NORMALIZACJA I CERTYFIKACJA
WYKAAD
Dr in\. Katarzyna ANTOSZ
Tel. 17 8651452, e-mail: kcktmiop@prz.edu.pl
TEMATYKA WYKAADÓW:
1. Podstawy działalności normalizacyjnej. Ustawa o normalizacji -
cele, zasady
2. Normalizacja krajowa, zakładowa - procesy ustanawiania norm.
Cele, korzyści, zasady.
3. Normalizacja międzynarodowa i regionalna (europejska)
4. Systemy akredytacji.
5. Certyfikacja wyrobów i systemów. Procesy certyfikacyjne.
Rodzaje certyfikatów.
6. Bezpieczeństwo maszyn
LITERATURA:
1. Aunarski J.: Systemy jakości, normalizacji i akredytacji w zarządzaniu
organizacjami. OW PRz, Rzeszów 2006.
2. H. Kionka: Poradnik normalizatora zakładowego. PKN, Warszawa
2001.
3. Informacje i wytyczne PCBC z zakresu certyfikacji wyrobów.
4. J. Aunarski Zarządzanie jakością, WNT, Warszawa, 2008.
POJCIA PODSTAWOWE
Normalizacja - działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego
stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie, przez: ustalanie
postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego
stosowania, dotyczÄ…cych istniejÄ…cych lub mo\liwych do zaistnienia
problemów technicznych.
Działalność ta polega na: opracowywaniu, publikowaniu i stosowaniu
norm, prenorm, specyfikacji technicznych, przepisów (w tym równie\
przepisów technicznych) w celu poprawy przydatności wyrobów,
procesów i usług, zapobieganiu powstawaniu barier w handlu oraz
ułatwieniu współpracy technicznej.
NORMALIZACJA, A NORMOWANIE
Normalizacja Normowanie
1 2 3 4 5 6
7 8
Normy
techniczne
Konstytuowanie norm technicznych w procesach normalizacji i normowania: 1 n.
terminologiczne, 2 n. badań, 3 n. wyrobu, 4 n. pracy, 5 n. materiałów, 6 n.
inne, 7 n. określające właściwości jakościowe, 8 n. określające nakłady pracy
lub zu\ycie składników produkcji.
Korzyści z normalizacji
" poprawa przydatności wyrobów, procesów i usług do celów, którym
maja one słu\yć;
" ułatwienie współpracy technicznej;
" ograniczenie zbędnej ró\norodności wyrobów i procedur w \yciu
człowieka;
" kompatybilność i zamienność;
" bezpieczeństwo, zdrowie i ochrona \ycia i środowiska;
" ograniczenie stopnia niepewności na rynku;
" ochrona interesów konsumentów i społeczeństwa;
" zapobieganie powstawaniu barier w handlu;
" ułatwienie porozumiewania się
POJCIA PODSTAWOWE
Norma - przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez
upowa\nionÄ… jednostkÄ™ organizacyjnÄ… dokument - do powszechnego
i wielokrotnego stosowania - ustalajÄ…cy zasady, wytyczne lub
charakterystyki odnoszące się do ró\nych rodzajów działalności lub
ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia
uporządkowania w określonej dziedzinie.
Normy powinny zawierać aktualne osiągnięcia nauki, techniki i
praktyki oraz powinny mieć na celu uzyskanie optymalnych korzyści
społecznych. Powinny być okresowo aktualizowane.
NORMA
Jest to dokument:
" który jest powszechnie dostępny,
" który jest zatwierdzony i wydany przez upowa\niona
jednostkÄ™ organizacyjna,
" który ustala zasady, wytyczne lub charakterystyki
" odnoszące się do ró\nych rodzajów działalności lub ich
wyników,
" który przeznaczony jest do powszechnego i wielokrotnego
stosowania,
" który opracowywany jest na zasadzie konsensu,
" który kodyfikuje najlepsza praktykę i poziom techniki .
CECHY NORMY
" dobrowolność stosowania;
" powszechna dostępność;
" zapewnienie wszystkim zainteresowanym mo\liwości
powszechnego uczestniczenia w procesie opracowywania
normy;
" konsens osiągnięty w procesie opracowywania normy;
" gwarancja niesprzeczności z obowiązującymi przepisami;
" akceptacja przez uznana jednostkÄ™ normalizacyjna;
" brak ingerencji ze strony organów władzy w treść normy
KLASYFIKACJA NORM
POJCIA PODSTAWOWE
Norma podstawowa - norma obejmująca szeroki zakres zagadnień lub
zawierająca ogólne postanowienia dotyczące jednej, określonej
dziedziny.
Norma terminologiczna - norma dotycząca terminów, zawierająca
zwykle tak\e ich definicje oraz, w niektórych przypadkach, odpowiednie
objaśnienia, ilustracje, przykłady itp.
Norma badań - norma dotycząca metod badań, w niektórych
przypadkach uzupełniona innymi postanowieniami dotyczącymi badań,
np. dotyczącymi pobierania próbek, wykorzystania metod statystycznych,
kolejności badań.
Norma wyrobu - norma określająca wymagania, które powinny być
spełnione przez wyrób lub grupę wyrobów w celu zapewnienia ich
funkcjonalności.
POJCIA PODSTAWOWE
Norma procesu - norma określająca wymagania, które powinny być
spełnione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjonalności.
Norma usługi - norma określająca wymagania, które powinny być
spełnione przez usługę w celu zapewnienia jej funkcjonalności.
Norma interfejsu - norma określająca wymagania dotyczące
kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscach ich wzajemnego
Å‚Ä…czenia.
Norma danych (do dostarczenia) - norma zawierajÄ…ca wykaz
właściwości, do których powinny być podane wartości lub inne dane w
celu dokładnego określenia wyrobu, procesu lub usługi.
POJCIA PODSTAWOWE
Norma zakładowa - zatwierdzona przez organ władzy określonej
jednostki organizacyjnej jest przepisem technicznym ustalajÄ…cym
przepisy techniczne w danej jednostce.
Normy zharmonizowane - normy dotyczÄ…ce tego samego
przedmiotu, zatwierdzone przez ró\ne jednostki normalizujące,
zapewniające zamienność wyrobów, procesów i usług lub wzajemne
rozumienie wyników badań albo informacji podawanych zgodnie z tymi
normami.
Normy ujednolicone - normy zharmonizowane, które są identyczne,
co do treści, ale nie co do sposobu prezentacji.
NORMY, A PRZEPISY PRAWNE
NORMALIZACJA A PRZEPISY PRAWA
NORMALIZACJA
LEGISLACJA
NORMY
PRZEPISY
" opracowywane przez
TECHNICZNE
Zainteresowane strony
" przyjmowane przez organy
w ramach jednostki
prawodawcze państwa
normalizacyjnej
" majÄ… status
" stanowiÄ… obowiÄ…zek prawny
dobrowolny
Normalizacja w Polsce
" król Kazimierz Wielki (1333-70) ustanawia jednostkę miary soli (\upy
solne);
" w 1923 r. przy Ministerstwie Przemysłu i Handlu powstaje Komitet
Techniczny;
" w 1924 r. komitet Techniczny przekształcono w Polski Komitet
Normalizacyjny (PKN);
" w czasie II wojny światowej PKN działa w konspiracji;
Normalizacja w Polsce
" w 1972 r. połączono PKN i Centralny Urząd Jakości i Miar (CUJiM)
tworzÄ…c Polski Komitet Normalizacji i Miar (PKNiM);
" w 1979 r. przekształcono PKNiM w Polski Komitet Normalizacji, Miar
i Jakości (PKNMiJ) będący do 1993 r. centralnym organem
państwowym w dziedzinie jakości, normalizacji, miar i probiernictwa;
Normalizacja w Polsce w starym systemie
(do 1993 r.)
" Nadzorowana i kierowana przez organ administracji centralnej Polski
Komitet Normalizacji, Miar i Jakości.
" Obejmowała swoim zasięgiem sfery normalizacji krajowej, bran\owej i
zakładowej.
" Była prowadzona obowiązkowo przez wszystkie przedsiębiorstwa
państwowe.
Normalizacja w Polsce w starym systemie
(do 1993 r.)
" Polskie Normy i normy bran\owe były opracowywane przez Ośrodki
Normalizacyjne, powoływane w trybie administracyjnym przez
właściwych ministrów i reprezentowały głównie interesy przemysłu.
" Wymagania w normach dostosowane były do poziomu
mo\liwego do osiągnięcia przez najsłabsze przedsiębiorstwa.
" Normy odgrywały role przepisów i były obowiązujące z mocy prawa, a
niestosowanie ich było połączone z sankcjami.
ETAPY ROZWOJU WSPÓACZESNEJ
NORMALIZACJI
POZIOMY NORMALIZACJI
1
Obszar
2
dobrowolny
3
4
Obszar
5
obowiÄ…zkowy
Poziomy normalizacji: 1 normalizacja międzynarodowa, 2 regionalna,
3 krajowa, 4 bran\owa (spotykana w niektórych krajach), 5 zakładowa.
NORMALIZACJA
MIDZYNARODOWA
NORMALIZACJA MIDZYNARODOWA
ISO - Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna utworzona w 1947 r. i
skupiająca 82 kraje członkowskie (w tym Polskę), 22 członków
korespondentów oraz 7 członków subskrybentów (kraje o bardzo słabej
gospodarce).
W jej skład wchodzi:
" 185 Komitetów Technicznych (TC),
" 636 Podkomitetów (SC)
" oraz 1975 Grup Roboczych (WG)
" i 36 grup doradczych
Opracowuje ona normy międzynarodowe (ISO), raporty techniczne (TR),
przewodniki ISO, a we współpracy z IEC przewodniki ISO/IEC oraz
współpracuje z wieloma międzynarodowymi organizacjami normalizacyjnymi.
ISO zajmuje siÄ™ wszystkimi zagadnieniami z wyjÄ…tkiem elektrotechniki,
elektroniki i telekomunikacji oraz problemów pozostawionych, na zasadzie
porozumień, innym organizacjom (IATA, UIC, WHO i in.);
NORMALIZACJA MIDZYNARODOWA
IEC - Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna utworzona w 1906 r.,
skupiająca komitety krajowe z 49 krajów (Polska od 1923 r.). IEC zajmuje
się zagadnieniami elektrotechniki i elektroniki. W skład IEC wchodzi 87
Komitetów Technicznych (TC), 112 Podkomitetów (SC) i około 700 Grup
Roboczych (WG);
ITU - Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna, jest międzynarodową
organizacjÄ… normalizujÄ…cÄ…, zajmujÄ…cÄ… siÄ™ zagadnieniami telekomunikacji.
DOKUMENTY MIDZYNARODOWE
ISO (IEC) - norma międzynarodowa;
SR - przegląd normy międzynarodowej;
DTR - projekt raportu technicznego;
TR - raport techniczny;
GUIDE - przewodnik;
DAD - projekt dodatku; ADD - dodatek;
DAM - projekt zmiany; AMD - zmiana;
COR - poprawka.
OPRACOWYWANIE NORM ISO , IEC
" etap wstępny (0) - wstępny przedmiot pracy - PWI;
" etap propozycji (1) - propozycje nowego tematu pracy - NP;
" etap przygotowawczy (2) - projekt roboczy - WD;
" etap komitetu (3) - projekt komitetu - CD;
" etap ankietowania (4) - projekt ankietowany - DIS (ISO), CDV
(IEC);
" etap zatwierdzania (5) - końcowy projekt normy międzynarodowej
- FDIS;
" etap publikacji (6) - norma międzynarodowa - ISO, IEC, ISO/IEC.
