WARTO WIEDZIEå
M"oda elita
DWADZIEÂCIA LAT STYPENDIÓW KRAJOWEGO FUNDUSZU NA RZECZ DZIECI
Z autobusu wybiegają rozeĘmiane dzieci. Dyskutują, jak roz- Lekarz neurolog Wojciech
wiÄ…zaç problem ewolucji uk"adu kwantowego, który z mate- Derkowski, stypendysta z
matycznego punktu widzenia zachowuje si´ jak atraktor pierwszego roku dzia"alnoĘ-
Lorentza, albo jak bezpiecznym domowym sposobem zdobyç ci funduszu, wspomina, jak
rt´ç do pewnego eksperymentu. To m"oda elita naukowa i ogromne znaczenie mia"a dla
artystyczna Polski, cz´sto zwyci´zcy prestiÅ»owych konkursów niego ta inicjatywa. Zosta"
i olimpiad  podopieczni Krajowego Funduszu na rzecz Dzie- stypendystÄ… 20 lat temu, gdy
ci. W"aĘnie wybierajÄ… si´ na wieczór baletowy w Operze Na- na pó"kach sklepowych sta" tyl-
rodowej. Nast´pnego dnia, w Sali Wielkiej Zamku Królew- ko ocet, a w edukacji panowa"
skiego w Warszawie, w obecnoĘci znakomitych profesorów, marazm.  Idea Ryszarda Ra-
ministrów i prymasa, otrzymają swoje pierwsze nominacje kowskiego  mówi  sprawi"a,
na stypendystów funduszu  w tym roku w wyjÄ…tkowo uro- Å»e mogliĘmy rozwijaç uzdol-
czystej oprawie, bo program stypendialny obchodzi swój nienia i nie poddawaç si´ ogól-
dwudziesty jubileusz. nej beznadziei . Min´"y lata,
UROCZYSTOÂå uĘwietni" wyst´p
Krajowy Fundusz na rzecz Dzieci jest niezaleÅ»nÄ… organiza- rzeczywistoĘç si´ zmieni"a, a
trzynastoletniej stypendystki,
cjÄ… pozarzÄ…dowÄ…, która juÅ» od 20 lat prowadzi program taka dzia"alnoĘç jest nadal po-
Marty Kordykiewicz.
pomocy uczniom wybitnie uzdolnionym. Jego inicjatorami trzebna. Fundusz dzia"a nie-
byli prof. Jan Szczepał
ski (teraz honorowy przewodniczący zmiennie w róŻnych syste-
funduszu) i Ryszard Rakowski (obecnie sekretarz funduszu i mach politycznych i niezaleŻnie od tego, kto jest u w"adzy.  Chyba
dyrektor biura). Fundusz nie udziela pomocy finansowej o dobrze trafiliĘmy w formu"´  mówi przewodniczÄ…cy Funduszu
charakterze socjalnym, lecz umoŻliwia swoim podopiecznym na rzecz Dzieci prof. Jan Madey.  Dbamy o wszechstronny roz-
kontakt z najlepszymi naukowcami z uniwersytetów, poli- wój dzieci. Pasjonatów chemii i matematyki wysy"amy do te-
technik i instytutów Polskiej Akademii Nauk oraz ze Ęro- atru, organizujemy wspólne wyjazdy plastyków i muzyków .
dowiskiem artystycznym. Nominacje do programu sÄ… przy- M"odzi zdolni odnajdujÄ… wspólny j´zyk, wreszcie czujÄ… si´
znawane w czterech dziedzinach: poznawczej, muzycznej, zrozumiani, mogÄ… porozmawiaç o nauce i o problemach cz´-
baletowej i plastycznej. Jego uczestnicy majÄ… zapewnio- sto bardzo odleg"ych od tych, które ma wi´kszoĘç nastolatków.
ne bezp"atne obozy naukowe, warsztaty badawcze i semina- Tak tworzÄ… si´ pi´kne, trwa"e przyjaÄ™nie. Maria Mach, by"a
ria oraz kursy muzyczne, plastyczne i baletowe. Organizo- stypendystka, teraz jedna z g"ównych organizatorek, wie to
wane są dla nich koncerty i wystawy. z w"asnego doĘwiadczenia. Zawierane są funduszowe ma"Żeł
-
stwa, jest ich juŻ kilkanaĘcie.  Czekamy tylko na pierwsze fun-
duszowe dzieci  dodaje z uĘmiechem.
