Rynek i jego prawa
Pojęcie rynku
Nazwa rynek wywodzi się od niemieckiego słowa  ring ,
które oznacza pierścień lub obrączkę. W czasach kiedy
powstawała znaczna część europejskich miast, już na
początku wyodrębniano (na ogół owalny lub prostokątny)
plac na środku tej osady, który pozostawał
niezabudowany, a miał być przeznaczony do handlu.
Ta funkcja rynku utrzymała się w nieco innej formie w
większości miast.
Słowo rynek jako określenie obszaru gdzie dokonuje się
wymiana zostało przejęte przez polską terminologię
ekonomiczną, gdzie rynek bywa definiowany w sposób
zróżnicowany, np.:
" Klasycy ekonomii traktują rynek jako proces, za pośrednictwem
którego oddziaływania nabywców i sprzedawców danego dobra
prowadza do określenia jego ceny i ilości
" W niektórych definicjach akcentuje się powiązania pomiędzy
uczestnikami procesów rynkowych. R. Dorfman definiuje rynek jako
sieć łączącą potencjalnych sprzedawców i kupujących, która
umożliwia zawieranie transakcji handlowych.
" Wg P. Kotlera rynek to zbiór dotychczasowych i potencjalnych
nabywców produktów. Nabywców tych łączy wspólna, konkretna
potrzeba lub pragnienie, które mogą być zaspokojone przez
wymianę. Wymiana stanowi rdzeń marketingu. Jest to akt
uzyskania od kogoś pożądanego przedmiotu przez zaoferowanie
mu w zamian czegoś innego. Aby wymiana mogła nastąpić, muszą
być spełnione pewne warunki: oczywiście każda ze stron musi
wyrazić chęć wejścia w układ z pozostałymi i mieć swobodę
przyjęcia bądz
odrzucenia ich ofert. Wreszcie każda ze stron
powinna być zdolna do komunikowania się i do dostarczenia swej
oferty.
" W marketingu uważa się więc, że to strona nabywców
stanowi rynek natomiast sprzedający stanowią branżę.
" My będziemy traktowali rynek w ujęciu typowym dla
współczesnej ekonomii tj. jako sferę, w której stykają
siÄ™ kupujÄ…cy i sprzedajÄ…cy (produkujÄ…cy) aby
dokonywać transakcji kupna i sprzedaży.
Kryteria podziału rynku:
Do najważniejszych kryteriów podziału rynku zalicza się:
1. przedmiot, którego dotyczy wymiana rynkowa,
2. przestrzenny zasięg dokonywanych transakcji,
3. stopień legalności transakcji rynkowych,
Ze względu na przedmiot wymiany wyróżnia się:
" rynek produktów i usług konsumpcyjnych, wśród których
wyróżnia się rynki wszystkich dóbr konsumpcyjnych
m.in. rynek owoców, rynek samochodów, rynek
usług fryzjerskich, rynek długopisów itd.
" rynek produktów i usług produkcyjnych, inwestycyjnych,
a na nim np. rynek obrabiarek, rynek kombajnów
rolniczych itd.
" rynek czynników produkcji dzielący się na rynek pracy,
rynek kapitału, rynek ziemi, rynek surowcowy, rynek
technologii itd.,
Ze względu na kryterium przestrzenne, czyli rozpatrywany
obszar transakcji wymiany rynki dzielimy na:
" lokalne,
" regionalne,
" krajowe,
" międzynarodowe,
" światowe.
Ze względu na stopień legalności możemy wyróżnić
następujące kategorie rynków:
" rynek legalny inaczej zwany białym rynkiem,
" rynek półlegalny zwany szarym rynkiem,
" rynek nielegalny, zwany popularnie czarnym rynkiem.
Rynek czarny od szarego różni się tym, że rynek
czarny dotyczy produktów co do których występuje
prawny zakaz transakcji lub konsumpcji.
Z kolei rynek szary obejmuje produkty i usługi, którymi
obrót dokonuje się poza legalną formą handlu,
dotyczy to zwłaszcza obrotu podlegający
opodatkowaniu, od którego nie odprowadzono podatku.
