społeczna 2
2. Proces formowania i używania wiedzy społecznej (na podst. wykładu prof.
Kossowskiej)
Intro (mała powtórka z poznawczej, tym razem w kontekście społecznym)
Wiedza o świecie społecznym należy do struktur wiedzy deklaratywnej (podział pamięci
deklaratywna vs proceduralna). Wiedza deklarat. jest zbudowana z sieci semantycznych, z
kolei na nią skladają się węzły semantyczne (pojęcia, schematy, epizody). Ważne w tym
kontekście jest zjawisko rozprzestrzeniającej się aktywacji węzłów w tej sieci.
Struktury wiedzy o świecie społ
- schemat poznawczy- to wiedza uogólniona, wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń
(epizodów - egzemplarzy schematów), schemat jest tym lepszy im jest bardziej ogólny,
* schematy osób - stereotypy (reprezentują grupę lub rodzaj osób, wyodrębnionych na
podstawie jakiejś łątwo zauważalnej cechy; tzw. wielka trójka stereotypów to: płeć, wiek,
rasa), cechuje je: nadmierne uproszczenie i uogólnienie, słaba podatność na zmianę,
społecznie podzielane, są elementem kultury określonej społeczności;
* schematy sytuacji - skrypty (umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań lub ich ciągów;
mają czasową organizację; ich struktura jest zarówno poznawcza [narzędzie przetwarzania
info] jak i proceduralna [gotowy program działania])
* schematy cech - nie odzwierciedlają "całych" ludzi czy zdarzeń, ale pewne rodzaje jej
zmienności; przejawami cech są zachowania; im bardziej prototypowe jest zachowanie tym
silniejsze wnioskowanie o cechach;
- teorie potoczne człowieka - to trochę podobne do schematów cech, np. piękne jest dobre,
efekt aureoli, efekt pierwszenstwa, etc.
- cele - poznawcze reprezentacje pożądanych stanów; mogą być świadome albo i nie ;);
Zasada organizacji wiedzy społecznej - PROPOTYPOWOŚĆ
Formowanie wiedzy podlega motywom/celom (info o tym w części motywowane poznanie,
tu tylko skrótowo), a konkretnie motywom epistemicznym, tj. potrzeba (prostej) struktury,
potrzeba pewności, potrzeba domknięcia (zwana dalej PPD właściwie ta potrzeba zawiera w
sobie dwie poprzedniej, więcej o niej poniżej), a niejako ich "przeciwieństwami" są: potrzeba
wiedzy oraz potrzeba poznania.
PPD - przejawia się silnym dążeniem do uzyskania pewnej, szybkiej (na ile to tylko możliwe)
i jednoznacznej odpowiedzi na kwestie będące przedmiotem zainteresowania podmiotu.
Te wszystkie potrzeby łączy to, że:
- są tendencjami (w końcu to potrzeby), a nie deficytami (czyli np. wnioskowanie, że 'z
le
mieć wysoką potrzeba domknięcia" jest nieuprawnione)
- pozwalają na opis poznawczego procesu dojścia do konkluzji
- mają dalekosiężne skutki społeczne - indywidualne (stereotypy, np. osoby z wysoką PPD
chętniej korzystają ze stereotypów niż os. z niską PPD; schematy) oraz międzygrupowe
(uprzedzenia, dyskryminacje, defaworyzacje)
- mogą być traktowane zarówno jako zmienne indywidualne (stałe dyspozycje, coś jak cecha)
oraz stany motywacyjne (czyli wzbudzone sytuacyjnie)
SÄ… dwa rodzaje motywacji poznawczej
- ukierunkowana - to dążenie do osiągnięcia specyficznej konkluzji, np. "jestem wartościowy"
- nieukierunkowana - dążenie do os. jakiejkolwiek konkluzji,
Jak przebiega
proces
poznawczy? na
przykładzie
niskiej (część po
lewej) i wysokiej
(prawa strona)
PPD.
Jakie sÄ… konsekwencje wzbudzonej motywacji epistemicznej (np.PPD) dla poznania na
poziomie:
a) intrapersonalnym (czyli co się dzieje  w głowie osoby poznającej):
- redukcja zakresu przetwarzanych info i generowanych hipotez,
- wykorzystywanie pierwszych dostępnych informacji
- preferowanie wiedzy konsensualnej (co to?)
