INSTUKCJA BHP
PRZY WYKONYWANIU RĘCZNYCH
WYKOPÓW ZIEMNYCH
Uwagi ogólne
Uwagi ogólne
Uwagi ogólne
Uwagi ogólne
Uwagi ogólne
Do samodzielnej pracy przy wykonywaniu ręcznych wykopów ziemnych może przystąpić pra-
cownik:
1) pełnoletni;
2) legitymujący się przeszkoleniem:
a) wstępnym, ogólnym i instruktażem stanowiskowym BHP,
b) w zakresie ochrony ppoż.,
c) mający zezwolenie na wykonywanie tej pracy od bezpoS
redniego przełożonego;
3) o dobrym stanie zdrowia, potwierdzonym zaS
wiadczeniem lekarza medycyny pracy.
Pracownik powinien być:
1) trzex
wy, wypoczęty,
2) ubrany w odzież roboczą (kombinezon roboczy latem, odpowiednie ubranie robocze zimą),
która winna być czysta, obcisła, bez lux
no zwisających elementów; mieć rękawice robocze,
odpowiednie obuwie robocze, a w miarę potrzeby powinien mieć na głowie kask ochronny.
Winien także:
1) zapoznać się z treS
cią instrukcji ogólnej i szczegółowej BHP oraz stosować się do nich w cza-
sie pracy;
2) wysłuchać poleceń bezpoS
redniego przełożonego dotyczących przebiegu bezpiecznej pra-
cy danego dnia roboczego i prawidłowego wykonywania zadań;
3) przygotować odpowiednio stanowisko pracy:
a) sprawdzić stan narzędzi używanych w trakcie wykonywania pracy, miejsce w którym ma
być wykonywana praca, odpowiednio oznakować; przy wykonywaniu wykopów na pla-
cach, ulicach, podwórzach i w innych miejscach dostępnych dla osób niezatrudnionych
przy robotach, należy wokół wykopów ustawić poręcze ochronne i umieS
cić na nich napis
 osobom postronnym wstęp wzbroniony , a nocy w czerwone S
wiatła ostrzegawcze,
b) każdorazowe rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy
lub skarp; należy przy tym pamiętać, że:
 poręcze powinny być umieszczone na wysokoS
ci 1,10 m ponad terenem i ustawione
w odległoS
ci nie mniejszej niż 1 m od krawędzi wykopu,
 w sytuacjach uzasadnionych względami bezpieczeństwa wykop należy szczelnie przy-
kryć balami,
 stan rozparcia lub podparcia S
cian, a także stan zejS
ć i dojS
ć do wykopu należy spraw-
dzić przed każdym zejS
ciem pracowników do wykopu.
CzynnoS
ci pracownika podczas wykonywania pracy
CzynnoS
ci pracownika podczas wykonywania pracy
CzynnoS
ci pracownika podczas wykonywania pracy
CzynnoS
ci pracownika podczas wykonywania pracy
CzynnoS
ci pracownika podczas wykonywania pracy
1. Pracownik powinien wykonywać tylko prace zlecone przez przełożonego.
2. Stosować tylko sprzęt sprawny (łopaty, kilofy).
3. W uzasadnionych przypadkach stosować niezbędny sprzęt ochrony osobistej.
4. Pamiętać, że:
a) dopuszcza się wykonywanie wykopów wąskoprzestrzennych do głębokoS
ci 1 m, zaS

szerokoprzestrzennych do głębokoS
ci nie większej niż 2 m bez dodatkowego zabezpie-
czenia;
b) jeżeli wykop osiągnie głębokoS
ć większą niż 1 m od poziomu terenu, należy wykonać
bezpieczne zejS
cie (wyjS
cie) dla pracowników;
c) odległoS
ć między zejS
ciami (wyjS
ciami) do wykopu nie powinna przekraczać 20 m.;
d) skarpy należy odpowiednio zabezpieczać:
 szczelne S
cianki, deskowanie stosuje się przy podparciu lub rozwarciu S
cian wyko-
pów, przy wykopach o S
cianach pionowych, o głębokoS
ci powyżej 2 m w gruncie
skalistym i powyżej 1 m w pozostałych gruntach,
 skarpy pochyłe stosuje się po dokładnym okreS
leniu nachylenia skarp (parametry
pochylenia zależą od rodzaju gruntu oraz od poziomu wód gruntowych),
 w razie prowadzenia robót ziemnych w bezpoS
rednim sąsiedztwie instalacji wodocią-
gowej, kanalizacyjnej, elektrycznej, gazowej, centralnego ogrzewania itp., należy okreS
-
lić bezpieczną odległoS
ć (w pionie i w poziomie), w jakiej mogą być wykonywane te
roboty i zapewnić fachowy nadzór techniczny. OdległoS
ć tę okreS
la kierownictwo
robót w porozumieniu z właS
ciwymi jednostkami, w których zarządzie lub użytko-
waniu znajdują się te instalacje,
 w razie przypadkowego odkrycia w trakcie wykonywania robót ziemnych jakichkol-
wiek przewodów instalacji, o których mowa w pkt c) należy niezwłocznie przerwać
roboty, do czasu ustalenia pochodzenia tych instalacji i okreS
lenia, czy i w jaki sposób
możliwe jest w tym miejscu dalsze bezpieczne prowadzenie robót,
 kopanie rowów poszukiwawczych w celu ustalenia położenia przewodów, jeżeli od-
spajanie gruntu odbywa się na głębokoS
ć większą niż 40 cm, powinno być wykonane
wyłącznie sposobem ręcznym, bez użycia kilofów,