Do programu co roku przyjmowani sÄ… uzdolnieni uczniowie
z ca"ej Polski. Nowe zg"oszenia wp"ywajÄ… do biura funduszu
do 31 maja kaŻdego roku. Nie ma znaczenia, czy wybitny
uczeł
zg"osi si´ sam, czy zrobiÄ… to jego rodzice, nauczyciel
czy teÅ» dyrekcja szko"y. Wnioski, w których muszÄ… byç opi-
sane zainteresowania i osiÄ…gni´cia lub do"Ä…czone prace
plastyczne, trafiajÄ… do komisji kwalifikacyjnej. ZasiadajÄ…
w niej specjaliĘci z poszczególnych dziedzin, psycholodzy
i pedagodzy. Procedura jest czterostopniowa, a nominacje do
programu są przyznawane osobom, które mają znaczące
osiÄ…gni´cia i chcÄ… pracowaç nad swoim rozwojem. W roku
szkolnym 2003/2004 zarzÄ…d funduszu przyzna" nominacje
547 uczniom. SÄ… one roczne, wi´c wybitna m"odzieÅ», by po-
nownie je otrzymaç, musi nieustannie dbaç o swój rozwój.
Fundusz interesuje si´ losem tych, którzy juÅ» wyroĘli z pro-
gramu. Byli stypendyĘci przychodzÄ… i pomagajÄ… prowadziç
m"odszych. PoĘwi´cajÄ… swój czas. WymyĘlajÄ… dla nich zadania,
STYPENDYSTA Tomasz Lenarcik przyjmuje nominacj´ od prof. Jana
Madeya i dyrektora Ryszarda Rakowskiego. póęniej je sprawdzają, jeŻdŻą na warsztaty, przygotowują wy-
90 ÂWIAT NAUKI STYCZEÄ„ 2004
ADAM SZCZUCIÄ„SKI
k"ady. Wojciech Derkowski pomaga organizatorom, prowadzi ne problemy finansowe. Potrzebne sÄ… pieniÄ…dze na przejaz-
zaj´cia i zapewnia opiek´ medycznÄ… na wyjazdach i obozach dla dy dzieci na warsztaty, wyÅ»ywienie, spanie, kserokopie,
uczestników programu. Zarówno oni, jak i wszyscy wspó"pra- materia"y plastyczne.  To smutne, bo przecieŻ nie chodzi o
cujący z funduszem naukowcy oraz artyĘci  wybitne osobo- duŻe pieniądze  mówi Maria Mach.  Tymczasem co roku
woĘci polskiej nauki i sztuki  są wolontariuszami.  To jest dzia- nie mamy pewnoĘci, czy wystarczy nam Ęrodków na realiza-
"anie wychowawcze  mówiÄ….  Dzieci bardzo szanujÄ… naszÄ… cj´ programu .
Paulina Szczucił
ska
prac´, choç z poczÄ…tku sÄ… zdumione, Å»e za darmo poĘwi´ca-
my im tyle czasu . Mimo Że z zewnątrz wszystko wygląda sie- Strona internetowa Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci:
lankowo, organizatorzy przyznają, Że fundusz trapią powaŻ- www.fundusz.org
Polak laureatem Descartes Prize
ZDOBYWCA unijnej
Zespó" naukowców z Polski, Belgii, Fran- osi Ziemi z dok"adnoĘcią do
Nagrody Kartezjusza
cji, Hiszpanii, Niemiec, Austrii, Czech, 2 3 cm.
prof. Aleksander Brzeził
ski.
Ukrainy i Rosji zosta" uhonorowany w Prof. Brzeził
ski przez
listopadzie ub.r. prestiŻowym wyróŻnie- ostatnie trzy lata by" koordy-
niem Unii Europejskiej  NagrodÄ… natorem grupy zajmujÄ…cej si´
Kartezjusza (Descartes Prize)  za opra- modelowaniem sk"adowych
cowanie niezwykle dok"adnego modelu nutacyjnych o okresach do-
ruchu Ziemi. Polsk´ reprezentowa" bowych i krótszych. WczeĘ-
prof. Aleksander Brzeził
ski z Centrum niej natomiast bada", jaki
Badał
Kosmicznych PAN. wp"yw na ruch nutacyjny Zie-
Ziemia wiruje nieco inaczej niÅ» szkol- mi majÄ… przep"ywy mas at-
ny globus  jej oĘ obrotu nie wskazuje mosfery i wód oceanicznych.
