Arkusz maturalny
POZIOM ROZSZERZONY
Arkusze maturalne
Poziom rozszerzony  Arkusz II
CZAS PRACY 150 minut
Zadania 1 5 wykonaj korzystając z barwnej mapy  Wisła .
Zadanie 1 (2 p.)
Odszukaj na mapie wymienione poniżej osiedla (dzielnice) Wisły i wpisz je odpowiednio do tabeli. Jedno z osiedli nie spełnia żadnego
kryterium przyporzÄ…dkowania.
Osiedla: Centrum, Jarzębata, Oaza, Wróblonki.
Lp. Kryterium przyporzÄ…dkowania Nazwa osiedla
1. Osiedle położone jest na wysokości: 440 490 m n.p.m.
2. Osiedle położone jest na wysokości: 630 650 m n.p.m.
3. Osiedle położone jest na wysokości: 670 710 m n.p.m.
Zadanie 2 (2 p.)
Długość wyciągu Grapa (pola D-E 4, 5) na mapie wynosi 4,6 cm. Oblicz i podaj skalę liczbową mapy, na której odległość ta wyniesie
9,2 cm. Przedstaw obliczenia.
Obliczenia:
Zadanie 3 (2 p.)
Zakreśl prawidłową odpowiedz
. Poniżej przedstaw obliczenia, które wskazują sposób uzyskania rzeczywistej długości wyciągu Grapa.
Rzeczywista długość wyciągu Grapa (pola D-E 4, 5) wynosi:
a) 94,15 m b) 941,5 m c) 9,415 km
Obliczenia:
Zadanie 4 (2 p.)
Wskaż główną różnicę w usytuowaniu większości hoteli i wyciągów narciarskich (pomiń w rozważaniach wyciąg Grapa). Odpowiedz

uzasadnij.
Różnica:
Uzasadnienie:
Zadanie 5 (2 p.)
Na szczycie Grapa 21 lipca o godz. 12.00 termometr wskazaÅ‚ temperaturÄ™ 19,6°C.
Oblicz jaka była w tym czasie temperatura w Centrum (412 m n.p.m.). Do obliczeń zastosuj gradient wilgotnoadiabatyczny.
Temperatura w Centrum:
Obliczenia:
Arkusze maturalne
2
Arkusz II
Zadanie 6 (3 p.)
1) 2)
Słońce
Słońce
Ziemia
Ziemia
Schematyczne przedstawienie teorii budowy Wszechświata
Pod zamieszczonymi schematami wpisz odpowiednio:
A. nazwę teorii, zgodnie z którą narysowano schemat:
1) 2)
B. ogólne założenia teorii:
1) 2)
3
Zadanie 7 (3 p.) Fragment mapy  Okolice Suchedniowa Okolice Suchedniowa
skala 1 : 50 000
Na podstawie zamieszczonej mapy Okolice Suchedniowa
drogi lokalne cieki wodne zabudowa
wykonaj polecenia A i B:
drogi gruntowe
bagna lasy
utwardzone
A. Wymień trzy metody kartograficzne zastosowane
358,0
drogi gruntowe
punkty wysokoS
ciowe Å‚Ä…ki
na mapie. Obok nazwy każdej metody wpisz po jednym
nieutwardzone
350
skałki
poziomice
przykładzie elementów treści, które przedstawiono
linie kolejowe
(ostańce)
poprowadzone co 10 m
300
za jej pomocÄ….
14 15 16 17 618
518
1)
315,6
291,7
2)
17
3)
300,8
326,3
Kamienna
16
Góra
354,4
B. Zastanów się, w jaki sposób okoliczna ludność może
gospodarczo wykorzystywać obszar przedstawiony
na mapie? Opisz jeden przykład i przedstaw uzasadnienie.
320,6
15
326,3
Sucha
Góra
333,6
283,3
290,4
14
284,7
300,8
289,7
13
Arkusze maturalne
Suchedniów
00
00
3
3
300
300
300
300
I
I
I
I
I
I
350
350
300
300
0
0
0
30
30
30
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
350
350
I
I
I
300
300
I
I
300
300
I
I
I
I
I
I
I
I
300
300
Poziom rozszerzony  Arkusz II
Zadanie 8 (2 p.)
