeczne KzS .......................................... 11
4. Profil kompetencji kluczowych ................................................ 12
5. SÅ‚ownik ....................................................................................... 13
3
1. Dane identyfikacyjne zawodu
1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu
w klasyfikacjach
Według Klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy
(KZiS 2010):
811110 Operator spycharki
Grupa wielka 8  Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń (w Mię-
dzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych ISCED 2011 
poziom 3).
Grupa elementarna 8111  Górnicy podziemnej i odkrywkowej eks-
ploatacji złóż i pokrewni (w Międzynarodowym Standardzie Klasyfikacji
Zawodów ISCO-08 odpowiada grupie 8111 Miners and quarriers).
Według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007):
Sekcja F. Budownictwo, Dział 43. Roboty budowlane specjali-
styczne, Grupa 43.1. Rozbiórka i przygotowanie terenu pod budo-
wÄ™, Klasa 43.12. Przygotowanie terenu pod budowÄ™.
1.2. Notka metodologiczna i autorzy
Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie:
analizy z
ródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, międzynarodowe)
oraz głównie wyników badań analitycznych na 4 stanowiskach pracy
w 7 przedsiębiorstwach (duże  2 średnie  1, małe - 4 w tym produk-
cyjno-handlowe - 3, usługowe - 4), przeprowadzonych w lutym i marcu
2013 r.
Zespół Ekspercki:
" Kazimierz Worek  IZOL-MONT w Gdańsku,
" Marcin Damps  Zakład Usługowy Marek Krawczyk w Chwasz-
czynie,
" Michał Turlej  VIABUD Jacek Gruszkiewicz w Czarnkowie,
" Tadeusz Sagan  ekspert niezależny, były pracownik Instytutu
Technologii Eksploatacji  PIB w Radomiu.
Ewaluatorzy:
" Tadeusz Lisak  C&K System Spółka komandytowa w Poznaniu,
" Paweł Nowak  Warbus Spółka z o.o. w Warszawie.
4
Recenzenci:
" Piotr Szymańczak  Usługi Roboty ziemne i wodnokanalizacyjne
w Tarczynie,
" Grzegorz Śliwiński  KWK  Budryk w Ornontowicach.
Komisja Branżowa (zatwierdzająca):
" Sylwester Odziemczyk (przewodniczący)  Cech Rzemieślników
i Przedsiębiorców Branży Budowlanej w Lublinie,
" Roman Szewczyk  Regionalna Organizacja Pracodawców
w Częstochowie,
" Norbert Brożek  Zarząd Główny Forum Związków Zawodowych
w Krakowie.
Data zatwierdzenia:
" 17.10.2013 r.
5
2. Opis zawodu
2.1. Synteza zawodu
Operator spycharki wykonuje roboty ziemne specjalistyczne oraz
pomocnicze w budownictwie, górnictwie odkrywkowym, rolnictwie oraz
gospodarce komunalnej za pomocÄ… spycharki.
2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,
obszary występowania zawodu
Operator spycharki jest zawodem o charakterze usługowym. Prze-
mieszcza po podłożu odspajany grunt, nadkład oraz inne materiały.
Profiluje i niweluje podłoża oraz nasypy, plantuje teren. Obserwuje
otoczenie, aby zapobiegać powstawaniu zagrożeń związanych z pracą
spycharki. Zadania wykonuje na zlecenie przełożonego sprawującego
bezpośredni nadzór nad przebiegiem robót. Po zapoznaniu się z tech-
nologią wykonania zadania przygotowuje sprzęt (spycharkę) do pracy
zgodnie z wytycznymi producenta. Odpowiada za prawidłowe i sprawne
wykonywanie zadań zgodnie z projektem, zasadami sztuki budowlanej
oraz bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony
przeciwpożarowej. Miejscem pracy operatora spycharki są tereny bu-
dów, żwirownie, piaskownie, kopalnie oraz miejsce garażowania (za-
plecze remontowo-obsługowe).
