Utwory Ignacego Krasickiego - eleganckie igraszki i ostra satyra jednocze?nie.




Utwory Ignacego Krasickiego - eleganckie igraszki i ostra satyra jednocze?nie. / [Drukuj prace]Najwybitniejszym pisarzem i poetą polskiego o?wiecenia był Ignacy Krasicki. Urodził się w Dubiecku, w 1735r., jako potomek szlacheckiego rodu. Przeznaczony przez rodziców do stanu duchownego, po ukończeniu kolegium jezuickiego został księdzem. W czasie Sejmu Cztero-letniego wykazał zainteresowanie i sympatię dla programu stronnictwa patriotów. Niedługo po trzecim rozbiorze został mianowany arcybiskupem gnie?nieńskim. Umarł w Berlinie w 1801r.

W satyrycznych felietonach omawiał różne zagadnienia moralno?ci społecznej i obyczajów szlacheckich. Chwalił umiarkowanie i wstrzemię?liwo?ć, nie bał się krytykować obżarstwa i pijaństwa, czy stosunku panów do chłopów. Twórczo?ć poetycką Ignacy rozpoczął od wiersza Hymn do miło?ci ojczyzny, który wkrótce zdobył sobie ogromną popularno?ć i stał się hymnem Korpusu Kadetów. Poemat był prosty, krótki, nie miał słów zbędnych i pustych. ?wiadczy o tym następujący fragment: ?więta miło?ci kochanej ojczyzny, Czują cię tylko umysły poczciwe! Dla ciebie zjadłe smakują trucizny, Dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe;

Swój prawdziwy talent Krasicki okazał dopiero w dwóch poematch heroikomi- cznych: Myszeidzie oraz Monachomachii. Pierwszy z nich przedstawia zabawną historię walk myszy z kotami za czasów legendarnego króla Popiela. Jest to poemat aluzyjny, pełen odwołań do aktualnych czy niedawnych wydarzeń politycznych. Z cało?ci wyłania się też poważniejsza my?l. Chodziło o stosunek do przeszło?ci historycznej, pokazanie, że nie wolno mieszać ba?ni z prawdą. Pisarz zażartował sobie w ten sposób z powagi ?redniowiecznego kronikarza Wincentego Kadłubka, który w swojej historii umieszczał bezkrytycznie różne podania i legendy. W aluzjach politycznych widać ton żartobliwy, nie pozbawiony zło?liwej ironii. Można to zauwa- żyć w następującym fragmencie: Hetmani radzą spieszne wojowanie, Trwa wrzawa więcej jak cztery godziny. Tamten, ażeby daremnie nie siedział, Chwali lub gani, co drugi powiedział.

-2-

W drugim z poematów heroikomicznych, w Monachomachii Krasicki wystąpił z ostrą krytyką duchowieństwa zakonnego. Tematem utworu jest spór dwóch rywalizujących ze sobą klasztorów, ale spór ten stał się okazją do stworzenia satyrycznego obrazu życia ?więtych próżniaków, spędzających najchętniej czas na jedzeniu, piciu i bezcelowych dyskusjach. Postacie zakonników ukazane są w sposób humorystyczny, groteskowy. Krasicki był za ten utwór bardzo krytyko- wany, ale nie odwołał swoich poglądów.

Satyra należała w czasach o?wiecenia do jednego z najbardziej rozpowszechnio- nych gatunków literackich. W utworach tych atakowano wady społeczeństwa, niesprawiedliwo?ć stosunków społecznych, zepsucie moralne. Satyry Krasickiego krytykują przede wszystkim zepsucie wielkomiejskie, marnotrawstwo, lenistwo, karciarstwo i bezkrytyczne przyjmowanie zachodnich wzorów. Do najbardziej znanych satyr należały Żona modna i Pijaństwo. W pierwszej z nich autor krytykuje rozrzutną, goniącą za modą, kapry?ną i wymagającą damę, która w rezultacie doprowadza swojego małżonka do ruiny majątkowej. Był to typowy wzorzec zachowań modnych kobiet w osiemnastowiecznej Polsce. Pijaństwo było w istocie utworem gorzkim i bolesnym. Poeta przedstawił w niej nie tylko wesołą historię pijaka, ale pokazał też, że człowiek łatwo może stoczyć się na dno moralnego upadku, nie zna hamulców wewnętrznych i ma słabą wolę. (...)Majętno?ć w dobrym stanie, gospodatswo rządne, Dostatek na wydatki potrzebnie rozsądne. Te są wstrzemię?liwo?ci zaszczyty, pobudki, Te są. Bąd? zdrów! Gdzież idziesz? Napiję się wódki.

Krasicki poruszał też w satyrach tematy polityczne, na przykład w satyrze Do króla. Jest ona przykładem stylu ironicznego - zarzuty wobec króla w rezultacie o?mieszają tych, którzy je stawiają - przedstawicieli szlachty. (...) oto młody? jeszcze.(...) Pięknież to, gdy na tronie sędziwo?ć się mie?ci; Ty? nań wstąpił mający lat tylko trzydzie?ci, Bez siwizny, bez zmarszczków: zakał to nie lada.

Największą sławę przyniosły Krasickiemu bajki. Ten dydaktyczny gatunek literacki odpowiadał tendencjom epoki, a przy tym był żywy i wesoły. Utwory te wyrażają filozofię poety - zawarł on w nich swój pogląd na ?wiat, istotę natury ludzkiej i na stosunki między lud?mi. Pod alegoryczną postacią zwierząt kryje się ?wiat ludzi oraz ujawniają ich wzajemne stosunki. W tym ?wiecie rządzi siła nad prawem - co widać w bajce Jagnię i wilcy: Już go mieli rozerwać, rzekło: Jakim prawem? Smaczny?, słaby i w lesie! - Zjedli niezabawem.

Bajka Dewotka uczy z kolei, że gorliwa pobożno?ć często bywa fałszywa i powierzchowna.

-3-

W bajkach spotykamy przeważnie ludzi głupich, próżnych, sprytnych i leniwych. Wydaje się też, że zło góruje nad cnotą. Rzadko kiedy rozsądek i pracowito?ć osiągają zwycięstwo nad głupotą i chytro?cią. Jako wyraz filozofii życiowej bajki Krasickiego głoszą pochwałę umiaru i skromno?ci, uczą krytycyzmu, każą patrzeć na ?wiat uważnie.

Twórczo?ć Ignacego Krasickiego była bardzo bogata i wszechstronna. Obejmowa-ła poematy heroikomiczne, powie?ci, satyry, bajki, komedie i opowie?ci filozoficzne.

Jako poeta związany z osobą króla i jego polityką, Krasicki reprezentował nurt literatury obywatelskiej i reformatorskiej, pobudzającej do refleksji, nie pozbawionej pierwiastków dydaktycznych i moralizatorskich. Jego utwory odbijały, jak zwierciadło, życie epoki.