WOJCIECH LIG
ZA
 O POEZJI WISA
AWY SZYMBORSKIEJ
ŚWIAT W STANIE KOREKTY
W poezji Wisławy Szymborskiej człowiek postrzegany jest z perspektywy całego istnienia  wszystkich
rzeczy, w ich trwaniu i zmianie, w rozkwicie i śmierci, tajemnicy prapoczątków i niewiadomych
ostatecznych przeznaczeń. Wtopiony zostaje w rozmaitość form natury, przykuty do łańcucha ewolucji, a
jednocześnie poprzez dar oraz przekleństwo świadomości zyskuje pozycję osobną, tak dalece, że jako
wyjątek wśród stworzeń, odczuwa kosmiczne osamotnienie.
Człowiek powinien czuć się ukoronowaniem bytów przyrodniczych, a tymczasem wg poetki ludzkość to
zbiorowisko agresorów w świecie natury.
W oryginalnym ujęciu poetyckim Szymborskiej jednostka to jak gdyby żywe muzeum przyrodnicze. Ciało
przechowuje bowiem pamięć o poprzednikach w historii naturalnej. Bytuje w wielu czasach równocześnie.
Wisława Szymborska zaskakuje czytelnika swobodą poetyckiego wysłowienia, które omija pułapki raz na
zawsze ustalonej dykcji, nie podlega przelotnym poetyckim modom. Szymborska ceni innowacje i
niespodzianki. Zderza ze sobą różne rodzaje języka: od klasycystycznej przejrzystości wypowiedzi
przechodzi do odnowionych barokowych konceptów, precyzję aforyzmu przeciwstawia żywiołowi mowy
codziennej, łączy metaforę z rzeczowymi opowieściami, w których ważną rolę odgrywa zwykły konkret.
Poetka nie godzi się na żadną postać zamkniętego w języku świata. Rozbija schematy mowy, nie dowierza
powszechnie aprobowanym wartościom. Nie narzuca czytelnikowi własnego zdania. Nie toleruje schematów
myślenia i zdecydowanie odrzuca postawy mentorskie.
Wisława Szymborska to poetka wyszukanego konceptu, zaskakującej swobody wypowiedzi, niezwykłej gry
z rozmaitymi stylami literackimi, również z polszczyzną kolokwialną.
Szymborka odrzuca myślenie utopijne, nie liczące się z realiami życia. Nie godzi się na łatwy, choć
efektowny, literacki eskapizm.
POCZ
TEK
I. Po wojnie
Debiut nieistniejący
Debiut Wisławy Szymborskiej przypadł na czas po katastrofie. Trwała jeszcze wojna, kiedy w trzecim
numerze  Walki , w marcu 1945 r., ukazał się wiersz zatytułowany Szukam słowa. Redaktorzy tego
dodatku do  Dziennika Polskiego , Adam Włodek i Tadeusz Jęczalik, znacznie skrócili i przeredagowali
utwór Szymborskiej Jacy, zmieniając również pierwotny tytuł.
Początki twórczości Wisławy Szymborskiej łączą się z krótkimi formami prozy, nie z poezją. Poza kilkoma
wzmiankami o tych próbach nie wiemy nic. Opowiadania Szymborskiej pisane w czasie wojny z jednym
wyjątkiem, jakim był ulotny druk, nie były nigdy publikowane.
Poetka pragnie usunąć linie podziału między formą liryczną a żywiołem zdarzeniowości, chętnie sięga w
wierszach po anegdotę, nie ma zaufania do wysublimowanych poetyzacji, nie popartych szczegółami
zaczerpniętymi z potocznego doświadczenia. Niezbyt ceni technikę bezpośredniego wyznania.
Podziwiani przez Szymborską poeci:
ź� Julian Przyboś
ź� Czesław Miłosz
ź� Jerzy Zagórski
Wczesne wiersze Szymborskiej  właściwości warsztatu poetyckiego:
ź� rygor konstrukcji
ź� oryginalna metafora
ź� lapidarność
ź� wyrafinowane gry słowne
Pierwsze utwory Szymborskiej wpisywały się w rozleglejszy kontekst spraw istotnych dla rówieśników z
kręgu  Walki .
 Walka to pismo, które wychodziło zaledwie kilka miesięcy pierwszej połowy roku 1945 (17 numerów).