 w razie ujawnienia w czasie wykonywania robót ziemnych niewypałów lub przed-
miotów trudnych do identyfikacji, należy wszelkie roboty przerwać, a miejsce niebez-
pieczne ogrodzić i oznakować napisami ostrzegawczymi; należy także niezwłocznie
powiadomić o tym znalezisku urząd gminy, miasta itp. i organ policji,
 wykopy o S
cianach pionowych bez rozparcia lub podparcia (nieumocnione) mogą
być wykonywane tylko w gruntach suchych, gdy teren przy wykopie nie jest obcią-
żony w pasie o szerokoS
ci równej głębokoS
ci wykopu, a wykop wykonuje się:
" w skałach zwartych jednorodnych przy odspajaniu mechanicznym  do głębo-
koS
ci 2 m,
" w pozostałych gruntach  do głębokoS
ci 1 m,
 przy zabezpieczeniu S
cian wykopów do głębokoS
ci nieprzekraczającej 4 m, w razie
gdy w bezpoS
rednim sąsiedztwie wykopu nie przewiduje się obciążeń spowodowa-
nych przez budowle, S
rodki transportu, składowany materiał, urobek itp. oraz jeżeli
warunki techniczne wykonania i odbioru robót nie wiążą się z koniecznoS
cią spełnie-
nia ostrzejszych wymagań, należy stosować:
" bale drewniane przyS
cienne o gruboS
ci co najmniej 50 mm kl. III/IV lub elementy
profilowane z blach stalowych o wytrzymałoS
ci odpowiadającej balom drewnia-
nym,
" bale drewniane podrozporowe o gruboS
ci co najmniej 63 mm kl. III/IV,
" bale drewniane podzastrzałowe o gruboS
ci co najmniej 100 mm kl. III/IV,
" okrąglaki o S
rednicy w cieńszym końcu co najmniej 12 cm lub typowe rozpory
stalowe,
" zastrzały do zabezpieczenia podpartych S
cian wykopu, wykonane z okrąglaków
o S
rednicy wynoszącej w cieńszym końcu co najmniej 20 cm,
 rozstaw podparcia lub rozparcia S
cian wykopów, o których mowa w pkt h), powinien
wynosić:
" w układzie pionowym do 1 m,
" w układzie poziomym do 1,5 m,
 odeskowanie ażurowe S
cian wykopów można stosować tylko w gruntach zwartych,
przy czym jest to zabronione w okresie zimowym,
 przy wykonywaniu wykopów podpartych lub rozpartych powinny być spełnione
następujące warunki:
" górne krawędzie bali przyS
ciennych powinny sięgać na wysokoS
ć co najmniej
0,15 m ponad teren,
" wykop rozparty powinien być szczelnie przykryty balami, jeżeli przewidziany jest
ruch przy nim lub gdy wykop znajduje się w zasięgu pracy żurawia,
" rozpory powinny być w taki sposób umocowane, aby nie zachodziło samoczyn-
ne wypadanie,
 pogłębianie wykopów więcej niż o 0,5 m w gruntach spoistych, a w pozostałych 
o 0,3 m może odbywać się po odeskowaniu S
cian,
 w każdej fazie robót pracownicy powinni znajdować się w częS
ci wykopu odeskowa-
nego,
 w razie koniecznoS
ci dokonywania poS
redniego przerzutu urobku w pionie, należy
zbudować pomost,
 bezpieczne nachylenie S
cian wykopów powinno być okreS
lone w dokumentacji pro-
jektowej,
 przy wykonywaniu skarp o nachyleniu bezpiecznym należy:
" w pasie terenu przylegającego do górnej krawędzi skarpy, na szerokoS
ci równej
trzykrotnej głębokoS
ci wykopu, wykonać spadki terenu umożliwiające łatwy od-
pływ wód opadowych w kierunku od wykopu,
" likwidować naruszenie struktury gruntu skarpy przez usunięcie gruntu naruszo-
nego, z zachowaniem bezpiecznych nachyleń w każdym punkcie skarpy,
" sprawdzać skarpy po deszczu, mrozie lub po dłuższej przerwie w pracy,
 przy wykonywaniu wykopów wąskoprzestrzennych koparką, pracownicy powinni
wykonywać ich obudowę wyłącznie z zabezpieczonej częS
ci wykopu,
 przy wydobywaniu urobku z wykopu sposobem mechanicznym pracownicy powin-
ni znajdować się w bezpiecznej odległoS
ci,
 jeżeli jednoczeS
nie odbywa się praca w wykopie i transport urobku, wykop powinien
być przykryty szczelnym i wytrzymałym pomostem,
 pojemniki do transportu urobku powinny być ładowane do 2/3 ich wysokoS
ci; przy
zasypywaniu obudowanych wykopów deskowanie należy usuwać stopniowo, po-
czynając od dna wykopu, w miarę jego zasypywania,
 deskowanie można usuwać jednorazowo z wykopów wykonanych:
" w gruntach spoistych  nie więcej niż na 0,5 m,
" w pozostałych gruntach  nie więcej niż na 0,3 m,
 wykonywanie prac w studni przez pojedynczego pracownika dozwolone jest po wy-
posażeniu go w sprzęt ochronny i dodatkowym ubezpieczeniu przez innego pracow-
nika znajdującego się na zewnątrz studni,
 w razie wydobywania z dna studni urobku, pracownicy po załadowaniu pojemnika
powinni schronić się w wydzielonym miejscu, zabezpieczającym ich przed ewentual-
nym upadkiem pojemnika bądx
urobku.
