"Bywa nieraz, że stoimy w obliczu prawd dla których brakuje słów." Jan Paweł II. Czy literatura łagrowa i lagrowa potwierdza tę myśl? Omów na wybranyc











Środa, 26 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marzena, Maria, Klaudiusz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> XX
lecie >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















"Bywa nieraz, że
stoimy w obliczu prawd dla których brakuje słów." Jan
Paweł II. Czy literatura łagrowa i lagrowa potwierdza tę
myśl? Omów na wybranyc










kategoria:   J.polski
zakres:   XX lecie
dodano:   1999-08-19




Urodzony w 1922
roku Tadeusz Borowski należy do pokolenia szczególnie tragicznie
doświadczonego przez historię. Jego pokolenie to pokolenie tych,
którzy po ponad stu latach zaborów urodzili się i wychowali w
niepodległym kraju. Było to jednak pokolenie tragiczne, pokolenie
apokalipsy spełnionej. Wybuch II Wojny Światowej spowodował, że
młodzieńcze przekonania i ideały uległy degradacji. Borowski
od roku 1943 przebywał w niemieckich obozach koncentracyjnych. Swoje
doświadczenia i przeżycia zawarł w cyklu opowiadań "Pożegnania z
Marią", wydanym w roku 1947. Głównym problemem jego opowiadań, co
zaraz spróbuję zobrazować na płaszczyźnie literackiej, jest wpływ
obozu koncentracyjnego na psychikę i kodeks etyczny człowieka.
Ludzie osadzeni w obozach koncentracyjnych mają bowiem kilka
możliwych postaw do wyboru. Mogą walczyć z obozową rzeczywistością,
próbować ucieczek, buntować się. Tacy są skazywani na śmierć. Mogą
przyjąć postawę całkowitej bierności, rezygnacji. Również i ci nie
mają, według Borowskiego, szans na przeżycia. To tak zwani
"muzułmanie", ludzie, którzy umierają za życia. I wreszcie trzecia
kategoria. Są to wszyscy ci, którym udało się przystosować do
obozowych reguł. Wiedzą jak należy funkcjonować, żyć w obozie. Ci
interesują Borowskiego najbardziej, bada on stan w jakim znajduje
się psychika tych ludzi. Okazuje się, że warunkiem koniecznym do
przeżycia obozu koncentracyjnego jest zmiana całego kodeksu
etycznego człowieka, totalne przemianowanie wartości. Zdaniem autora
"Pożegnania z Marią" można było przeżyć tylko w jeden sposób:
kosztem innych. Powoduje to zanik etyki chrześcijańskiej, w obozie
koncentracyjnym nie obowiązuje dekalog. Kradzieże i zabójstwa są na
porządku dziennym. Borowski ukazuje to w skrajnie behawiorystyczny
sposób, który polegał na przedstawieniu bohatera poprzez jego czyny,
bez wnikania w świadomość, podświadomość, bez komentowania.
Proces dehumanizacji, "odczłowieczania" ludzi był jednym z
podstawowych celów istnienia obozów koncentracyjnych. Człowiek tu
osadzony wyzbywa się wszelkich norm etycznych i moralnych, jakimi
kierował się na wolności, w normalnym świecie. Oto widzimy, jak syn
wpycha do komory gazowej swego ojca w ("U nas w Auschwitzu..."). Nie
robi tego z nienawiści, po prostu boi się narazić pilnującemu
porządku esesmanowi. W innym miejscu tego samego opowiadania Abramek
opowiada Tadeuszowi o nowym sposobie palenia ludzi w krematorium.
Dla rozrywki traktuje się zwłoki dzieci jak zabawki, o jakimkolwiek
szacunku dla zmarłych nie ma mowy. Obóz koncentracyjny rządzi się
własnymi prawami. Za kradzież jedzenia grozi śmierć. W opowiadaniu
"Dzień na Harmenzach" stary Beker opowiada o tym, że powiesił
własnego syn za kradzież chleba: "Mój syn kradł, to go też zabiłem.
Ja jestem tragarz, to znam życie." Zanik człowieczeństwa