KRYTERIA PODZIAA
U RYNKU
ZE WZGL
DU NA SZCZEBEL
ZE WZGL
DU NA PRZESTRZEC
:
OBROTU:
" LOKALNY
" HURT, DETAL
" REGIONALNY
" ZBYT, SKUP
" KRAJOWY
" ZAGRANICZNY
" MI
DZYNARODOWY
ZE WZGL
DU NA
ZRÓŻNICOWANIE:
" RYNEK PRODUCENTA
ZE WZGL
DU NA PRZEDMIOT:
" RYNEK KONSUMENTA
" DOBRA I USLUGI
" RYNEK SIA
Y ROBOCZEJ
" RYNEK KAPITAA
OWY
ZE WZGL
DU NA STOPIEC

LEGALNOÅšCI
RYNEK LEGALNY
RYNEK PÓA
LEGALNY
RYNEK NIELEGALNY
Rynek nie istniałby bez podmiotów, które na nim
funkcjonują, przedmiotów, których dotyczą
transakcje, oraz elementów czyli determinant.
Do podmiotów rynku zalicza się kupujących, sprzedających
i państwo.
KupujÄ…cy (konsumenci) reprezentujÄ… popytowÄ… stronÄ™
rynku - głównie gospodarstwa domowe, które starają się na
rynku dokonać zakupu najbardziej je satysfakcjonującego
koszyka (zestawu) dóbr.
Drugą grupę podmiotów stanowią sprzedawcy
(producenci), którzy kierując się chęcią uzyskania zysków
zajmują się produkcją i sprzedażą dóbr nabywanych przez
konsumentów.
Trzecim ważnym podmiotem rynkowym jest państwo,
które za pomocą różnych instrumentów działających
bezpośrednio lub pośrednich wpływa na rynek w celu
poprawy ogólnej sytuacji gospodarczej i społecznej.
Przedmiotem rynku sÄ… dobra czyli
produkty i usługi, które są oferowane i
kupowane na rynku.
Elementami rynku sÄ… natomiast
" popyt,
" podaż,
" cena.
Popyt
Popyt, który jest wypadkową zachowań kupujących jest najogólniej sumę
dóbr, które kupujący zamierzają zakupić w danym okresie.
Z perspektywy decyzji konsumentów, popyt można określić jako zestaw
dóbr, odzwierciedlających te potrzeby, które konsumenci zdecydowali się
zaspokoić w danym czasie, przy określonych środkach, którymi dysponują.
W ekonomii wyróżnia się kilka kategorii popytu, z których w mikroekonomii
szczególne znaczenie mają popyt:
" indywidualny jest reprezentowany przez pojedynczych kupujÄ…cych, i
wyrażany przez liczbę jednostek danego produktu lub usługi, którą dany
konsument zdecyduje się zakupić w danym czasie i w danych innych
warunkach.
" rynkowy rozumieć będziemy liczbę jednostek danego produktu lub
usługi, którą kupujący na danym rynku zdecydują się zakupić na danym
rynku, w danym czasie i w danych innych warunkach.
Warto zwrócić uwagę że popyt rynkowy będzie każdorazowo sumą
popytów indywidualnych zgłaszanych przez wszystkich konsumentów na
danym rynku.
Podaż
Podaż jest wypadkową zachowań oferentów i rozumieć ją
będziemy w ujęciu ogólnym jako dobra, które w danym
okresie i warunkach będą oferowane na rynku do
sprzedaży.
Również w przypadku podaży wyróżnia się podaż:
" indywidualną - to liczba jednostek, którą dane
przedsiębiorstwo będzie oferowało do sprzedaży w
danych warunkach na rynku.
" rynkową to ogólna liczba jednostek danego dobra lub
usług, którą przedsiębiorcy będą oferowali do sprzedaży
w danym czasie i określonych innych warunkach.
Cena
Cena jest elementem rynku, który łączy obie jego strony.
Cena produktu lub usługi, odzwierciedla wartość, za którą
jednostka produktu lub usługi jest sprzedawana lub kupowana
na rynku.
W ekonomii stosuje siÄ™ dwie interpretacje rozumienia ceny:
a. Pierwszym i częściej stosowanym rodzajem ceny jest cena
nominalna (absolutna, bezwzględna), którą będziemy
rozumieć jako liczbę jednostek pieniężnych, które kupujący
musi zapłacić sprzedającemu za jednostkę danego
produktu lub usługi.
b. Drugim rodzajem ceny jest cena realna (relatywna,
względna), która uwzględnia dokonujące się zmiany
ogólnego poziomu cen lub cen niektórych dóbr.