SCHEMAT ORGANIZACYJNY STRUKTURY
ORGANIZACYJNEJ ISO
1
2
3 4 5 6 7 8 9
10
11
12
13
Rys. Schemat ogólny struktury organizacyjnej ISO: 1 zgromadzenie ogólne, 2 Rada ISO, 3
Biuro Techniczne (PLACO), 4 komitet ds. normalizacji (STACO), 5 komitet ds. oceny zgodności
(CASCO), 6 komitet ds. informacji naukowo technicznej (INFCO), 7 komitet ds. pomocy krajom
rozwijającym się (DEVCO), 8 komitet ds. ochrony konsumentów (COPOLCO), 9 komitet ds.
wzorców znormalizowanych (REMCO), 10 komitet wykonawczy, 11 centralny sekretariat, 12
komitety techniczne, 13 grupy robocze.
ORGANIZACJE MIDZYNARODOWE
INSTA - Inter Nordic Standardization Agreement;
ARSO - African Regional Organization for Standardization;
AIDMO - Arab Industrial Development and Mining Organization;
COPANT - Pan American Technical Standards Commission;
PASC - Pacific Area Standards Congress.
NORMALIZACJA
EUROPEJSKA
ORGANIZACJE NORMALIZACJI
EUROPEJSKIEJ
CEN - Europejski Komitet Normalizacyjny (zakres działania analogiczny do
ISO) utworzony w 1974 r. i skupiający przedstawicielstwa państw
członkowskich UE, w tym Polski od 2004r oraz afiliantów.
Z Komitetem CEN sÄ… stowarzyszone:
" FIEC (European Construction Industry Federation) oraz
" TUTB (European Trade Union Technical Bureau for Health and Safety)
" 4 organizacje opracowujÄ…ce projekty norm: ECISS (Europejski Komitet
ds. Normalizacji śelaza i Stali), AECMA (Europejskie Stowarzyszenie
Konstruktorów Sprzętu Lotniczego i Kosmicznego), EWOS (Europejska
Pracownia Systemów Otwartych), EDIFACT (Electronic Data Interchange
for Administration Commerce and Trade), a nadto współpracują: EMUG
(Europejska Grupa U\ytkowników MAP/TOP) i EOTC (Europejska
Organizacja ds. Badań i Certyfikacji);
ORGANIZACJE NORMALIZACJI
EUROPEJSKIEJ
Europejski Komitet Normalizacyjny CEN
Jest stowarzyszeniem europejskim utworzonym w 1974 r. w Brukseli.
Członkami CEN sa krajowe jednostki normalizacyjne z 28
państw: Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Francji, Hiszpanii,
Holandii, Irlandii, Islandii, Luksemburga, Niemiec, Norwegii, Portugalii,
Szwajcarii, Szwecji, Wlk. Brytanii, WÅ‚och, Cypru, Estonii, Litwy, Aotwy,
Malty, Polski, Republiki Czeskiej, Słowacji, Słowenii, Węgier.
Afilianci Albania, Bułgaria, Chorwacja, Macedonia, Rumunia, Turcja.
STRUKTURA CEN
ORGANIZACJE NORMALIZACJI
EUROPEJSKIEJ
CENELEC - Europejski Komitet Normalizacyjny do Spraw Elektrotechniki
(zakres działania analogiczny do IEC) utworzony w 1973 r. i skupiający
przedstawicielstwa państw członkowskich UE, w tym Polski od 2004r oraz
afiliantów.
Z Komitetem CENELEC sÄ… stowarzyszone: AECMA, EWOS, EMUG, EOTC
oraz CECC (Komitet CENELEC ds. Podzespołów Elektronicznych) i
ELSECOM (Europejski Komitet Sektoralny Elektrotechniki do Spraw Badań
i Certyfikacji).
Partnerami współpracującymi jest nadto 14 przemysłowych stowarzyszeń
europejskich.
ORGANIZACJE NORMALIZACJI
EUROPEJSKIEJ
ETSI - Europejski Komitet Normalizacyjny do Spraw Telekomunikacji
(zakres działania analogiczny do ITU)
" utworzony w 1988 r.,
" skupiający 331 członków (organy administracji państwowej i krajowe
jednostki normalizacyjne - 34, producenci - 200, jednostki naukowo-
badawcze i spółki doradcze - 25, operatorzy sieci publicznych - 47 i
u\ytkownicy - 25) oraz 68 obserwatorów, 8 organizacji stowarzyszonych i
2 doradców (przedstawiciele Komisji Wspólnot Europejskich (KWE i EFTA)
DOKUMENTY NORMATYWNE
EN - norma europejska, która powinna być wprowadzona bez zmian do
systemów krajowych członków.
Normy krajowe niezgodne z EN powinny być wycofane lub dostosowane
do EN. Stosowanie ich jest dobrowolne, lecz pozwala ono producentom
uzyskać zni\ki ubezpieczeniowe. Znak CE na wyrobie potwierdzający
spełnienie wymagań Dyrektywy UE lub norm z nią zharmonizowanych,
dopuszcza ten wyrób na rynki UE;
HD - dokument harmonizacyjny, podobny do EN, lecz wprowadzanie go
do systemu krajowego jest mniej rygorystyczne - mo\na uwzględnić
miejscowe warunki, aspekty techniczne i prawne;
DOKUMENTY NORMATYWNE
ENV - prenorma europejska, tzn. norma wyprzedzajÄ…ca, do tymczasowego
stosowania, przewa\nie w dziedzinach innowacyjnych, w których istnieje
potrzeba zebrania doświadczeń przed opracowaniem EN, nie wymaga
uniewa\niania niezgodnych norm danego kraju;
CR - raport CEN (TR Technical Report);
CECC - specyfikacja techniczna;
CWA - porozumienie warsztatowe CEN;
Memorandum CEN i/lub CENELEC - dokument obowiÄ…zujÄ…cy, obejmujÄ…cy
zagadnienia dotyczące polityki i zasad działania CEN i/lub CENELEC.
PowiÄ…zania normalizacji europejskiej
i międzynarodowej
" CEN ISO: Porozumienie wiedeńskie, 1991r.
" CENELEC IEC: Porozumienie drezdeńskie, 1996 r.
Treść porozumień:
wymiana informacji;
współpraca przy opracowywaniu norm;
przyjęcie istniejących norm międzynarodowych;
współpraca przez transfer
CELE NORMALIZACJI EUROPEJSKIEJ
" eliminacja barier technicznych w handlu europejskim;
" zapewnienie konkurencyjności gospodarce europejskiej, zarówno w
obrębie rynku wewnętrznego jak i poza jego granicami;
" ułatwienie współpracy miedzy europejskimi instytucjami naukowo
badawczymi w zakresie kreowania i wdra\ania innowacji produktowych i
procesowych;
" stworzenie jednolitego i nowoczesnego systemu szczegółowych
wymagań technicznych zharmonizowanych z europejskimi przepisami
prawnymi w zakresie bezpieczeństwa wyrobów;
NORMALIZACJA
KRAJOWA
CELE I ZASADY NORMALIZACJI
KRAJOWEJ
Normalizacja krajowa prowadzona jest w celu:
1) racjonalizacji produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł
technicznych lub rozwiązań organizacyjnych,
2) usuwania barier technicznych w handlu i zapobiegania ich
powstawaniu,
3) zapewnienia ochrony \ycia, zdrowia, środowiska i interesu
konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy,
CELE I ZASADY NORMALIZACJI
KRAJOWEJ
4) poprawy funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów,
procesów i usług oraz regulowania ich ró\norodności,
5) zapewnienia jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług,
6) działania na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji
europejskiej i międzynarodowej,
7) ułatwiania porozumiewania się przez określanie terminów, definicji,
oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania
ZASADY STOSOWANE
W NORMALIZACJI KRAJOWEJ
1) jawności i powszechnej dostępności,
2) uwzględniania interesu publicznego,
3) dobrowolności uczestnictwa w procesie opracowywania i stosowania
norm,
4) zapewnienia mo\liwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych w
procesie opracowywania norm,
5) konsensu jako podstawy procesu uzgadniania treści norm,
6) niezale\ności od administracji publicznej oraz jakiejkolwiek grupy
interesów,
7) jednolitości i spójności postanowień norm,
8) wykorzystywania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki,
9) zgodności z zasadami normalizacji europejskiej i międzynarodowej.
STRUKTURA SYSTEMU NORMALIZACYJNEGO
W POLSCE
ZarzÄ…d
Rada
Prezes + 2 zastępców
Normalizacyjna
PKN
1 2 3 4 5 6
Zespół Zespół
Zespół
KT KT
KT
KT KT KT
GR GR
KT
Rys. 1 Struktura systemu normalizacyjnego w Polsce Polski Komitet
Normalizacyjny PKN jako podstawowa jednostka organizacyjna, KT Komitety
Techniczne, GR grupy robocze, 1 ÷ 6 wytypowani (po 5 osób) do Rady
przedstawiciele: 1 u\ytkowników. 2 administracji rządowej, 3 organizacji
pracodawców, 4 uczelni wy\szych, 5 organizacji gospodarczych, 6 organizacji
zawodowych, technicznych i rządowych. (model przyjęty )
ZGODNIE Z OBOWIZUJC USTAW:
" PKN jest państwową jednostką organizacyjną.
" Przy PKN działa Rada Normalizacyjna skupiająca przedstawicieli
organów administracji rządowej, organizacji gospodarczych,
konsumenckich, zawodowych, naukowych. Jej zadaniem jest
opiniowanie programów, opiniowanie przepisów wewnętrznych PKN i
dokumentów normalizacyjnych, wnioskowanie powołania Prezesa
(przez Prezesa Rady Ministrów) i akceptacja rocznych sprawozdań.
" Opracowywanie Polskich Norm odbywa siÄ™ w Komitetach
Technicznych (KT) działających w określonej dziedzinie.
W ich skład wchodzą specjaliści delegowani przez organy
administracji rządowej, organizacje gospodarcze, pracodawców,
konsumenckie, naukowo - techniczne, szkół wy\szych, nauki.
PREZES PKN
Prezes zostaje powołany przez Prezesa Rady Ministrów na okres 5
lat spośród zgłoszonych kandydatów wyłonionych uprzednio w
drodze konkursu.
Konkurs na Prezesa PKN przeprowadza Krajowa Szkoła Administracji
Publicznej.
ZADANIA Prezesa
" powoływanie i odwoływanie komitetów technicznych,
" zatwierdzanie i wycofywanie, w imieniu PKN, Polskich Norm i innych
dokumentów normalizacyjnych na wniosek komitetów technicznych,
z uwzględnieniem zasad normalizacji krajowej,
" podejmowanie decyzji w sprawach dotyczących działalności PKN,
" wydawanie przepisów wewnętrznych PKN,
" współpraca z Radą Normalizacyjną, w tym zasięganie opinii Rady,
" Składanie rocznych sprawozdań z działalności PKN Radzie
Normalizacyjnej i Prezesowi Rady Ministrów w terminie do 30
czerwca następnego roku kalendarzowego,
" reprezentowanie PKN na zewnÄ…trz,
" zarzÄ…dzanie mieniem PKN.