2.3. Åšrodowisko pracy (warunki pracy, maszyny
i narzędzia pracy, zagrożenia, organizacja pracy)
Operator spycharki pracuje zarówno w kabinie spycharki, jak i poza
nią. Napęd spycharki stanowi silnik wysokoprężny, natomiast sterowa-
nie pracą spycharki jest realizowane za pośrednictwem układu hydrau-
licznego i towarzyszącej automatyki. Do podstawowych narzędzi spy-
charki należy lemiesz spycharkowy. Dodatkowy osprzęt może stanowić
osprzęt ładowarkowy (spycharko-ładowarka) lub zrywakowy (spychar-
ko-zrywarka). Operator pracuje w bazie sprzętu, która jest miejscem
obsługi maszyny, na drogach publicznych stanowiących trasę przejaz-
du z bazy do miejsca docelowego, na placu budowy, na terenie kopalni
itp. Operator powinien uczestniczyć w przygotowaniu spycharki do
transportu. Warunki środowiska pracy zależą w dużym stopniu od wa-
runków atmosferycznych panujących danego dnia, jeśli operator wyko-
nuje prace na otwartej przestrzeni. Pracę operatora spycharki można
zaliczyć do prac ciężkich. Najczęściej pracuje samodzielnie, ale także
6
współpracuje z zespołem. Zakres prac zależny jest od rodzaju robót,
technologii i miejsca. Czas pracy to najczęściej system jedno- lub dwu
zmianowy, ale może ulec przedłużeniu w zależności od powierzonych
zadań. Pracuje głównie w sezonie wiosenno-jesiennym, okres zimowy
jest najczęściej czasem urlopowym bądz
serwisowym. Operator spy-
charki narażony jest na drgania, hałas i kurz.
2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,
w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu
Operator spycharki musi mieć dobrą sprawność fizyczną i psychofi-
zycznÄ… oraz dobrÄ… koordynacjÄ™ wzrokowo-ruchowÄ…. Powinien cecho-
wać się odpowiedzialnością za bezpieczeństwo ludzi i za urządzenia,
rozwagą, ostrożnością, wyobraz
nią przestrzenną, refleksem, dokładno-
ścią, solidnością oraz umiejętnością pracy w zespole. Operator ze
względu na pozycję siedzącą podczas wykonywania swojej pracy i wy-
stępujące drgania narażony jest na choroby reumatyczne, układu kost-
no-stawowego w tym kręgosłupa. Przeciwwskazaniem do wykonywania
zawodu są zaburzenia świadomości i równowagi, wady wzroku, których
nie można skorygować, schorzenia słuchu, choroby kręgosłupa, choro-
by serca i schorzenia układu oddechowego i krążenia.
2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezbędne
do podjęcia pracy w zawodzie
Operator spycharki powinien mieć ukończonych 18 lat, wykształcenie
zasadnicze zawodowe lub podstawowe (gimnazjalne) oraz ukończony
kurs na operatora maszyn budowlanych. Kurs na operatora kończy się
egzaminem pozwalającym uzyskać uprawnienia operatorskie na jedną
z trzech klas (o mocy silnika do 110 kW, o mocy silnika do 220 kW,
wszystkie typy spycharek). Poza tym operator spycharki musi mieć
prawo jazdy uprawniające go do kierowania pojazdem wolnobieżnym.
2.6. Możliwości rozwoju zawodowego, potwierdzania/
/walidacji kompetencji
Operator spycharki może podnosić swoje kwalifikacje poprzez uzy-
skiwanie uprawnień do pracy na spycharkach wyższych klas, pogłębia-
nie wiadomości na szkoleniach i kursach oraz zdobywanie praktyczne-
go doświadczenia podczas pracy w różnych warunkach terenowych.
Aby kandydat na operatora mógł ubiegać się o uprawnienia, musi mieć
ukończonych 18 lat, minimum wykształcenie podstawowe, miesięczny
staż pracy przy obsłudze techniczno-eksploatacyjnej maszyny określo-
7
nej specjalności. W sytuacji braku stażu musi odbyć dodatkowe zajęcia
w wymaganym wymiarze godzin oraz uzyskać aktualne zaświadczenie
lekarskie. Po zdaniu egzaminu państwowego w ośrodku doskonalenia
zawodowego osoba ubiegająca się o kwalifikacje otrzymuje książeczkę
operatora z odpowiednim wpisem dotyczÄ…cym rodzaju otrzymanych
uprawnień. Uzyskane w ten sposób uprawnienia są bezterminowe.
Operator spycharki powinien uczestniczyć w szkoleniach i kursach
organizowanych przez pracodawcÄ™, instytucje i stowarzyszenia bran-
żowe oraz producentów sprzętu.
2.7. Zadania zawodowe
Z1. Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami i przepi-
sami BHP, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska i ergonomii
(niezbędne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).
