1
Wymiary rehabilitacji człowieka niepełnosprawnego
w W.T.Z
1. Rehabilitacja psychologiczna
W Warsztatach Terapii Zajęciowej przeprowadza się rehabilitację psycholo-
giczną uczestnika terapii. Rehabilitacją tą zajmuje się psycholog będący członkiem
zespołu rehabilitacyjnego przy pomocy terapeutów zajęciowych. Stara się on pomóc
osobie niepełnosprawnej w rozwiązaniu jej problemów psychologicznych, czyli
w osiągnięciu mo\
liwie pełnej adaptacji psychicznej do nowych sytuacji i warunków
oraz w przystosowaniu się do \
ycia z niepełnosprawnością. Stosuje on takie metody,
środki jak: diagnoza psychologiczna, psychoterapia, socjoterapia, poradnictwo, kon-
sultacje, współudział w planowaniu oraz realizacji postępowania rehabilitacyjnego
przy jednoczesnym uwzględnieniu czynników psychicznych w organizacji środowi-
ska osób niepełnosprawnych oraz redagowaniu przepisów prawnych i przygotowy-
waniu innych materiałów odnoszących się do ich spraw socjalno  bytowych.
Przedmiotem rehabilitacji psychicznej są zmiany, jakie musza zajść w struktu-
rze osobowości. Stanowią one podstawę akceptacji samego siebie, jako osoby upo-
śledzonej. Zmiany te są natury intelektualnej, emocjonalnej jak behawioralnej.
W związku z tym rehabilitację psychologiczna definiuje się jako:
1) proces psychicznych przemian polegających na adaptacji psychicznej do sytu-
acji i warunków zaistniałych na skutek niepełnosprawności,
2) zespół oddziaływań psychologicznych, które mają na celu adaptację psy-
chiczną do sytuacji i warunków zaistniałych na skutek niepełnosprawności.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 2
W adaptacji psychicznej, jako procesie pewnych przemian mo\
na wyodrębnić
aspekty lub sfery, którymi są:
1) adaptacja w sferze intelektualnej, która polega na modyfikacji pojęć i wyobra-
\
eń oraz sądów o samym sobie i otaczającym świecie. Do najwa\
niejszych
problemów w tym zakresie nale\
ą: akceptacja niepełnosprawności oraz jej
konsekwencja, właściwa ocena własnych mo\
liwości, przyjęcie realnych pla-
nów \
yciowych, ukształtowanie odpowiednich postaw wobec rehabilitacji oraz
wobec innych osób,
2) adaptacja w sferze emocjonalnej, która zmierza do przywrócenia prawidłowej
struktury emocjonalnej tj.: adekwatnych reakcji emocjonalnych, wytworzenia
odporności na sytuacje trudne, wykorzystywanie emocji jako motywów dzia-
łania. Obejmuje ona tak\
e wypracowanie pozytywnego ogólnego stanu emo-
cjonalnego pozbawionego przewlekłych stanów o zabarwieniu negatywnym,
jak stany smutku, nudy, lęku czy depresji,
3) adaptacja w sferze behawioralnej, czyli zmiana stylu \
ycia i dostosowanie go
do wymogów i ograniczeń wynikających z niepełnosprawności. Chodzi tutaj
głównie o dostosowanie swoich planów \
yciowych i podejmowanie zadań
zgodnie z realnymi mo\
liwościami. Ten rodzaj adaptacji obejmuje tak\
e eli-
minacje stosowania mechanizmów obronnych na sytuacje trudne (stresowe)
w formie unikania, rezygnacji, zaprzeczania, represji czy zachowań agresyw-
nych, które to reakcje występują częściej i intensywniej u osób niepełnospraw-
nych ni\
u pełnosprawnych. Dotyczy to tak\
e wytworzenia pewnych pozytyw-
nych reakcji, zmierzających do osiągnięcia celu oraz zwalczenia stresów po-
przez zwiększenie wysiłku, racjonalizację, kompensacje czy sublimacje.
Podsumowując nale\
y stwierdzić, i\
człowiek dysponuje pewną rezerwą mo\
-
liwości biologicznych, nieuruchamianych w normalnych warunkach \
ycia i pracy,
oraz mo\
liwości psychicznych, wynikających z właściwości układu nerwowego.
