Temat: Klasyfikacja i morfologia bakterii





1. Ogólne zasady klasyfikacji i nazewnictwa drobnoustrojów
pojęcia: rodzina, rodzaj, gatunek, szczep (szczep referencyjny), typ (np. biotyp, serotyp)



2. Morfologia bakterii
kształty komórek bakteryjnych i ich układ przestrzenny w preparacie mikroskopowym, wielkość bakterii w porównaniu z innymi mikroorganizmami, pojęcie kolonii bakteryjnej, cechy kolonii bakteryjnej (np. wielkość, struktura)

3. Budowa komórki bakteryjnej
ściana komórkowa, różnice w budowie ściany komórkowej bakterii Gram (+) i Gram (-), protoplasty, sferoplasty i formy "L" bakterii, błona cytoplazmatyczna, nukleoid, plazmidy, otoczki (glikokaliks), rzęski, fimbrie, przetrwalniki, materiały zapasowe ( ziarna wolutyny ), rola poszczególnych elementów budowy komórki bakteryjnej w życiu bakterii oraz w ich chorobotwórczości.

4. Sposoby obserwacji drobnoustrojów:

rodzaje mikroskopów i ich zastosowanie w mikrobiologii ( mikroskop świetlny, mikroskop z ciemnym polem widzenia, mikroskop fluorescencyjny, mikroskop kontrastowo-fazowy, mikroskop ultrafioletowy, mikroskop elektronowy, mikroskop skaningowy).

preparaty mikroskopowe i rodzaje barwienia (pozytywne, negatywne, proste, złożone-metoda Grama).




Temat: Fizjologia bakterii



1. Odżywianie:

* związki chemiczne służące drobnoustrojom jako źródło energii lub materiał budulcowy

* autotrofy, heterotrofy

* sposób pobierania i trawienia pokarmu przez drobnoustroje

* metody hodowli drobnoustrojów:

a. a. hodowle komórkowe

b. b. hodowle bezkomórkowwe (podłoża bakteriologiczne)

* podział podłóż bakteriologicznych

* cechy dobrego podłoża bakteriologicznego

* warunki hodowli drobnoustrojów

* wymagania bakterii w stosunku do temperatury (bakterie mezofilne, termofilne, psychrofilne)

2. Oddychanie:

* modele oddychania w zależności od akceptorów wodoru (oddychanie tlenowe, beztlenowe, fermentacja)

* wymagania tlenowe bakterii (bezwzględne beztlenowce, względne beztlenowce, bezwzględne tlenowce, mikroaerofile)

3. Rozmnażanie:

* wzrost populacji bakteryjnej (krzywa wzrostu bakterii)

4. Zmienność bakterii

* mutacje (substytucje, insercje, delecje) i właściwości bakterii związane z mutacjami

* rekombinacja, transformacja, transdukcja, koniugacja

* rola procesów genetycznych w życiu bakterii

5. Sposoby przechowywania drobnoustrojów:

* skosy i słupki agarowe (+ 40 C)

* podłoża z glicerolem (- 700 C, ciekły azot)

* liofilizaty (liofilizacja)








Temat: Immunologia infekcyjna i diagnostyka serologiczna

1. Antygeny

* definicja antygenu

* budowa chemiczna antygenu

* determinanta antygenowa

* immunogenność antygenowa

* swoistość antygenu

* rodzaje antygenów - antygeny pełnowartościowe, antygeny niepełnowartościowe

* hapteny proste, hapteny złożone

* budowa antygenowa komórki bakteryjnej
antygeny somatyczne, rzęskowe, otoczkowe

* właściwości endo
i egzotoksyn

* adiuwanty

2. Przeciwciała

* budowa przeciwciał

* charakterystyka klas przeciwciał


3. Mechanizmy odporności nieswoistej


4. Mechanizmy odporności swoistej

* budowa układu odpornościowego

* narządy limfatyczne (centralne)

