Ewolucja bohatera romantycznego w twórczości A. Mickiewicza.









Kategoria:
Polski


Zakres:
Romantyzm


Tytuł:
Ewolucja bohatera romantycznego w twórczości A. Mickiewicza.


Dodano:
1999.08.17









W utworach A. Mickiewicza można zauważyć zmienność typu bohatera romantycznego. W zależności od stanu uczuć poety i wydarzeń z jego życia bohater w dziełach ewoluuje od (będącego pozostałością z klasycyzmu) typu bohatera "zbiorowego" ("razem młodzi przyjaciele, w szczęściu wszystkiego są wszystkich cele") ukazanego w "Odzie do młodości" i "Pieśni filaretów", aż do Jacka Soplicy, patrioty przygotowującego powstanie i chcącego wyzwolić ojczyznę ("Pan Tadeusz").

Bohatera, którym jest zbiorowość można znaleźć w utworach z młodzieńczego okresu życia Mickiewicza.Na wprowadzeniu przez Adama tego typu do utworów zaważyły nie tylko klasyczne "naleciałości", ale i własne doświadczenia poety (założenie i działalność w organizacjach filomatów i filaretów).

W sonetach natomiast pojawia się bohater - pielgrzym, który podróżuje po świecie opisując swe doznania i krajobrazy. Bohater ten "wpływa na suchego przestwór oceanu", opisuje swe wrażenia zmysłowe("Stepy akermańskie", Tryptyk morski) lub też ogranicza się do bezosobowego opisu widoków i zawarcia refleksji ("Czatyrdach", "Bakczysaraj", "Ajudach". Autor utożsamia się zwykle z bohaterem, gdyż opisuje w "Sonetach krymskich" swe wrażenia z podróży na Krym (1825)

Dzięki powieści poetyckiej "Konrad Wallenrod" możemy poznać kolejnego bohatera. Jest nim tytułowy Konrad, który to dał początek powstaniu wallenrodyzmu oraz wzorca bohatera wallenrodycznego. Wymieniony bohater jest postacią tragiczną, gdyż musi wybierać pomiędzy drogami, z których każda prowadzi w ten, czy inny sposób do katastrofy(wybór między niehonorowym podstępem dla dobra ojczyzny, oraz otwartą walką i klęską Litwy). Ponadto jego miłość do kobiety jest wielka, lecz nie doprowadza go do takich ostateczności, jak bohatera opisanego poniżej.

Gustaw, występujący w IV części "Dziadów" jest typowym wzorem romantycznego kochanka. W utworze jest on upiorem stopniowo odkrywającym swe dzieje i tożsamość w ciągu trzech godzin wyznaczonych gasnącymi świecami(miłości, rozpaczy, przestrogi) Poznajemy go jako Pustelnika, następnie okazuje się Gustawem a pod koniec upiorem. Jest on bezgranicznie zakochany w kobiecie, która go porzuciła dla innego. Nie może on Przestać myśleć o ukochanej, więc w/g wyznanej przez niego myśli "kto na ziemi choć raz był w niebie, po śmierci nie trafi od razu", błąka się po świecie,cierpiąc z powodu nieszczęśliwej miłości. Bohater ten ma bardzo bogaty świat uczuć, wygłasza nawet teorię miłości, śmierci i geniuszu, a w swym monologu ukazuje zmienność uczuciową (od "Kobieto, puchu marny" do "ja jej winić nie mogę". Jest zamknięty w sobie, "obłąkany", prowadzi także z księdzem (klasykiem) spór światopoglądowy z punktu widzenia romantyka (świat żyje, ale żyje jak kościotrup nagi", "O kołach, sprężynach rozum was naucza, lecz nie widzicie ni ręki ni klucza").

Konrad ("Dziady" cz III) jest natomiast jak gdyby przeciwieństwem Gustawa. Kocha on "cały naród", nie jedną osobę. W czasie swej rozmowy z Bogiem ("Wielka Improwizacja") odnosi się do niego z dumą i pychą, gdyż twierdzi, że jako twórca, ma w sobie cząstkę boskości. Gotów jest nawet ( w imię narodu) rzucić Bogu obelgę prowadzącą do potępienia (Bóg carem). Jest to więc bohater prometejski, gotowy poświęcić się za wszystkich ludzi i sprzeciwić Bogu. Jego pycha zostaje jednak ukarana, gdyż nie otrzymuje on odpowiedzi na dręczące go pytania o sens cierpienia i przyszłe losy Polski. Odpowiedź tą dostaje pokorny ksiądz Piotr (wizja Polski - Chrystusa narodów). W widzeniu tym jest zawarta idea mesjanizmu (niewinni Polacy cierpią za wszystkie narody uciśnione Europy).

Jacek Soplica ("Pan Tadeusz") jest bohaterem dynamicznym. Z początku to zwykły hulaka, drobny szlachcic, który zyskiwał przyjaźń Stolnika tylko dlatego, iż miał poparcie dużej części drobnej szlachty. Stolnik chciał więc pozyskać ich "kreski". Kiedy jednak "podano mu czarną polewkę, gdy się oświadczył jego córce, obraził się i wyjechał. W czasie oblężenia siedziby Stolnika zemścił się i zabił go, jednak zrozumiał co uczynił i swymi czynami starał się zrehabilitować. Wstąpił do zakonu i jako ksiądz Robak dążył do przygotowania ogólnonarodowego powstania. Ponieważ w "Panu Tadeuszu" rody Horeszków i Sopliców łączą się i tworzą naród, w walce ze wspólnym wrogiem zapominają o swym sporze, więc i Jacek jednoczy się ze swym zawziętym wrogiem Gerwazym.

Widać więc, że bohater mickiewiczowski zmienia się z czasem i w miarę osiągania przez poetę dojrzałości społecznej i nabierania doświadczeń, dąży do realizacji szczytnych celów (wyzwolenie ojczyzny). Można więc stwierdzić, że mnogość wydarzeń w życiu A. Mickiewicza pozytywnie wpłynęła na rozwój literatury, gdyż dzięki takiej różnorodności bohaterów wykształciły się wallenrodyzm, mesjanizm. Wielość bohaterów wzbogaca literturę i pozwala spojrzeć na świat z różnych punktów widzenia.



Autor: Nieznany