Dobierz do każdej miejscowości położonej w Ameryce Południowej i zaznaczonej na mapie odpowiedni schemat przedstawiający
widomą drogę Słońca w dniach równonocy i przesileń. We właściwe kółka na mapie wpisz litery, którymi oznaczono schematy.
1 : 250 000 000
75°
75°
75°
75°
60°
60°
60°
60°
45° 45°
45° 45°
30° 30°
30° 30°
15° 15°
15° 15°
165° 150° 135° 120° 105° 90° 75° 60° 45° 30° 15° 0° 15° 30° 45° 60° 75° 90° 105° 120° 135° 150° 165° 180°
165° 150° 135° 120° 105° 90° 75° 60° 45° 30° 15° 0° 15° 30° 45° 60° 75° 90° 105° 120° 135° 150° 165° 180°
0° 0°
0° 0°
Równik
Równik
Quito
(0°13'S, 78°30'W)
15° 15°
15° 15°
Sao Paulo
(23°32'S, 46°37'W)
30° 30°
30° 30°
45° 45°
45° 45°
Punta Arenas
(53°10'S, 70°54'W)
60° 60°
60° 60°
75° 75°
75° 75°
ac d
b
89°55' 89°42'
66°28' 66°51'
66°46' 89°47' 66°20'
60°17'
43°01' 43°24'
36°50'
E
E
E E 13°23'
0°
S N S
S N N S
N
W W
W W
Zadanie 9 (1 p.)
Spośród wymienionych propozycji wybierz zestawienie miejscowości  zamieszczono je na mapie w zadaniu 3, które uszeregowano
według malejącej wysokości górowania Słońca w dniach równonocy.
Ouito, Sao Paulo, Punta Arenas Sao Paulo, Punta Arenas, Ouito
Punta Arenas, Sao Paulo, Ouito Ouito, Punta Arenas, Sao Paulo
Zadanie 10 (1 p.)
Zaznacz i podpisz w odpowiednich
pokrywa osadowa
miejscach następujące elementy rysunku:
0
morze
morze
litosfera,
strefa granitowa
strefa granitowa
10
płaszcz,
skorupa kontynentalna,
strefa bazaltowa
strefa bazaltowa
20
skorupa oceaniczna.
astenosfera
astenosfera
30
km
Przekrój przez litosferę
Arkusze maturalne
4
a
a
w
w
o
o
t
t
y
y
t
t
o
o
d
d
y
y
r
r
e
e
p
p
a
a
f
f
e
e
r
r
t
t
s
s
Arkusz II
Zadanie 11 (2 p.)
Wyjaśnij, posługując się dwoma argumentami, dlaczego powierzchnia lądowa skorupy ziemskiej wznosi się przeciętnie 900 m n.p.m.,
natomiast dno oceaniczne jest położone na głębokości około 3700 m p.p.m.
Zadanie 12 (2 p.)
Spośród wymienionych poniżej bezpośrednich i pośrednich następstw związanych z wulkanizmem wybierz te, które są pozytywne
zarówno dla życia człowieka jak i rozwoju społeczno-ekonomicznego regionu objętego tym procesem.
a) zagrożenia lawinami błotnymi, opadami popiołów i gazów
b) wykształcenie się gleb na popiołach i tufach wulkanicznych
c) spadek zawartości ozonu w troposferze
d) występowanie wód mineralnych i termalnych
e) powstanie nowych powierzchni lÄ…dowych
f) trzęsienia ziemi i powstanie fali tsunami
g) powstawanie skał i surowców mineralnych
h) obfite wylewy lawy
i) zniszczenie wyspy wulkanicznej
j) przejściowe ochłodzenie klimatu
Oznaczenia literowe prawidłowych odpowiedzi:
Zadanie 13 (3 p.)