- preferowanie wiedzy ogólnej
- preferowanie konserwatywnych przekonań (rozumiem to w tym kontekście jako  prawo i
porzÄ…dek )
b) interpersonalnym (to chyba jasne), podane poniżej to przykłady na różnych polach
- mniejsza empatia
- mniejsze uwzględnianie potrzeb słuchaczy
- rywalizacyjne strategie negocjacji
- korzystanie z heurystyk w negocjacjach,
- stereotypizacja partnera interakcji
c) grupowym
- orientacja na zadanie
- mniejsza twórczość
- bardziej autokratyczny lider
d) międzygrupowym
- faworyzowanie grupy własnej
diagnoza psych.
1. Modele diagnozy psychologicznej w kontekście ich przydatności w praktyce
Diagnoza to rozpoznanie istoty i uwarunkowań złożonego stanu rzeczy na na podstawie
obserwacji jego cech (objawów) oraz znajomości ogólnych prawidłowości panujących w
danej
dziedzinie.
Diagnoza psych. - zespół czynności wykonywanych przez psychologa, polegających na
zbieraniu informacji o badanej osobie, ich integracji oraz całościowej interpretacji w
kategoriach teorii psychologicznej
Model diagnozy to rekonstrukcja szczególnej formy działalności poznawczej podejmowanej
przez psychologów w celu opisania, wyjaśnienia i przewidywania zachowania pojedynczych
osób lub grup społecznych
A. model nozologiczny / różnicowy/
Cele:
- Odróżnienie osób z zaburzeniami od osób bez zaburzeń: diagnoza różnicowa I stopnia
- Różnicowanie osób chorych ze względu na rodzaj zaburzenia: diagnoza różnicowa II stopnia
Postępowanie w tym modelu jest podobne do postępowania ogólno lekarskiego
- stwierdza się objawy i symptomy zaburzeń
- po stwierdzeniu określonych objawów następuje zakwalifikowanie tych objawów do
określonej jednostki nozologicznej
- w tym modelu nie podejmuje się czynności terapeutycznych, pomija się też przyczyny
- podejście przedmiotowe
B. model funkcjonalny
cel: jakaś forma interwencji psychologicznej / postępowania podmiotowego/
PodstawÄ™ tej diagnozy stanowi profesjonalna wiedza psychologiczna, a jej przedmiot
funkcjonowanie człowieka
Cechy modelu:
1/ problem zdrowotny formułuje pacjent nie lekarz
2/ Psycholog stwierdza i objaśnia objawy
3/ Psycholog udziela wstępnej porady lub podejmuje inną formę pomocy
4/ Psycholog przystępuje do terapii lub kieruje do innego psychologa
Elementy składowe
- opis trudności w funkcjonowaniu,
- teoria osobowosci lub konkretnych procesów poznawczych (u podłoża procesu diagn.)
- metody diagnostyczne umożliwiają pomiar zaburzeń przystosowania i dysfunkcji
poznawczych.
- psycholog-diagnosta,
Zalety diagnozy funkcjonalnej:
" Mniej schematyczna
" Funkcjonowanie psychiczne człowieka ujmuje w sposób dynamiczny
" Jest bardziej wnikliwa i pogłębiona  próbuje wyjaśnić mechanizmy zaburzenia poprzez
odwołanie się do dysfunkcji psychicznych i dezorganizacji osobowości
" Jest bardziej holistyczna  skupia się nie tylko na słabych stronach psychiki, lecz także na jej
wymiarach pozytywnych (diagnoza pozytywna)
" Uniezależnia pracę psychologów od diagnozy psychiatrycznej, tym samym umożliwia
włączenie psychologów w proces terapii
C model psychospołeczny
Główną jego cechą jest to, że należy uwzględnić uwarunkowania środowiskowe, kulturowe,
religijne, zawodowe, które mogą mieć związek ze stanem zdrowia
Elementy
- problem psychologiczny (postać obiektywna = wymagania środ. wobec jednostki, których
nie może uniknąć; i subiektywna - percepcja własnej nieskuteczności)
- protodiagnoza - sformułowana przez otoczenie społeczne osoby badanej,
- diagnoza profesjonalna zarówno osoby jak i jej środowiska (jakby ktoś pytał to oparta na
naukowej wiedzy)
Cechy charakterystyczne:
" Osoba badana występuje w roli partnera
" Diagnoza dotyczy jednostki i jej relacji z otoczeniem  diagnoza osoby w kontekście
społecznym
" Psycholog musi posiadać kompetencje do badania środowiska społecznego
" Złożoność diagnozy psychospołecznej  protodiagnoza społeczna i subiektywny sposób
ujmowania problemu mogą stanowić z
ródło nowych problemów psychologicznych
Przydatność modeli:
" MajÄ… charakter komplementarny
" W zależności od sytuacji psycholog decyduje o charakterze procedury diagnostycznej