RADA NORMALIZACYJNA
Kadencja Rady trwa 4 lata.
Rada akceptuje coroczne sprawozdania z działalności PKN
składane przez Prezesa PKN.
Do zadań Rady nale\y tak\e wydawanie opinii, w szczególności
dotyczÄ…cych:
" stanu i kierunków rozwoju normalizacji,
" wniosków o powołanie i odwołanie komitetów technicznych,
" przepisów wewnętrznych PKN dotyczących opracowywania
dokumentów normalizacyjnych,
" projektów dokumentów normalizacyjnych, w których
opracowywaniu uczestniczy PKN, na zasadach określonych w
przepisach wewnętrznych PKN
ZADANIA PKN
" nale\y organizowanie i prowadzenie normalizacji krajowej
zgodnie z potrzebami kraju, w tym:
" określanie stanu i kierunków rozwoju normalizacji,
" organizowanie i nadzorowanie działań związanych z
opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych
dokumentów normalizacyjnych, w szczególności przez ankietę
powszechną projektów norm; ankieta powszechna jest
realizowana przez podawanie do publicznej wiadomości tytułów,
terminów zakończenia ankiety oraz miejsca i sposobu
udostępniania zainteresowanym treści projektów,
" zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm oraz innych
dokumentów normalizacyjnych,
ZADANIA PKN
" reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej w
międzynarodowych i regionalnych organizacjach
normalizacyjnych, uczestnictwo w ich pracach oraz
występowanie za granicą w sprawach dotyczących
normalizacji,
" inicjowanie i organizowanie pracy komitetów technicznych do
realizacji zadań związanych z opracowywaniem dokumentów
normalizacyjnych,
" organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej,
wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczÄ…cej
normalizacji i dziedzin pokrewnych,
" opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z
normalizacjÄ….
ZADANIA PKN
PKN współdziała z organami administracji rządowej w szczególności
poprzez:
" wzajemne informowanie siÄ™ o zdarzeniach zachodzÄ…cych w
gospodarce, administracji publicznej i normalizacji w kontekście
ich wzajemnego zwiÄ…zku,
" uzgadnianie potrzeb tłumaczenia na język polski Norm
Europejskich z zakresu ochrony \ycia, zdrowia, środowiska,
mienia oraz bezpieczeństwa pracy i u\ytkowania, wprowadzonych
do Polskich Norm w języku oryginału,
" uzgadnianie potrzeb sporządzania dokumentów zawierających
wymagania techniczne w procesie opracowywania projektów
aktów normatywnych. Prezes PKN Polskim Komitetem
Normalizacyjnym kieruje Prezes PKN.
KOMITETY TECHNICZNE
Komitety techniczne realizujÄ… cele normalizacji poprzez opracowywanie
Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych w określonych
zakresach tematycznych, między innymi poprzez udział przedstawicieli
komitetów technicznych uczestniczących w pracach regionalnych i
międzynarodowych organizacji normalizacyjnych.
Komitety techniczne powołuje i odwołuje Prezes PKN po zasięgnięciu
opinii Rady Normalizacyjnej. Sekretariaty komitetów technicznych
prowadzi PKN. Prowadzenie sekretariatów PKN mo\e powierzać w drodze
umowy innym jednostkom organizacyjnym, na koszt tych jednostek.
Szczegółowe zasady działania komitetów technicznych określą przepisy
wewnętrzne PKN.
ZGODNIE Z OBOWIZUJC USTAW:
" Normy opracowane w KT zatwierdza Prezes PKN.
" Stosowanie PN jest dobrowolne (\aden minister nie mo\e nakazać
stosowania obowiÄ…zkowego).
" Polska Norma mo\e być wprowadzeniem normy europejskiej lub
międzynarodowej w języku oryginału.
" PN podlegajÄ… ochronie, jak utwory literackie, a prawa autorskie do
nich przysługują PKN.
" Ustawa dopuszcza stosowanie innych ni\ PN dokumentów
normalizacyjnych (np. specyfikacje techniczne, raporty i in.)
ETAPY DZIAAALNOÅšCI NORMALIZACYJNEJ
1. Rozpoznanie potrzeb normalizacyjnych oraz sformułowanie nowego
tematu normalizacyjnego (prace wstępne), PKN i KT.
2. Opracowanie programu prac dla nowego tematu normalizacyjnego
i wprowadzenie go do programu prac PKN - KT.
3. Przygotowanie w KT roboczego projektu normy będące jednym z
głównych etapów, wymagającym starannego opracowania z
przestrzeganiem zasad, wytycznych, reguł, przejrzystości oraz jego
uzgodnienie w KT.
4. Kontrola projektu normy w PKN i przygotowanie go do ankiety
adresowanej i powszechnej.
ETAPY DZIAAALNOÅšCI NORMALIZACYJNEJ
5. Przeprowadzenie ankiety.
Ankieta adresowana i powszechna odbywa się jednocześnie. Przesyłanie
projektów do wybranych instytucji (w tym u\ytkowników) odbywa się w
ramach ankiety adresowanej.
6. Ankieta powszechna polega na ogłoszeniu jej w miesięczniku
Normalizacja , a z projektem ka\dy mo\e zapoznać się w bibliotekach
PKN i Punktach Informacji Normalizacyjnej. Ankieta powszechna musi siÄ™
odbyć (nigdy się z niej nie rezygnuje). Informacje w normach będących
w ankiecie powszechnej podawane sÄ… w Internecie (nie podaje siÄ™ tam
tekstów projektów).
7. Opracowanie w KT ostatecznego projektu normy uwzględniającego
nadesłane opinie, z zapewnieniem konsensu, tzn. braku zdecydowanego
sprzeciwu, (co nie musi oznaczać jednomyślności). Konsens jest
fundamentem normalizacji zarówno w KT, jak i przy zatwierdzaniu normy
w PKN (równie\ na szczeblu europejskim i międzynarodowym).
ETAPY DZIAAALNOÅšCI NORMALIZACYJNEJ
8. Kontrola projektu normy w PKN przed zatwierdzeniem.
9. Zatwierdzenie normy przez Prezesa PKN.
10. Publikacja i rozpowszechnienie (przez PKN).
11. Prace związane z utrzymaniem właściwego poziomu aktualności
normy (przez KT).
OPRACOWYWANIE NORM
1. Kodeks właściwych sposobów postępowania w normalizacji
(ISO/IEC Guide 59:1990, wyd. 3). Dokument ten stanowi wykładnię
nowoczesnego podejścia do normalizacji, jest pozbawiony
partykularyzmu i dostosowany do potrzeb wszystkich potencjalnych
u\ytkowników norm.
2. Norma PN-EN 45020:2000 Normalizacja i dziedziny zwiÄ…zane -
Terminologia ogólna. Zawiera ujednolicone terminy i definicje
dotyczące normalizacji, badań zgodności, certyfikacji, akredytacji
laboratoriów.
3. Norma PN-N-02001:1994 Podstawy działalności normalizacyjnej -
Metodyka prac normalizacyjnych. Podaje zasady prowadzenia prac
normalizacyjnych analogiczne do stosowanych przez
międzynarodowe i europejskie organizacje normalizacyjne.
4. Wytyczne metodyczne (cykliczne wydawnictwa PKN), w których
podaje się zasady prac normalizacyjnych. Podają one szczegółowe
wytyczne w zakresie metod i trybu prowadzenia prac
normalizacyjnych zarówno w zakresie ogólnym, jak i dla
poszczególnych typów norm.
OPRACOWYWANIE PROJEKTÓW POLSKICH
NORM numeracja PN
1.Numeracja Polskich Norm
" Od 1994 roku obowiÄ…zujÄ… nowe zasady numeracji PN, ka\da PN jest
opatrzona dodatkowo numerem referencyjnym, który jest powtórzeniem
numeru normy, uzupełnionym po dwukropku czterema cyframi roku
ustanowienia.
" Numer Polskiej Normy składa się z symbolu PN, łącznika i bloku
identyfikacyjnego.
" W normach zharmonizowanych z normami ISO, IEC lub EN podaje siÄ™ za
skrótem PN symbol zharmonizowanej normy (PN - ISO; PN - IEC; PN-EN;
PN - EN ISO) oraz następujący symbol stopnia zgodności PN z
wprowadzonÄ… normÄ…:
" IDT - gdy Polska Norma jest identyczna,
" EQV - gdy Polska Norma jest ujednolicona,
" oznaczenia te nie wchodzą w skład numeru normy, ani numeru
referencyjnego.
OPRACOWYWANIE PROJEKTÓW POLSKICH
NORM numeracja PN
Blok identyfikacyjny w oznaczeniu składa się z:
" symbolu dziedziny (du\a litera alfabetu),
" dwóch cyfr wskazujących na numer klasy
" i bezpośrednio po nim trzech cyfr wskazujących numer normy w klasie.
W przypadku norm zharmonizowanych przytacza siÄ™ numer normy
międzynarodowej lub europejskiej (bez podawania symbolu dziedziny oraz
numeru klasy i normy).
OPRACOWYWANIE PROJEKTÓW POLSKICH
NORM numeracja PN
Je\eli dodatkowo jest publikowany odrębny krajowy element PN lub jej
arkusza krajowego, to zasadniczy numer kończy się kreską ukośną, za
którą wpisuje się odpowiednie oznaczenie, tzn.:
" Ak - arkusz krajowy;
" Az - w przypadku zmiany;
" Ap - w przypadku poprawki,
" oraz liczbÄ™ porzÄ…dkowÄ… dodatkowego elementu.
Dodatkowe elementy do Polskiej Normy zharmonizowanej, oznacza siÄ™
symbolami:
" A - w przypadku zmiany (Amendment);
" AD - w przypadku dodatku (Addendum);
" AC - w przypadku poprawki (Corrigendum);
uzupełniając je liczbą porządkową.
OPRACOWYWANIE PROJEKTÓW POLSKICH
NORM symbol dziedziny
Do oznaczenia symbolu dziedziny stosuje się du\e litery łacińskie,
wskazujÄ…ce na rodzaj dziedziny np.
B budownictwo,
C chemia,
H hutnictwo,
M mechanika,
N nauka,
R rolnictwo,
Z zdrowie i in.
NORMALIZACJA
ZAKAADOWA
REGULOWANIE RÓZNORODNOŚCI
Typizacja jest metodÄ… normalizacji polegajÄ…ca na dokonywaniu
wyboru z istniejącej lub zamierzonej rozmaitości, przewa\nie
mniejszej liczby rozwiązań optymalnych, przeznaczonych do
upowszechnienia.
Unifikacja jest metodÄ… normalizacji, polegajÄ…cÄ… na zastÄ…pieniu
rozmaitości równowa\ną nowa rozmaitością, składająca się z jednej
lub mniejszej od pierwotnej odmian.