W okresie zamkniętym zjazdem szczecińskim ZLP (w styczniu 1949 r.) Szymborska publikowała m.in. w:
ź�  Świetlicy Krakowskiej
ź�  Dzienniku Literackim
ź�  Odrodzeniu
ź�  Pokoleniu
Zapis doświadczenia
Szukam słowa  pierwszy opublikowany przez poetkę wiersz
Rozliczenia z katastrofą wojenną dokonują się u Szymborskiej w dwojakim trybie:
1. pokoleniowy podmiot zbiorowy podejmuje kwestię niewdzięcznej edukacji historycznej w czasach
grozy i biorąc odpowiedzialność za powstający ład powojenny, stara się na powrót zintegrować
rozbitą świadomość.
2. Ujawnia się osobna wyobraz
nia twórcza Szymborskiej. Poetka zaskakuje czytelnika oryginalnością
postrzegania, a także niezwykłością literackich obrazów i słownych skojarzeń.
��Pamięć o wrześniuś�
ż� liryk ten lokuje się najbliżej awangardy, wskazuje na to układ obrazów metaforycznych, eliptyczna
składnia, rytm pytań, precyzujących znaczenia, ale także wprowadzających polisemiczne komplikacje
Cechy poetyki Wisławy Szymborskiej:
ż� kolokwialna swoboda wypowiedzi
ż� rozbijanie i deleksykalizowanie związków frazeologicznych
ż� paradoksy
ż� zderzenie dyskursu z anegdotą
BEZ KOREKTY
I. Uwikłania w nowomowę
Ideologiczna wiara
W wierszach z dwóch zbiorów Dlatego żyjemy (1952) oraz Pytania zadawane sobie (1954), Wisława
Szymborska przejmuje zadekretowaną w czasie zjazdu szczecińskiego poetykę socrealizmu.
Poetka:
ż� powściąga wrażliwość artystyczną
ż� oddala potrzebę poszukiwań
ż� redukuje wielowymiarową prawdę o świecie
ż� przyłącza się do chóru apologetów, przyjmując ustalone w literackim ceremoniale sposoby mówienia oraz
akcentując narzucane przez komunistycznych mocodawców wykładnie wybranych tylko zjawisk, godnych
propagandowego wykorzystania
Retoryka socrealizmu została przez poetkę biegle przyswojona, ale dostrzec należy próby ominięcia potężnej
i zaborczej nowomowy.
W wierszach Szymborskiej z czasów stalinowskich znajdziemy oryginalne rozwiązania  poparte świetnym
rzemiosłem literackim. Bo i nie wszystko w literaturze socrealistycznej podlegało kontroli.
W numerze  Życia Literackiego poświęconym projektowaniu, jak się okazało,  dobrej, lecz mało
używanej ustawy zasadniczej z roku 1952 znalazł się wiersz Gdy nad kołyską Ludowej Konstytucji do
wspomnień sięga stara robotnica, a w numerze żałobnym tego pisma  przygotowanym po śmierci Stalina 
opublikowano utwór Ten dzień. Wypowiedzi poetyckie lokują się blisko artykułów wstępnych, mocno
nasyconych zdaniami propagandowymi lub, co jest częstej u Szymborskiej, wiersz staje się przedłużeniem,
powtórnym opracowaniem wiadomości przeczytanych w gazecie. Gazeta służy pisarzowi jako skarbczyk
tematów, podręczna encyklopedia, duchowy przewodnik.
Nie ma ucieczki od gazety. Poezja ma naśladować gazetę, ale też to medium wyręczać.
Oczywisty jest gazetowy rodowód wierszy Pieśń o zbrodniarzu wojennym, Tarcza, Z Korei.
Szymborska sięga do repertuaru pozaliterackich użytkowych sposobów komunikacji, szczególnie
związanych z dydaktyką społeczną. Wielką karierę zrobiły wtedy mowy i przemowy, pogadanki, nieustające
apele, publiczne wypytywania, Orwelowskie minuty nienawiści. Pieśni masowe, filmy dla mas i kolektywne
zabawy. Natrętny obszar napisów: hasła i slogany, pouczenia i przypomnienia. Człowiek pojedynczy nie
mógł być ani na chwilę pozostawiony samemu sobie.
