Ochrona praw konsumenta
Zakup żelazka, telewizora czy kina domowego jest miły  pod warunkiem,
że z zakupionym sprzętem nie zaczną się jakieś problemy. Wówczas może
okazać się, że warunki gwarancji, które zostały nam wręczone w momencie
zakupu są niekorzystne lub zakupiony sprzęt jest tak awaryjny, że częściej
gości w serwisie niż u was w domu. Jeszcze trudniej jeśli zakupiony sprzęt
nie został objęty gwarancją producenta. Wówczas warto sięgnąć do ustawy
chroniącej w sposób szczególny prawa konsumenta.
Szczególna ochrona konsumentów ma na celu zagwarantowanie praw w
nierównym stosunku pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Podstawowym
aktem regulującym uprawnienia konsumenta jest ustawa z dnia 27 lipca 2002 r.
o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu
cywilnego.
Ustawę tą stosuje się do sprzedaży przez przedsiębiorcę rzeczy ruchomych
konsumentowi  pod warunkiem, że nabywa on tą rzecz w celu nie związanym z
prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową. Dość
skomplikowana definicja zastosowania wspomnianej ustawy sprowadza się
jednak do wystąpienia dwóch zasadniczych cech takiego stosunku sprzedaży:
- sprzedaż rzeczy ruchomej musi być dokonana w zakresie działalności
przedsiębiorstwa sprzedawcy. Przez przedsiębiorstwo należy rozumieć stałą,
zorganizowaną działalność zarobkową, prowadzoną w oparciu o wydzielony
majątek.
- kupującym jest osoba fizyczna nabywająca rzecz ruchomą w celu
niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą.
Umowa sprzedaży, która spełnia wszystkie ze wskazanych powyżej cech
podlega reżimowi ustawy, z wyjątkiem jednak sprzedaży dokonywanej w
postępowaniu egzekucyjnym, upadłościowym lub innym postępowaniu
sądowym.
W przypadku sprzedaży konsumenckiej ustawa nakłada na sprzedającego
rozbudowany obowiązek informowania kupującego o właściwościach towaru
konsumpcyjnego.
Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy sprzedawca jest zobowiązany udzielić
kupującemu jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji,
wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania ze sprzedanego towaru
konsumpcyjnego. Informacja sprzedawcy - sformułowana w języku polskim -
powinna w szczególności wskazywać: nazwę towaru, określenie producenta lub
importera, znak zgodności wymagany przez odrębne przepisy. Jeżeli sprzedaż
1
konsumencka stanowi równocześnie umowę zawieraną na odległość, na
sprzedawcy ciążą dodatkowo obowiązki informacyjne określone w art. 9 ust. 1 -
3 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz
o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny.
Najistotniejsze postanowienia powyższej ustawy sprowadzają się do wyłączenia
przepisów kodeksu cywilnego odnośnie wad rzeczy w stosunku do sprzedaży
konsumenckiej. W tego typu sprzedaży występuje osobne pojęcie 
niezgodności towaru z umową.
Towar jest niezgodny z umową jeżeli:
- nie odpowiada podanemu wcześniej przez sprzedawcę opisowi
- nie posiada cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru - towar ma inną
barwę, odporność na ogień, wodę, rdzę, posiada inną jakość materiału niż
okazana próbka lub wzór,
- nie nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy,
chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru.
W sytuacji, gdy strony umowy nie uzgadniają indywidualnie właściwości
towaru (art. 4 ust. 3 ustawy), towar jest niezgodny z umową jeżeli:
- nie nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany,
- jego właściwości nie odpowiadają właściwościom cechującym towar tego
rodzaju, np. w zakresie energochłonności, odporności, estetyki, wydajności,
- nie odpowiada oczekiwaniom kupującego, opartym na składanych publicznie
zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela, w
szczególności nie uwzględnia zapewnień wyrażonych w oznakowaniu towaru
lub reklamie, odnoszących się do właściwości towaru.