REGULOWANIE RÓZNORODNOŚCI
ORGANIZACJA SAUśBY NORMALIZACYJNEJ
" Przyporządkowanie słu\by normalizacyjnej bezpośrednio dyrektorowi
przedsiębiorstwa lub jego zastępcy
" Organizacja słu\by normalizacyjnej uzale\niona od wielkości
przedsiębiorstwa, charakteru produkcji oraz zakresu zadań słu\by
normalizacyjnej
" Organizacja mo\e przybierać ró\ne formy:
1. Funkcjonowanie w wyodrębnionej komórce normalizacyjnej
2. Funkcjonowanie w innej komórce organizacyjnej (np. w dziale
głównego konstruktora, technologa)
3. Powierzenie prac normalizacyjnych (w wybranym zakresie) jako
dodatkowych zadań
ZADANIA SAUśBY NORMALIZACYJNEJ
" Organizacja działalności normalizacyjnej w zakładzie
" Prowadzenie i aktualizacja zbioru norm PN, zagranicznych, regionalnych,
międzynarodowych związanych tematycznie z zakresem działalności
zakładu oraz norm zakładowych
" Prenumerata i zamawianie norm oraz innych dokumentów
normalizacyjnych
" Rozprowadzanie norm do zainteresowanych komórek organizacyjnych w
zakładzie
" Informacja normalizacyjna
" Organizacja opiniowania Pr PN wpływających do zakładu w ramach
ankiety adresowanej oraz wybranych z ankiety powszechnej
" Koordynacja całokształtu działań normalizacyjnych w zakładzie
RÓśNICE SYSTEMOWE W FUNKCJONOWANIU
NORMALIZACJI W ZAKAADACH
1. W zakładach nie posiadających Certyfikatu Systemu Jakości zwykle
jest:
" ramowy i szczegółowy zakres zadań komórki normalizacyjnej
" zakres obowiązków poszczególnych normalizatorów
2. W zakładach posiadających Certyfikat Systemu Jakości jest:
" procedura dotycząca działalności normalizacyjnej i opracowywania
dokumentów normalizacyjnych
" ramowy zakres zadań komórki normalizacyjnej zakres
obowiązków poszczególnych pracowników normalizatorów
program szkoleń pracowników
FUNKCJONOWANIE NORMY ZAKAADOWEJ
W PRZEDSIBIORSTWIE
NORMA ZAKAADOWA:
" opracowywana na podstawie programu i/lub planu prac
normalizacyjnych
" wprowadzanie na podstawie zarządzenia DN jako zakładowy akt
normatywny
" podlega rejestracji
" stanowi nośnik informacji uszczegółowiających
" podlega dystrybucji do wszystkich zainteresowanych
" podlega aktualizacji (wprowadzanie zmian)
" podlega uniewa\nieniu i wycofaniu z obiegu z zapisem w rejestrze
archiwalnym
TRYB OPRACOWYWANIA NORMY ZAKAADOWEJ
ETAPY WPROWADZANIA NORM DO PRODUKCJI
PRACE ZWIZANE Z OPRACOWANIEM,
ZATWIERDZENIEM, REJESTRACJ
I ROZPOWSZECHNIANIEM NORM ZAKAADOWYCH
Zatwierdzanie
Uzgodniony projekt ZN jest zatwierdzany i wprowadzany do stosowania
decyzją (zarządzeniem) dyrektora (kierownika) przedsiębiorstwa (zakładu)
Rejestr
Norma po zatwierdzeniu jest wpisana do zakładowego rejestru norm
Rozpowszechnianie
Dostarczenie zainteresowanej komórce organizacyjnej norm niezbędnych
w działalności tej komórki
PRZYKAAD
Rejestr norm zakładowych
Nr Nr Tytuł Data Data i U wag i
kolejny normy normy pod-stawa
ustanowienia wpis od której
wpisu prawna
normy i nr normy do norma
zmiany
zarzÄ…dzenia w rejestru obowiÄ…zuje,
(uniewa\ni
sprawie oraz zakres
e-nia)
ustanowienia mocy
normy
normy obowiÄ…zujÄ…cej
AKTUALIZACJA ZN
NOWELIZACJA
" cel nowelizacji - uaktualnienie poprzedniego wydania normy
" konieczność przeprowadzenia nowelizacji
" decyzja co do nowelizacji normy
ZMIANY DO ZN
" cel wprowadzenia zmiany - uaktualnienie merytorycznej treści normy
" tryb opracowania zmiany
" zatwierdzenie zmiany i jej rejestr
POPRAWKI DO ZN
" cel wprowadzenia poprawki - poprawa błędów lub nieprecyzyjnych
sformułowań
" tryb wprowadzania poprawek
" zatwierdzanie poprawek
OCENA POTRZEBY OPRACOWANIA NORMY NA WYRÓB,
METOD BADAC LUB USAUG
Przy ocenie potrzeby opracowania proponowanej normy zwiÄ…zanej z
wyrobem, metodą badań, procesem lub usługą, nale\y wziąć pod uwagę
w szczególności:
a) kierunki i cele działania normalizacyjnego w zakresie:
" ochrony środowiska,
" ochrony konsumenta,
" poprawy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
" ułatwienia wymiany handlowej,
" zapewnienia zmienności, kompatybilności, zamienności we współpracy
itp.;
b) mo\ność wdro\enia normy z określonymi skutkami w zakresie:
" ograniczenia lub popierania konkurencji,
" nowej technologii,
" powiększenia lub zmniejszenia wyboru dla u\ytkownika;
OCENA POTRZEBY OPRACOWANIA NORMY NA WYRÓB,
METOD BADAC LUB USAUG
c) aktualność normy w zakresie pogodzenia docelowych terminów
opracowania normy ze spodziewanym postępem w danej dziedzinie
techniki;
d) mo\liwość przyjęcia istniejącego, szeroko uznawanego dokumentu jako
normy;
e) potrzebÄ™ technicznej koordynacji projektu normy z innymi istniejÄ…cymi
przepisami lub dokumentami zwiÄ…zanymi z tematem.
OPRACOWYWANIE NORM
ZAKAADOWYCH
Zaleca się aby norma zakładowa (ZN) była
opracowywana w sposób, jaki przyjmuje się przy
opracowywaniu Polskich Norm, z wyjÄ…tkiem wzoru
strony tytułowej oraz numeracji norm zakładowych."
OPRACOWYWANIE NORM
ZAKAADOWYCH - ZASADY
1. Cel - celem normy jest ułatwienie realizacji zadań
wynikających z potrzeb społecznych i gospodarczych, poprzez
tworzenie wzorcowych rozwiązań, szczególnie w zakresie:
" bezpieczeństwa ludzi, środowiska i mienia,
" likwidowania barier w handlu,
" utrwalania osiągnięć techniki,
" upowszechniania postępu technicznego,
" tworzenia podstaw do rozstrzygania sporów między dostawcą
i odbiorcÄ….
OPRACOWYWANIE NORM ZAKAADOWYCH
- ZASADY
2) Słuszność techniczna, ekonomiczna i u\ytkowa -
postanowienia normy powinny być oparte na podstawach
naukowych oraz danych sprawdzonych pod względem słuszności
technicznej, ekonomicznej i u\ytkowej. Powinny uwzględniać
aktualny stan wiedzy oraz poziom techniki osiągnięty lub
mo\liwy do osiągnięcia w najbli\szym czasie.
3) Styl - styl normy powinien być prosty i zwięzły, jak tylko jest
to mo\liwe, aby ułatwić u\ytkownikowi zrozumienie normy.
OPRACOWYWANIE NORM
ZAKAADOWYCH - ZASADY
4) Zgodność postanowień - postanowienia normy nie powinny
być sprzeczne ' innymi postanowieniami tej samej normy lub
innych norm.
Je\eli w wymaganiach podano np. dla wymiaru odchyłkę
graniczną +0,15 mm, j. z dokładnością do jednej setnej milimetra,
to w rozdziale dotyczącym metod badań - przy sprawdzaniu
wymiarów powinno być podane postanowienie, \e odchyłkę
graniczną nale\y sprawdzać przyrządami pomiarowymi z
dokładnością do 0,01 mm.
OPRACOWYWANIE NORM
ZAKAADOWYCH
Zgodność postanowień:
" terminologii,
" wielkości fizycznych, jednostek i ich oznaczeń,
" rysunku technicznego,
" symboli graficznych,
" tolerancji i pasowań,
" liczb normalnych i ciągów liczb normalnych,
" warunków środowiskowych i odpowiednich metod badań,
" bezpieczeństwa i niezawodności,
" systemów zapewnienia jakości.
FORMY SAOWNE POSTANOWIEC
OPRACOWYWANIE NORM
ZAKAADOWYCH - zasady
5) Uzgodnienie normy - nale\y przestrzegać zasady
opracowywania normy we współpracy z zainteresowanymi.
Treść normy powinna być uzgodniona z wykonawcami,
producentami, konsumentami i u\ytkownikami oraz stosownie
do zagadnienia z przedstawicielami nauki oraz organizacjami
społecznymi i zawodowymi.
OPRACOWYWANIE NORM
ZAKAADOWYCH
6) Układ, struktura i treść normy zakładowej - w miarę
mo\liwości powinny być zbli\one do Polskich Norm.
Układ ogólny normy powinien obejmować trzy zasadnicze części:
a) część wstępną - obejmującą elementy identyfikujące normę,
charakteryzujące jej treść, wyjaśniające jej podstawy oraz
ilustrujÄ…ce przebieg opracowania normy i jej zwiÄ…zki z innymi
normami;
b) część normatywną - obejmująca elementy zawierające istotne
postanowienia, których przestrzeganie daje podstawę do
stwierdzenia zgodności z normą;
c) część uzupełniającą - obejmującą elementy zawierające informacje
ułatwiające rozumienie normy i korzystanie z niej.
RAMOWY UKAAD ELEMENTÓW NORMY
Przykłady podstawowych układów normy wyrobu
A. Norma pełna
PRZYKAAD
1 Wstęp
Zakres normy
Normy (i dokumenty) powołane
Definicje
2 Wymagania
Klasyfikacja i oznaczenie
Wymagania organoleptyczne
Wymagania fizyczne
Wymagania chemiczne
Wymagania mechaniczne
Wymagania cieplne
Wymagania elektryczne
3. Pobieranie próbek
4. Metody badań
Sprawdzenie właściwości organoleptycznych
Sprawdzenie własności fizycznych
Sprawdzenie własności chemicznych
Sprawdzenie własności mechanicznych
Sprawdzenie własności cieplnych
Sprawdzenie wymagań elektrycznych
5. Znakowanie i pakowanie
Znaki i znakowanie
Pakowanie
Załącznik A (normatywny): Sposób pobierania i zabezpieczania próbek do badań Załącznik B
(normatywny): Opakowania i sposób pakowania
Załącznik C (informacyjny): Przykłady oznaczenia
B. Norma niepełna
PRZYKAAD 1
Zakres normy
Normy (i dokumenty) powołane
Definicje
Wymagania
Wymiary
Materiał (skład chemiczny)
Wykonanie
Wykończenie
Cechowanie
PRZYKAAD 2
Zakres normy
Normy (i dokumenty) powołane
Wymiary
CERTYFIKACJA
Certyfikacja - działanie, w wyniku którego jednostka niezale\na od
dostawcy i odbiorcy udziela pisemnego zapewnienia, \e wyrób, proces
lub usługa są zgodne z określonymi wymaganiami.
Certyfikacja zgodności - działanie trzeciej osoby (jednostki
niezale\nej od dostawcy i odbiorcy) wykazujÄ…ce, \e zapewniono
odpowiedni stopień zaufania, i\ nale\ycie zidentyfikowany wyrób, proces
lub usługa są zgodne z określoną normą lub właściwymi przepisami
prawnymi.