Pozytywne oddziaływanie psychologa na osobę niepełnosprawną ma bardzo du\
e
znaczenie do prawidłowego przebiegu procesu rehabilitacyjnego.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 3
Problemy psychologiczne, z jakimi styka się ka\
dego dnia jednostka niepełno-
sprawna mają swe z
ródło nie tylko w niepełnosprawności, lecz są spowodowane
całkowicie przez czynniki środowiskowe i warunki \
ycia niezale\
nie od niepełno-
sprawności.
Zgodnie z zasadą rehabilitacji kompleksowej osoby niepełnosprawne powinny
być psychicznie rehabilitowane. Rozwiązanie problemów uczestników W.T.Z ich
problemów psychologicznych ma, bowiem zasadniczy wpływ na efekty rehabilitacji.
Osoba dobrze przystosowana psychicznie będzie lepiej funkcjonować w \
yciu oso-
bistym, zawodowym i społecznym. Przeciwnie, osoba, która nie zaakceptuje swojej
niepełnosprawności, będzie z
le oceniać swoje mo\
liwości, będzie przeświadczona
o swojej mniejszej wartości, nara\
ona na bezproduktywne rozmyślania i negatywne
reakcje emocjonalne, niesprzyjające motywacji do podejmowania wysiłków w kie-
runku prowadzenia normalnego \
ycia i integracji społecznej.
Prawidłowe przystosowanie jednostki niepełnosprawnej uwarunkowane jest
w wielu aspektach tj.: psychologicznych, społecznych oraz biologicznych. Ka\
dy
z nich odgrywa kluczową rolę w procesie rehabilitacyjnym. Niepełnosprawność or-
ganizmu jest przyczyną problemów natury psychicznej. Człowiek traci adaptacje do
dotychczasowych warunków \
ycia. Ulega rozbiciu dotychczasowy system integracji
czynności i regulacji zachowań. Nowa sytuacja wymaga wiec pewnych przemian
psychicznych, polegających na rozwoju i ukształtowaniu takich cech psychicznych,
które pozwoliłyby człowiekowi niepełnosprawnemu funkcjonować w nowych sytu-
acjach i warunkach. Na postawy i zachowanie osób z dysfunkcjami du\
y wpływ
wywiera pojęcie o sobie, swojej wartości, godności i swoich mo\
liwościach. Rozpa-
trując psychologiczny aspekt rehabilitacji, psycholog musi zwrócić szczególną uwa-
gę, na to, i\
przystosowanie psychiczne, społeczne i zawodowe zale\
y nie tylko od
rodzaju inwalidztwa, co od doświadczenia jego społecznych skutków. Ka\
dy czło-
wiek ró\
nie odczuwa swoje kalectwo, w zale\
ności od tego, jakie schorzenie posia-
da oraz jak jego niepełnosprawność odbierają inni ludzie.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 4
2. Rehabilitacja społeczna
Człowiek niepełnosprawny jest istotą społeczną, tzn. \
yje razem z innymi
ludz
mi, przez co pełni określone funkcje w środowisku społecznym, a zwłaszcza
w swojej rodzinie. Niepełnosprawność upośledza Społeczną sferę \
ycia człowieka, po-
wodując trudności i ograniczenia czy nawet, eliminując go z udziału w ró\
nych przeja-
wach \
ycia społecznego tj. \
ycie społeczne lub sfera społeczna rozumiana jest bardzo
szeroko i obejmuje nie tylko wypełnianie ró\
nych ról społecznych w domu i w rodzinie,
ale równie\
udział w ró\
nych imprezach o charakterze społecznym, kulturowym, rekre-
acyjnym. Według Światowej Organizacji Zdrowia rehabilitacja społeczna jest częścią
ogólnego procesu rehabilitacji, która ma na celu włączenie lub reintegracje
osoby niepełnosprawnej w środowisko społeczne poprzez udzielenie jej po-
mocy w przystosowaniu się do wymagań rodziny i środowiska dalszego, usu-
wając jednocześnie i ekonomiczne i społeczne bariery, które mogą utrudnić
cały proces rehabilitacji.