Z2. Przygotowywanie spycharki do pracy (niezbędne kompetencje:
Kz2, KzS).
Z3. Odspajanie i przemieszczanie gruntu oraz innych materiałów za
pomocą spycharki (niezbędne kompetencje: Kz1, KzS).
Z4. Spulchnianie wierzchnich warstw podłoża za pomocą spycharki
(niezbędne kompetencje: Kz1, KzS).
Z5. Niwelowanie terenu za pomocą spycharki (niezbędne kompeten-
cje: Kz1, KzS).
Z6. Utrzymywanie spycharki wraz z osprzętem w czystości (niezbęd-
ne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).
Z7. Usuwanie drobnych usterek spycharki (niezbędne kompetencje:
Kz2, KzS).
Z8. Kontrolowanie jakości wykonanej pracy (niezbędne kompetencje:
Kz1, Kz2, KzS).
Z9. Sporządzanie raportu z wykonanej pracy (niezbędne kompeten-
cje: Kz1, Kz2, KzS).
2.8. Wykaz kompetencji zawodowych
Kz1  Użytkowanie spycharki (potrzebne do wykonywania zadań: Z1,
Z3, Z4, Z5, Z6, Z8, Z9),
Kz2  Obsługiwanie spycharki (potrzebne do wykonywania zadań: Z1,
Z2, Z6, Z7),
KzS  Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zadań:
Z1÷Z9).
8
2.9. Relacje między kompetencjami zawodowymi
a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK
Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zadań w za-
wodzie sugeruje się wykorzystać do opisu kwalifikacji na poziomie 3
właściwym dla wykształcenia zasadniczego zawodowego w Europej-
skiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miej-
scem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalności (gru-
pa wielka 8 i jej odpowiednik w ISCED 2011).
Osoba wykonująca zawód operatora spycharki:
1) w zakresie wiedzy zna: budowę, zasady działania oraz podstawy
eksploatacji spycharki, przepisy BHP, ppoż. ergonomii i ochrony
środowiska, a w szczególności zasady doboru osprzętu oraz bez-
piecznej i ekonomicznej pracy;
2) w zakresie umiejętności: potrafi zgodnie z obowiązującymi przepi-
sami obsługiwać i użytkować spycharkę, dobierać narzędzia
i osprzęt w zmiennych warunkach rozwiązywać proste typowe pro-
blemy oraz wykonywać niezbyt proste zadania.
9
3. Opis kompetencji zawodowych
Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefinio-
wanych w badaniach na stanowiskach pracy.
Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z3, Z4, Z5, Z6, Z8, Z9 wymaga
posiadania kompetencji zawodowej Kz1.
3.1. Użytkowanie spycharki Kz1
Wiedza  zna i rozumie podsta- Umiejętności  wykonuje niezbyt
wowe pojęcia oraz zasady użyt- proste zadania związane z użyt-
kowania spycharki, w szczególno- kowaniem spycharki, według ogól-
ści zna: nej instrukcji lub technologii,
- zasady i przepisy BHP, ochro- w częściowo zmiennych warun-
ny ppoż., ergonomii i ochrony kach, w szczególności potrafi:
środowiska; - przestrzegać zasad i przepisów
- zasady użytkowania spycharek; BHP, ochrony ppoż., ergonomii
- rodzaje, typy i charakterystyki i ochrony środowiska;
spycharek; - dobierać rodzaje i typy spycha-
- podstawy oceny zagrożeń wy- rek;
stępujących podczas pracy - sterować spycharką;
spycharki i sposoby im zapo- - rozróżniać rodzaje odspajane-
biegania; go urobku;
- zasady dokumentowania pro- - kontrolować, oceniać jakość
cesu użytkowania spycharek. i dokumentować wykonaną za
pomocÄ… spycharki pracÄ™;
- przewidywać możliwość po-
wstania zagrożeń podczas pra-
cy spycharki;
- stosować technikę pracy zgod-
nie z wymogami ekonomicz-
nymi użytkowania spycharki.
10
Wykonanie zadań zawodowych Z1, Z2, Z6, Z7, wymaga posiadania
kompetencji zawodowej Kz2.