Certyfikat zgodności - dokument wydany zgodnie z zasadami
systemu certyfikacji wyrobów, wskazujący, \e zapewniono odpowiedni
stopień zaufania, \e prawidłowo zidentyfikowany wyrób jest zgodny z
określoną normą lub właściwym przepisem prawnym.
System certyfikacji - system o własnych zasadach postępowania i
zarządzania dotyczących przeprowadzenia certyfikacji zgodności.
Jednostka certyfikujÄ…ca - jednostka organizacyjna prowadzÄ…ca
certyfikację zgodności.
Akredytacja - formalne uznanie kompetencji jednostki
certyfikujÄ…cej lub kontrolujÄ…cej laboratorium badawczego albo
pomiarowego.
Notyfikacja - uchwała, za pomocą której władze publiczne w
państwie członkowskim UE powiadamiają komisje i inne państwa
członkowskie, \e dana jednostka odpowiada za oceny zgodności
zgodnie z dyrektywami UE.
Inspekcja - sprawdzenie projektu wyrobu, samego wyrobu, usługi,
procesu systemu lub urządzenia oraz ustalenie ich zgodności ze
specyficznymi wymaganiami lub na podstawie profesjonalnego
osądu - z wymaganiami ogólnymi.
Europejska Organizacja ds. Badań i
Certyfikacji (EOTC),
Komisja UE w porozumieniu z CEN i CENELEC w 1990 r. utworzyła
której celem jest rozwiązywanie wszystkich kwestii procedury oceny
zgodności, a zwłaszcza:
" wspieranie systemów certyfikacji w zakresie wzajemnego
uznawania wyników badań i certyfikatów;
" świadczenie pomocy technicznej z zakresu ustawodawstwa w UE i
EFTA odnośnie do oceny zgodności;
" wspieranie wymiany informacji i doświadczeń;
" udzielenie pomocy z zakresu normalizacji technicznej w obszarze
oceny zgodności.
Organizacja EOTC z kolei utworzyła dwa komitety:
1. EQS - Europejski Komitet ds. Systemów
Jakości i Certyfikacji,
którego działalność sprowadza się do badania i certyfikowania
systemów zarządzania jakością na podstawie norm ISO serii 9000
oraz EN 45012, a podstawowymi zadaniami sÄ…:
" zapobieganie wielokrotnym ocenom i certyfikacjom systemu
zarządzania jakością tej samej organizacji;
" wytwarzanie zaufania do ocen i certyfikacji systemów zarządzania
jakością, dokonywanych przez jednostki kompetentne do
przeprowadzenia tej certyfikacji.
2. EAC - Europejski Komitet ds. Akredytacji i
Certyfikacji,
którego zadaniem jest zharmonizowanie procedur
akredytacyjnych jednostek, zajmujÄ…cych siÄ™ w Europie
akredytacją jednostek certyfikujących systemy jakości, oraz
stymulowanie zawierania umów dotyczących wzajemnego
uznawania.
1. Polskie Centrum Akredytacji PCA,
udzielajÄ…ce akredytacji:
" jednostkom certyfikujÄ…cym wyroby, personel, systemy
zarzÄ…dzania,
" laboratoriom badawczym i pomiarowym,
" jednostkom kontrolujÄ…cym (inspekcyjnym).
Ogólne kryteria, względem których ocenia się
kompetencje organizacji wnioskujÄ…cych o akredytacjÄ™
zawarte sÄ… w normach:
" PN-EN ISO/IEC 17025:2001 Ogólne wymagania dotyczace
kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących ,
" EN-ISO/IEC TR 17010 Ogólne kryteria dotyczące
jednostek akredytujÄ…cych jednostki certyfikujÄ…ce ,
" EN-ISO/IEC 17020 Ogólne kryteria działania ró\nych
rodzajów jednostek kontrolujących ,
" PN-EN 45011:2000 Wymagania ogólne dotyczące
jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów ,
" PN-EN 45012:2000 Wymagania ogólne dotyczące
jednostek prowadzÄ…cych ocenÄ™ oraz certyfikacjÄ™/rejestracjÄ™
systemów jakości ,
" EN-ISO/IEC 17024 Ogólne wymagania dotyczące
jednostek certyfikujÄ…cych personel .
2. Polskie Centrum Badań i Certyfikacji
PCBC S.A.
które:
" Certyfikuje ró\ne systemy zarządzania zgodne z normami ISO
9001, ISO 14001, PN-N 18001, HACCP, WSK, systemy
zintegrowane i in.
" Przeprowadza badania i certyfikuje ró\ne typy wyrobów na znak
CE, B, Q, PN, ekologiczny i inne,
" Szkoli i certyfikuje personel funkcjonujÄ…cy w systemie tzn.
auditorów, pełnomocników i mened\erów ds. jakości, zarządzania
środowiskowego i in.
PCBC S.A. jest członkiem:
" IQNet (The International Certyfication Network)
Międzynarodowej Sieci Jednostek Certyfikujących Systemy
Jakości,
" EOTC Międzynarodowy Komitet ds. Badań i Certyfikacji,
którego celem jest rozwiązywanie wszystkich kwestii procedury
oceny zgodności (wzajemne uznawanie wyników, świadczenia
pomocy technicznej, wymiana informacji, itp.),
" EOQ Europejska Organizacja Jakości, stanowi forum wymiany
poglądów i doświadczeń w dziedzinie filozofii i metod
zarządzania jakością,
" EFQM Europejska Fundacja ds. Zarządzania Jakością, mająca
za zadanie zwiększanie efektywności i konkurencyjności firm
europejskich poprzez stałą poprawę jakości.
CERTYFIKACJA:
" Systemów zarządzania
" Personelu
" Wyrobów
Organy rzÄ…du,
Notyfikacja Organy rzÄ…du, Autoryzacja
Minister ds. gospodarki
Minister ds. gospodarki
UE, Monitor
Polski
Jednostka autoryzowana na szczeblu
krajowym upowa\niona do akredytacji
POLSKIE CENTRUM AKREDYTAJCI
POLSKIE CENTRUM AKREDYTAJCI
Jednostka upowa\niona do
nadzorowania badań i certyfikacji
POLSKIE CENTRUM BADACI CERTYFIKACJI
I CERTYFIKACJI
POLSKIE CENTRUM BADAC
Certyfikacja
Akredytacja
Jednostki Jednostki Jednostki Jednostki Jednostki
Jednostki Jednostki Jednostki Jednostki Jednostki
akredytujÄ…ce certyfikujÄ…ce certyfikujÄ…ce certyfikujÄ…ce kontrolujÄ…ce
akredytujÄ…ce certyfikujÄ…ce certyfikujÄ…ce certyfikujÄ…ce kontrolujÄ…ce
laboratoria wyroby personel systemy (inspekcyjne)
laboratoria wyroby personel systemy (inspekcyjne)
jakości
jakości
Rzetelnośći i
Akredytowane Auditorzyi i Certyfikowane Rzetelność
Certyfikaty i
Akredytowane Auditorzy Certyfikowane
jednolitość
Certyfikaty i
laboratoria personel do systemy jednolitość
atesty
laboratoria personel do systemy
postępowań
atesty
badawcze i procesów jakości w postępowań
wyrobów
badawcze i procesów jakości w
akredytacyjnych i
wyrobów
pomiarowe specjalnych organizacjach akredytacyjnych i
pomiarowe specjalnych organizacjach
certyfikacyjnych
certyfikacyjnych
Rys Schemat procesów akredytacji i certyfikacji mających za zadanie zapewnienie ich jednolitości i
rzetelności.
CERTYFIKACJA WYROBÓW
Certyfikacja wyrobu jest to działanie trzeciej strony (jednostki
niezale\nej) wykazujące, \e zapewniono wysoki stopień zaufania i\
nale\ycie zidentyfikowane wyroby są zgodne z określonymi
wymaganiami
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
- Podstawowe jego obowiÄ…zki w tym zakresie reguluje ustawa o
ocenie zgodności z 30.08.2002r (Dz.U. Nr 166 poz. 1360)
- Określa ona zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności z
zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami dotyczącymi wyrobów,
jak równie\ procesów ich wytwarzania, które mogą stwarzać
zagro\enie albo słu\ą ochronie lub ratowaniu \ycia, zdrowia, mienia
oraz środowiska.
- Ustalono w niej zasady akredytacji, autoryzacji, notyfikacji,
sprawowania nadzoru nad wyrobami podlegajÄ…cymi ocenie
zgodności oraz określa organy właściwe do sprawowania tego
nadzoru.
- Zgodnie z tą ustawą, nadzór nad systemem sprawuje minister ds.
gospodarki, któremu podlega Polskie Centrum Akredytacji (PCA).
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
CERTYFIKACJA WYROBÓW
ObowiÄ…zkowa Dobrowolna:
" znak bezpieczeństwa B
Znak CE
" znak jakości Q
" znak zgodności z PN
" znak ekologiczny EKO
" certyfikat zgodności
" certyfikat CB
" certyfikat CCA
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
W obszarze obowiÄ…zkowym, zale\nie od rodzaju wyrobu i stopnia
ewentualnych zagro\eń, w przypadku nie spełnienia wymagań, mogą
być stosowane następujące sposoby:
" samodeklaracja producenta dla wyrobów o małym ryzyku przy
spełnieniu przez niego określonych wymagań,
" przeprowadzanie oceny przez stronÄ™ trzeciÄ… (kompetentnÄ… i
upowa\nioną) dla wyrobów o większym stopniu ryzyka,
" przeprowadzanie oceny według specjalnych wymagań przepisów
krajowych (Urząd Dozoru Technicznego, Wy\szy Urząd Górniczy,
spełnienie wymagań prawa telekomunikacyjnego, budowlanego,
energetycznego, prawa o miarach i in.).
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
- Organem sprawującym nadzór nad wyrobami wprowadzanymi
do obrotu jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, który korzysta z pomocy organów
wyspecjalizowanych takich jak: Inspekcja Handlowa, Państwowa
Inspekcja Pracy, Prezes Wy\szego Urzędu Górniczego, Główny
Inspektor Nadzoru Budowlanego, Prezes Urzędu Regulacji
Telekomunikacji i Poczty i ewentualnie inne, jeśli zostaną
określone w odrębnych ustawach.
- Ustawa przewiduje określone sankcje za bezprawne
wprowadzanie do obrotu wyrobów nie spełniających wymagań
bezpieczeństwa - kary, wycofywanie z rynku i in.
- Koordynatorem krajowego systemu badań i certyfikacji
wyrobów jest Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. (PCBC
S.A).
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
- Stroną trzecią w ocenie zgodności powinna być jednostka
notyfikowana.
Jest to akredytowana jednostka posiadajÄ…ca upowa\nienie udzielone
przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności do
podejmowania działań z zakresu oceny zgodności w obszarze
obowiÄ…zkowym. Takie upowa\nienie nosi nazwÄ™ autoryzacji.
- Jednostka autoryzowana mo\e ubiegać się o notyfikację przez
zgłoszenie Komisji Europejskiej i państwom członkowskim UE
autoryzowanych jednostek i laboratoriów właściwych do wykonywania
czynności określonych w procedurach oceny zgodności. Zgłoszenia tego,
nazywanego notyfikacją dokonuje minister właściwy ds. gospodarki.