2. Etapy procesu diagnozowania  czynniki ułatwiające i utrudniające.
· Stwierdzenie i opis wystÄ™pujÄ…cego u danej osoby deficytu lub dysfunkcji
· OkreÅ›lenie drogi, która doprowadziÅ‚a do stanu aktualnego (mechanizmu
patogenetycznego)
· OkreÅ›lenie mechanizmów, które mogÄ… doprowadzić do pożądanej zmiany wraz z
ustaleniem zasobów, czynników kompensacyjnych
· SformuÅ‚owanie planu interwencji
Czynniki gwarantujące trafność diagnozy:
o Korzystanie z różnych z
ródeł informacji
o Stosowanie różnych narzędzi diagnostycznych
o Prowadzenie obserwacji i badań w różnych sytuacjach: codziennych  nietypowych,
Å‚atwych  trudnych
o Powtarzanie obserwacji i badań, by ocenić rzetelność zbieranych informacji
o Konfrontowanie ze sobą informacji pochodzących z różnych z
ródeł by ocenić ich trafność
o Korzystanie z wiedzy naukowej (teorii) przy analizowaniu, ocenie i interpretacji
zbieranych informacji
Model M.P. Maloneya i M.P. Warda
Siedem faz wnioskowania diagnostycznego
Faza I  budowanie wyjściowego zbioru danych: rozpoczyna się przed pierwszym
spotkaniem z klientem i w czasie początkowych spotkań (wywiad, obserwacja i inne techniki)
Faza II  Formułowanie pierwszych wniosków stanowiących podstawę budowania hipotez,
szczególnie alternatywnych
Faza III  Konfrontowanie hipotez cząstkowych z danymi z badań, które je wspierają bądz

nie (jakościowe i ilościowe)
Faza IV  Formułowanie bardziej ogólnych wniosków jako opracowanie i integracja
hipotez czÄ…stkowych
Faza V  Konceptualizacja przypadku  całościowa wizja problemu diagnostycznego
Faza VI  Włączenie zmiennych sytuacyjnych jako wyjaśniających
Faza VII  Predykcja zachowania klienta w przyszłości
Model W.J. Paluchowskiego
Cztery etapy:
· Etap prediagnostyczny
· Badanie diagnostyczne
· Opis i interpretacja
· Interwencja
Faza prediagnostyczna
Dotyczy wszystkiego co wydarza się przed właściwym badaniem diagnostycznym
Trzy grupy czynników decydujące o zachowaniu osoby diagnozowanej:
Społeczny i kulturowy kontekst badania wyznaczający oczekiwania i role obu stron,
protodiagnoza
Relacja między diagnostą a osobą badaną:
- relacja ma charakter niesymetryczny: diagnosta ma wyższe kompetencje
- zasada dobroczynności klienta/pacjenta  zaufanie do profesjonalnych umiejętności
psychologa i ufność , że dobro klienta jest podstawowym kryterium jego działania
- Zadania stawiane przed osobą badaną  diagnosta oczekuje współpracy i zachowań
testowych
Etap badania
Obejmuje:
Sformułowanie problemu diagnostycznego w terminach psychologicznych
Zbieranie informacji wykorzystując różne techniki badawcze  4 rodzaje danych (wyklad 6)
Etap opisu i interpretacji:
Konceptualizacja przypadku  całościowe rozumienie osoby, wyjaśnienie przyczyn i
mechanizmów istniejącego problemu
Przygotowanie orzeczenia
Prognoza
Etap interwencji:
o Sformułowanie zaleceń dotyczących działań mających zmienić sytuację osoby
o Komunikowanie efektów diagnozy
Szustrowa:
Cel diagnozy: zidentyfikować przyczyny trudności w koncentracji i braku satysfakcji
z pracy u pana B
Orientacja teoretyczna: podejście poznawczo-społeczne
Hipotezy diagnostyczne
Nasila się jego jest ofiarą mobbingu dotknęło go wypalenie
depresyjność w pracy zawodowe
Wskaz
nik 1. Wskaz
nik 2.