W praktyce rozróżnienie między cenami nominalnymi ma
znaczenie zwłaszcza wtedy kiedy ceny się zmieniają.
Jeśli np. cena benzyny na stacji Orlen wzrosła o 10%, ale
również o 10% wzrosły ceny benzyny na innych stacjach,
jak również ceny innych dóbr i dochody, to zmieni się cena
nominalna, zaÅ› cena realna nie ulegnie zmianie.
Jeśli natomiast cena benzyny na stacji Orlenu wynosiła
początkowo 4 zł i utrzymuje się na tym samym poziomie,
ale na pozostałych stacjach obniżyła się, oznacza to, że
cena realna benzyny na stacji Orlen jest wyższa niż
poprzednio.
Cen nominalnych używa się częściej do rozliczeń bieżących,
zaś realnych częściej do porównań i zestawień
długookresowych.
Popyt oznacza ilość jednostek produktu, którą ludzie
gotowi są kupić po danej cenie.
Przez podaż natomiast rozumiemy ilość jednostek
produktu oferowaną do sprzedaży po danej cenie.
W przypadku wystąpienia dysproporcji pomiędzy
wielkością popytu a wielkością podaży przy danej cenie,
mechanizm rynkowy wymusza procesy dostosowawcze,
doprowadzając do zrównoważenia tych wielkości
poprzez wyznaczenie nowego poziomu ceny.
Popyt
Najczęściej popyt można określić jako to czego ludzie chcą.
Inaczej, jest to zapotrzebowanie na określone towary poparte
gotowością wydatkowania konkretnej sumy pieniędzy.
Ponieważ budżety kupujących są ograniczone, wielkość tego
zapotrzebowania będzie uzależniona od ceny.
Można też popyt rozumieć jako relację między ceną dobra a
jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć
w określonym czasie, przy założeniu, że wszystkie inne
warunki rynkowe pozostaną bez zmian. Jeśli cena danego
dobra będzie rosła, ceteris paribus (łacińskie wyrażenie
określające  przy założeniu, że wszystkie pozostałe warunki
pozostają bez zmian") będziemy kupować mniej.
I odwrotnie, gdy cena będzie spadać, kupimy więcej.
Popyt
W teorii popytu ekonomiści są zdania, że wielkość
zapotrzebowania na dane dobra zależy od szerokiej grupy
czynników, z których najważniejsze to:
"
Cena danego dobra
"
Dochody kupujÄ…cych
"
Ceny innych dóbr i usług
"
Perspektywa (przewidywanie) zmiany cen dobra
"
Moda i preferencje nabywców
"
Liczba kupujÄ…cych
"
Sezonowość i pora
"
Zdarzenia okolicznościowe
"
Uwarunkowania religijne, kulturowe i inne.
Popyt
C
e
n
a
popyt
` Wielkość popytu
Rys. Krzywa popytu
KRZYWA POPYTU
CENA POPYT CENA POPYT
INNE CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA KRZYWA POPYTU
" Popyt rośnie
" Popyt spada
PRZYKLADY:
" spadły ceny soków
" wzrosły ceny soków
cena
cena
popyt cena
popyt
" zmniejszyły się dochody
" promocja soków
obywateli
Analizując krzywą popytu trzeba pamiętać o założeniu, że
cena i wielkość popytu pozostają w ujemnej relacji, to
znaczy reagujÄ… one odwrotnie na zmiany.
Wynika to z tego, że:
"
gdy cena danego dobra obniża się, a ceny pozostałych
dóbr pozostają bez zmian - (ceteris paribausl) siła
nabywcza konsumentów rośnie. Oznacza to, że możemy
kupić więcej tego dobra lub zwiększa się liczba
konsumentów, którzy są w stanie kupić to dobro, a także
to, że wielu z nich kupi więcej innego rodzaju dóbr (jest to
tzw. efekt dochodowy);
"
gdy cena dobra obniża się (a ceny pozostałych dóbr nie
ulegają zmianie) dobro to staje się względnie tańsze i
konsumenci zamieniÄ… nim inne dobra (jest to tzw. efekt
substytucyjny);
" gdy cena danego dobra rośnie (a ceny pozostałych dóbr
pozostają bez zmian) siła nabywcza konsumentów maleje.