- Jednostka notyfikowana musi spełniać następujące warunki:
" musi być akredytowana i autoryzowana,
" musi być ubezpieczona od odpowiedzialności cywilnej,
" musi spełniać wymagania zawarte w określonych rozporządzeniach
ministrów (dotyczących jednostek certyfikowanych).
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
W ustawie przewidziano dwa rodzaje obowiązkowych wymagań:
-zasadnicze (przenoszą one wymagania dyrektyw nowego podejścia
UE do prawa polskiego)
- szczegółowe, które dotyczą wyrobów, które mogą stwarzać
zagro\enia albo słu\ą ochronie lub ratowaniu \ycia, zdrowia, mienia
lub środowiska.
W dyrektywach tych, oprócz wymagań, znajdują się następujące
elementy:
" metody zademonstrowania spełnienia zasadniczych wymagań,
" atestacja przy czym zademonstrowanie zgodności mo\e być
dokonane:
-jako deklaracja producenta (na podstawie własnych badań lub
niezale\nych wyników badań,
-jako certyfikat niezale\nej organizacji (notyfikowanej),
-jako wyniki badań niezale\nej organizacji (notyfikowanej).
Wyrób spełniający wymagania oznaczany jest CE i dopuszczany do
obrotu w krajach UE.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
- Rada UE podjęła Decyzję 93/465/EEC z 22.07.93r w sprawie tzw.
modułów dla ró\nych faz procedur oceny zgodności.
- Za pomocÄ… tych procedur ka\dy producent lub importer mo\e
zademonstrować odpowiednim władzom, \e wyrób wprowadzany na
rynek spełnia wymagania zasadnicze.
- Procedury te wyró\niają 8 podstawowych modułów, które ró\nią się w
zale\ności od etapu rozwoju wyrobu, typu oceny i jednostki dokonującej
oceny (oznaczonych od A do H) .
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
A. Producent deklaruje, \e dane wyroby sÄ… zgodne z wymaganiami
dyrektywy, opracowuje i przechowuje dokumentacjÄ™ technicznÄ…
do dyspozycji władz państwowych. Znakuje wyroby CE oraz
sporządza pisemną deklarację zgodności.
B. Producent przedstawia upowa\nionej jednostce dokumentacjÄ™
technicznÄ… i/lub prototyp wyrobu. Upowa\niona jednostka
sprawdza zgodność z zasadniczymi wymaganiami, w razie
konieczności przeprowadzając konieczne badania, po czym
wydaje certyfikat badania typu EC.
C. Stosowany wraz z modułem B. Producent deklaruje, \e dane
wyroby są zgodne z typem opisanym w certyfikacie zgodności
typu EC i znakuje ka\dy wyrób CE i sporządza pisemną deklarację
zgodności.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
D. Stosowany równie\ z modułem B. Producent posiadający system
zarządzania jakością zgodny z ISO 9001:2000 (w zakresie
wytwarzania, kontroli końcowej i badań tzn. w zakresie
zapewnienia jakości produkcji) deklaruje, \e dane wyroby są
zgodne z typem opisanym w certyfikacie typu EC i znakuje wyroby
znakiem CE sporządzając pisemną deklarację zgodności.
E. Równie\ stosowany z modułem B. Producent posiadający system
zarządzania jakością zgodny z ISO 9001:2000 (w zakresie, co
najmniej kontroli końcowej i badań tzn. zapewnienia jakości
wyrobów) deklaruje, \e dane wyroby są zgodne z typem opisanym
w certyfikacie zgodności typu EC, znakuje wyroby znakiem CE i
sporządza pisemną deklarację zgodności.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
F. Te\ stosowany z modułem B. Wytworzony produkt podlega
weryfikacji wyrobu dokonywanej przez upowa\nionÄ… jednostkÄ™,
która sprawdza zgodność z typem opisanym w certyfikacie typu EC.
Na podstawie pozytywnej opinii jednostki, producent znakuje
wyroby CE i sporządza pisemną deklarację zgodności.
G. Moduł stosowany w przypadku odpowiedzialnej produkcji
jednostkowej. Upowa\niona jednostka w celu weryfikacji
produkcji jednostkowej sprawdza dokumentację oraz wyrób i
wydaje certyfikat zgodności. Producent znakuje wyroby CE i
sporządza pisemną deklarację zgodności.
H. Moduł stosowany w przypadku, gdy producent posiada
certyfikowany system zgodny z ISO 9001:2000 w zakresie pełnego
zapewnienia jakości, obejmującego równie\ procesy
projektowania. W tej sytuacji producent deklaruje, \e jego wyroby
sÄ… zgodne z projektem, znakuje wyroby CE i sporzÄ…dza pisemnÄ…
deklarację zgodności.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Procedura wyznaczania CE obejmuje następujące etapy:
" określenie wszystkich, mających zastosowanie względem
wyrobu, dyrektyw,
" określenie wszystkich wymagań zasadniczych ww. dyrektyw
względem wyrobu,
" określenie, mających zastosowanie, norm
zharmonizowanych.
" określenie, mających zastosowanie, procedur oceny
zgodności,
" przygotowanie dokumentacji technicznej,
" przeprowadzenie koniecznych badań,
" sporządzenie i podpisanie deklaracji zgodności,
" umieszczenie oznaczenia CE na wyrobie (tabliczce
znamionowej, opakowaniu, załączonych dokumentach).
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Certyfikacja dobrowolna
W procesach dobrowolnej certyfikacji wyrobów uczestniczą
następujące jednostki:
" akredytowane jednostki certyfikujÄ…ce wyroby,
" akredytowane jednostki akredytujÄ…ce laboratoria,
" akredytowane laboratoria badawcze i pomiarowe,
" akredytowane jednostki inspekcyjno-kontrolne.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Zasady certyfikacji wyrobów w krajowym systemie
certyfikacyjnym
1. Procesy certyfikacji wyrobów rozpoczynają się z chwilą zgłoszenia
przez producenta takiej potrzeby oraz podpisaniu odpowiedniej umowy
regulujÄ…cej zobowiÄ…zania stron.
2. Proces certyfikacji przewa\nie jest trzystopniowy i obejmuje:
" inspekcję wstępną u producenta;
" badania typu wyrobu;
" nadzór w okresie wa\ności certyfikatu.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
3. Na producencie zainteresowanym uzyskaniem certyfikatu
cią\y obowiązek wcześniejszego przebadania wyrobu w laboratorium
akredytowanym w zakresie badanego wyrobu i rodzaju
wykonywanych badań. Wyniki tych badań są dołączane do wniosku
o certyfikacjÄ™.
4. Zgłaszającym potrzebę certyfikacji mo\e być producent,
dystrybutor lub osoba działająca z upowa\nienia producenta.
5. Ze względu na specyfikę wyrobu lub brak odpowiedniego
akredytowanego laboratorium mogą być dopuszczone:
" badania wykonane u producenta pod nadzorem jednostki
przeprowadzajÄ…cej certyfikacjÄ™ wyrobu;
" badania wykonane w laboratorium nie posiadajÄ…cym
akredytacji, jeśli brak akredytowanego laboratorium, za zgodą PCA i
pod nadzorem jednostki certyfikujÄ…cej
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Podstawę badania wyrobów w zale\ności od rodzaju posiadanego
certyfikatu stanowiÄ…:
" wymagania bezpieczeństwa ustalone w PN i/lub właściwych
przepisach prawnych, a w przypadku braku PN w kryteriach
technicznych ustanowionych przez RadÄ™ ds. Certyfikacji w jednostce
certyfikujÄ…cej - w przypadku certyfikacji na dobrowolny znak
bezpieczeństwa;
" normy IEC w przypadku certyfikatów CB lub CENELEC w przypadku
certyfikatu CCA dotyczącego certyfikacji na znak bezpieczeństwa
wyrobów importowanych;
" normy PN - w przypadku certyfikacji na znak zgodności z PN;
" normy krajowe i międzynarodowe - w przypadku certyfikacji
zgodności;
" właściwe kryteria jakościowe lub kryteria techniczne opracowane
przez kompetentne instytucje w przypadku certyfikatów na
oznaczenie znakiem jakości Q lub EKO-znakiem .
" Znak zgodności z norma UE Keymark , który w przyszłości ma
zastąpić docelowo narodowe znaki zgodności (np. Z PN)
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Ogólny, skrócony algorytm przeprowadzania procesu certyfikacji wyrobów
jest następujący:
1. ZÅ‚o\enie wniosku z dokumentacjÄ… i kwestionariuszem dostawcy (oraz,
gdy to konieczne, wyników badań przeprowadzonych w akredytowanym
laboratorium na zgodność cech wyrobu z odpowiednio
wyspecyfikowanymi wymaganiami
2. Wstępna ocena dokumentacji, wniosku i wyrobu.
3. Zawarcie umowy o certyfikacjÄ™.
4. Kontrola warunków techniczno-organizacyjnych u producenta
(wnioskodawcy) pod kątem zapewnienia stabilności warunków produkcji i
jakościowej realizacji podstawowych procesów.
5. Przegląd i ocena zebranego materiału dotyczącego wyrobu
wnioskowanego do certyfikacji.
6. Opinia i orzeczenie bran\owego komitetu technicznego (kompetentnego
w zakresie wyrobu przedstawionego do certyfikacji).
7. Wydanie bÄ…dz odmowa wydania certyfikatu.
8. Nadzór jednostki certyfikującej nad certyfikowanym wyrobem.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
- Wnioskodawca otrzymuje certyfikat na wyrób po pozytywnym wyniku
postępowania certyfikacyjnego i dokonaniu opłat przewidzianych
umowÄ….
- Certyfikat dotyczy wyłącznie wyrobów opisanych w jego treści i w
takim wykonaniu, w jakim były zgłoszone do badań i certyfikacji.
- Certyfikaty sÄ… wystawiane po raz pierwszy na okres trzyletni, z
mo\liwością wydłu\enia do lat 5 przy kolejnych przedłu\eniach
wa\ności certyfikatu.
- Jeśli w procesie certyfikacji określone wymagania nie zostały
spełnione, to producent powinien wnieść odpowiednie poprawki do
wyrobu lub procesu jego wytworzenia, a powtórny proces certyfikacji
mo\e przebiegać przy uproszczonej procedurze certyfikacji, ustalonej w
jednostce certyfikujÄ…cej.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Jednostka, która wydała certyfikat, sprawuje nadzór nad
wyrobem, za pomocą następujących rodzajów kontroli (przynajmniej
raz na 2 lata):
" inspekcji prowadzonej u producenta w celu potwierdzenia
zgodności stosowania certyfikatu z wymaganiami umowy;
" inspekcji z wykonaniem u producenta niepełnych badań wyrobów
certyfikowanych;
" okresowej oceny wyników badań pełnych, przeprowadzonych w
określonym laboratorium;
" inspekcji z pobraniem próbek do badań kontrolnych i wykonania
tych badań.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Posiadacz certyfikatu w okresie jego wa\ności powinien:
" wykorzystywać uprawnienia jedynie do wyrobów spełniających
wymagania podane w treści certyfikatu;
" informować jednostkę certyfikującą o wszystkich zmianach
dotyczÄ…cych wyrobu, wstrzymaniu lub zaprzestaniu produkcji oraz
zmianach nazwy firmy;
" w przypadku zmian normy lub właściwego przepisu prawnego, je\eli
są one obowiązkowe, wprowadzić je do stosowania;
" umo\liwiać jednostce certyfikującej przeprowadzenie inspekcji;
" przechowywać zapisy badań, działań korygujących, reklamacji i
udostępniać je podczas kontroli;
" wykonywać okresowo badania pełne i niepełne zgodnie z
postanowieniami umowy lub innymi przepisami.