obrazuje również przykład z "Proszę państwa do gazu". Młoda kobieta,
w obawie przed śmiercią, nie przyznaje się do swego kilkuletniego
dziecka, ucieka przed nim. Instynkt macierzyński został tutaj
przytłumiony, walka o przetrwanie dominuje. Ten przykład uznałem za
najlepiej ilustrujący zdarzenia tamtych dni i ukazujący nieludzkość
zawartą w wiernie odtwarzającej ówczesną sytuację literaturze
łagrowej i lagrowej. W tej sytuacji nie sposób pominąć bohatera
opowiadań, Tadeusza, przykładu człowieka zlagrowanego, to znaczy
takiego, który przystosował się do praw rządzących obozem, który
psychicznie i moralnie należy do świata obozowego. Tadek nie jest
obozowym prominentem, nie jest jednak również przedstawicielem
warstwy najniższej, muzułmanów. Należy do klasy średniej i najgorsze
lata obozu ma już za sobą. Przeżył, dostosował się, teraz już wie
jak należy żyć w obozie. Wie jak czerpać korzyści, gdzie da się
zdobyć coś do jedzenia, wie też czego i kogo należy się bać i omijać
z daleka. Nie znaczy to oczywiście, że Tadeusz jest pomocnikiem
esesmanów, obozowym kapo albo sztubowym. Borowski ukazuje
obóz koncentracyjny takim, jakim był naprawdę. Nie brak w jego
opowiadaniach ludzi postaw pięknych, ludzi czystych moralnie.
Uciekającej przed własnym dzieckiem matce autor przeciwstawia w
"Proszę państwa do gazu" młodą, śliczną dziewczyną, która bez
wahania idzie na śmierć. W "Dniu na Harmenzach" pojawia się postać
pani Haneczki, kobiety pomagającej więźniom, dzięki której Tadeusz
przeżył pierwszy, najtrudniejszy okres pobytu w obozie.
Podsumowując, "Pożegnanie z Marią" to zbiór opowiadań
ukazujących życie w obozie koncentracyjnym bez retuszowania,
upiększania, wygładzania prawdy o ludziach. Borowskiemu udało się
ukazać najbardziej charakterystyczną cechę lagrów: powodują one
proces dehumanizacji człowieka, zaniku wartości moralnych i
etycznych. Człowiek zlagrowany, czyli dostosowany do obozowej
rzeczywistości, kieruje się w swoim postępowaniu zupełnie innym
kodeksem moralno-etycznym, niż na wolności. Świat zewnętrzny jest
już zupełnie innym światem. Człowiek zlagrowany często nie potrafi
się już w nim odnaleźć. Z drugiej jednak strony nie wolno
zapominać, że sam Gustaw Herling-Grudziński poprzez literaturę
łagrową wyraźnie wskazuje na konieczność niepoddawania się
terrorowi. Nie akceptuje jednoznacznie negatywnej oceny moralnej
ludzi osadzonych w łagrach. "Inny świat" ukazuje przecież postawy
piękne. Może być "nawrócony" Kostylew, który, aby nie zapomnieć o
ludzkim cierpieniu codziennie opala sobie w ogniu rękę. Przykładem
godnej postawy może być też Natalia Lwowna, która dostarczyła
narratorowi zakazaną w obozie książkę Fiodora Dostojewskiego
"Zapiski z martwego domu". Niezwykle wymowna jest również scena z
"Epilogu". Żydowski architekt, którego fałszywe zeznania przyczyniły
się do śmierci czterech więźniów niemieckich, już po wojnie, w
Rzymie spotyka narratora i opowiada mu swoją historię licząc na
zrozumienie i rozgrzeszenie. Jednak nie dostaje go. Świadczy to o
nieprzejednanej postawie moralnej Herlinga-Grudzińskiego. Dowodzi
on, że zło nie może zostać usprawiedliwione, nawet pomimo
okoliczności, nie może zmuszać człowieka do walki nie tylko o swoje
życie, ale przede wszystkim o zachowanie człowieczeństwa, nawet w
sowieckich łagrach na "nieludzkiej ziemi".







Autor: Nieznany

Ocena : 2.7 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000