Cierpienie osoby niepełnosprawnej \
yjącej na marginesie społeczeństwa, łączy się
z poczuciem niedowartościowania, wykluczeniem poza nawias normalnego \
ycia, rodzi
kompleksy ni\
szości i niewiary we własne mo\
liwości. Zadaniem Warsztatów Terapii
Zajęciowej jest przeciwdziałanie takim stanom emocjonalnym, ukazanie godności oso-
by ludzkiej oraz doprowadzenie uczestnika terapii do prawidłowego stanu spostrzegania
w społeczeństwie. Rada Programowa, która pełni rolę rehabilitacyjną w W.T.Z
jest odpowiedzialna za prawidłową rehabilitację społeczną uczestnika terapii.
Ka\
dy z wychowanków posiada indywidualny program rehabilitacji, który ma
doprowadzić do usprawnienia społecznego tj. opanowania umiejętności adekwat-
nego zachowania się, postępowania, współ\
ycia i współdziałania z otoczeniem w opar-
ciu o indywidualny rozwój i oddziaływanie środowiska społecznego. Wychowawcza
praca terapeutów powinna koncentrować się na rozwijaniu uzdolnień ułatwiających
przystosowanie się do wymogów środowiska, w którym \
yje uczestnik, ułatwiających
mu egzystencję, zaspokajających wa\
ną potrzebę akceptacji społecznej i akceptacji jego
osoby.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 5
Im bardziej prawidłowe wychowanie tym większa będzie dynamika wzrostu roz-
woju dojrzałości społecznej osoby niepełnosprawnej. Proces przystosowania społecz-
nego jest bardzo trudny i polega na wyrobieniu odpowiednich sprawności fizycznych,
psychicznych, społecznych oraz zawodowych. Ma to na celu prawidłowe funkcjonowa-
nie w pracy zawodowej i w \
yciu społecznym. W du\
ej mierze są to zało\
enia prawi-
dłowego procesu rehabilitacyjnego.
W rzeczywistości jednak ten proces przebiega inaczej tj. dą\
y się do tego, aby
ka\
dą osoba z dysfunkcją intelektualną lub fizyczną w sposób optymalny została przy-
stosowana do społeczności, w której funkcjonuje ka\
dego dnia. Przystosowanie to po-
lega na tym, \
e kształtuje się ten proces w sposób normatywnie uporządkowany po-
przez zmniejszenie marginesu sytuacji i zachowań konfliktowych przez rozwiązywanie
problemów współ\
ycia społecznego na zasadnie wzajemnego przystosowania. Uczest-
nik terapii uczy się norm uznawanych w danym społeczeństwie lub grupie społecznej,
aby móc działać w ramach tego społeczeństwa czy grupy społecznej. Gdy następuje
brak tych podstawowych umiejętności następuje odosobnienie, izolacja i utrudniona
integracja społeczna.
Rehabilitacja społeczna osoby niepełnosprawnej uwarunkowana jest następu-
jącymi czynnikami:
1) adaptacją społeczną, czyli przystosowaniem się do wymogów \
ycia społecz-
nego, a więc opanowaniem umiejętności i technik społecznego zachowania
się (funkcjonowania w sytuacjach społecznych), w rodzinie, w miejscu pra-
cy, w środowisku, w którym mieszka, w placówkach u\
yteczności publicz-
nej itp.,
2) zniesieniem barier utrudniających i ograniczających włączenie się w \
ycie
społeczne, a mianowicie:
a) społecznych, do których nale\
ą w pierwszej kolejności negatywne i obojętne
postawy osób pełnosprawnych wobec niepełnosprawnych,
b) ekonomicznych, do których nale\
ą wszelkiego rodzaju problemy socjalno
- bytowe stwarzające osobie niepełnosprawnej trudne warunki; \
yciowe,
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 6
c) prawnych, do których zaliczamy przepisy legislacyjne dyskryminujące osoby
niepełnosprawne pod niektórymi względami,
d) architektonicznych i urbanistycznych, czyli niedostosowanie środowiska fi-
zycznego do mo\
liwości manipulacyjnych i lokomocyjnych osoby niepełno-
sprawnej, zarówno w miejscu zamieszkania, jak te\
budynków i obiektów
u\
yteczności publicznej, z których powinna korzystać.
