18 KOGNITYWNE PODSTAWY J
ZYKA: J
ZYK l przypadku wizerunkowi świętych postaci będących przedmiotem kultu w religii
prawosławnej - ale może też być dość abstrakcyjny - jak na przykład schematyczne
Wprowadzenie: systemy znaków
sylwetki mężczyzn i kobiet na drzwiach toalety albo sylwetki samochodów czy
samolotów przedstawione na znakach drogowych Ikony nie występują
19
prawdopodobnie w świecie zwierząt.
systemami znaków. Na przykład pszczoły porozumiewają się między sobą za
Znaki symboliczne są wyłączną domeną istot ludzkich. Potrzeby komunikacyjne
pomocą skomplikowanych układów tanecznych, informują w ten sposób inne
ludzi wykraczają poza konieczność wskazywania na przedmioty czy tworzenia ich
pszczoły o kierunku i odległości, w jakiej znajduje i z
ródło nektaru oraz o jego
wizerunków; ludzie chcą także mówić o rzeczach bardziej abstrakcyjnych - o
jakości; małpy używają systemu złożonej z dziewięciu rodzajów okrzyków, za
przeszłych i przyszłych wydarzeniach, o obiektach, które są od nich znacznie
pomocą których potrafią przekazywać sobie informację o niebezpieczeństwie:
oddalone, o swojej nadziei na światowy pokój, itd. To zaś można osiągnąć jedynie
informują inne małpy o tym, w jakiej odległości znajduje się z
ródło zagrożenia i
za pomocą symboli, które ludzie na całym świecie stworzyli na potrzeby
jak duże jest niebezpieczeństwo. Wiadomo, że wieloryby porozumiewają się za
komunikowania innym ludziom tego wszystkiego, o czym myślą. Najbardziej
pomocą całego systemu pieśni, choć biologom jeszcze nie udało się tych
złożonym systemem znaków symbolicznych jest język naturalny we wszystkich
komunikatów rozszyfrować. Wszystkie te systemy komunikacji składają się
swoich formach. Formą najbardziej uniwersalną jest język mówiony; na pewnym
niemal wyłącznie ze znaków indeksowych. Tak więc pszczoła może się
etapie rozwoju cywilizacyjnego i intelektualnego pojawia się pisana forma języka.
porozumieć z inną pszczołą co do z
ródła nektaru znajdującego w pobliżu,
Ludzie niesłyszący wypracowali na własne potrzeby systemy języków migowych,
natomiast nie potrafi wyrazić swojego przekonania, że z
ródło może się kiedyś w
które opierają się głównie na konwencjonalnych połączeniach gestów i znaczeń.
przyszłości okazać obfitsze. Co więcej, nawet sama indeksowość znaków tego
Języka jest ograniczona do wymiar poziomego. Przeprowadzony w Pizie
Trzy typy znaków przedstawiono w tabeli l, która ukazuje także ogólne zasady
eksperyment wykazał, że pszczoły znajdujące się u stóp Krzywej Wieży nie
łączenia ze sobą form i znaczeń.
potrafiły poinformować koleżanek o obecności miodu, który umieszczono na
szczycie. Tabela 1. Związki leżące u podstaw trzech typów znaków
Wszystkie trzy typy znaków są zróżnicowane pod względem stopnia abstrakcji.
Indeksy Ikony Symbole
powiązanie powiązanie powiązanie
Znaki indeksowe są najbardziej  prymitywne" i mają najbardziej ograniczony
formy ze znaczeniem formy ze znaczeniem formy ze znaczeniem
zasięg, ponieważ są ograniczone do  tu i  teraz". Mimo to ludzie powszechnie ich
oparte na przyległości oparte na podobieństwie oparte na konwencji
używają; składa się z nich język ciała, język znaków drogowych, a także niektóre
inne systemy znaków i inne obszary komunikacji - na przykład reklama. Same
produkty są najczęściej zbyt prozaiczne, aby przyciągnąć konsumentów - muszą
Znaki indeksowe są odbiciem bardziej ogólnej zasady, w myśl której obiekty
się kojarzyć z czymś bardziej atrakcyjnym. Na przykład papierosy Marlboro
przylegające do siebie - w sensie dosłownym lub w przenośni - mogą się
kojarzone są na zasadzie związku indeksowego z pełnym przygód życiem
nawzajem zastępować. Tak na przykład ludzie mają silną tendencję do kojarzenia
amerykańskiego kowboja.
dzieła sztuki z artystą, który je wykonał, i wobec tego możemy powiedzieć:
Chciałbym obejrzeć Malczewskiego. Znaki ikoniczne są odbiciem ogólniejszej
Znaki ikoniczne są bardziej złożone, ponieważ aby je zrozumie trzeba rozpoznać
zasady, w myśl której&
określone podobieństwo. Obserwator musi sobie uświadomić ikoniczny związek
podobieństwa. Obraz może być dość podobny do obiektu - tak jak to się dzieje w