3.2. Obsługiwanie spycharki Kz2
Wiedza  zna i rozumie podsta- Umiejętności  wykonuje proste
wowe pojęcia oraz zasady obsłu- czynności obsługiwania i naprawy
giwania spycharki, w szczególno- spycharki, według instrukcji,
ści zna: w szczególności potrafi:
- budowę i podstawowe parame- - wykonywać obsługi codzienne
try spycharek; spycharek;
- zasady obsługiwania spycha- - montować i demontować osprzęt
rek; spycharek;
- instrukcje obsługi spycharek; - diagnozować uszkodzenia spy-
- charakterystykę smarów i pły- charek;
nów eksploatacyjnych stoso- - posługiwać się dokumentacją
wanych do spycharek; techniczno-ruchowÄ… spycharek;
- dokumentację obsługowo-na- - uzupełniać smary i płyny eks-
prawczÄ… spycharek; ploatacyjne spycharek;
- osprzęt spycharek. - odczytywać wskaz
niki pomia-
rowo-kontrolne spycharek;
- usuwać drobne awarie i uszko-
dzenia spycharek;
- posługiwać się podstawowymi
narzędziami naprawczymi spy-
charek;
- dokumentować wykonane ob-
sługi spycharek.
Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zadań
zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.
3.3. Kompetencje społeczne KzS:
- ponosi odpowiedzialność za spycharkę oraz realizację zadań,
- dostosowuje zachowanie do zmiennych warunków pracy spycharki,
- pracuje częściowo samodzielnie i podejmuje współpracę w zorgani-
zowanych warunkach podczas pracy spycharkÄ…,
- ocenia wpływ swoich działań realizowanych w ramach współpracy
zespołowej i ponosi odpowiedzialność za ich skutki podczas pracy
wykonywanej spycharkÄ….
11
4. Profil kompetencji kluczowych
Ocenę ważności kompetencji kluczowych dla zawodu operatora
spycharki przedstawia rys. 1.
Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu
stosowanego w Międzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Doro-
słych - projekt PIAAC (OECD).
Rozwiązywanie problemów
Współpraca w zespole
Komunikacja ustna
Wywieranie wpływu/przywództwo
Serie1
Planowanie i organizowanie pracy
Sprawność motoryczna
Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania
Umiejętności matematyczne
Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu
1 2 3 4 5
Zbędne Mało ważne Istotne Ważne Bardzo ważne
Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 811110 Operator spycharki
12
5. SÅ‚ownik
Zawód - zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecz-
nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji
i kompetencji (wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych)
zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi z
ródło dochodów.
Specjalność - jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera część
czynności o podobnym charakterze (związanych z wykonywaną
funkcją lub przedmiotem pracy) wymagających pogłębionej lub do-
datkowej wiedzy i umiejętności zdobytych w wyniku dodatkowego
szkolenia lub praktyki.
Zadanie - logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyraz
nie okre-
zawodowe
ślonym początku i końcu, wyodrębniony ze względu na rodzaj lub
sposób wykonywania czynności zawodowych powiązanych jednym
celem, kończący się produktem, usługą lub decyzją.
Kompetencje - wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykonać, odpowied-
zawodowe
nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane sÄ… trzema zbiorami: wie-
dzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych.
Wiedza - zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie
uczenia się, odnoszących się do dziedziny uczenia się lub działalno-
ści zawodowej.
Umiejętności - zdolność wykonywania zadań i rozwiązywania problemów właści-
wych dla dziedziny uczenia się lub działalności zawodowej.
Kompetencje - zdolność autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu
społeczne
zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzględnieniem kontekstu etycznego.
Kompetencje - wiedza, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji, niezbędne
kluczowe
do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.
Standard - norma opisujÄ…ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania
kompetencji
zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana
zawodowych
przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, praco-
dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.
Kwalifikacja - zestaw efektów uczenia się (zasób wiedzy, umiejętności oraz kompe-
tencji społecznych), których osiągnięcie zostało formalnie potwier-
dzone przez uprawnionÄ… instytucjÄ™.
Europejska - przyjęta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,
Rama
umożliwiający porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w różnych
Kwalifikacji
krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyróżniono 8 poziomów
kwalifikacji opisywanych za pomocą efektów uczenia się; stanowią
one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.
Polska Rama - opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-
Kwalifikacji
go rejestru kwalifikacji w Polsce.
Krajowy - ogół rozwiązań służących ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji
System
(potwierdzaniu efektów uczenia się) oraz zapewnianiu ich jakości.
Kwalifikacji
13