Triada depresyjna Subiektywna ocena zdrowia
Operacjonalizacja 1 Operacjonalizacja 2
Wywiad swobodny wynik w Kwestionariuszu - ankieta na temat stanu zdrowia
kategorie wypowiedzi Depresji Becka - wynik w kwestionariuszu
zdrowia Goldberga
MODEL GAP (Guidelines for Assessment Process)  wytyczne Europejskiego
Stowarzyszenia Diagnozy Psychologicznej zgodne z ideami leżącymi u podstaw
Europejskiego Dyplomu Psychologa:
Etapy:
I. Analiza przypadku (diagnoza opisowa)
1.1. Analiza oczekiwań, skarg i/lub celów
1.2. Sformułowanie testowalnych hipotez diagnostycznych na temat przypadku
1.3. Zbieranie informacji
1.4. Przetwarzanie informacji
II. Organizowanie i raportowanie wyników
2.1. Integracja wyników
2.2. Raport
2.3. Dyskusja i decyzja
III. Planowanie interwencji
3.1. Wybór i testowanie specyficznych hipotez
dotyczÄ…cych interwencji. Przeprowadzenie
interwencji
IV. Ocena interwencji i odroczone badanie
kontrolne
4.1. Zbieranie danych o efektach interwencji
4.2. Analiza efektów interwencji
4.3. Odroczone badanie kontrolne
Czynniki (ułatwiające i utrudniające)
Spostrzeganie osoby uczestniczącej w badaniu przez diagnostę  w dużej mierze nieświadome
formowanie siÄ™ obrazu partnera:
o pierwsze wrażenie
o spostrzegane podobieństwo między badającym i badanym
o Spostrzeganie badacza przez osobÄ™ uczestniczÄ…cÄ… w badaniu:
o szacunek dla badacza
o projekcyjne przejawy potrzeb
Spostrzeganie badacza przez osobÄ™ uczestniczÄ…cÄ… w badaniu:
o szacunek dla badacza
o projekcyjne przejawy potrzeb
Nieświadoma akomodacja:
o współzależność pomiędzy otwieraniem się diagnosty i badanego  autentyzm
o dostosowanie się rozmówców w sposobie komunikacji: długość zdań, tempo mówienia,
dobór słów, wymowa, intonacja, ton głosu
Behawioralne potwierdzenie  zgodność zachowania partnerów interakcji:
o wymiana sygnałów podprogowych
o rola stereotypów i uprzedzeń
Odpowiedzi osób badanych zależą od tego , jak interpretują one sytuację komunikacji
interpersonalnej. Są one aktywnym podmiotem badania i w określony sposób spostrzegają
sens tej sytuacji oraz jej możliwe efekty  korzystne i niekorzystne dla siebie  i zgodnie z
tym działają.
3. Interpersonalne kompetencje diagnosty. - z Suchanska  Rozmowa i obserwacja warto
uzupełnić wykładami
W skrócie:
Wymienia się kilka kluczowych składowych tych kompetencji (Corey, Corey i Callanan,
1998; Corey, Corey, 2002; Rogers, 2002; Egan, 1985/2002; Okun, 2000 i inni).
" Zaangażowanie emocjonalne rozumiane jako empatia, uważność, zainteresowanie.
" Zdolność do obiektywizmu i bezstronności, czyli dystans psychologiczny.
" Troska o dobro innych i dobra wola, zaufanie i szacunek.
" Otwartość i elastyczność procedur postępowania i przebiegu rozmowy.
" Gotowość do konfrontacji oraz uznania własnych ograniczeń i błędów.
" Umiejętność słuchania.
" Autentyczność i spójność przekonań i zachowania, ekspresji werbalnej i niewerbalnej.