Możemy w związku z tym kupić mniej tego dobra, zmniejsza
się liczba konsumentów, którzy są w stanie kupić to dobro,
a równocześnie niektórzy kupią mniej innego rodzaju dóbr
(efekt dochodowy);
" gdy cena dobra rośnie (a ceny pozostałych dóbr nie ulegają
zmianie) dobro to staje się względnie droższe i część
konsumentów zamieni go na inne dobra (efekt
substytucyjny).
O ile zmiany ceny dobra będą powodować
przemieszczanie siÄ™ po krzywej popytu to
zmiany pozostałych  niecenowych
czynników determinujących popyt będą
powodować przesuwanie się krzywej
popytu w prawo lub w lewo.
wzrost
Krzywa
spadek
wielkość popytu
Rys. 2: Oddziaływanie czynników niecenowych na popyt.
Cena
Zmiana ceny innych dóbr może wpłynąć na popyt
dwukierunkowo w zależności od tego czy będą to dobra
komplementarne czy substytucyjne.
1. Jeśli wzrośnie cena dóbr substytucyjnych w stosunku do
analizowanego dobra, to część kupujących, którzy
kupowali dotychczas te substytuty zacznie kupować dobro
które analizujemy, a zatem wywoła to wzrost popytu na nie
i przesunięcie krzywej popytu w prawo.
2. Jeśli natomiast ceny substytutów analizowanego dobra
uległyby obniżeniu, to doprowadziłoby to do sytuacji, w
której część kupujących zrezygnowałaby z zakupów dobra,
które analizujemy, gdyż cena relatywna tego dobra byłaby
teraz wyższa mimo, że dobro nominalnie kosztowałoby
dalej tyle samo. Wywołałoby to zmniejszenie popytu i
przesunięcie krzywej popytu w lewo.
Z kolei w przypadku zmiany ceny dóbr komplementarnych
zależność miałaby charakter odwrotny.
1. Jeśli miałby miejsce wzrost ceny dobra
komplementarnego w stosunku do tego które analizujemy
(np. podrożała benzyna a dobrem analizowanym są
samochody), to spowoduje to zmniejszenie popytu na
samochody. Graficznie objawi się w postaci przesunięcia
krzywej popytu w lewo.
2. Z kolei jeśli cena dóbr komplementarnych uległaby
obniżeniu, to w rezultacie popyt uległby zwiększeniu i przy
niższej cenie benzyny sprzedaż samochodów byłaby
większa. Na rysunku spowodowałoby to przesunięcie
krzywej popytu w prawo.
" Dochody.- Generalnie rzecz biorąc wzrost dochodów konsumentów
spowoduje wzrost popytu, a spadek dochodów spadek popytu. Istnieją
jednak inne sytuacje, na przykład wzrost dochodów może spowodować
nie tylko wzrost popytu na towary lepszej jakości czy tzw. luksusowe,
lecz także spadek popytu na dobra niższej jakości.
" Przewidywanie cen relatywnych. Jeśli spodziewamy się, że cena
jakiegoś dobra wzrośnie bardziej niż ceny innych dóbr, to możemy się
zdecydować na jego kupno już teraz, unikając w ten sposób poniesienia
dodatkowych kosztów w przyszłości. Popyt wzrośnie. Odwrotnie, jeśli
spodziewamy się obniżenia ceny, zakup odłożymy na póz
niej. Popyt
spadnie. W przewidywaniach tych mamy na uwadze ceny relatywne ( a
więc ceny określonego dobra w stosunku do innych dóbr). Gdyby
nastąpił przypadek, że oczekiwana podwyżka (lub spadek) dotyczyła
wszystkich cen, to ceny relatywne nie ulegnÄ… zmianie i sytuacja ta nie
będzie miała wpływu na kształtowanie się popytu.
" Ceny substytutów i dóbr komplementarnych. Substytuty to dobra
wzajemnie się zastępujące (np. kawa i herbata), natomiast dobra
komplementarne to te, które występują we wzajemnym powiązaniu (np.
magnetowid i kasety). Jeśli w jakimś okresie wzrośnie cena kawy, to
można przypuszczać, że ograniczy to popyt na kawę, natomiast
wzrośnie popyt na herbatę. Z kolei, jeśli chodzi o dobra
komplementarne, to wzrost na przykład ceny sprzętu stereofonicznego
spowoduje spadek popytu na kasety i płyty kompaktowe i odwrotnie
spadek cen tego sprzętu spowoduje wzrost popytu na kasety i płyty.