Stylizacja folklorystyczna stała się swoistym natręctwem poetów socrealizmu. Propagandowe jej
zastosowania w utworach o kolektywizacji, traktorach i postępie pełne są niezamierzonych efektów
humorystycznych. Szymborska jest tu wyjątkiem. Z dziedzictwa folkloru korzysta niezwykle rzadko i w
ograniczonym zakresie. Nie eksploatuje motywów, sięga jedynie po układy wersyfikacyjne i syntaktyczne
oraz zakorzenia wypowiedzi w odwiecznej mądrości zbiorowej.
Literackie nawiązania do techniki filmowej:
��List Edwarda Dembskiego do ojcaś�
ź� nakładanie się obrazów z różnych czasów i miejsc
ź� przechodzenie kamery z obiektu na obiekt
ź� przejścia z planu ogólnego na zbliżenia
ź� nerwowe, szybkie cięcia kadrów
��Malowidło w Pałacu Zimowymś�
ź� interferencje dwóch światów  prawdziwego i namalowanego (widzianego w lustrze)
ź� gry optyczne załamującego się światła
ź� dynamika ruchu i znieruchomienia
ź� wyodrębnianie okiem kamery szczegółów
ź� plastyczna wyrazistość
Wisława Szymborska przystosowywała wzory literackie z przeszłości do zadań agitacji, budując z tych
znaków języka porozumienie z czytelnikami.
Socrealizm znał tylko dni świąteczne. Wielka wagę przywiązywano do rocznic i jubileuszów, kongresów i
zjazdów. Budowano ołtarze dla Partii oraz komunistycznych świętych.
Wśród gatunków wyróżniała się:
ź� oda
ź� bliski jej panegiryk
Wśród figur stylu:
ź� hiperbola
ź� peryfraza
Powrót gatunków, w których ważną rolę odgrywała wyszukana pochwała, przybrał rozmiarów epidemii
literackiej. Licytowano się na koncepty, ale oryginalność pomysłów, ograniczana przez etykietę
ideologiczną, wyczerpywała się szybko.
Patos i zachwyt to w tamtej epoce instrumenty najczęściej używane.
KOREKTA J
ZYKA
Świat w stanie korekty  metafora ta nazywa zasady ontologii poetyckiej, jest pytaniem o literacki
światopogląd, kontaktuje się z opisem formy lirycznej, przywodzi na myśl zagadnienia stylistyki oraz
retoryki.
Opisywany świat poetycki znajduje się w ruchu. Nie zamyka się w ostatecznym kształcie. Objawia miejsca
puste lub nadmiernie zamieszkane. Nagromadzenie rzeczy różnych domaga się wciąż porządkowania. Proces
ten nie może się zakończyć, gdyż zawsze pozostaje jakiś nie wykorzystany punkt widzenia, jakaś
zawieszona możliwość. Poezja winna więc zgromadzić naraz wiele oglądów, konfrontować rozmaite punkty
widzenia, nigdy nie ufać opiniom utartym.
Język poetycki Szymborskiej otwarty jest na niespodziankę, na zmianę, której nie potrafimy przewidzieć.
Każdy nowy wynalazek słowny, nadając sferze określanego inny odcień znaczenia, kwestionuje
równocześnie istniejącą wiedzę na dany i zadany temat.
W poezji Szymborskiej przywołania gotowych przekonań opatrzone są zawsze znakiem pytania, wątpienia
lub negacji. Wypowiedz
poetycka stara się ogarnąć jak najwięcej wymiarów napotykanych zjawisk, lecz
wypełnienie wszystkich możliwości to oczywista utopia. Dlatego opis rzeczywistości dokonuje się na tle
rozproszenia, umykania doznań i wrażeń.
Korekta języka w poezji Szymborskiej nie polega na radykalnych posunięciach, na próbach stwarzania
własnych, mocno wykoncypowanych reguł, lecz na dopisywaniu nowych kombinacji słownych (np. w
przekształcanych frazeologizmach) i skreślaniu zestawień zanadto zużytych. Zmiany te mają się dokonywać
jak gdyby niepostrzeżenie. Stylistyka ujawnia spór z myśleniem mającym szacowną tradycję, a także z
wmówieniami i przesądami, które towarzyszą nam na co dzień.
Żywiołem poezji Szymborskiej staje się dialog.
Każda prawda w poezji Szymborskiej, by mogła zostać przyjęta, musi najpierw przejść przez próbę śmiechu,
ironii, wątpienia.
Figura zastrzeżenia
Semantyczna figura mowy correctio polega na poprawieniu własnego sądu uprzednio wypowiedzianego,
który nie okazał się wystarczająco precyzyjny i sugestywny, oraz na wykazaniu błędu w twierdzeniu
własnym lub cudzym.