" Odpowiedzialność i gotowość do bycia modelem - zachowywanie się w sposób
odpowiadający zasadom poprawnej relacji, uważność na modelujący efekt zachowań
niepożądanych.
Rezultatem wieloletnich studiów nad czynnikami sprzyjającymi relacji jest wyłonienie trzech
czynników znaczących z punktu widzenia efektywności diagnozy: empatii, akceptacji i
autentyzmu (Cormier, Cormier, 1998; Cormier, Nurius, 2003).
Szerzej:
! W książce (Suchanska  Rozmowa i obserwacja ) jest kilka stron o empatii, akceptacji i
autenyzmie i jeśli ktoś chce, to mogę mu podesłać - tu nie wklejam, by nie zaśmiecać.
Lenhardt (1980) wymienia w tym miejscu trzy właściwości określane mianem  trzech P",
które mają zapewnić klientowi zaufanie do psychologa. Jest to siła (puissance), wynikająca z
wiedzy i samowiedzy specjalisty, ochrona (protection) zapewniająca bezpieczeństwo w relacji
i pokonywaniu oporu przed uświadamianiem sobie trudnych treści i przyzwolenie
(permission), czyli akceptacja osoby klienta, bez względu na jego poglądy, zachowanie i
problemy.
W badaniach przeprowadzonych przez Schmidta i Stronga nad społeczną percepcją
konsultantów, wyłoniono zachowania, które okazały się być dla obserwatorów oznakami
kompetencji. Opis zachowań przypisywanych konsultantom  ekspertom" i  nieekspertom"
przez biorących udział w badaniu studentów wyglądał mniej więcej tak:  Ekspert", według
oceny badanych studentów  ...wymienia z nimi uścisk dłoni, ustawiając ich na równym sobie
poziomie... Jest zainteresowany i odprężony, schludny i uprzejmy. Prowadzi rozmowę na
poziomie studenta. Siedząc przyjmuje pozycję wygodną, ale nie lekceważącą. Uważnie słucha,
ma przyjazny wyraz twarzy. Mówi w sposób płynny z przekonaniem i pewnością. Zadaje
pytania bezpośrednie i  trafiające w sedno". Nie próbuje na siłę zmieniać poglądów studenta.
Pozwala mu mówić i nie przerywa. Szybko dochodzi do istoty problemu. Wykazuje
sprzeczności w rozumowaniu i sugeruje możliwe rozwiązanie.
 Nieekspert jest niezręczny i napięty. Robi wrażenie, jakby obawiał się studenta... Nie jest
pewny siebie i wydaje się zimny, sztywny, dominujący i zbyt formalny w postawie i działaniu.
Jego gesty są sztywne i przesadne. Siedzi niedbale, przez co wydaje się zbyt obojętny... Zadaje
niejasne pytania, trywialne i nieistotne, bez celu, często nagłe i nietaktowne. Pytań tych jest
zbyt wiele. Nie dochodzi do sedna sprawy." (Schmidt, Strong, 1970, ss. 115-116; Goldstein,
1984, s. 14).
W programie przeprowadzono szkolenie konsultantów w zachowaniach charakterystycznych
dla eksperta i nie eksperta. Autorzy wykazali następnie pozytywny wpływ spostrzeganej
kompetencji na stosunek pacjenta do klinicysty. Analiza rozmów pomagającego z klientem
potwierdziła ponadto, że eksperci uzyskiwali większe zmiany u klientów, a relacja między
nimi była bardziej autentyczna.
Rezultatem wieloletnich studiów nad czynnikami sprzyjającymi relacji jest wyłonienie trzech
czynników znaczących z punktu widzenia efektywności diagnozy: empatii, akceptacji i
autentyzmu (Cormier, Cormier, 1998; Cormier, Nurius, 2003). (...)