" Liczba konsumentów. Wzrost liczby nabywców w danym
okresie spowoduje wzrost popytu na przykład wzrost liczby
mieszkańców w danym regionie, kraju, z powodu ruchów
migracyjnych, wzrostu stopy urodzeń itp.
" Gusty i preferencje konsumentów. Wzrost atrakcyjności
danego dobra może spowodować, że ludzie rzeczywiście kupią
więcej tego dobra. Popyt wzrośnie. Odwrotna reakcja nastąpi,
gdy spadnie atrakcyjność dobra.
" Efekty naśladownictwa i demonstracji. Ludzie nie chcą
wyróżniać się, w sposób negatywny, spośród innych i starają się
posiadać to co inni, ubierać się podobnie, mieszkać,
wypoczywać. Jest to zjawisko zwane efektem naśladownictwa.
WystÄ™puje ono wtedy, gdy popyt indywidualnych konsumen­tów
jest zgodny z popytem większości. Odmiennym nieco zjawiskiem
jest tzw. efekt demonstracji, który wynika przede wszystkim z
chęci wyróżnienia się spośród innych. Konsumenci chcący
podkreślić swój prestiż, pozycję społeczną lub poziom
zamożności będą zachowywać się inaczej niż przeciętny
konsument. Masowość zakupów określonego dobra jest
sygnałem dla nich do rezygnacji z zakupów tego dobra, ponieważ
nie będą odróżniać się od innych. Zwiększą natomiast zakupy
dóbr rzadko kupowanych i drogich.
Wśród czynników wpływających na popyt są
również, w pewnych grupach konsumentów,
zauważalne zachowania nietypowe znane jako
paradoksy (lub efektów rynkowych).
Pierwszy z tych paradoksów to, paradoks
spekulacyjny polega na tym, że nabywcy reagują
na wzrost ceny wzrostem popytu ponieważ sądzą,
że wzrost ceny będzie następował dalej i chcą
uniknąć póz
niejszego kupowania za jeszcze
wyższą cenę. Efekt ten działa również w drugą
stronÄ™ tzn. nabywcy przy spadku ceny wstrzymujÄ…
się z zakupami w oczekiwaniu na jeszcze niższe.
Typowymi rynkami gdzie zauważalne są te
zjawiska są rynki walutowy i rynek papierów
wartościowych.
Drugi z efektów jest paradoks Giffena polega na tym,
że wraz ze wzrostem ceny dóbr najniższego rzędu
następuje wzrost ich zakupów a wraz ze spadkiem ich
ceny spadek zakupów. Zjawisko to obserwowane było w
zachowaniach najuboższej części społeczeństwa, która
reagowała tak przy zmianach cen produktów
stanowiących i jej egzystencji. Dotyczyło to np.
ziemniaków którym przede wszystkim żywiła się ta
ludność. Wraz ze wzrostem ich ceny konsumenci
zwiększali ich zakupy, a redukowali zakupy innych
lepszych jakościowo artykułów, zaś wraz ze spadkiem
ich ceny redukowali ich zakupy, bo niska cena
ziemniaków powodowała, że zaczynali urozmaicać
konsumpcję innymi artykułami.
Trzecim efektem, jest efekt naśladownictwa zwany
również efektem owczego pędu polegający na
naśladowaniu innych konsumentów.
Czwarty z efektów to efekt snobizmu polegający na
zjawisku odwrotnym do poprzedniego tzn, ma miejsce w
sytuacji, kiedy konsumenci starają się wyróżnić
odmiennością swojej konsumpcji.
Piąty z paradoksów to paradoks Veblena, który polega
na kupowaniu rzeczy drogich i bezużytecznych. W
przypadku paradoksu Veblena kupujący reagują więc tak
samo na zmiany ceny jak w przypadku paradoksu
Giffena  wbrew prawu popytu rynkowego - choć z
diametralnie odmiennych względów.