Stwierdzenia poetyckie Szymborskiej opatrzone są korygującym  ale . Opisywana figura ma wiele postaci.
Staje się ogólniejszą zasadą języka poetyckiego. Dopowiadanie i przekreślanie sądów, gra w
precyzowanie i dostarczanie przykładów i przybliżeń wyróżnia poetykę Szymborskiej.
W języku poetyckim Szymborskiej zostaje zapisane wahanie poznawcze. Odnowimy wrażenie, iż
wypowiadane prawdy dopiero się tworzą. Natomiast odrzucona zostaje najbardziej nawet oczywista wiedza
o rzeczywistości.
Ważna jest dla liryki Szymborskiej, opisywana przez krytyków, kategoria zdziwienia. Oczywistość staje się
niezwykła, i przeciwnie  fantasmagorie nie są niczym osobliwym.
Ludzkie istnienie w poezji poetyki pojmowana jest jako seria przypadków, jako przerwa w niebycie.
O języku poetyckim Szymborskiej można pomyśleć tak: słowa i sekwencje słów mają ograniczoną zdolność
wyrażania. A zatem, by dotrzeć do wymykającego się nazwaniu przedmiotu, należy łączyć zdania w układy
alternatyw, mnożyć wyjaśnienia, dopisywać nowe sensy.
Korekta języka w poezji Szymborskiej ma zakres dwojaki:
1. wyznacza przewartościowanie norm gramatyki językowej
2. określa wielorakość relacji pomiędzy składnikami świata poetyckiego
Stale obecny w poezji Szymborskiej jest żywioł wątpienia.
Nicość to u Szymborskiej geneza każdego istnienia, nie sposób jej więc pominąć, zlekceważyć. Tło istnienia
towarzyszy kreacji własnego kosmosu. Wypowiadanie i nazywanie staje się nieustającą walką z pustką,
złożoną z klęsk i małych zwycięstw.
Człowiek Szymborskiej to kosmiczny wygnaniec i buntownik przeciwko nicości.
Słownik kategorii negatywnych w poezji Wisławy Szymborskiej:
ź�  niebyt
ź�  nicość
ź�  nic
Skomplikowany sposób wyrażania myśli poprzez podwójną negację w wierszach Szymborskiej osiąga
niezwykłą swobodę i naturalność. Wpisany zostaje w tok mowy codziennej.
W. Szymborska stroni od zaprzeczeń całkowitych. Zdecydowanie woli negacje cząstkowe.
Mówienie przez negację wskazuje dodatkowe możliwości, zapowiada spodziewania bogatsze niż spełnienia.
Przeczenie u Szymborskiej różnicuje istniejące zjawiska, sprawdza zasadność mniemań i postaw, inaczej, niż
to się przyjęło, wytycza relacje między rzeczami, odróżnia pojedyncze przypadki od uogólnionych
schematów.
W poezji Szymborskiej postępowi wiedzy odpowiada przyrost wątpliwości. Im mniej zadufania
poznawczego, tym lepiej. Myślenie poetyckie Szymborskiej, opierając się na metodycznym zwątpieniu,
odrzuca niezbite dowody, w regułach odsłania wyjątki. Wiedzie w stronę tajemnicy, kształci specjalną
wrażliwość analityczną nastawioną na zagadki istnienia.
Słowa  niebyt ,  nicość ,  nic w poezji Szymborskiej różnicują warstwy rzeczywistości. Kategorie
negatywne służą wyznaczaniu relacji między składnikami różnych światów. Poetka podejmuje wciąż na
nowo trud porządkowania.
Jeśli orzeka się o tym, że jakaś rzecz nie istnieje, w poezji Szymborskiej oznacza to, że istnieje ona w inny
sposób, w odmiennych wymiarach bytu.
W. Szymborska traktuje nieistnienie jako  drugą stronę istnienia, alternatywną, możliwą; poznanie
negatywne  jako bezcenną wiedzę o niewiedzy, bez której nie moglibyśmy się uważnie rozejrzeć w świecie,
a nieobecność wartości jako domaganie się ich zaistnienia.
Sprzeczność i tautologia
Szymborska wariacyjnie zmienia sposoby negowania, wynajdując wciąż nowe i niezwykłe przypadki, w
których sprawdza się poetyka światów zaprzeczonych.