OCENA ZGODNOŚCI WYROBÓW
Jednostka certyfikująca mo\e zawiesić wa\ność certyfikatu w
następujących przypadkach:
" stwierdzenia, \e wyrób nie spełnia wymagań bezpieczeństwa;
" negatywnych wyników badań lub inspekcji przeprowadzonej w
ramach nadzoru;
" uniemo\liwienia przeprowadzenia badań lub inspekcji;
" nie wywiązania się dostawcy ze zobowiązań zawartych w umowie
Cofnięcie certyfikatu następuje w przypadku:
" nadu\ycia przez producenta uprawnień wynikających z posiadania
certyfikatu;
" niespełnienia, w ustalonym terminie, warunków postawionych w
przypadku zawieszenia certyfikatu.
CERTYFIKACJA
SYSTEMÓW
ZARZDZANIA
PROCES CERTYFIKACJI
Faza 1. Inicjacja kontaktu zainteresowana firma kieruje wniosek o
certyfikację do upowa\nionej instytucji wraz z niezbędną
dokumentacjÄ….
Faza 2. Ocena wstępna dokonywana przez jednostkę certyfikującą
w oparciu o wynik ankiety wypełnionej przez zainteresowaną stronę.
Faza 3. Audit certyfikacyjny wykonywany przez powołany zespół
auditorów, w uzgodnionym terminie, zakończony raportem.
Faza 4. Wydanie certyfikatu na podstawie analizy dokumentów
auditu i zre-alizowanych działań korygujących wydaje się certyfikat
(wa\ny 3 lata).
Faza 5. Utrzymanie certyfikatu spełnianie wymagań nadzoru
jednostki certyfikującej i przedłu\anie wa\ności certyfikatu.
SYSTEMY ZARZDZANIA:
- JAKOÅšCI PN-EN ISO 9001:2009
- ÅšRODOWISKOWA PN-EN ISO ISO 14001:2005
- BEZPIECZECSTWEM I HIGIENA PRACY PN-EN ISO
18001:2004
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
A P
C D
DD
Główne elementy systemu zarządzania jakością na tle cyklu PDCA.
SYSTEM ZARZDZANIA SRODOWISKIEM
POLITYKA ÅšRODOWISKOWA
P Planowanie D
Wdra\anie
Aspekty środowiskowe
Struktura i odpowiedzialność
(znaczÄ…ce)
Szkolenie i kompetencje
Wymagania prawne
Komunikowanie siÄ™
Dokumentacja i nadzór
Sterowanie operacyjne
Sytuacje awaryjne
Cele i zadania
Programy
Działania
A C
Funkcjonowanie
sprawdzajÄ…ce
PrzeglÄ…d zarzÄ…dzania Monitorowanie i pomiary
Działania korygujące i
Ocena systemu
zapobiegawcze
Działania w systemie
Zapisy
Doskonalenie systemu
Audity wewnętrzne i
środowiskowe
Schemat systemu zarządzania środowiskowego z uwidocznieniem cyklu PDCA w
działaniach i doskonaleniu (zgodnie z normą PN EN ISO 14 001 : 2005).
SYSTEM ZARZDZANIA BHP
Strategia organizacji
Strategia organizacji
Polityka i cele systemu ZBHP
Polityka i cele systemu ZBHP
A P
DZIAAANIE PLANOWANIE
Ocena stanu
aktualnego
Identyfikacja zagro\eń
PrzeglÄ…d systemu
Identyfikacja wymagań
Ocena systemu
prawnych
Doskonalenie systemu
Ocena ryzyka
C D
SPRAWDZANIE WDRAśANIE
Monitorowanie Dokumentowanie
Pomiary Szkolenie
Audity Funkcjonowanie
Postępowanie według schematu PDCA w procesie wdra\ania systemu
zarzÄ…dzania BHP (SZBHP).
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
- włoski przemysłu samochodowego. AVSQ 94 ANFIA z 1997r,
- francuski EAQF 94 z 1997r,
- niemiecki VDA 6.1 z 1998r
- system opracowany wspólnie przez firmy: Ford, Chrysler i
General Motors QS 9000 z 1994r.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
- opracowano normę międzynarodową specyfikację techniczną
ISO/TS 16949:1999, w której ujęto wymagania wszystkich
producentów samochodów.
- Specyfikacja ta bazowała na normie ISO 9001:1994 i została ju\
znowelizowana w 2002r w celu dostosowania jej do wymagań
znowelizowanej normy ISO 9001:2000.
- Specyfikacja ta została opracowana przez ISO przy współpracy IATF
(International Automotive Task Force), w pracach której uczestniczyło
wiele firm samochodowych i organizacji oraz JAMA (Japan Automotive
Manufactures Association
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
Do głównych zadań IATF (pełniącej funkcję administratora
systemu) nale\Ä…:
- okresowe dokonywanie przeglądów normy ISO/TS 16949
(kolejna przewidziana jest na rok 2008),
- dą\enie do zapewnienia globalnej harmonizacji wymagań
producentów wszystkich samochodów oraz,
- zarządzanie globalnym systemem certyfikacji systemów
zarządzania jakością według tego standardu, tzn. zarządzania
systemami certyfikacji, jednostkami certyfikujÄ…cymi, auditorami
oraz nadzorowanie i monitorowanie certyfikacji.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
Do głównych celów opracowanej specyfikacji ISO/TS 16949 nale\y
zaliczyć:
" zapewnienie wspólnego podejścia do systemów jakości bran\y
motoryzacyjnej, zarówno dla organizacji produkcyjnych jak i
serwisowych oraz uniknięcie potrzeby wielokrotnej certyfikacji,
" łączne przedstawienie podstawowych wymagań względem systemu
zarządzania w przedsiębiorstwie wraz ze specjalnymi wymaganiami
klientów (producentów wyrobów finalnych),
" zapewnienie mo\liwości ciągłego doskonalenia przy jednoczesnej
redukcji strat, zmienności, wad oraz polepszenia współpracy z klientami
i polepszenie niezawodności dostaw.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
Podstawowe zakresy zastosowań normy ISO/TS 16949 są
następujące:
" Do wszystkich wyrobów związanych z bran\ą motoryzacyjną w
etapach ich projektowania i rozwoju, produkcji oraz instalowania i
serwisu.
" Do lokalizacji produkcyjnych, w których organizacja wykonuje
elementy zamówione przez klienta dla zaspokojenia potrzeb
powstajÄ…cych w monta\u lub serwisie (oprzyrzÄ…dowanie,
wyposa\enie).
" Do jednostek wspierajÄ…cych takich jak: centra projektowe,
laboratoryjne, dystrybucyjne mieszczÄ…ce siÄ™ w ramach lokalizacji
produkcyjnej, które wspierają (gdy są poza tą lokalizacją nie
mogą podlegać samodzielnej certyfikacji).
" Powinna być stosowana przez cały łańcuch dostaw dla
motoryzacji, np. dostawcy materiałów i części, dostawcy zespołów
i usług, ich poddostawcy itd
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
Znowelizowana wersja ISO/TS 16949:2002 w stosunku do
poprzedniej wersji zawiera następujące zmiany :
" dostosowano jÄ… do nowej struktury normy ISO 9001:2000,
" przeniesiono niektóre wymagania do ISO 9001:2000 w związku z jej
nowelizacją, tzn. oceną efektywności szkoleń, ciągłym doskonaleniu
(niektóre elementy), analizę danych (częściowo), zadowolenie klienta
(częściowo),
" uproszczono sformułowania pewnych wymagań bez rezygnacji z
samych wymagań, np. analiza systemów pomiarowych, monitorowanie
efektywności działań i procesów, bezpieczeństwo, zawartość instrukcji
operatorskich, ciągłe doskonalenie, techniki, które powinny być znane
projektantom i in.,
" uszczegółowienie niektórych wymagań, np. śledzenie zadowolenia
klienta, monitorowanie dostawy i in.,
" wprowadzanie nowych wymagań, np. certyfikowanie dostawcy,
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
Znowelizowana wersja ISO/TS 16949:2002 w stosunku do
poprzedniej wersji zawiera następujące zmiany :
" poło\enie większego nacisku na planowanie jakości nowych
uruchomień,
" uproszczenie lub złagodzenie wymagań względem niektórych
wcześniejszych zapisów (biznes plan, benchmarking, ISO/IEC 17025
w laboratorium, satysfakcja pracowników, techniki optymalizacyjne
w projektowaniu, przegląd wymagań klienta),
" mo\liwe jest równie\ uproszczenie lub złagodzenie następujących
wymagań, je\eli nie \ąda tego klient:
" odnośnie pakowania, magazynowania, transportu,
" odnośnie 100% terminowości dostaw,
" elektronicznej komunikacji w sprawie dostaw,
" przepisów odnośnie materiałów.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE MOTORYZACYJNYM
Procesy certyfikacji na zgodność systemu z ISO/TS 16949
nadzoruje IATF, która udziela akredytacji jednostkom certyfikującym i
dla ujednolicenia wymagań opracowała:
" check listÄ™ do ISO/TS 16949,
" schemat certyfikacji systemu ISO/TS 16949,
" wytyczne IATF dotyczące tej normy, które zawierają: wskazane
praktyki postępowania przemysłu motoryzacyjnego, przykłady,
wyjaśnienia, pomoc w spełnieniu wymagań.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
Tworzenie przepisów lotniczych:
-rok 1926, gdy Kongres USA ustanowił akt prawny Air Commerce Act,
w wyniku czego w Departamencie Handlu utworzono Oddział
Lotniczy, a pózniej dwie agencje federalne:
- Cywilne Biuro Lotnicze CAB (Civil Aeronautics Board), zajmujÄ…ce
się badaniem wypadków lotniczych
- oraz FederalnÄ… AdministracjÄ™ LotniczÄ… FAA (Federal Aviation
Administration), której zadaniem jest certyfikacja sprzętu,
nadzorowanie licencji, zatwierdzanie instalacji i urządzeń naziemnych,
a ponadto tworzenie Federalnych Przepisów Lotniczych FAR (Federal
Aviation Regulations) dla producentów sprzętu lotniczego, ich
dostawców i u\ytkowników.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
Tworzenie przepisów lotniczych:
- początek regulacji międzynarodowych mo\na przyjąć grudzień
1944r, gdy tzw. Konwencja Chicagowska (obecnie podpisana przez
181 państw) ustaliła ogólne zasady i zobowiązania dotyczące
transportu lotniczego dą\ące do ujednolicenia przepisów i norm,
postępowania.
- Powołała ona do \ycia Międzynarodową Organizację Lotnictwa
Cywilnego (ICAO) jako AgendÄ™ ONZ z siedzibÄ… w Montrealu.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
ICAO,
między innymi opracowuje standardy zamieszczania w Załącznikach
(Aneksach) do Konwencji Chicagowskiej, z których ka\dy omawia i
normuje wybranÄ… dziedzinÄ™ lotnictwa.