Charakterystyka wybranych skał
Skały
typ genetyczny nazwa geneza wykorzystanie
głębinowe
magmowe
wylewne
okruchowe
osadowe organiczne
chemiczne
powstał z przeobrażenia skały magmowej głębinowej  granitu;
przeobrażone
gnejs przeobrażenie dokonało się w warunkach wysokiej temperatury materiał budowlany
(metamorficzne)
i ciśnienia, na dużej głębokości pod powierzchnią Ziemi.
Wpisz we właściwych kolumnach i wierszach tabeli:
a) nazwy skał: bazalt, sól kamienna, wapień
b) krótki opis wyjaśniający powstanie każdej skały
c) przykład gospodarczego wykorzystania każdej skały
Arkusze maturalne
5
Poziom rozszerzony  Arkusz II
Zadanie 14 (2 p.)
Uzupełnij zamieszczony poniżej schemat, w taki sposób, aby przedstawiał kolejne etapy powstawania opadów
atmosferycznych. Użyj cyfr zamieszczonych przy opisach.
1) kondensacja pary wodnej
2) osiągnięcie temperatury punktu rosy
3) ogrzewanie się powietrza od podłoża
4) opad atmosferyczny
5) powstanie chmur
6) wznoszenie siÄ™ powietrza i spadek temperatury  Å›rednio o 0,6ºC/100 m
1
Zadanie 15 (1 p.)
Poniżej pogrupowano formy polodowcowe według różnych kryteriów. Podaj literę, którą oznaczono formy akumulacyjne wytworzone
przez lodowiec.
a) bruzdy, barańce (mutony), wygłady lodowcowe
b) kemy, ozy, sandry
c) glina morenowa, głaz narzutowy, morena czołowa
d) pradolina, rynna polodowcowa, garnce polodowcowe
e) Dolina U-kształtna, cyrk lodowcowy, morena środkowa
Odp.:
Zadanie 16 (2 p.)
Przedstaw zależności między (1) litosferą, (2) atmosferą i (3) hydrosferą zachodzące w zachodniej części Gór Dynarskich.
Informacje wpisz do schematu zamieszczonego poniżej.
1) 2) 3)
Zadanie 17 (2 p.) Zadanie 18 (1 p.)
Na mapie (mapa nr 70.1 zadanie 70.3  Zadania maturalne) Wpisz w puste pola, na znajdującym się poniżej rysunku,
dużymi literami A I zaznaczono wybrane kompleksy leśne. nazwy pięter roślinnych występujących w Tatrach Wysokich
Uzupełnij tabelę poniżej, wpisując obok nazw i Zachodnich.
kompleksów leśnych litery, którymi oznaczono je na mapie.
Nazwa kompleksu leśnego Litera na mapie
Bory Dolnośląskie
Bory Tucholskie
m n.p.m.
Bory Stobrawskie
2655
2600
Puszcza Białowieska
2248 2300
2200
1800 1800
Puszcza Kampinoska
1800
1550
1550
Puszcza Niepołomicka 1400
1250
1250
1000
Puszcza Romincka
700
600
Puszcza Świętokrzyska
Puszcza Wkrzańska
W Tatry Zachodnie Tatry Wysokie E
Piętra roślinności w Tatrach Wysokich i Zachodnich
Wybrane kompleksy leśne
Arkusze maturalne
6
Arkusz II
Zadanie 19 (2 p.)
W Tatrach Wysokich i Zachodnich występuje różna liczba pięter roślinnych.
Wyjaśnij, w jaki sposób budowa geologiczna wpłynęła na różną liczbę pięter roślinnych w Tatrach Wysokich i Zachodnich.
Zadanie 20 (1 p.)
Podaj literę, którą oznaczono zestawienie języków należących do rodziny języków indoeuropejskich.
a) słowiańskie, germańskie, romańskie, drawidyjskie,
b) słowiańskie, germańskie, romańskie, indoirańskie,
c) słowiańskie, germańskie, romańskie, tureckie,
d) słowiańskie, germańskie, romańskie, semitochamickie.