Dojrzała poezja Szymborskiej nie może się obyć bez dialogu. Z myślą o czytelniku-rozmówcy poetka
prowadzi sukcesywnie uzupełniany rejestr wątpliwości. Antytezy i paradoksy służą rewidowaniu
bezpiecznych, nie dyskusyjnych formuł językowych oraz kwestionowaniu pewników myślenia. Zwraca się
tu uwagę na tajemnicze aspekty zjawisk codziennych, niby-banalnych, ze względu na ich szarą
powtarzalność niemal nie branych pod uwagę.
W wierszach Szymborskiej świat ludzki oddzielony zostaje od światów poza-ludzkich.
Tautologia  na przekór swojej istocie  w poezji Szymborskiej ustanawia różnice.
Gry frazeologiczne
Zainteresowanie frazeologicznymi zasobami języka zaznacza się bardzo mocno niemal od samych
początków poezji Wisławy Szymborskiej.
W wierszach wczesnych, tuz powojennych wspólna problematyka wychodzenia z wojny oraz
budowania nowego ładu zostaje wypowiedziana na sposób awangardowy, wszelako i tu, w obręb ekspresji
osobnych, przedostają się potoczne frazeologizmy. Rozwiązanie to oddala się od haseł i sloganów z tamtych
czasów.
Kilka lat póz
niej, w czasach stalinizmu, zrytualizowany, niedialogowy język rozmnożył się w
licznych poetyckich replikach. Za pomocą obrzędowych zdań-zaklęć przemawia do ludu autorytet zbiorowy
utożsamiany z mądrością partii. W wierszach W. Szymborskiej z początku lat 50-tych znajdziemy
obowiązkowy repertuar tematów i stosunkowo niewiele nowomowy. Agitacyjne prefabrykaty odświeżane
były w tej poezji przez język potoczny, niekiedy zaś zdarzały się gry frazeologiczne. Można by nawet mówić
o zjawisku socrealistycznego konceptyzmu.
Gry frazeologiczne:
1. częściej pojawiająca się w poezji Szymborskiej  skupia w sobie ukryte moce języka,
eksperymentuje z niewykorzystanymi możliwościami. Kwestionując utarte prawdy przekazywane w
konwencjonalnym porządku słów, poszerza skalę poznania, tworząc nowe lingwistyczne zbitki,
niezależnie od poważnej refleksji działa na poczucie humoru czytelnika.
2. Nadmiar spontanicznej produkcji frazeologizmów zostaje rozproszony i zanegowany.
Gry frazeologiczne Szymborskiej odżywiają się kolokwialna idiomatyką, językiem gazety, tekstami kultury,
cytatami literackimi, sentencjami.
Kolokwialna idiomatyka w poezji Szymborskiej to całe obszerne zagadnienie. Skłonność do zanurzania
wypowiedzi w żywiole mowy codziennej staje się u Szymborskiej sposobem literackiego bycia, które
kompromituje uroczystą oraz napuszoną formę. Styl ten przemienia dywagację w konwersację, a odbiorcę
-w rozmówcę.
Wśród rozpatrywanych gier Szymborskiej z przysłowiami, porzekadłami, maksymami, cytatami,
stereotypami mowy oficjalnej i potocznej aforyzmy są najbardziej otwarte, dialogowe, krytyczne wobec
nieskomplikowanych prawd ogólnych. Aforyzm służy bowiem podkreśleniu konwertycznego widzenia
świata. Przezwycięża ugruntowany ogląd rzeczy. Dociera do empirii, by zaprezentować ją w sposób
niekonwencjonalny i niebanalny.
Widoczna w poezji Szymborskiej jest skłonność do układania aforyzmów.
Powtórzenia i wyliczenia (poetyka inwentarza)
W języku poetyckim W. Szymborskiej istotną role odgrywają powtórzenia leksykalne i składniowe.
Charakterystyczna dla utworów Szymborskiej z lat 50-tych jest figura gradatio (Nie dość, Z elementarza).
Wspinanie się po stopniach doświadczeń i wtajemniczeń imituje proces dochodzenia do prawdy, ale prawdy
zarządzanej przez kapłanów doktryny, niestety wyłącznej, niewymienialnej.
