W tej rubryce prezentujemy schematy nadesłane Przysyłajcie do tej rubryki przede wszystkim sche-
przez Czytelników. Są to zarówno własne (genial- maty, które powstały jedynie na papierze, nato-
ne) rozwiązania układowe, jak i ciekawsze schema- miast układy, które zrealizowaliście w praktyce
ty z literatury, godne Waszym zdaniem publicznej nadsyłajcie wraz z modelami do Forum Czytelni-
prezentacji bądz
przypomnienia. Są to tylko sche- ków i do działu E-2000. Nadsyłając godne zaintere-
maty ideowe, niekoniecznie sprawdzone w prakty- sowania schematy z literatury, podawajcie z
ródło.
ce, stąd podtytuł  co by było, gdyby... Redakcja Osoby, które nadeślą najciekawsze schematy
EdW nie gwarantuje, że schematy są bezbłędne oprócz satysfakcji z ujrzenia swego nazwiska na ła-
i należy je traktować przede wszystkim jako z
ródło mach EdW, otrzymają drobne upominki.
inspiracji przy tworzeniu własnych układów.
Symulator
Układ pokazany na rysunku symuluje zachowa-
nie kiepskiej jakości przycisku. Jak wiadomo,
styki przycisków często drgają przy przełączaniu,
a efektem są niekontrolowane przebiegi.
Przy testowaniu różnorodnej aparatury trzeba
sprawdzać, jak reaguje ona na takie zakłócenia.
Pomoże w tym układ pokazany na rysunku.
Częstotliwość pasożytniczych drgań jest ustawia-
na za pomocą R2. Wartość R1 decyduje o czasie
trwania serii impulsów. Bramka IC1A pełni
rolę bufora, a po dodaniu elementów R3, C3
zamienia się w generator symulujący okresowe
naciskanie przycisku.
W układzie mogą pracować dowolne bramki
CMOS (4XXX, 74HC, 74HCT, 74AC, 74ACT).
Ze względu na duże wartości rezystorów układ
może nie pracować z bramkami bipolarnymi 74LS
i podobnymi.
Regulator
Szanowna Redakcjo! pobierana. Efekt można porównać z regula-
Proponowany przeze mnie układ pocho- torem PWM.
dzi z książki "Nowoczesne zabawki", wyda- Schemat pokazany na rysunku zawiera
nej w połowie lat 60. Umożliwia on dwu- dodatkowo neonówkę. Przy niskich napię-
krotne zmniejszenie mocy żarówki lub lu- ciach (cały czas mam na myśli prądy zmien-
townicy. Urządzeniem tym jest po prostu ne) należy ją zastąpić diodą LED i rezysto-
prostownik jednopołówkowy, znany z "ni- rem, ewentualnie żaróweczką.
skiej sprawności". Celowo piszę w cudzy-
słowie, ponieważ połowa mocy nie jest za- Tomasz Korzeniecki
mieniana w ciepło, lecz w ogóle nie jest z Warszawy
Elektronika dla Wszystkich
82
Genialne schematy
Zenerka
Przeglądając czasopisma elektroniczne, tranzystory komplementarne małej mocy,
które dostałem w prezencie, znalazłem kil- np: BC148 i BC158 lub BC 238 i BC308.
ka ciekawych propozycji, które zdecydo- Rezystor Rs ma mieć rezystancję mieszczą-
wałem się przysłać do rubryki "Genialne cą się w przedziale 22 - 470&!.
schematy".