Są to następujące aneksy: A1 licencje personelu, A2 przepisy
ruchu lotniczego, A3 metrologia, A4 mapy lotnicze, A5 jednostki
miar w komunikacji lotniczej, A6 eksploatacja samolotów, A7
znaki rozpoznawcze samolotów, A8 przepisy zdatności do lotów, A9
ułatwienia dla transportu lotniczego, A10 łączność lotnictwa, A11
słu\by ruchu lotniczego, A12 poszukiwania i ratownictwa, A13
badania wypadków lotniczych, A14 lotniska, A15 słu\by informacji
lotniczej, A16 hałas lotniczy, A17 bezpieczeństwo, A18
przewozy niebezpiecznych ładunków.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
- za ICAO w 1955r w Europie utworzono EuropejskÄ… KonferencjÄ™
Lotnictwa Cywilnego ECAL, zajmującą się współpracą w dziedzinie
lotnictwa cywilnego, zaś jej głównym celem jest promowanie
ciągłego rozwoju bezpiecznego, efektywnego i zrównowa\onego
transportu lotniczego. Skupia ona obecnie 41 państw. Rozwój
współpracy w dziedzinie przedsięwzięć lotniczych w Europie
- w 1979r. Wspólne Władze Lotnicze JAA (Joint Aviation Authorities)
jako organu stowarzyszonego z ECAC w celu ustanowienia przepisów
i standardów dla samolotów i lotnisk. Obecnie skupia ona 36 państw
członkowskich. Jej dziełem było opracowanie Wspólnych Przepisów
Lotniczych JAR (Joint Aviation Requirements) umo\liwiajÄ…cych
certyfikację sprzętu, licencjonowania personelu, nadzoru operacji
lotniczych, bezpieczeństwa technicznego i badań naukowych. (JAR-y
miały zastapić amerykańskie FAR-y)
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
- Procesy certyfikacyjne były zró\nicowane w ró\nych krajach, długie i
kosztowne w zwiÄ…zku z tym, UE w lipcu 2002r RozporzÄ…dzeniem
1592/2002 utworzyła Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego
EASA dla regulowania przepisów w zakresie lotnictwa cywilnego we
wszystkich krajach UE, stając się jednocześnie nadrzędną władzą
lotniczą w krajach członkowskich UE.
- Zadaniem jej jest unifikacja norm bezpieczeństwa, odpowiedzialność za
organizacje produkujące, projektujące i obsługowe, nadzór
i licencjonowanie i in.
- W oparciu o rozporzÄ…dzenia Komisji Europejskiej, wdra\a ona nowe
przepisy PART-y zastępujące JAR-y.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
" PART 21 (zastępuje JAR 21) Rozporządzenie 1702/2003 dotyczące
certyfikacji wyrobów,
" PART M (Rozporządzenie 2042/2003) obsługa i wymagania
dotyczące ciągłej zdatności do lotu,
" PART 145 (zastępuje JAR 145), Rozporz. 2042) wymagania
względem organizacji obsługowej,
" PART 66 (Rozporz. 2042) szkolenie personelu lotniczego,
" PART 147 (Rozporz. 2042) organizacje szkoleniowe personelu
technicznego.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
- W Polsce instytucją upowa\nioną przez EASA i władze krajowe do
wdra\ania i przestrzegania przepisów UE jest Urząd Lotnictwa Cywilnego.
- Poszczególne Rozporządzenia i PART-y zawierają wymagania dotyczące
certyfikacji wyrobów, organizacji projektujących i produkujących, materiały
interpretacyjne (GM) i akceptowalne sposoby spełnienia (AMC).
- Organizacją potwierdzającą spełnienie wymagań jest JAA lub instytucje,
które uzyskały jej akredytację (w Polsce ULC).
- Zgodnie z Rozporządzeniem 1592/2002 spełnienie wymagań PART jest
obligatoryjne.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
- w 1997r. (Boening, GE, McDonnel Douglas, Pratt & Whitney,
Lokhed Martin, Sikorsky Aicraft i in.) standardu AS 9100
nazwanego Lotniczy i Kosmonautyczny Podstawowy System
Jakości ABQS (Aerospace Basic Quality System) przeznaczonego
głównie dla dostawców i organizacji współpracujących.
- AS 9100 zawiera wymagania specyficzne tych firm, wymagania
FAA oraz wszystkie wymagania ISO 9001. Norma ta została
uznana przez ANSI (American National Standards Institiute)
- stosowanie tej normy jest dobrowolne
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYÅšLE LOTNICZYM
- Nadzór nad AS 9100 sprawuje i udziela akredytacji IAQG
(International Aerospace Quality Group), która prowadzi rejestr
wydanych certyfikatów.
- W Europie organizacjÄ… upowa\nionÄ… jest EAQG (European Aerospace
Quality Group) zaś przekładem i adaptacją norm zajmuje się AECMA
(European Assosation of Aerospace Industries), która wydała
następujące normy regionalne:
" EN/AS 9100 System Zarządzania Jakością w lotnictwie przy
konstrukcji, projektowaniu, produkcji, monta\u i konserwacji ,
" EN/AS 9110 System Zarządzania Jakością w lotnictwie dla firm
konserwatorskich (obsługowych) ,
" EN/AS 9120 System Zarządzania Jakością w lotnictwie dla kupców i
dystrybutorów .
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYŚLE WYROBÓW MEDYCZNYCH
- System zarządzania jakością u dostawców wyrobów medycznych
regulowały normy EN 46001 i EN 46002, które zostały zastąpione przez
normy ISO 13485:1996 Systemy jakości. Wyroby medyczne.
Szczegółowe wytyczne dotyczące stosowania ISO 9001 oraz ISO
13488:1996 Systemy jakości. Wyroby medyczne. Szczegółowe
wymagania dotyczÄ…ce stosowania ISO 9002 .
- Po nowelizacji norm ISO 9000 powy\sze dwie normy zostały zastąpione
jednÄ… normÄ… ISO 13485 Quality systems Medical devices-System
requirements for regulatory purposes . Norma ta podaje specyficzne
wymagania dla systemu zarządzania jakością w przypadku, gdy
organizacja potrzebuje wykazać swoją zdolność do dostarczania wyrobów
medycznych zgodnych z wymaganiami klienta i majÄ…cymi zastosowanie
do wyrobów medycznych, do których istnieją wymagania przepisów.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYŚLE WYROBÓW MEDYCZNYCH
- W opracowaniu znajduje się równie\ norma ISO 15189 Medical
laboratories Particular reguirements for quality and comptence , która
oparta jest na ISO 9001:2000 oraz na ISO/IEC 17025:1999 (PN-EN
ISO/IEC 17025:2001 Ogólne wymagania dotyczące kompetencji
laboratoriów badawczych i wzorcujących ) i zawiera szczególne
wymagania dotyczące jakości i kompetencji laboratoriów medycznych.
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYŚLE SPOśYWCZYM
- wdro\enie i skuteczne stosowanie systemu Analizy Zagro\eń i
Krytycznych Punktów Kontroli HACCP (Hazard Analysis Critical
Control Point).
- System ten jest ukierunkowany na podstawowe procesy produkcji
\ywności w celu zapewnienia ich bezpieczeństwa zdrowotnego.
Podobnie jak system ISO 9001 obejmujący całość procesów
organizacji, tak i HACCP jest systemem prewencyjnym,
ukierunkowanym na wykrywanie i zapobieganie wadliwościom
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
W PRZEMYŚLE SPOśYWCZYM
- System HACCP jest obowiÄ…zkowy we wszystkich krajach UE, a w
Polsce od 1.05.2004r z mocy ustawy o warunkach zdrowotnych
\ywności i \ywienia (Ustawa z dnia 11.05.2001, Dz.U Nr 63 z 2001
poz. 634).
- Pełną odpowiedzialność za zapewnienie bezpieczeństwa
zdrowotnego \ywności ponosi producent lub dystrybutor
wprowadzajÄ…cy jÄ… do obrotu.
- System HACCP mo\e być certyfikowany przez zewnętrzne
instytucje certyfikujÄ…ce, z tym, \e nie istnieje \aden formalny
obowiÄ…zek certyfikacji lub zatwierdzania systemu HACCP.
Skuteczność wdro\enia i stosowania HACCP podlega weryfikacji przez
organy urzędowej kontroli \ywności w ramach ich kompetencji
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
- System zbrojeniowy - Norma AQAP-2110:2300 pt. Wymagania
NATO dotyczące zapewnienia jakości podczas projektowania, prac
rozwojowych i produkcji opiera siÄ™ na wielu wymaganiach zawartych w
ISO 9001 (system zarzÄ…dzania konfiguracjÄ… CM Configuration
Managment ).
- Zarządzanie jakością w firmach zajmujących się obrotem z zagranicą
towarami, usługami i technologiami o znaczeniu strategicznym.
Wewnętrzny System Kontroli WSK reguluje zasady obrotu z
zagranicą towarami, technologiami i usługami a znaczeniu strategicznym
(opracowany przez PCBC)
SYSTEM ZARZDZANIA JAKOÅšCI
- Bran\a telekomunikacyjna TL 9000
Proces certyfikacji, zale\nie od rodzaju działalności, mo\e być
następujący:
" TL 9000-H Sprzęt (Hardware). Wymagania Systemu Jakości i Mierniki
Sprzętu.
" TL 9000-S Oprogramowanie (Software). Wymagania Systemu Jakości
i Mierniki Oprogramowania.
" TL 9000-V Usługi (Services). Wymagania Systemu Jakości i Mierniki
Usług.
CERTYFIKACJA PERSONELU
jest omówiona w normie EN 45013 i zastępującej ją normie PN-EN
ISO/IEC 17024:2004. Normę tę opracowano w celu osiągnięcia i
popierania akceptowanego powszechnie systemu oceniania
organizacji zajmujących się certyfikacją osób.
- Certyfikacja taka jest jednym ze sposobów zapewnienia, \e
certyfikowana osoba spełnia wymagania programu certyfikacji.
Szczegółowe zestawy wymagań formułuje jednostka
certyfikująca. PCBC S.A. ustaliło szczegółowe wymagania kierując
siÄ™ wytycznymi norm i potrzebami.
W zakresie jakości PCBC S.A. wydaje następujące certyfikaty:
" Asystent Systemu Zarządzania Jakością PCBC, po ukończeniu
szkolenia (85 godz.) i egzaminie.
" Pełnomocnik ds. Jakości i auditor wewnętrzny PCBC, po szkoleniu
(125 godz.) i egzaminie dla osób z jednoroczną praktyką.
" Mened\er Systemu Zarządzania Jakością PCBC i EOQ po serii
szkoleń, egzaminie i kilkuletniej praktyce zawodowej
" Auditor Systemu Zarządzania Jakością PCBC i EOQ po serii szkoleń,
praktykach auditowania, kilkuletniej pracy zawodowej zwiÄ…zanej z
zarządzaniem jakością i egzaminie
PYTANIA?
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Załozeniowe systemy normalnych logik modalnychCertyfikacja wyrobówSystem oceny zgodności oraz kontroli wyrobówCertyfikacja SIL systemów automatyki procesowejwylaczenie aktualizacji systemu XPEV (Electric Vehicle) and Hybrid Drive Systemssystem ósemkowyANALIZA KOMPUTEROWA SYSTEMÓW POMIAROWYCH — MSENormalizer FormInstalacja systemu Windows z pendrive awięcej podobnych podstron