* komórki układu odpornościowego

* limfocyty B i T

* układ dopełniacza

* cytokiny

* etapy odpowiedzi immunologicznej po wniknięciu antygenu



5. Rodzaje odporności nabytej

6. Szczepionki i surowice

* rodzaje szczepionek bakteryjnych i wirusowych

* szczepienia obowiązkowe zalecane w Polsce

* autoszczepionka

* wskazania do stosowania i sposób uzyskiwania autoszczepionek

* wady i zalety stosowania autoszczepionki

* surowice odpornościowe

* sposoby otrzymywania surowic

* wady i zalety stosowania surowic

* poszukiwanie antygenów drobnoustrojów chorobotwórczych bezpośrednio w materiale diagnostycznym


7. Zastosowanie odczynów serologicznych w ocenie odpowiedzi humoralnej pacjenta

(diagnostyka pośrednia)

* definicja miana przeciwciał

* interpretacja wyników badań serologicznych

* miano chorobowe

* dynamika narastania miana

* klasy przeciwciał


8. Odczyny serologiczne
zastosowanie, zasady wykonania, interpretacja

* odczyn aglutynacji - (a. probówkowa, a. szkiełkowa, a. lateksowa, hemaglutynacja

czynna i bierna, koaglutynacja)

* odczyn precypitacji
( p.w żelu agarowym = immunodyfuzja, p. w środowisku płynnym)

* immunoelektroforeza

* odczyn neutralizacji
(ASO)

* odczyn wiązania dopełniacza - (OWD)

* odczyn immunofluorescencji (IF)
bezpośrednia i pośrednia

* odczyn immunoenzymatyczny (ELISA)
(i jego odmiany)

* odczyn immunoradiologiczny

* immunoblotting (Southern bloting, Western bloting)

9. Metody genetyczne
wykrywanie drobnoustrojów w materiale diagnostycznym:

* metoda amplifikacji
(PCR
polimerase chain reaction)

* sonda genetyczna





10. Zastosowanie odczynów serologicznych w diagnostyce mikrobiologicznej

(diagnostyka bezpośrednia)

* serotypowanie







Temat: Epidemiologia ogólna.





1. Mechanizmy powstawania zakażenia, toksykoinfekcji, intoksykacji (zatrucia pokarmowego).

rodzaje zakażeń (objawowe, bezobjawowe)

2. Wzajemne relacje pomiędzy pojęciami: choroba zakaźna, choroba zaraźliwa, skażenie, kontaminacja.

3. Definicje epidemii, endemii (ogniska endemicznego), pandemii, epizoocji



I. Kolejne ogniwa łańcucha epidemiologicznego.



1. Rezerwuar zarazka, źródło zakażenia:

- nosicielstwo (rodzaje), kolonizacja

- kontrola nosicielstwa w środowiskach zawodowych

2. Drogi zakażenia (rodzaje)

- przenosiciele (rodzaje)

3. Osobnik wrażliwy:

- warunki zaistnienia oraz przebieg choroby zakaźnej (wrota zakażenia,

okres wylęgania)

- zapadalność, zachorowalność

- antroponozy, zooantroponozy, zoonozy

- zakażenia endogenne

- zakażenia mieszane

4. Dochodzenie epidemiologiczne:

- identyfikacja zarazka (metody)

- ocena sanitarna środowisk specjalnych (powietrze, woda, mleko, żywność, gleba)

- metody zapobiegania i zwalczania epidemii (kordon sanitarny, kwarantanna)

- postępowanie lekarza po stwierdzeniu choroby zakaźnej



II. Ekologia drobnoustrojów.



1. Flora naturalna i jej znaczenie dla organizmu.

2. Flora bakteryjna środowisk specjalnych: woda, mleko, żywność, powietrze, gleba.



III. Zakażenia szpitalne - wprowadzenie.



1. Szczep szpitalny

- lekooporność w warunkach szpitalnych

2. Łańcuch epidemiologiczny zakażeń szpitalnych

- wymogi czasowe wystąpienia objawów klinicznych

3. Zapobieganie i zwalczanie zakażeń szpitalnych (metody):

- zespoły do zwalczania zakażeń szpitalnych

- monitorowanie środowisk szpitalnych (personel, pomieszczenia)

- ochrona personelu medycznego przed zakażeniami







Temat: Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na bakterie.