Litera:
wiek
Zadanie 21 (3 p.)
mężczyx
ni kobiety
mężczyx
ni kobiety
Na podstawie piramid wieku ludności świata w roku 2002
80
75
i w 2050 wykonaj polecenia A i B.
2050 r.
70
65
A. Przedstaw zmiany struktury płci i wieku ludności świata
2002 r.
60
na podstawie danych z 2002 roku i prognoz na rok 2050.
55
50
Uwzględnij podział na grupy wieku: przedprodukcyjna,
45
produkcyjna i poprodukcyjna.
40
35
1)
30
25
20
15
2)
10
5
0
400 350 300 250 200 150 100 50 0 0 50 100 150 200 250 300 350 400 mln osób
3)
Piramida wieku ludności świata w 2002 roku
i prognoza na rok 2050
B. Wymień dwa czynniki, które sprawiają, że w roku 2050 liczebność poszczególnych grup wieku ludności świata
będzie się tylko nieznacznie różnić.
1) 2)
Zadanie 22 (2 p.)
Rozpoznaj na podstawie opisów trzy religie, które odegrały dużą rolę w dziejach świata i wpisz ich nazwy do tabeli.
Cechy religii Nazwy religii
Religia monoteistyczna, wyznawana głównie przez jeden naród. Jej nazwa pochodzi od jednego z plemion i oznacza religię
narodu wybranego przez Boga. Na wezwanie Boga odpowiedział pierwszy patriarcha, który z Mezopotamii powędrował
do Kanaan  ziemi obiecanej. Bóg zawarł przymierze z pierwszym patriarchą, zgodnie z którym jego potomkowie stanowią naród
wybrany przez Boga. Patriarcha i jego potomstwo przyrzekli Bogu całkowite posłuszeństwo.
Jedna z wielkich religii świata mająca kilkaset milionów wyznawców. Tym, co odróżnia ją od wielu innych religii, jest fakt,
że nie następuje formalne przyjęcie w poczet jej wyznawców. Każdy, kto żyje według jej zasad, jest jej wyznawcą. W religii tej
nie ma pojęcia Boga jako takiego, natomiast istnieje pojęcie ponadczasowej Prawdy. Celem człowieka jest dotarcie do tej Prawdy,
co równa się osiągnięciu pełnego szczęścia. Odtworzenie najstarszych podstaw tej religii jest trudne ze względu na brak pism
jej twórcy. Według tych nauk każde istnienie powiązane jest z cierpieniem. Każdy, kto coś kocha, cierpi z powodu utraty
obiektu swojej miłości. Celem życia jest samodzielne, bez udziału bogów, dążenie jednostki do doskonałości i wyzwolenia.
Samodoskonalenie duchowe sprzyja osiąganiu coraz wyższego bytu. Do najbardziej cenionych cnót zalicza się uczucie przyjaz
ni
do wszystkich stworzeń, nieszkodzenie nikomu, miłosierdzie, opanowanie zmysłów oraz opanowanie technik medytacyjnych.
Zasadniczą cechą tej religii jest całkowite i bezwarunkowe przyjęcie przykazań Boga, objawionych Jego Prorokowi.
Nazwa używana przez wyznawców tej religii na określenie samych siebie oznacza: człowiek, który wierzy w Boga i jest posłuszny
jego przykazaniom. Nie jest to religia nowatorska, powstała na bazie dwóch innych religii, przystosowując je do własnych celów.
Na wyznawcach ciąży pięć podstawowych obowiązków: wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post oraz pielgrzymka do świętego
miasta. Wyznawcom nie wolno między innymi spożywać alkoholu i mięsa wieprzowego.
Arkusze maturalne
7
Poziom rozszerzony  Arkusz II
Pogłowie bydła na świecie (2005 r.)