stale Gwiazdy Polarnej, lecz nieustan- Brzeził
ski twierdzi, Że cho-
nie w´druje. Na ruch ten sk"ada si´ ciaÅ» dok"adnoĘç stworzonego przez je- Tak precy-
precesja, którÄ… juÅ» w II wieku p.n.e. za- go grup´ modelu jest wciÄ…Å» kilkakrotnie zyjna zna-
obserwowali Grecy oraz zbiór ruchów niŻsza niŻ precyzja wyznaczeł
parame- jomoĘç ru-
eliptycznych o okresach od 18.6 roku do trów nutacyjnych, projekt jest ogrom- chu naszej planety ma
kilku godzin, zwany nutacjÄ…. Powodo- nym sukcesem naukowym.  W najbliÅ»- ogromne znaczenie w misjach ba-
wana jest ona przez oddzia"ywanie gra- szym czasie trudno b´dzie otrzymaç dawczych wykorzystujÄ…cych satelity (np.
witacyjne Ksi´Å»yca i S"oÅ‚
ca na odbie- lepszy model. W miar´ zwi´kszania do- dotyczÄ…cych monitoringu Ęrodowiska,
gający od symetrii kulistej rozk"ad mas k"adnoĘci natrafiamy na coraz powaŻ- badał
ziemskiej grawitacji, obserwacji
naszej planety. Dzi´ki tegorocznym niejsze problemy. Temat jest jednak pokrywy lodowej czy wreszcie systemów
laureatom Nagrody Kartezjusza moŻna otwarty, mamy jeszcze bardzo duŻo do nawigacji satelitarnej). Porównanie mo-
juÅ» przewidywaç ruchy przestrzenne zrobienia  mówi. deli teoretycznych z obserwowanÄ… nu-
tacjÄ… moÅ»e równieÅ» dostarczyç wielu da-
nych o budowie Ziemi. Dzi´ki pracom
Portal dla mobilnych naukowców nagrodzonego zespo"u moÅ»liwe sta"o si´
wyznaczenie eliptycznoĘci granicy mi´-
W CZERWCU 2003 ROKU powsta" europejski portal dla mobilnych naukowców http://euro-
dzy p"aszczem Ziemi a ciek"ym jÄ…drem
pa.eu.int/eracareers. Jest wszechstronnym ęród"em praktycznych informacji dla pracow-
oraz okreĘlenie oddzia"ywał
elektro-
ników uniwersytetów, instytutów naukowo-badawczych i przedsi´biorstw prowadzÄ…cych
badania w Europie i w innych krajach. Portal ma stworzyç lepsze warunki dla rozwoju karie- magnetycznych w jej wn´trzu.
ry naukowej w granicach Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA). UmoÅ»liwi organizacjom W tym roku o Nagrod´ Kartezjusza
naukowym zamieszczanie og"oszeł
o programach stypendialnych i ofert pracy dla naukowców
rywalizowa"o blisko 900 uczonych pra-
oraz wyszukiwanie odpowiednich kandydatów do prowadzenia prac naukowo-badawczych.
cujÄ…cych w 230 mi´dzynarodowych
By zach´ciç organizacje do publikowania i rozpowszechniania propozycji pracy, Komisja
zespo"ach, z których do fina"u zakwali-
Europejska juÅ» na poczÄ…tku tego roku ma udost´pniç program komputerowy do tworzenia ba-
fikowano tylko osiem. Zespó" prof. Brze-
zy danych. Jednostka badawcza po umieszczeniu programu na swojej stronie internetowej
ził
skiego otrzyma" 300 tys. euro. Nato-
b´dzie gromadziç wszystkie zg"oszone w obr´bie róŻnych wydzia"ów i instytutów oferty dla na-
miast Nagrod´ Kartezjusza w wysokoĘci
ukowców. Dane te b´dÄ… równieÅ» automatycznie przesy"ane do bazy ofert w portalu europejskim.
700 tys. euro za udzia" w tworzeniu no-
Portal powsta" dzi´ki wspólnej inicjatywie Komisji Europejskiej i 33 krajów uczestniczÄ…-
wych technologii otrzyma" zespó" bada-
cych w 6 Programie Ramowym KE. Udost´pnia równieÅ» informacje prawne i spo"eczno-kul-
turowe niezwykle przydatne zw"aszcza tym naukowcom, którzy juÅ» teraz pracujÄ… za granica- czy z pi´ciu krajów europejskich za
mi swego kraju. P.S. projekt dotyczÄ…cy rozwoju technologii
wyĘwietlaczy polimerowych. P.S.
STYCZEÄ„ 2004 ÂWIAT NAUKI 91
ARCHIWUM