Dzięki posiadaniu umiejętności społecznych osoby niepełnosprawne uczą się
w czasie zajęć terapeutycznych nawiązywać kontakty interpersonalne. Po przez śro-
dowisko, w którym ka\
dego dnia przebywają uczą się poznawać nowych znajo-
mych, kolegów i bliskich przyjaciół. Umiejętności interpersonalne pozwalają im
w zamierzony sposób wpływać na innych ludzi i odpowiadać na ich komunikaty.
Dobrze rozwinięte gwarantują bardziej satysfakcjonujące relacje z ludz
mi oraz po-
czucie włączenia w społeczność.
Zauwa\
yć warto, \
e osoby zakwalifikowane do Warsztatu Terapii Zajęciowej
mają du\
e trudności uczestnictwa w \
yciu społecznym, wynikające z braku podsta-
wowych umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych, małej zaradności
osobistej oraz aktywności społecznej.
Podstawowymi zadaniami Warsztatu Terapii Zajęciowej jest stworzenie sytu-
acji, w której kilka osób współdziała ze sobą oraz jest od siebie współzale\
na, tak,
\
e w zaspakajaniu potrzeb i osiąganiu celu muszą na sobie polegać oraz stworzenie
osobom niepełnosprawnym mo\
liwości uczestnictwa w normalnych sytuacjach spo-
łecznych w otwartym środowisku. Radzie Programowej zale\
y na tym, \
eby osoba
uczestnicząca w zajęciach terapeutycznych w ich następstwie była lepiej przygoto-
wana do radzenia sobie w sytuacjach \
ycia codziennego w normalnym środowisku,
nie bała się spotkania z ludz
mi i światem oraz była bardziej kompetentna w rela-
cjach z nimi. Dlatego te\
ka\
demu uczestnikowi proponowana jest indywidualna
ście\
ka terapeutyczna, która prowadzi od poznawania ró\
nych sytuacji \
yciowych
do samookreślenia, czyli nazywania swoich potrzeb, zainteresowań i mo\
liwości.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 7
Stwarzamy mo\
liwości nabywania doświadczeń, dokonywania wyborów i ponosze-
nia ich konsekwencji. Dzięki odpowiedniemu doborowi zadań rozwijamy konkretne
umiejętności oraz wpływamy na zmianę poczucia własnej wartości uczestników.
Warto zauwa\
yć, \
e działania Rady Programowej są jednym z wielu czynni-
ków do prawidłowego procesu rehabilitacji społecznej. Nie mo\
na zapomnieć o roli,
jaką odgrywa w tym procesie rodzinna, całe społeczeństwo. Wszyscy powinni starać
się zauwa\
yć to, co osoby niepełnosprawne potrafią same zrobić, a kiedy nale\
y im
pomagać. Społeczna integracja osób niepełnosprawnych nie mo\
e być osiągnięta
bez wiedzy i zrozumienia ich problemów i potrzeb przez osoby pełnosprawne. Przez
integracje społeczną osób niepełnosprawnych nale\
y rozumieć włączenie i zaakcepto-
wanie ich, jako równych i pełnoprawnych członków społeczeństwa, tak, aby mogli
korzystać ze wszystkich dóbr kultury i cywilizacji danego społeczeństwa oraz przyczy-
niać się do ich tworzenia i pomna\
ania. Prawidłowe przygotowanie tych komórek do
wzajemnego współ\
ycia i współpracy powoduje dopiero prawidłowy rozwój spo-
łeczny jednostki sprawnej inaczej.