Krzywa popytu
Krzywa popytu:
(a) (b) (c) (d)
Cena Popyt Popyt Całkowity popyt
(zł / kg) konsumenta X konsumenta Y rynkowy
(kg) (tony)
(kg)
A d bh af g``
B h ae aa e``
C ab e i ce`
D af a g b``
E b` ` f a``
Popyt rynkowy
Punkt Cena Popyt rynkowy
b`
(zł/kg) (tony)
A 4 700
af
ab
h
A
d
Popyt
`
` a`` b`` c`` dfig` e`` f`` g`` h``
`
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Popyt rynkowy
Punkt Cena Popyt rynkowy
b`
(zł/kg) (tony)
A 4 700
af B 8 500
ab
B
h
A
d
Popyt
`
` a`` b`` c`` d`` e`` f`` g`` h``
fig
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Popyt rynkowy
Punkt Cena Popyt rynkowy
b`
(zł/kg) (tony)
A 4 700
B 8 500
af
C 12 350
C
ab
B
h
A
d
Popyt
`
` a`` b`` c`` dfig` e`` f`` g`` h``
`
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Popyt rynkowy
Punkt Cena Popyt rynkowy
b`
(zł/kg) (tony)
A 4 700
D
B 8 500
af
C 12 350
D 16 200
C
ab
B
h
A
d
`
` a`` b`` c`` dfig` e`` f`` g`` h``
`
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Popyt rynkowy
Punkt Cena Popyt rynkowy
E
20
(zł/kg) (tony)
A 4 700
D
B 8 500
16
C 12 350
D 16 200
C
12
100
E 20
B
8
A
4
Popyt
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
fig
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Podaż
Potocznie pojęcie podaży rozumiemy jako
pewną ilość dobra, którą producenci są skłonni
sprzedać po określonej cenie. Podaż możemy
też rozumieć jako relację między ilością dobra,
którą producenci są skłonni oferować w pewnym
okresie a cenÄ… (przy innych warunkach nie
zmienionych). Można w związku z tym uznać, że
realizuje się prawidłowość w postaci dodatniej
zależności, to znaczy, jeśli cena danego dobra
rośnie, producenci będą zwiększać ilości
oferowanego dobra. Prawdą też jest, że jeśli
cena dobra spada, spadnie również wielkość
podaży.
Podaż
Przyjmuje się, że najważniejsze czynniki kształtujące
podaż rynkową są następujące:
" Cena danego dobra
" Ceny czynników produkcji
" Dostępna technologia
" Podatki od sprzedaży
" CÅ‚a
" Subwencje i dopłaty
" Perspektywy (przewidywanie) zmiany cen danego dobra
" Liczba oferentów
" Czynniki klimatyczne, polityczne, okolicznościowe itd.
Pierwszym i podobnie jak w przypadku popytu
najistotniejszym czynnikiem jest cena. Od ceny i jej
relacji do kosztów producenci uzależniać będą, czy
danego dobra produkować będą więcej czy mniej.
Związek między ceną a podażą określa się w ekonomii
mianem prawa podaży rynkowej. Prawo to mówi, że
wraz ze wzrostem ceny dobra ceteris paribus podaż
danego dobra rośnie i na odwrót, wraz z obniżką ceny
dobra ceteris paribus podaż danego dobra się
zmniejsza.
6
5
4
3
2
1
0
20 40 60 80 100
podaż
Rys. Krzywa podaży
Cena
Krzywa podaży ma nachylenie dodatnie, a zatem zmiany
ceny oraz będące ich konsekwencją zmiany podaży
odbywajÄ… siÄ™ w tym samym kierunku.
Pozostałe czynniki mające charakter czynników
niecenowych wpływających na podaż będą wpływać na
przesuwanie się krzywej podaży w lewo lub w prawo.
KRZYWA PODAŻY
CENA
PODAÅ» CENA PODAÅ»
INNE CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA KRZYWA PODAŻY
" Podaż rośnie
" Podaż spada
PRZYKA
ADY:
" wzrosły ceny czekoladek
" spadły ceny czekoladek  Wedel
 Wedel
cena
cena
podaż podaż
" zamknięto jeden z zakładów
" zakupione nowe maszyny do
 Wedla
produkcji czekoladek
Rysunek10
6
S2
5
S
S1
4
3
2
S2
1
S
S1
0
20 40 60 80 100
podaż
Rys. Działanie czynników niecenowych na podaż
cena
" Ceny czynników produkcji. Wzrost cen takich czynników,
wykorzystywanych w procesie produkcji, jak: płace, czynsze,
opłaty za energię, surowce i materiały, stopy procentowe od
kredytów wpływa w sposób zasadniczy na opłacalność
produkcji. Ogranicza to ilość oferowanych towarów przez
producentów. Spadek cen czynników produkcji podnosi
opłacalność produkcji i podaż rośnie.