1. Rodzaje czynników zewnętrznych wpływających na rozwój drobnoustrojów i sposoby ich

wykorzystania: temperatura, wysuszenie, związki chemiczne (konserwacja, solenie i

słodzenie produktów spożywczych)

2. Wyjaśnienie pojęć : dezynfekcja, sterylizacja, aseptyka, antyseptyka, sanityzacja.

3. Metody dezynfekcji:

a. dezynfekcja chemiczna:

* czynniki wpływające na skuteczność dezynfekcji

* cechy idealnego środka dezynfekcyjnego

* grupy chemiczne środków dezynfekcyjnych i ogólne mechanizmy ich działania na drobnoustroje

b. fizyczne metody dezynfekcji:

* działanie temperatury do 100 0C
gotowanie, pasteryzacja, tyndalizacja

* promieniowanie UV
wady i zalety, czynniki od których zależy skuteczność metody

* filtracja za pomocą filtrów membranowych z estrów celulozy

4. Metody sterylizacji:

a. termiczne:

* sterylizacja za pomocą gorącej, nasyconej pary wodnej w autoklawie (parametry)

* sterylizacja suchym, gorącym powietrzem w suszarce (parametry)

b. sterylizacja chemiczna :

* gazowa: formaldehyd, tlenek etylenu

* za pomocą roztworów: aldehyd glutarowy, formalina, kwas nadoctowy, chlorheksydyna (na gorąco)

c. promieniowanie jonizujące (beta i gamma)

d. sterylizacja plazmowa



5. Dezynfekcja skóry

6. Środki antyseptyczne i ich zastosowanie.

7. Kontrola urządzeń sterylizacyjnych
metody: fizyczna, chemiczna i biologiczna (sporale)

8. Wykorzystanie metod dezynfekcji i sterylizacji w środowisku szpitalnym i laboratoryjnym, kryteria wyboru metody:

* sprzęt chirurgiczny i aparatura, sprzęt jednorazowego użytku (skala przemysłowa), odzież ochronna, szkło laboratoryjne, płyny infuzyjne i roztwory leków, pożywki, chirurgiczna dezynfekcja rąk, przygotowanie pola operacyjnego, inaktywacja materiałów biologicznych i zużytych materiałów opatrunkowych, dezynfekcja pomieszczen szpitalnych.


Temat: Lekooporność bakterii.



1. Rys historyczny

2. Metody otrzymywania antybiotyków

3. Ogólny podział antybiotyków
(antybiotyki przeciwbakteryjne, p
grzybicze, p
nowotworowe)

4. Podstawowe mechanizmy działania chemioterapeutyków na bakterie:

* hamowanie syntezy ściany komórkowej

* hamowanie syntezy RNA i białek

* hamowanie syntezy niezbędnych metabolitów komórkowych

* zwiększenie przepuszczalności błony cytoplazmatycznej

5. Lekooporności bakterii

*Genetyczne mechanizmy lekooporności

-oporność chromosomalna

-oporność determinowana chromosomalnie jako podstawa spektrum antybiotyku (tzw. oporność: wrodzona, naturalna)

-mutacyjna

-oporność pozachromosomalna - determinowana przez plazmidy

* Mechanizmy ekspresji fenotypowej:

* produkcja enzymów indukcyjnych, inaktywujących antybiotyk

* modyfikacja receptorów wiążących antybiotyk

* nadprodukcja metabolitu, z którym konkuruje antybiotyk

* zmniejszenie przepuszczalności błony cytoplazmatycznej i ściany komórkowej dla preparatu

* uruchomienie zastępczych szlaków metabolicznych, których nie blokuje chemioterapeutyk