3. Rehabilitacja zawodowa
Rehabilitacja zawodowa uczestnika W.T.Z jest wa\
ną częścią rehabili-
tacji kompleksowej, stawia ona sobie za cel przygotowanie osoby niepełno-
sprawnej do pracy raz zapewnienie jej pracy zgodnie z psychofizycznymi
mo\
liwościami oraz kwalifikacjami zawodowymi. Międzynarodowa Organi-
zacja Pracy przyjęła jej następującą definicję: Rehabilitacja zawodowa jest
częścią ogólnego procesu rehabilitacji i polega na udzielaniu osobie niepeł-
nosprawnej takich usług, jak: poradnictwo zawodowe, szkolenie zawodowe
i zatrudnienie, aby umo\
liwić jej uzyskanie, utrzymanie i awans w odpo-
wiedniej pracy, a przez to umo\
liwić jej integrację lub reintegrację w nor-
malne \
ycie społeczne. Przebiega ona w kilku fazach lub etapach.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 8
Rozpoczyna się od oceny zdolności do pracy osoby niepełnosprawnej. Stanowi
to podstawę do stworzenia przez Radę Programową prawidłowego indywidualnego
programu rehabilitacji zawodowej uczestnika. Ten etap jest bardzo istotny, gdy\
od
niego zale\
y powodzenie całego procesu rehabilitacji zawodowej. Następny etap sta-
nowi przygotowanie do pracy polegające na opanowaniu przez osobę niepełnospraw-
na, niezbędnej wiedzy teoretycznej oraz praktycznych umiejętności potrzebnych do
wykonywania danego zawodu lub pracy. Kierunek szkolenia czy kształcenia zawodo-
wego ustalany jest na podstawie wyników badań zdolności do pracy i diagnozy zawo-
dowej, którą przeprowadza psycholog W.T.Z.
U podstaw rehabilitacji zawodowej le\
ą dwie przesłanki tzn.:
1) ka\
da osoba niepełnosprawna, pomimo uszkodzenia organizmu zachowuje
pewne sprawności i dyspozycje, które po ich zidentyfikowaniu, ukierunkowa-
niu i usprawnieniu stają się podstawą umo\
liwiającą podjęcie szkolenia,
a póz
niej pracy zawodowej. Termin dyspozycje nale\
y rozumieć w zna-
czeniu psychologicznym, jako dyspozycje psychiczne, cechy osobowo-
ści, zdolności, uzdolnienia itp., a więc sprawności psychiczne,
2) \
adna praca nie wymaga od osoby, która ją wykonuje wszystkich jej
sprawności zarówno fizycznych, psychicznych (w tym intelektualnych
i innych), jak i społecznych.
Tak rozumiana rehabilitacja ukazuje, i\
większość osób niepełnosprawnych,
w wyniku uszkodzenia organizmu nie traci wszystkiego, wręcz przeciwnie
zachowują one wiele sprawności oraz posiadają często specjalne zdolności
(uzdolnienia), które mogą stanowić podstawę do podjęcia odpowiednich dzia-
łań, mających na celu przygotowanie ich do pracy zawodowej a następnie
pomyślnego zatrudnienia.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 9
W przyuczaniu do pracy powinny zawsze być brane przez psychologa i terapeutę
zajęciowego pod uwagę indywidualne cechy osoby niepełnosprawnej. Od poznania jej
zale\
y skuteczność przyuczenia do pracy. Szczególnie istotne jest poznanie cech cha-
rakteru, uzdolnień, zainteresowań, gdy\
ułatwia to dobranie odpowiednich metod przy-
uczenia do pracy. Nie jest mo\
liwe zastosowanie wspólnego szablonu dla wszystkich
uczestników terapii. Niewłaściwe postępowanie osoby prowadzącej przyuczenie do
pracy mo\
e wywoływać lęk i zrazić ją do pracy. Stosunek wszystkich osób do umysło-
wo upośledzonych powinien być nacechowany \
yczliwością. Wa\
ne jest równie\
za-
chowanie du\
ej cierpliwości w pokazywaniu poszczególnych czynności, nie ośmiesza-
nie, a podkreślanie nawet bardzo drobnych osiągnięć. Istotne jest ukazywanie realnego