% pogłowia
Kraj w tysiÄ…cach
światowego
Åšwiat 1 355 083 100,0
Brazylia 192 000 14,2
Indie 185 000 13,7
Chiny 115 230 8,5
Stany Zjednoczone 95 848 7,1
Argentyna 50 768 3,7
Etiopia 38 500 2,8
Rosja (5,8)
Rosja (5,8%)
Sudan 38 325 2,8
Meksyk 31 477 2,3
Australia 27 900 2,1
Kolumbia 25 000 1,8
Bangladesz 24 500 1,8
Pakistan 24 200 1,8
Rosja 22 988 1,7
Francja 19 383 1,4
Tanzania 17 800 1,3
Produkcja S
wiatowa 529 833 tys. ton
Produkcja S
wiatowa 529 833 tys. ton 33,0
Pozostałe kraje 446 164
y
ródło: FAOSTAT 2006 Producenci mleka krowiego (2005 r.)
30 % Zadanie 23 (3 p.)
250 tys. ton
Na podstawie ilustracji, porównaj udział każdego z czterech
25 krajów mających największe pogłowie bydła, skupiających łącznie
prawie 44% pogłowia światowego, z ich udziałem w produkcji
20 mleka i mięsa. Sformułuj wynikające z tego porównania wnioski
dotyczące produktywności i głównych celów chowu zwierząt
15 w każdym z tych krajów.
10 1) Nazwa kraju
Wyjaśnienie:
5
2,5
0
Producenci mięsa wołowego (2005 r.) 2) Nazwa kraju
Wyjaśnienie:
3) Nazwa kraju
Wyjaśnienie:
4) Nazwa kraju
Wyjaśnienie:
Arkusze maturalne
8
)
P
ozostałe kraje (34,6
(3,4%) P
ozostałe kraje
Stany Zjednoczone (15,1)
Indie (7,3)
Stany Zjednoczone (15,1%
Indie (7,3%)
)
Niemcy (5,2%)
Niem
cy (5,2)
F
r
F
Nowa Zelandia (2,8%)
syk
ancja (4,8%)
r
ancja (4,8
y
ytania
Chiny (4,6%
syk
Brazylia (4,4%)
Chiny (4,6)
) Australia
(1,9%) Mek
Brazylia (4,4)
)
y
olska
(1,9%
ytania
ielka Br
(1,9) Mek
(2,0%) WÅ‚och
(1,9) Australia
)
(2,0%) Holandia
olska
ielka Br
(2,0) WÅ‚och
(2,3%) P
(2,5%) Ukraina
(2,0) Holandia
(2,8%) W
(2,3) P
(2,5) Ukraina
(2,8) Nowa Zelandia
(2,8) W
.
e
e
a
a
a
a
a
a
syk
osj
Indi
R
Chiny
ytani
rancj
Austri
F
WÅ‚ochy
Mek
Niemcy
Kanada
Brazylia
Hiszpani
Argentyna
Stany Zjedn
elka Br
ozostałe kraj
i
P
Nowa Zelandi
W
Arkusz II
Zadanie 24 (2 p.)
ha
Powierzchnia gospodarstw Na podstawie wykresów sformułuj dwa wnioski dotyczące:
Liczba gospodarstw
1) tempa wzrostu liczby i powierzchni gospodarstw ekologicznych
2800 56 000
w Polsce w latach 1990  2003,
2100 42 000
1400 28 000
700
14 000
0 0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Gospodarstwa ekologiczne w Polsce (lata 1990-2004)
2) poziomu rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej.
Gospodarstwa ekologiczne w Unii Europejskiej (2004 r.)
%
12
11,6
11
10
Powierzchnia upraw ekologicznych w stosunku Liczba gospodarstw ekologicznych w stosunku
9,2
do ogólnej powierzchni użytków rolnych do ogólnej liczby gospodarstw
9
8,0
8
7,0
7 6,8
6,6
6,1
6,9
6
5
4,2
4,1
4,0
3,9
4
3,5
3
2,3
2,2 2,2
2,1
2,0 2,0 2,0
2 1,7 1,7
1,7
1,6
1,4 1,5
1,2
0,9
1
0,7 0,7 0,7
0,3
0,2
0,1
0
Austria Belgia Dania Finlandia Francja Niemcy Grecja Irlandia Wochy Luksemburg Holandia Hiszpania Portugalia Szwecja Wlk. Brytania UE Polska
Zadanie 25 (2 p.)