Paralelizmy składniowe, leksykalne powtórzenia, rytmy anafor to często używane przez Szymborską
instrumentarium poetyckie. Forma retorycznej triady powtarza się m.in. w wierszach Z nie odbytej wyprawy
w Himalaje, Jeszcze, Relacja ze szpitala, Clochard, Pejzaż, Psalm, ***Nicość przenicowała się także i dla
mnie..., Ostrzeżenie.
Świat poetycki W. Szymborskiej zakorzeniony jest w rzeczach.
KOREKTA FORM
Poetkę interesują dwa zagadnienia:
ź� technika malarskiego przedstawienia
ź� relacja sztuka  rzeczywistość
Mistrzowie dawni traktowani są przez W. Szymborską jak dobrzy znajomi, tak jak wszyscy artyści, którzy
pomagają żyć. Literaccy poprzednicy to również  przyjaciele w kulturze .
W wierszach Szymborskiej najbardziej uprzywilejowany wydaje się temat Szekspirowski.
Główny zabieg w języku poetyckim Szymborskiej nazwać można celową schematyzacją.
Znamienna dla Szymborskiej jest poetyka dyskrecji, która polega na wyliczaniu czynności i pomijaniu ich
sprawców.
W utworach W. Szymborskiej konfrontacjom światów towarzyszy myśl o osobie ludzkiej zdanej na własne
siły w dramacie istnienia. Stary topos świata jako teatru ulega wariacyjnym przekształceniom. Poetka
podkreśla nie podobieństwo życia i gry aktorskiej, lecz właśnie wydobywa różnicę.
Bardzo demokratycznie traktowana jest przez poetkę  sztuka mniejsza . Szymborska nie wyłącza z obszaru
swoich zainteresowań gatunków, które uchodzą za pośledniejsze. Z równą uwagą przygląda się formom
nieartystycznym. Zastanawia się nad specyfiką zapisów rzeczywistości w filmie i fotografii, skupia uwagę na
dokumentach  zapisach życia, interesuje się reliktami, pamiątkami, śladami przeszłości.
W poezji Szymborskiej fotograficzne odbitki życia zawsze mają jakąś skazę. Wydają się przypadkowe,
wyrywkowe, niekompletne, a nawet fałszywe, szczególnie wtedy, gdy wyjęte zostały z własnego kontekstu
czasowego. Dochowując wierności metodzie przewrotnej demaskacji, W. Szymborska wykazuje
nieautentyczność autentyku. Nieustannie nas przestrzega, by nie utożsamiać zapisów życia z samym życiem.
Wg W. Szymborskiej utrwalona w słowie poetyckim rzeczywistość nie jest kompletna, spójna i zamknięta.
Akt twórczy zawiera w sobie świadomość ograniczenia: pisanie to nieustanna utrata obszarów możliwości,
redukcja wielu wymiarów istnienia do kształtu kilku lirycznych wersów, złudne porządkowanie rzeczy,
domena wiedzy niepewnej.
Świat poetyki W. Szymborskiej wciąż się tworzy i rozszerza własne granice, ale pomimo ponawianych prób
większość zjawisk nie może zmieścić się w tej kreowanej przestrzeni.
W wierszach Szymborskiej pojawiać się będzie świat jako bezpośrednio doznawane otoczenie podmiotu i
jako wcielenie różnych postaci czasu, określającego epoki ewolucji, dzieje gatunku ludzkiego, tysiąclecia i
lata historii.
W poezji Szymborskiej światy wymyślone konfrontowane są ze światem,  jaki jest .
Doświadczenia stalinizmu rozwinęły nieufność, ugruntowały sceptycyzm, wyleczyły poetkę z wiary w
uszczęśliwianie ludzi projektami światów nieodwołalnie szczęśliwych.
Wisława Szymborska w Obmyślam świat posługuje się językiem Księgi i językiem utopii. Wypowiedz

poetycka zawiera odwołania do tekstów kultury, które mówią o stworzeniu świata  i tych, które prezentują
idealny porządek ludzkiego istnienia i współistnienia.
��Radość pisaniaś�
ź� wiersz opublikowany po raz pierwszy w  Itd w roku 1963, przedrukowany w tomie Sto pociech (1967)
ź� wiersz podziwiano za słuszność uogólnienia i trafność wyrazu
ź� polemiki trafiały się rzadko. Gorycz pisania z tomu Pożegnanie księdza (1981) Stanisława Stabry
ź� podmiot wiersza nie informuje nas o tym, jak się pisze, tylko że pisze. Wszelkie zaś pisanie przeciwstawia
się nieuporządkowanej mowie żywej.