celu, który upośledzeni mają osiągnąć. Ka\
da, nawet prosta praca, której uczą się po-
winna być rozło\
ona na elementarne operacje. Ka\
dej operacji trzeba uczyć oddzielnie,
ale we właściwej kolejności, aby w ka\
dej próbie cała praca była wykonana od począt-
ku do końca. Podstawowe znaczenie ma wymaganie wykonywania poprawnych ruchów
od samego początku. W trakcie nauki - wa\
ną sprawą jest kładzenie akcentu na dokład-
ność wykonywania czynności. Nie bez znaczenia jest równie\
zwolnione tempo pracy,
pokazywanie szczegółów czynności, oddzielne powtarzanie wa\
nego i zło\
onego mo-
mentu wykonywania danej pracy, ćwiczenie, a następnie pokazywanie, jak nale\
y wy-
konać pracę w zwykłym tempie roboczym. W trakcie nauki czynności produkcyjnych
powinno być uwzględniane wykształcanie takich nawyków związanych z pracą, jak:
dbałość o materiał, narzędzia i stanowisko pracy, oszczędne gospodarowanie materia-
łem, czystość, dokładność pracy, umiejętność organizowania sobie pracy, wytrwałość
przy pracy, ekonomia ruchów podczas wykonywania czynności produkcyjnych. Zdol-
ność posługiwania się przez nich słowami i pojęciami oderwanymi jest na ogół bardzo
słaba, natomiast operowania nazwami przedmiotów znacznie większa, ni\
sądzimy. Ich
słabsze osiągnięcia w pracy wynikają często z tego, \
e oddziałuje się na nich tylko sło-
wami, których sens nie zawsze do nich dociera. Jeśli więc mamy upośledzonego umy-
słowo zapoznać z czymś, co jest konieczne w jego pracy, to najlepiej jest to pokazać,
ukonkretnić treści nauczania. Jeśli mimo to będzie miał trudności w zrozumieniu, o co
chodzi, nie nale\
y okazywać zniecierpliwienia, lecz wyjaśniać sprawę poglądowo a\
do
skutku.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 10
Niektórzy wymagają długiego treningu. Metody uczenia poszczególnych czynno-
ści powinny być oparte na gruntownej analizie sprawności faktycznie posiadanych
przez ka\
dą jednostkę. Po opanowaniu poszczególnych czynności umysłowo upośle-
dzeni osiągają nieraz bardzo wysoki stopień sprawności i wydajności pracy.
Wa\
nym elementem w nauczaniu osób niepełnosprawnych jest taktowne postę-
powanie, okazywanie \
yczliwości, budzenie wiary we własne siły. Ich odporność na
przeszkody w osiąganiu zamierzonego celu jest mała, a wielu z nich cechuje agresywne
zachowanie. Czysto z błahych powodów mo\
e dochodzić miedzy nimi a innymi pra-
cownikami do kłótni lub nawet do bójki. W takich wypadkach nie nale\
y zaostrzać kon-
fliktu, lecz spokojnie doprowadzić do porozumienia. Właściwy stosunek otoczenia do
osób upośledzonych umysłowo mo\
e złagodzić ich niezrównowa\
enie emocjonalne,
wzbudzić u nich wiarę we własne siły i umo\
liwić przystosowanie się do pracy.
Po zakończeniu procesu rehabilitacyjnego trwającego od 3 do 5 lat decyzją Rady
Programowej następuje pozytywny lub negatywny protokół z postępów rehabilitacji
zawodowej jak i społecznej. Uczestnik mo\
e zostać zgłoszony do zatrudnienia na od-
powiednio dobranym stanowisku pracy, odpowiadającym psychofizycznym sprawno-
ściom oraz uzyskanym kwalifikacjom zawodowym. Umieszczenie osoby niepełno-
sprawnej w odpowiedniej pracy stanowi ukoronowanie całego procesu rehabilitacji
zawodowej, lecz nie kończy go. Ostatni etap stanowi opieka nad zatrudniona osobą
niepełnosprawną, zwłaszcza w początkowym okresie, mająca na celu adaptacje nowe-
go i często młodego pracownika do pracy i środowiska pracy.
