RAPORT SPECJALNY

REWOLUCJA W KOSMOLOGII

Wmaju ub. r. na konferencji na temat brakujàcej

energii we WszechÊwiecie kosmolodzy g∏oso-

wali, czy dajà wiar´, czy nie, ostatnim obser-

wacjom odleg∏ych wybuchajàcych gwiazd, z których –

wbrew wszelkim oczekiwaniom – wynika, ˝e tempo roz-

szerzania si´ WszechÊwiata roÊnie. Chocia˝ astronomowie ju˝ od lat dwudziestych wiedzà, ˝e WszechÊwiat

„puchnie”, rozsuwajàc galaktyki wcià˝ dalej jednà od drugiej, zak∏adali zawsze, ˝e ekspansja ta uspokaja si´

w miar´ hamujàcego dzia∏ania grawitacji. JeÊli Wszech-

Êwiat rzeczywiÊcie coraz szybciej siŕozrasta, musi byç wype∏niony nieznanà formà materii lub energii, na którà grawitacja dzia∏a nie przyciàgajàco, lecz odpychajàco.

Dotychczas fizycy raczej odrzucali myÊl o niewidocznej energii. A mimo to 40 z 60 g∏osujàcych naukowców opo-wiedzia∏o siźa wynikami ostatnich obserwacji.

Ju˝ od ponad 10 lat astronomowie podejrzewajà, ˝e

niezbyt dobrze si´ dzieje we wspó∏czesnej kosmologii.

Gdy obserwatorzy zsumowali ca∏à zwyczajnà materi´ we WszechÊwiecie, okaza∏o si´, ˝e jest jej zbyt ma∏o do po-wstrzymania kosmicznej ekspansji przewidywanej przez teoriínflacji, która uchodzi za eleganckie wyjaÊnienie najwczeÊniejszych etapów Wielkiego Wybuchu. A˝ do

tej pory jednak dowody przeciwko tej teorii nigdy nie by-

∏y wystarczajàco mocne, by przewa˝yç jej zalety. Lecz dziÊ nawet teoretycy przyznajà, ˝e coÊ tu nie gra. Ekspansja nie zmniejsza si´ w takim stopniu jak sàdzono.

Dlatego naukowcy muszà albo pogodziç siź istnieniem

dziwnej formy energii, albo zmodyfikowaç, a nawet odrzu-ciç teoriínflacji.

Raport Specjalny ukazuje ten problem w trzech aspek-

tach. Najpierw obserwatorzy relacjonujà, jak to siśta∏o,

˝e ich praca nad supernowymi wywo∏a∏a tyle zamiesza-

nia. Nast´pnie teoretyk wyjaÊnia, dlaczego uzyskane wy-niki Êwiadczà o istnieniu ulotnej energii przenikajàcej pustà przestrzeƒ. Na koniec dwaj kosmolodzy prezentu-jà innà ich interpretacj´ – teoriínflacji rozszerzonà do czasów „sprzed” Wielkiego Wybuchu.

ÂWIAT NAUKI Marzec 1999 27