Zakładając, że zamożność polskiego społeczeństwa będzie rosła, opisz, jaki to może mieć wpływ na rozwój rolnictwa ekologicznego.
Uzasadnij swojÄ… ocenÄ™.
Arkusze maturalne
9
Poziom rozszerzony  Arkusz II
Zadanie 26 (3 p.)
Użytki rolne według klas bonitacyjnych (2000 r.)
I
Grunty nie objęte
0,4%
II
Klasy bonitacyjne
VI klasyfikacjÄ…
2,9%
11,4%
Województwo
I II III IV V VI
III
22,7%
% użytków rolnych ogółem
Polska 0,4 2,9 22,7 39,9 22,6 11,4 0,1
V
Dolnośląskie 0,5 6,6 33,6 37,5 16,5 5,2 0,1
22,6%
Kujawsko-pomorskie 0,2 2,5 31,8 40,6 15,7 8,9 0,3
Lubelskie 0,9 7,1 31,8 37,2 16,6 6,4 0,0
Lubuskie 0,0 0,4 16,1 40,7 27,7 15,1 0,0
A
ódzkie 0,0 0,9 17,9 35,0 30,1 16,1 0,0
Małopolskie 1,4 5,2 26,5 36,5 21,8 8,6 0,0
39,9%
Mazowieckie 0,1 0,7 17,0 37,1 28,4 16,6 0,1
IV
Opolskie 0,5 7,5 34,0 36,3 15,6 6,1 0,0
Klasy
bonitacyjne: Podkarpackie 0,5 4,9 24,3 42,8 20,1 7,4 0,0
I
Podlaskie 0,0 0,0 6,9 46,0 29,5 17,6 0,0
II Pomorskie 0,2 4,7 23,0 37,4 21,3 13,4 0,0
ÅšlÄ…skie 0,2 1,4 18,6 43,7 25,9 10,0 0,2
III
Świętokrzyskie 2,5 8,1 20,9 32,5 22,0 13,6 0,4
IV
Warmińsko-mazurskie 0,0 0,4 22,3 51,5 18,8 6,7 0,3
V
Wielkopolskie 0,0 0,8 21,5 35,9 25,5 16,3 0,0
VI
Zachodniopomorskie 0,0 0,9 20,8 51,1 20,5 6,7 0,0
Jakość użytków rolnych
w Polsce (2000 r.) y
ródło: Ochrona Środowiska 2005
Na podstawie tabeli oraz rysunku wykonaj polecenia A i B.
A. Podaj nazwę województwa, w którym są najlepsze gleby oraz uzasadnij swoją ocenę.
Województwo:
Uzasadnienie:
B. Podaj nazwę województwa, w którym przydatność rolnicza gleb jest najbardziej zbliżona do średniej ogólnopolskiej.
Województwo:
Zadanie 27 (1 p.)
Zatytułuj poszczególne kolumny tabeli wpisując nazwy wymienionych grup czynników lokalizacji przemysłu.
Czynniki lokalizacji przemysłu
Czynniki
surowce rynek zbytu polityka państwa
zasoby wodne praca zwiÄ…zki zawodowe
energia infrastruktura techniczna czynniki behawioralne
(preferencje inwestorów)
ograniczenia środowiska korzyści aglomeracji
przyrodniczego
kapitał
Arkusze maturalne
10
Arkusz II
Zadanie 28 (2 p.)
1 : 220 000 000
Kraje o największych udokumentowanych zasobach ropy naftowej (2003 r.)