* Sposoby przekazywania materiału genetycznego pomiędzy bakteriamii

w procesach: koniugacji, transdukcji i transformacji

6. Biokinetyka antybiotyku

* drogi podania
(per os, parenteralnie)

* wiązanie z białkami surowicy (ustroju)

* penetracja do komórek organizmu

* dystrybucja antybiotyku w organizmie
penetracja do płynów ustrojowych, narządów i tkanek

* wydalanie antybiotyku i kumulacja w organizmie

7. Metody oznaczania lekooporności

* metoda dyfuzyjno
krążkowa

* oznaczanie MIC
(met. seryjnych rozcieńczeń, E-testy), MBC

* znaczenie antybiogramu w terapii

8. Synergizm i antagonizm antybiotyków

9. Bakteriobójczy i bakteriostatyczny efekt działania antybiotyku

* laboratoryjne metody rozpoznawania efektu bakteriobójczego i

bakteriostatycznego na bakterie

* zalety i wady bakteriobójczego i bakteriostatycznego efektu działania

antybiotyku w terapii zakażeń

10. Uboczne skutki antybiotykoterapii

* wpływ antybiotyku na florę fizjologiczną i związane z tym zagrożenia

* wpływ antybiotyku na powstawanie szczepów bakterii opornych

* alergia

* toksyczność

11. Zasady i cel oznaczania poziomu antybiotyku w surowicy i płynach ustrojowych chorego

12. Przyczyny niepowodzeń antybiotykoterapii pomimo stosowania antybiotyku zgodnie z antybiogramem

13. Oporność krzyżowa i antybiotykozależność bakterii




Ogólne zasady diagnostyki mikrobiologicznej



1. Zależność między czasem choroby, a czasem pobierania materiału do diagnostyki bakteriologicznej (okres wylęgania, okres objawów wstępnych, okres nasilenia objawów, ostra faza choroby, okres zejścia ostrej fazy choroby, okres rekonwalescencji).



2. Rodzaje materiałów diagnostycznych.

a. materiały pochodzące z tzw. zamkniętych miejsc organizmu - bez kontaktu ze

środowiskiem zewnętrznym (np. płyn mózgowo-rdzeniowy, krew),

b.materiały pochodzące z tzw. otwartych miejsc organizmu, mających pośredni lub bezpośredni kontakt ze środowiskiem zewnętrznym (np. wymaz z gardła, wymaz z odbytu).



3. Ogólne zasady obowiązujące przy pobieraniu materiałów diagnostycznych

a. pobieranie materiału, a antybiotykoterapia,

b.zasady aseptyki obowiązujące przy pobieraniu materiału,

c. posiew przy łóżku chorego.



4. Ogólne zasady obowiązujące przy przechowywaniu i przesyłaniu materiału

diagnostycznego:

a. podłoża transportowe,

b.czas od momentu pobrania do przesłania materiału do pracowni mikrobiologicznej,

c. temperatura w jakiej materiał musi być transportowany.



5. Ogólne zasady diagnostyki mikrobiologicznej badanego materiału

badanie mikroskopowe (wartość diagnostyczna preparatów bezpośrednich w zależności od miejsca pobierania materiału, metody barwienia), hodowla materiału diagnostycznego (podłoża namnażające a rodzaj materiału, posiewy metodą izolacyjną, badanie ogólne a badanie specjalistyczne np. hodowle beztlenowe), metody identyfikacji wyhodowanych drobnoustrojów (testy biochemiczne - krótki rząd biochemiczny, testy API 20E, API 20NE, API 20A; testy serologiczne - surowice diagnostyczne; komputerowy system identyfikacji ATB,



6. Ocena wrażliwości wyizolowanych szczepów bakteryjnych na chemioterapeutyki

(antybiogramy metodą dyfuzyjno-krążkową).



7. Metody wykrywania mikroorganizmów w materiale diagnostycznym z wykorzystaniem:

a. amplifikacji (PCR - Polimerase Chain Reaction)

b.sondy genetycznej.