Podsumowując nale\
y stwierdzić, i\
Warsztat Terapii Zajęciowej ma przed so-
bą ogromny cel wynikający z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób
niepełnosprawnych, jest nim podjęcie zatrudnienia przez uczestnika warsztatu. Przed
Radą Programową stoi bardzo odpowiedzialne zadanie, wyzwanie do przeprowadze-
nia prawidłowej rehabilitacji zawodowej osoby niepełnosprawnej, tzn. zaopatrzenie
jej w szereg umiejętności pozwalających osiągnąć sukces rozumiany, jako znalezie-
nie i utrzymanie pracy.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 11
W codziennym funkcjonowaniu warsztatu terapeuci zajęciowi wprowadzają
zadania, które zbli\
one są do rzeczywistych realiów rynku pracy. Przykładami ta-
kich działań mogą być:
1) dbanie o rozwój szeregu zachowań i umiejętności społecznych,
2) rozwijanie umiejętności związanych z zaradnością osobistą - robienia zaku-
pów, załatwiania spraw w urzędzie, prowadzenia zebrań, korzystania z telefo-
nu, kamery video itp.,
3) stawianie uczestników warsztatu w roli dawcy, wnoszącego swój wkład do
\
ycia społecznego,
4) uczenie praw pracowniczych, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, samooce-
ny swoich mo\
liwości, zasad współpracy, rozbudzania motywacji do podjęcia
pracy,
5) kierowanie na szkolenia zawodowe w otwartym środowisku np. w Klubie pra-
cy PUP, na otwarte giełdy pracy,
6) tworzeniem profilu zawodowego uczestnika W.T.Z,
7) wyszukiwaniem firm, w których uczestnik mógłby odbyć praktyki zawodowe,
8) wyszukiwanie pracodawców gotowych zatrudnić uczestnika,
9) poznawanie aspektów prawnych zatrudnienia niepełnosprawnych i przybli\
anie
ich uczestnikom, ich rodzinom oraz pracodawcom,
10) wprowadzanie na stanowisko pracy uczestnika W.T.Z,
11) monitorowanie pracy uczestnika w sytuacji usamodzielnienia zawodowego,
12) współdziałanie ze słu\
bami koniecznymi przy zatrudnieniu.
Trzeba zaznaczyć, \
e bez wsparcia ka\
dego z terapeutów zajęciowych pracują-
cych w warsztacie, realizowanie celu, jakim jest zatrudnienie, wydaje się praktycz-
nie niemo\
liwe. Wsparcie to musi polegać na realizowaniu swoich pracownianych
zadań nie tracąc z pola widzenia głównego celu warsztatu, jakim jest zatrudnienie
uczestnika. Nale\
y tak\
e podkreślić, i\
przyuczenie osób upośledzonych do samodziel-
nego wykonywania niektórych czynności \
yciowych korzystnie rzutuje na zachowanie
tych osób w środowisku domowym.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.
 12
Osoby niepełnosprawne, dostosowując się w czasie zajęć w warsztacie, na prak-
tykach zawodowych do nowego środowiska, pozbywają się wadliwych nawyków,
a nabywają punktualność, wytrwałość, posłuszeństwo, dokładność, uczciwość oraz uczą
się obchodzić z urządzeniami u\
yteczności publicznej. Przez pracę następuje uspraw-
nienie fizyczne, manualność, wyrabia się szybsza reakcja na bodz
ce, poprawia się orien-
tacja i sprawność ogólną.
Dzięki rehabilitacji zawodowej i stwarzaniu mo\
liwości zatrudnienia człowiek
niepełnosprawny wykazuje swoją pracą, \
e mo\
e dać wkład w rozwój gospodarki
narodowej, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poziomu \
ycia całego społe-
czeństwa. U\
yteczność społeczna pracy tego człowieka decyduje o ich samopoczuciu
i o stosunku do \
ycia, kształtuje ich pozycję społeczną i szacunek środowiska. Mo\
-
na, zatem przyjąć, i\
rehabilitacja zawodowa daje osobom z dysfunkcjami mo\
liwość
czynnego uczestnictwa w \
yciu społecznym. Przez przysposobienie uczestnika
W.T.Z do pracy dokonuje się potrójna kompleksowa rewalidacja, a mianowicie rewa-
lidacja psychologiczna społeczna i zawodowa.
Autor: Tomasz Parafiniuk  Troska o godność człowieka niepełnosprawnego w Warsztatach
Terapii Zajęciowej Stowarzyszenia Akson w Sławnie, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2007,
s. 63  67.