Biegun północny
80° 80°
80° 80°
60° 60°
60° 60°
40° 40°
40° 40°
20° 20°
20° 20°
160° 140° 120° 100° 80° 60° 40° 20° 0° 20° 40° 60° 80° 100° 120° 140° 160° 180°
160° 140° 120° 100° 80° 60° 40° 20° 0° 20° 40° 60° 80° 100° 120° 140° 160° 180°
0°
0°
0°
0°
Równik
Równik
40° 60° 20°
40° 60° 20°
40° 40°
40° 40°
60° 60°
60° 60°
20°
20°
80° 80°
80° 80°
1:75 000 000
1:75 000 000
Biegun południowy
1 miliard ton udokumentowanych zasobów ropy naftowej
y
ródło danych: World Energy Outlook 2004
Polecenia A i B wykonaj na podstawie zamieszczonej mapy.
A. Podpisz na mapie pięć krajów. Wybierz je z zaznaczonych dziesięciu państw skupiających 80% światowych zasobów ropy naftowej.
B. Wymień cztery regiony świata o największych udokumentowanych zasobach ropy naftowej.
1) 3)
2) 4)
Zadanie 29 (2 p.)
Niżej zamieszczono opisy występowania w Polsce surowców energetycznych, metalicznych i chemicznych.
Rozpoznaj, którego surowca dotyczy dany opis i wpisz jego nazwę w zaznaczonym miejscu.
a)
W Polsce jego złoża występują przede wszystkim na Niżu Polskim (67% udokumentowanych zasobów): w Wielkopolsce,
w regionie przedsudeckim i na Pomorzu Zachodnim, a także na przedgórzu Karpat (29%). Niewielkie złoża występują również
w Karpatach (1%) oraz w polskiej strefie ekonomicznej Bałtyku (3%). Około trzech czwartych zasobów tego surowca znajduje się
w utworach miocenu (trzeciorzęd) i czerwonego spągowca (perm), pozostałe zaś w osadach kambru, dewonu, karbonu,
cechsztynu (perm), jury i kredy. Na przedgórzu Karpat, w utworach jurajskich, kredowych i mioceńskich występuje zasobne
polskie złoże  Przemyśl , eksploatowane od lat 70-tych. W Karpatach występują małe złoża w utworach kredowych
i trzeciorzędowych.
b)
Złoża tego surowca w Polsce należą do złóż osadowych. Występują w skałach wieku cechsztyńskiego (permskiego)
na monoklinie przedsudeckiej, a także w niecce śródsudeckiej. Obecnie znaczenie gospodarcze mają tylko złoża
występujące w monoklinie przedsudeckiej. W rudzie obok minerałów zawierających główny surowiec występują minerały
srebra, kobaltu i niklu, ołowiu, selenu, złota. Złoże rozciąga się pasem o szerokości 20 km i długości 60 km, od Lubina
do Bytomia Odrzańskiego.
Arkusze maturalne
11
Poziom rozszerzony  Arkusz II
c)
Złoża tego surowca występują w północnej części zapadliska przedkarpackiego w rejonie Tarnobrzega (złoże Osiek,
Baranów, Machów, Jeziórko), Staszowa (złoża: Solec i Grzybów) oraz Lubaczowa (złoże Basznia). Surowiec ten występuje
w osadach wieku trzeciorzędowego, głównie w wapieniach, w postaci wypełnień niewielkich pustych przestrzeni w skałach.
Polska była do niedawna jednym z głównych światowych producentów tego surowca. Jednak opracowanie metody jego
odzysku ze złóż ropy naftowej i gazu ziemnego spowodowało radykalny spadek znaczenia polskich złóż. Konieczne
stało się ograniczenie jego wydobycia. Obecnie prowadzi się eksploatację tylko z jednego złoża.
Zadanie 30 (2 p.)
Od 1997 roku w Polsce trwa intensywna regulacja rzek. Ekolodzy ostro krytykują te prace wskazując na negatywne doświadczenia
krajów Europy Zachodniej, w której podejmowane są działania odtwarzające naturalne koryta uregulowanych rzek oraz odsuwające
obwałowania od koryt. Na podstawie posiadanej wiedzy przedstaw po dwa argumenty  za i  przeciw regulacji rzek.
Argumenty  za :
1)
2)
Argumenty  przeciw :
1)
2)
Arkusze maturalne
12