" Technologia. Zmiany technologii powodowane
wprowadzaniem postępu technicznego muszą prowadzić do
oszczędności przynajmniej jednego ze stosowanych w
procesie produkcji czynnika. Wtedy zmiany mają w ogóle
sens. Oszczędność jednego z czynników produkcji prowadzi
do spadku kosztów i wzrostu opłacalności produkcji. W
konsekwencji podaż wzrośnie.
" Podatki i subsydia. Niektóre podatki płacone przez
producentów można potraktować jako dodatkowy koszt.
Wzrost ich poziomu spowoduje wzrost kosztów i spadek
opłacalności produkcji. Podaż spadnie. Odwrotnie oddziałują
subsydia, które można uznać jako czynnik zmniejszający
koszty i poprawiający opłacalność produkcji. Efektem ich
oddziaływania będzie wzrost podaży.
" Przewidywanie cen. Oczekiwania co do kształtowania
się cen w przyszłości, mogą mieć wpływ na decyzje
produkcyjne. Jeśli przewidywany jest wzrost cen w
przyszłości, to aktualna oferta rynkowa może się
zmniejszyć. Odwrotnie, przewidywanie spadku cen
spowoduje zwiększenie podaży.
" Liczba przedsiębiorstw w gałęzi. Powstawanie coraz
większej liczby przedsiębiorstw w danej gałęzi
spowoduje wzrost podaży i odwrotnie, spadek podaży
nastąpi wraz z odpływem kapitału z branży i
zmniejszeniem się liczby przedsiębiorstw.
" Interwencja państwa. Pewne decyzje podejmowane
przez państwo mogą w konsekwencji spowodować
spadek podaży. Przykładem takich decyzji będzie na
przykład zaostrzenie przepisów bezpieczeństwa pracy
lub ochrony środowiska, co najczęściej prowadzi do
wzrostu kosztów produkcji i spadku podaży.
Krzywa podaży
Krzywa podaży
Cena Podaż Całkowita podaż
(Produkcja) rynkowa
(zł/kg)
rolnika X (tony)
(tony)
a d e` a``
b h g` b``
c ab a`` ce`
d af ab` ec`
e b` ac` g``
Podaż rynkowa
Podaż rynkowa
b`
af
ab
h
d
`
` a`` b`` c`` d`` e`` f`` g`` h``
Ilość (tony)
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Cena zł/kg
Podaż rynkowa
Podaż rynkowa
b`
af
Punkt Cena Podaż
(zł/kg) (tony)
a 4 100
ab
h
a
d
`
` a`` b`` c`` d`` e`` f`` g`` h``
Ilość (tony)
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Cena zł/kg
Podaż rynkowa
Podaż rynkowa
b`
af
Punkt Cena Podaż
(zł/kg) (tony)
a 4 100
ab
8 200
b
b
h
a
d
`
` a`` b`` c`` d`` e`` f`` g`` h``
Ilość (tony)
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Cena zł/kg
Podaż rynkowa
Podaż rynkowa
b`
af
Punkt Cena Podaż
(zł/kg) (tony)
c a
4 100
ab
b
8 200
c
12 350
b
h
a
d
`
` a`` b`` c`` d`` e`` f`` g`` h``
Ilość (tony)
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Cena zł/kg
Podaż rynkowa
Podaż rynkowa
b`
d
af
Punkt Cena Podaż
(zł/kg) (tony)
c a
4 100
ab
b
8 200
c
12 350
b
h
16 530
d
a
d
`
` a`` b`` c`` d`` e`` f`` g`` h``
Ilość (tony)
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Cena zł/kg
Podaż rynkowa
Podaż rynkowa
e
20
d
16
Punkt Cena Podaż
(zł/kg) (tony)
c a
4 100
12
b
8 200
c
12 350
b
8
16 530
d
20 700
e
a
4
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Ilość (tony)
Ilość (tony)
Cena (zł/kg)
Cena zł/kg
Przesunięcia
krzywej podaży
fig
Przesunięcia krzywej podaży (przyczyny pozacenowe)
P
S0
O Q
fig
Przesunięcia krzywej podaży
P
(przyczyny pozacenowe)
S0
S1
Wzrost
O Q
fig
Przesunięcia krzywej podaży (przyczyny pozacenowe)
P
S2 S0
S1
Spadek Wzrost
O Q
fig