ź� koncepty wynikania i nagromadzenia tworzą poetycką wypowiedz

ź� Od pierwszego zdania Szymborska mnoży słowa, które wiążą się z zapisywaniem. ( napisania sarna ,
 napisana woda , nazwy środków i technik notacji:  kalka ,  papier ,  kartka ,  pióro ,  atrament , nazwy
składników języka:  wyraz ,  słowo ,  zdania ).
ź� język przedmiotowy miesza się z metajęzykiem.
ź�  Znaki znaków nie służą tu analizie lingwistycznej, lecz włączone zostają w porządek opowieści
poetyckiej.
ź� W każdym zdaniu tego wiersza pojawiają się zagadnienia metaliterackie
ź� Szymborska czyni tu aluzję do sarenki Norwida
Zadawanie pytań kształtuje tok poetyckiego myślenia Szymborskiej.
Korekta poetycka ma pogodzić porządki rzeczywistości realnej i stwarzanych w słowie poetyckim światów,
lecz u Szymborskiej zwykle ujawnia się ich rozbieżność.
W wierszach Szymborskiej zniesione bywają granice między klasami przedmiotów (W rzece Heraklita) lub
linearność czasu zostaje zamknięta w jednym punkcie (Woda).
Możliwe w wierszach Szymborskiej role podmiotu literackiego:
1. Kreator-stwórca (Obmyślam świat, Radość pisania) znajdujący się ponad światem przedstawionym.
Wykazywana przez niego wszechwładność przeradza się w system ograniczeń. Istotny wydaje się
dystans wobec kreacyjnych uzurpacji i nadzieja związana z tworzeniem przestrzeni wolności w
wierszu.
2. Postać literacka lub malarska (Monolog dla Kasandry, Pejzaż, Mozaika bizantyjska) usytuowana
zostaje wewnątrz dzieła sztuki. Wypowiedz
poetycka wykorzystuje monolog lub dialog postaci.
Niekiedy zdarza się relacja w mowie pozornie zależnej. W wydzielonej grupie wierszy spotykają się
uświęcone przez tradycję wzory myślenia i napędzanie siłą inercji schematy  z poszukującą
refleksją, która sprzeciwia się oczywistości. Następują kolizje wyobrażeń bohatera z przeszłości
(obecnego w micie, wypowiadającego się w listach, wyjętego z tekstu literackiego) i reżysera
sytuacji lirycznych, który wnosi doświadczenie czasów obecnych (Hiob, Żona Lota, Listy umarłych,
Znieruchomienie)
3. Czytelnik-interpretator  umieszczony na zewnątrz świata przedstawionego. Interesuje się nie
rezultatem pracy artysty, lecz życiowymi okolicznościami powstania utworu. Dystans, z jakiego
wypowiada się o zdolnościach twórczych, rozrasta się do wymiarów kosmicznych. Lektura
komentowanych dzieł nie respektuje obowiązujących tam reguł. Utrwalona w dziele sztuki (lub
zwykłym przedmiocie) historia prezentowana jest z punktu widzenia jakiegoś, wielorako zresztą
rozumianego, niedostatku czy też przemilczenia wersji zdarzeń, która nie mieści się w konwencji
sztuki.
W poezji Szymborskiej szacunek dla każdego detalu rzeczywistości kieruje się przeciwko umykaniu
istnienia w niebyt oraz ciągłym niedoborom w inwentarzach poetyckich. Baczna obserwacja skupia się na
konkretnych przedmiotach.
KOREKTA ŚWIATOPOGL
DU
W poezji Wisławy Szymborskiej człowiek nie ogarnia świata, lecz i świat nie wystarcza człowiekowi.
Wbrew tajemniczej naturze zjawisk poetka używa języka miar i liczb, chcąc dokładnie określić to, co
nieokreślone. W wielu jej wierszach pojawia się pytanie o miarę ludzkiego istnienia w świecie.
W poezji Szymborskiej ważna jest tradycja kulturowa klasycyzmu, natomiast zdumiewająco niewielką rolę
odgrywa spadek po romantyzmie. Odwołuje się ona do wyobrażeń klasycyzmu po to, by je zakwestionować.
Świat to u Szymborskiej niezwykłych rozmiarów skomplikowany tekst, zapisany jedynie we fragmentach,
nie odsłaniający wszystkich sensów.