Z WYKA
ADÓW (wykład 7):
Osobowy wymiar relacji diagnostycznej -interpersonalne kompetencje diagnosty
I. Kompetencja komunikacyjna
Profesjonalna kompetencja komunikacyjna to umiejętność posługiwania się aktami mowy:
o w sposób zgodny z wiedzą psychologiczną i profesjonalnymi standardami w celu jak
najlepszego przeprowadzenia badania
o uwzględnieniem specyficznego charakteru sytuacji i indywidualności konkretnej osoby
badanej
Kompetencja komunikacyjna wymaga posiadania wiedzy językowej i adekwatnej wiedzy
społeczno-kulturowej
Psycholingwistyka rozróżnia:
Kompetencję językową: zdolność posługiwania się językiem
Kompetencję komunikacyjną: umiejętność posługiwania się językiem odpowiednio do
sytuacji i do słuchacza
Sztuka słuchania
Dwa rodzaje słuchania:
o bierne: potwierdzenie poprzez milczenie lub wypowiedzi typu: mhm, rozumiem
o aktywne (C. Rogers, T. Gordon)): empatyczne rozumienie subiektywnych doświadczeń
pacjenta/klienta, komunikaty zwrotne
II. Kompetencja relacyjna
To zespół właściwości jednostki , które ułatwiają jej nawiązywanie, rozwijanie i
podtrzymywanie obustronnie satysfakcjonujących relacji, które stanowią kontekst wszelkich
czynności psychologa, w tym także diagnozy psychologicznej
III. Kompetencja kulturowa
To wiedza, umiejętności i postawy niezbędne do psychologicznej pracy z osobami
odmiennymi pod względem: rasy, pochodzenia etnicznego, płci, statusu socjoekonomicznego,
wyznania, orientacji seksualnej, niepełnosprawności, wieku, a nawet wartości osobistych
Trzy kwestie:
o Sprawiedliwe praktyki diagnostyczne
o Rozumienie Innego
o Unikanie błędu minimalizacji kontekstu
ROZWOJÓWKA
3. Charakterystyka porównawcza dwóch sąsiadujących okresów dzieciństwa -> ŚREDNIE I
PÓy
NE DZIECIC
STWO
ÅšREDNIE DZIECIC
STWO PÓy
NE DZIECIC
STWO
3/4-6 lat 7-11/12-lat
ROZWÓJ FIZYCZNY I MOTORYCZNY
Głód ruchu Precyzyjne ruchy rąk i palców
Intensywny rozwój ukł. Nerwowego Rozwinięte fizycznie i ruchowo
Samoobsługa
Chętnie rysują
Nauka pisania
PERCEPCJA I UWAGA
Rozpoznają kilka kształtów i liter Selekcja i kontrola
Problemy w rozpoznawaniu podobnych liter Stosowanie prostych strategii
(np. M i W) pamięciowych
Rozpoznawanie pisma
Rozpoznawanie mowy
Nieujmowanie wielkości, proporcji
Egocentryzm czasowy
AKTYWNOŚĆ
Głównie zabawa Zabawa i nauka
MYÅšLENIE
Przedoperacyjne Operacje konkretne
(egocentryzm, brak przekształceń, brak (odwracalność, decentracja, mniejszy
odwracalności, cent racja) egocentryzm)
UMYSA
OWA REPREZENTACJA
ÅšWIATA
Wiedza o przedmiotach Dobra orientacja w otoczeniu oraz
Wzrost pojemności pamięci określony zasób wiedzy ogólnej o
Nowe strategie zapamiętywania świecie
Pamięć coraz bardziej logiczna
MOWA I KOMUNIKACJA
Nowe słownictwo: 6-10 słów dziennie Dialogi
Neologizmy Naśladowanie, powtarzanie,
 Genialny lingwista inicjowanie
Wspólne pole uwagi
Wzrost umiejętności komunikacyjnych
ROZWÓJ SPOA
ECZNY
Socjalizacja Wejście w nową rolę - ucznia
Dochodzenie do unikatowych wzorów
przeżywania, myślenia
ROZWÓJ MORALNY
Moralność heteronomiczna Relatywizm moralny
Kara ekspiacyjna (dotkliwa) Uwzględnianie intencji
Obiektywna wina (jest przewinienie, musi być Kara przez odwzajemnienie
kara, bez względu na intencje)
Oparcie na posłuszeństwie, nakazach i
zakazach
Realizm moralny
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Lepsze rozumienie innych Panowanie nad ekspresjÄ… emocjonalnÄ…
Regulacja własnych emocji Emocje łatwo i spontanicznie
Egocentryzm wyrażane
Intelektualizacja uczuć (dopasowanie
do sytuacji)