Za niezgodność towaru z umową uważa się także nieprawidłowość w jego
zamontowaniu lub uruchomieniu, jeżeli czynności te zostały wykonane w
ramach umowy sprzedaży przez sprzedawcę lub przez osobę za którą
sprzedawca ponosi odpowiedzialność albo przez kupującego według instrukcji
otrzymanej przy sprzedaży.
Ciężar dowodu w zakresie wykazania, że towar jest niezgodny z umową i że
niezgodność ta istniała już w chwili jego wydania spoczywa na kupującym.
Ustawodawca wprowadził jednak domniemanie prawne, że w razie stwierdzenia
niezgodności towaru przed upływem 6 miesięcy od jego wydania, należy
przyjmować, że niezgodność ta istniała już w chwili wydania.
Jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową kupujący może żądać
doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo
wymianę na nowy. W szczególnych sytuacjach kupujący może domagać się
2
również obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy .Uprawnienia tego nie można
w żaden sposób wyłączyć postanowieniami umowy łączącej konsumenta z
przedsiębiorcą. Warunkiem jest jednak zgłoszenie faktu niezgodności w terminie
2 miesięcy od jej wykrycia.
Wybór pomiędzy żądaniem naprawienia towaru, a jego wymianą należy do
kupującego. Dlatego też to kupujący zgłaszając fakt wystąpienia niezgodności z
umową powinien wskazać przedsiębiorcy który sposób usunięcia wady wybiera.
Naprawa towaru lub jego wymiana powinna nastąpić nieodpłatnie (art. 8 ust. 2
ustawy), a ponadto sprzedawca ma obowiązek zwrócić kupującemu poniesione
przez niego koszty, a w szczególności koszty demontażu, dostarczania,
robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. W
przypadku dostarczenia kupującemu nowego towaru w miejsce niezgodnego z
umową sprzedawca nie może żądać od kupującego dopłaty stosownej kwoty w
związku ze wzrostem cen (wyrok SN z dnia 20 stycznia 1978 r. sygn. akt II CR
485/77 opubl. OSNC 1978/11/211).
W praktyce może również rodzić wiele problemów ustalenie ile czasu ma
przedsiębiorca na usunięcie usterki lub wymianę. Przy określeniu
odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany należy brać pod uwagę rodzaj
towaru i cel jego nabycia. W tym zakresie zawsze powinny decydować
okoliczności konkretnego przypadku  realny dla przedsiębiorcy a nie
powodujący jednocześnie nadmiernych trudności dla konsumenta. Niecelowość
wymiany lub naprawy towaru ma miejsce wówczas, gdy wiąże się dla
kupującego z nadmiernymi problemami z dostarczenie, towaru do naprawy lub
gdy towar notorycznie ulega awarii, co dla kupującego oznacza, konieczność
ciągłego zgłaszania się do sprzedawcy celem dokonania naprawy, a w
konsekwencji wiąże się z brakiem możliwości właściwego korzystania z rzeczy.
Prawo odstąpienia od umowy - w odróżnieniu od pozostałych uprawnień
kupującego, które mają charakter roszczeń - jest prawem kształtującym.
Skorzystanie z tego prawa przez kupującego ma wpływ na sytuację prawną
sprzedawcy. Prawo to jest realizowane poprzez oświadczenie złożone
sprzedawcy. Co do zasady oświadczenie takie może być złożone w dowolnej
formie. Jeżeli jednak umowa została stwierdzona pismem, również odstąpienie
od niej powinno nastąpić na piśmie. Kupujący z chwilą złożenia oświadczenia o
odstąpieniu od umowy powinien powstrzymać się od dalszego używania rzeczy.
Niezbędne jest również ustalenie formy i sposoby zwrotu wzajemnych
świadczeń. W praktyce najwięcej problemów jest z ustaleniem kto pierwszy ma
wykonać ruch - czy przedsiębiorca zwrócić cenę zakupu czy konsument
wydać/odesłać towar? Prawo w tej kwestii pozostaje nieprecyzyjne, bowiem co
do zasady świadczenia te powinny być spełnione jednocześnie.
3
4