Zabronione jest:
1) wykonywanie ręcznych wykopów ziemnych, gdy:
a) istnieją przeciwwskazania lekarskie,
b) pracownik nie posiada odpowiedniego przeszkolenia,
c) nie ma odpowiednich zabezpieczeń niezbędnych przy wykonywaniu tej pracy,
d) teren wykonywania prac nie jest odpowiednio zabezpieczony i oznakowany,
e) istnieją zagrożenia wypadkowe spowodowane innymi przyczynami niż podano wyżej;
2) wchodzenie i schodzenie do wykopu poza miejscami wyznaczonymi;
3) schodzenie do wykopu i wychodzenie z niego po rozporach oraz wykorzystanie urządzeń
służących do wydobywania urobku do przewozu pracowników;
4) składowanie urobku i materiałów:
a) w odległoS
ci mniejszej niż 1 m od krawędzi wykopu, jeżeli jego S
ciany są obudowane,
a obudowa jest obliczona na dodatkowe obciążenie,
b) w granicach klina odłamu gruntu, jeżeli S
ciany wykopu nie są umocnione;
5) ruch S
rodków transportowych przy wykopach powinien odbywać się poza klinem odłamu
gruntu.
Po zakończeniu pracy pracownik powinien:
1) zabezpieczyć swe stanowisko pracy w taki sposób, aby nie powstały jakiekolwiek zagroże-
nia dla otoczenia,
2) uporządkować całe stanowisko robocze, skompletować użytkowane narzędzia i pomoce,
sprawdzić stosowane ochrony osobiste, czy nie zostały uszkodzone.
Uwaga
Uwaga
Uwaga
Uwaga
Uwaga
W razie zauważenia usterek lub jakichkolwiek zagrożeń na stanowisku pracy należy je natych-
miast zgłosić bezpoS
redniemu przełożonemu. Do pracy można przystąpić ponownie dopiero po
ich usunięciu.
W przypadku powstania pożaru należy:
1) ostrzec osoby znajdujące się w obrębie zagrożenia,
2) wyłączyć zasilanie budynku w energię elektryczną i odciąć dopływ gazu,
równoczeS
nie:
3) zaalarmować straż pożarną,
4) powiadomić przełożonych o pożarze,
5) podjąć decyzję o ewakuacji ludzi,
6) przystąpić do prowadzenia akcji gaS
niczej za pomocą podręcznego sprzętu gaS
niczego.
Podczas akcji gaS
niczej obowiązuje zasada podporządkowania się poleceniom kierującego akcją
ratowniczo-gaS
niczą.
W razie wypadku:
1) udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy,
2) w razie potrzeby wezwać pomoc lekarską,
3) powiadomić przełożonych.
Uwaga
Uwaga
Uwaga
Uwaga
Uwaga
1. W razie wątpliwoS
ci co do zachowania warunków bezpieczeństwa pracy, pracownik ma
prawo przerwać pracę i zwrócić się do przełożonego o wyjaS
nienie sytuacji.
2. W przypadku bezpoS
redniego niebezpieczeństwa pracownik może powstrzymać się od wy-
konywania pracy. Zachowuje on prawo do wynagrodzenia, nie może jednak odmówić pod-
jęcia innej, równorzędnej pracy, gdy usunięcie zagrożenia przy poprzednio wykonywanej
pracy nie jest możliwe.
................................................ ...................................................
Opracował (data i podpis) Zatwierdził (data i podpis)