Jedna przedstawia "regulowaną" diodę
Zenera. Napięcie Zenera znajduje się Aleksander Drab
w przedziale 3-20V. Należy zastosować ze Zdziechowic
Zabezpieczenie przed zanikiem fazy
Układ przeznaczony jest do odbiorników z faz. Na skutek przesunięcia fazy o 1200 stkich trzech fazach, układ nie zadziała. R7
energii trójfazowej. Jego zalety to prostota w każdym z ramion napięcie w punkcie środ- i R8 wraz z C2 tworzą układ opóz
niający za-
budowy i niski koszt wykonania. Został on kowym wynosi 0V. Wszelkie zmiany amplitu- działanie urządzenia, co pozwala wyelimino-
opublikowany w jednym z numerów "Prak- dy lub zaniku napięcia w jednej z gałęzi powo- wać fałszywe wyłączenie w przypadku poja-
tycznego Elektronika" (4/95). Wszyscy, dują pojawienie się napięcie w punkcie środ- wienia się zakłóceń w sieci, np. włączenie in-
którzy nie spali na elektrotechnice dobrze kowym. W takim przypadku przez R7 i D5 ła- nego silnika znacznej mocy. Rezystory R1 do
wiedzą, czym może skończyć się zanik jed- duje się kondensator C2, którego ujemna R6 mają moc 1W nie ze względu na moc tra-
nej fazy. Przed przystąpieniem do opisu chcę okładka jest połączona z zerem sieci. Napięcie coną, ale na wytrzymałość napięciową. Do
ostrzec wszystkich, którzy zdecydują się na stałe z kondensatora powoduje wysterowanie wszystkich wejść i wyjść dołączamy przewo-
budowę tego urządzenia, przed niebezpie- T1 i zatkanie T2. W konsekwencji styki prze- dy o odpowiedniej wytrzymałości na przebi-
czeństwem porażenia. Układ ten nie posiada kaz
nika zostaną rozwarte. W trakcie normal- cie. Przed pierwszą próbą P1 ustawia się
bowiem separacji galwanicznej. Dlatego nej pracy napięcie na C2 jest bliskie zeru i T1 w górnym położeniu, po włączeniu zasilania
wszelkie czynności związane z uruchomie- jest zatkany. Poprawna praca jest sygnalizo- powinna zapalić się dioda D6. Jeżeli tak się
niem należy prowadzić "na sucho". Ogrom- wana przez diodę LED D6. W układzie zasto- nie stanie, układ należy odłączyć od napię-
ne znaczenie ma tutaj staranność wykona- sowano drugi komplet rezystorów w układzie cia i odpowiednio skręcić potencjometr P1.
nia; jakiekolwiek zwarcie na płytce może gwiazdy R4 - R6, pozwalający na kontrolę Gdy układ działa, można wykręcić bezpiecz-
doprowadzić do tragedii w związku z wy- prawidłowej pracy stycznika włączającego nik jednej z faz i sprawdzić, czy dioda D6 zga-
sokimi napięciami międzyfazowymi. odbiornik. Często bowiem przyczyną uszko- śnie. Kontrolę należy przeprowadzić także dla
Aplikacja ta przeznaczona jest do kontroli dzenia silnika nie jest zanik fazy, ale wypale- R`, S`, T`. Wyjście X, Y z PK1 zasila cewkę
obecności wszystkich faz, a także kontroli ich nie się styków włącznika lub stycznika. Poten- stycznika na 220/380V, toteż nie musi mieć
napięcia. W przypadku zaniku lub spadku na- cjometr P1 umożliwia regulację czułości ukła- dużej obciążalności prądowej. Wejścia R, S,
pięcia w jednej z faz układ zwalnia przeka- du. W górnym położeniu suwaka napięcie rzę- T należy włączyć przed stycznikiem (od stro-
z
nik, a za jego pośrednictwem stycznik. du 3V spowoduje zadziałanie zabezpieczenia. ny sieci), wejścia R`, S`, T` za stycznikiem, na
W urządzeniu zastosowano układ trzech rezy- Odpowiada to spadkowi napięcia w jednej zaciskach silnika.
storów połączonych w gwiazdę R1 - R3. Do z faz o ok. 15% w stosunku do pozostałych.
każdego z ramion gwiazdy podłączono jedną Jeśli jednak taki sam spadek nastąpi we wszy- Andrzej Czernecki
z Tarnowa
Od Redakcji. Tego
typu proste urządzenie
nie zabezpiecza przed
uszkodzeniem we wszy-
stkich przypadkach. Na
przykład po wykręceniu
bezpiecznika w trakcie
pracy na wolnym zacisku
silnika będzie się induko-
wać napięcie > 150V. Na-
leży to wziąć pod uwagę
przy regulacji czułości
układu za pomocą P1.
Bardziej skuteczne urzą-
dzenia zabezpieczające
mierzą różnicę prądów
w poszczególnych prze-
wodach fazowych.
Elektronika dla Wszystkich
83